Nota gemeentelijke garantstelling Korendijk 2012

Transcriptie

1 Nota gemeentelijke garantstelling Korendijk 2012 Pagina 1

2 Inhoudsopgave Pagina 1. Inleiding 3 2. Algemeen Het begrip gemeentegarantie Wettelijk kader garantstellingen 4 3. Uitgangspunten garantstelling en risicobeperking 6 4. Beleid verlenen gemeentegarantie Stappenplan beoordeling aanvraag Aanpassing bestaande gemeentelijke regelgeving Voorstel 10 Bijlagen: 1. Stappenplan beoordeling aanvraag tot garantstelling, inclusief aanvullende voorwaarden Waarborgfondsen Overzicht omvang garantstellingen per eind Pagina 2

3 1. Inleiding De gemeente heeft zich in het verleden regelmatig garant gesteld voor diverse door derden af te sluiten geldleningen. Tot op heden is het nog niet voorgekomen dat een partij een beroep heeft gedaan op de gemeente om een dergelijke garantstelling in te vullen. Mede als gevolg van de economische crisis is er een mogelijke toename van risico s voortvloeiende uit verleende gemeentegaranties. Qua omvang kunnen deze een groot effect hebben op de financiële positie van de gemeente. Het is daarom van belang een goed zicht op deze risico s te houden en daar een verantwoord en actueel beleid over te voeren. Een dergelijk beleid is, uitgezonderd in de door de raad vastgestelde Financiële verordening, nog niet geformuleerd. Verder kan het instrument garantstelling worden gezien als een verlengstuk van het gemeentelijk subsidiebeleid. Het is aan de raad om te kiezen voor een risicomijdende insteek door in principe geen gemeentegaranties te verstrekken of juist te kiezen voor een laagdrempelige toepassing van dit instrument. In alle gevallen is het zaak de risico s voor de gemeente zoveel mogelijk te beperken. Dat er behoefte is aan een algemeen beleid blijkt ook uit de aanvragen die de afgelopen maanden zijn ontvangen (TV De Molen, Heemzicht en WSV De Hitsert ). Het doel van deze nota is dan ook: a. de huidige situatie rond (het gemeentelijk beleid voor) garantstellingen in beeld brengen; b. het vastleggen van het door de gemeente te voeren beleid ten aanzien van gemeentelijke garantstelling. Garantstellingen in het kader van achtervangovereenkomsten sociale woningbouw (WSW) en specifieke projecten, bijvoorbeeld het regionale bedrijvenpark, vallen buiten de reikwijdte van deze nota. 2. Algemeen Allereerst wordt het begrip gemeentegarantie geschetst. Vervolgens wordt ingegaan op het huidige wettelijke kader. 2.1 Het begrip gemeentegarantie Definitie Formeel gezien moet de terminologie van het Burgerlijk Wetboek worden gehanteerd, namelijk borgtocht. Borgtocht is volgens artikel 7:850 B.W. een overeenkomst waarbij de ene partij, de borg, zich jegens de andere partij, de schuldeiser, verbindt tot nakoming van een verbintenis die een derde, de hoofdschuldenaar, tegenover de schuldeiser heeft of zal krijgen. Waar in deze notitie de term garantstelling of gemeentegarantie wordt gebruikt, wordt borgtocht bedoeld Soorten garantstelling In feite is er een tweetal soorten garantstellingen: - financieringsgaranties met betrekking tot door derden af te sluiten geldleningen; - exploitatiegaranties waarbij de gemeente zich verplicht om een eventueel exploitatietekort aan te zuiveren. Een financieringsgarantie is een zekerheid voor de geldgever dat de in de overeenkomst van geldlening aangegane verplichtingen zullen worden nagekomen. Indien de geldnemer niet aan de verplichtingen op grond van de overeenkomst kan voldoen, zal de garantieverlener -in dit geval de gemeente - deze verplichtingen van de geldnemer overnemen. De gemeente houdt dan een vordering op de geldnemer. Het risico voor de geldgever is zodoende dus nihil maar komt bij de gemeente te liggen. De door een vereniging of andere rechtspersoon aangegane geldlening is in de meeste gevallen bedoeld voor de aankoop of verbouwing van onroerend goed. De exploitatiegarantie is voor de gemeente de meest risicovolle vorm. Er is een grotere kans dat deze wordt aangesproken (anders was de garantie waarschijnlijk niet aangevraagd) en het is veel moeilijker afdoende zekerheden te bedingen Garantstelling = subsidie? Garantstelling door een gemeente wordt beschouwd als een vorm van publiek-private samenwerking (PPS). Door middel van een gemeentegarantie kan de gemeente medewerking verlenen aan de realisering van particuliere initiatieven, die de gemeente in het belang of mede in het belang acht van de plaatselijke bevolking, zonder hiervoor in beginsel financiële middelen beschikbaar te stellen. Pagina 3

4 Een meer formele insteek is het gestelde in artikel 4:21 van de Algemene wet bestuursrecht(awb). Hierin het volgende opgenomen: Onder subsidie wordt verstaan: de aanspraak op financiële middelen, door een bestuursorgaan verstrekt met het oog op bepaalde activiteiten van de aanvrager, anders dan als betaling voor aan het bestuursorgaan geleverde goederen of diensten. Door het inroepen van een eerder verleende garantstelling kan een vereniging aanspraak maken op de in artikel 4:21 Awb genoemde financiële middelen. In artikel 4:23 van de Awb is bepaald dat een bestuursorgaan slechts de subsidie verstrekt op grond van een wettelijk voorschrift dat regelt voor welke activiteiten subsidie kan worden verstrekt. Dit pleit er voor om ook voor garantstellingen tenminste beleidsregels op te stellen. Het toekennen of afwijzen van een verzoek om gemeentegarantie of een gemeentelijke geldlening is dus een beschikking in de zin van de Algemene wet bestuursrecht. Dit betekent dat, indien de raad akkoord gaat met het in deze nota vastgestelde beleid, hiervan slechts kan worden afgeweken, indien zwaarwegende redenen dit rechtvaardigen. Juist daarom is het van belang aan de voorkant na te denken over een beperkt beleid rond garantstellingen of juist een ruimhartig beleid. 2.2 Wettelijk kader op het gebied van garantstellingen Wet financiering decentrale overheden. De wet regelt hoe o.a. gemeenten en kapitaal moeten beheren. Uitgangspunt is een terughoudend en een zo risicoloos mogelijk beheer. In artikel 2 van deze wet luidt het 1 e lid als volgt: Openbare lichamen gaan leningen aan, zetten middelen uit of verlenen garanties uitsluitend ten behoeve van de uitoefening van de publieke taak Onder openbare lichamen worden in deze wet verstaan onder meer provincies, gemeenten en waterschappen. Ten behoeve van de uitoefening van de publieke taak kunnen openbare lichamen een beroep doen op de kapitaalmarkt en middelen uitzetten (in de vorm van het verstrekken van leningen en het nemen van deelnemingen) of garanties verlenen. De publieke taak zelf wordt in deze wet niet nader omschreven Besluit begroting en verantwoording (BBV) In artikel 50 van de BBV is de volgende tekst opgenomen: Aan de passiefzijde van de balans wordt buiten de balanstelling opgenomen het bedrag waartoe aan natuurlijke en rechtspersonen borgstellingen of garantstellingen zijn verstrekt Uit deze bepaling blijkt de garantstellingen buiten de gemeentelijk balanspositie blijven. Slechts op het moment dat de garantie wordt ingeroepen, zal dit leiden tot een feitelijke mutatie in de financiële positie van de gemeente. Wel wordt de gemeente door middel van deze bepaling verplicht om jaarlijks aan de raad inzicht te geven in de omvang van de garantstellingen en de hieraan verbonden (mogelijke) risico s. Ook de accountant beoordeelt jaarlijks dit overzicht De gemeentelijke Financiele verordening Op basis van de Gemeentewet moet de raad een financiële verordening vaststellen waarin verdere regels voor het beheer van de gemeentelijke financiën zijn opgenomen. Hierin zijn met betrekking tot garantstellingen de volgende artikelen opgenomen: Artikel 5, 4 e lid Tussentijdse rapportage en informatieplicht Het college informeert in ieder geval vooraf de raad en neemt pas een besluit, nadat de raad in de gelegenheid is gesteld zijn wensen en bedenkingen ter kennis van het college te brengen voor zover het betreft niet bij begroting en investeringsprogramma vastgestelde afzonderlijke verplichtingen inzake: a. aankoop en verkoop van goederen en diensten groter dan ,- excl. BTW; b. het verstrekken van leningen, waarborgen en garanties groter dan ,-; c. het aangaan van meerjarige verplichtingen waarvan de jaarlijkse lasten groter zijn dan ,- excl. BTW. Dit artikel maakt het voor het college mogelijk tot een bedrag van maximaal garantstellingen te verlenen. Wel moet hierbij voldaan worden aan het motiveren van het publieke belang. Pagina 4

5 Artikel 13. Financiële organisatie, 1 e lid onder d Het college zorgt voor en legt vast: de regels voor taken en bevoegdheden, de verantwoordingsrelaties en de bijbehorende informatievoorziening van de financieringsfunctie. Het college heeft hier invulling aan gegeven door het vaststellen van het zogeheten Treasurystatuut Treasurystatuut. In het Treasurystatuut, laatst vastgesteld door het college op 16 februari 2010, zijn met betrekking tot garantstellingen o.a. de volgende bepalingen opgenomen. Artikel 3, 1 e lid Met betrekking tot risicobeheer gelden de volgende algemene uitgangspunten: Het college van B&W mag leningen of garanties uit hoofde van de publieke taak uitsluitend verstrekken aan door de Gemeenteraad goedgekeurde derde partijen, waarbij vooraf advies van de afdeling Middelen wordt ingewonnen over de financiële positie en de kredietwaardigheid van de betreffende partij. Uit dit artikel blijkt dat de raad in feite goedkeuring moet hechten aan de aard van de partij die de gemeentegarantie aanvraagt. Hier is eerder invulling aan gegeven door aanvragen voor garantstellingen aan het Rien Poortvlietmuseum en Museumstichting voor het beheer van de landbouwcollectie van het Streekmuseum aan de raad voor te leggen. Niet in alle gevallen zal elke garantstelling aan de raad worden voorgelegd. Als wordt voldaan aan bepaalde voorwaarden kan worden volstaan met een collegebesluit. Het moet gaan om de volgende criteria (en/en): - garantstelling < conform artikel 5, 4 e lid van de Financiele verordening; - het gaat om een door de raad goedgekeurde partij, bijvoorbeeld blijkend uit het feit dat al eerder een garantstelling is afgegeven aan dezelfde aanvrager Gemeentewet De garantstelling zelf (de overeenkomst met de geldgever) is een privaatrechtelijke rechtshandeling. Volgens artikel 160, lid 1, aanhef en onder e van de Gemeentewet is dit een bevoegdheid van het college. Artikel 169, lid 4 Gemeentewet geeft aan dat indien de raad daarom verzoekt of indien de uitoefening van deze bevoegdheid ingrijpende gevolgen kan hebben voor de gemeente, het college geen besluit neemt dan nadat de raad zijn wensen en bedenkingen ter kennis van het college heeft kunnen brengen. Pagina 5

6 3. Uitgangspunten voor garantstelling en risicobeperking Zoals in de inleiding is aangegeven kan de gemeente er voor kiezen om het instrument garantstelling te gebruiken om verenigingen e.d. te faciliteren waardoor het voor deze organisaties mogelijk wordt een geldlening aan te gaan. Zeker in deze tijd van bezuinigingen kan garantstelling een goed instrument zijn om verenigingen e.d. te ondersteunen in hun plannen tot investeren. Hierbij valt te denken aan de buitensportaccommodaties. Anderzijds is de wetgeving er op gericht om de financiële risico s voor de gemeente zoveel mogelijk te beperken. De afgelopen maanden is een aantal aanragen tot garantstelling ontvangen. Afhandeling heeft geleid tot de volgende situaties: - Een plaatselijke sportvereniging is overgaan tot financiering van de verbouw van kantine/kleedruimte via het uitgeven van obligaties binnen het eigen leden bestand waardoor gemeentelijke garantstelling niet nodig was. - een verzorgende instelling heeft via een andere bank een geldlening kunnen krijgen waardoor gemeentelijke garantstelling niet nodig was. - een verzoek van een lokale watersportvereniging is in eerste instantie afgewezen. In overleg met de gemeente wordt gezocht naar alternatieve varianten. Steeds is gebleken dat door de gemeente zoveel mogelijk wordt gestreefd naar het vermijden van financiële risico s. De lijn is dan ook : Nee, tenzij. Voor de verdere uitwerking van deze lijn worden de volgende uitgangspunten voorgesteld: 3.1 Uitgangspunt: exploitatiegaranties worden slechts in uitzonderlijke gevallen afgegeven. Bij exploitatiegaranties verplicht de gemeente zich om een eventueel exploitatietekort aan te zuiveren. Wordt bij een garantstelling voor een geldlening getoetst of een aanvrager binnen de exploitatiebegroting de lasten van de geldlening structureel kan opvangen, bij een exploitatiegarantie is er al twijfel of de exploitatie sluitend zal zijn. Garantstelling voor het aanvullen van een exploitatietekort is daarom meer risicovol. Wanneer een partij daadwerkelijk een beroep doet op de garantstelling, is een exploitatietekort al een feit; er is dan sprake van een soort subsidie achteraf waarop de gemeente niet heeft kunnen sturen. In Korendijk zijn in 2007 en 2008 exploitatiegaranties afgegeven voor de Stichting Rien Poortvlietmuseum en de Museumstichting voor het beheer van de landbouwcollectie van het Streekmuseum. De jaarlijkse bijdragen in eventuele tekorten zijn gemaximaliseerd naar bedrag en naar een periode van 20 tot 25 jaar. Vijf jaar na oprichting van de stichtingen is een ijkmoment ingebouwd zodat getoetst kan worden of de stichtingen er in geslaagd zijn een eigen vermogen op te bouwen. Geadviseerd wordt zeer terughoudend te zijn met het afgeven van een exploitatiegarantie en deze in voorkomende gevallen te maximaliseren tot een periode van vijf jaar. 3.2 Uitgangspunt: de gemeente is een achtervang Primair moet de aanvrager als private partij zelf proberen financiële middelen te verkrijgen door bijvoorbeeld contributieverhoging, sponsoring of door zelf een geldlening af te sluiten bij een geldgever. In de meeste gevallen zal een geldgever een geldlening niet willen verstrekken als de aanvrager onvoldoende onderpand heeft (onroerend goed) waar hypothecaire zekerheden op kunnen worden gevestigd. In dergelijke gevallen zal een geldgever een garantstelling door de gemeente kunnen eisen. Ook kan het voorkomen dat gemeentegarantie wordt gevraagd omdat hierdoor een lager rentepercentage met de geldgever kan worden afgesproken. In dit geval gaat het slechts om een financieel voordeel voor de aanvrager terwijl het risico wordt weggelegd bij de gemeente. Dit is duidelijk niet de bedoeling van het instrument garantstelling. Daarom zal een aanvrager van garantstelling steeds een tweetal aanvragen bij een bankinstelling moeten doen. De bankinstellingen moeten gemotiveerd aangeven waarom het verstrekken van een geldlening zonder gemeentegarantie niet mogelijk zou zijn. Geadviseerd wordt om verzoeken die alleen op basis van rentevoordeel worden ingediend, per definitie af te wijzen. Pagina 6

7 3.3 Uitgangspunt: eerst naar andere mogelijkheden zoeken, zoals waarborgfondsen e.d. Één van de kenmerken van een garantstelling is dat de gemeente een mogelijk financieel risico loopt. Het financiële risico ontstaat ook doordat de gemeente geen directe invloed heeft op de bedrijfsvoering van de instelling die een aanvraag voor garantie doet. De gemeente doet er goed aan om de garantstelling waar mogelijk (al dan niet gedeeltelijk) over te laten aan een gespecialiseerd waarborgfonds. Garantstelling door de gemeente moet alleen immers alleen plaatsvinden als er geen andere mogelijkheden meer zijn. Er is een aantal waarborgfondsen op diverse terreinen (zie ook bijlage 2): - Stichting Waarborgfonds Kinderopvang; - Stichting Waarborgfonds Eigen Woningen; - Stichting Waarborgfonds Sociale Woningbouw; - Waarborgfonds voor de Zorgsector; - Stichting Waarborgfonds voor de Sport; - Provinciale cultuurfondsen voor monumenten; - Het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting (SVn). Voordeel van dergelijke waarborgfondsen is dat deze vanuit hun expertise zowel de aanvraag/toekenning beoordelen en vervolgens een jaarlijkse controle uitvoeren op de verleende garantstelling. De gemeente ontvangt hiervan een verslag. Hierdoor is de administratieve last voor de gemeente beperkt en de controle op de garantstelling geborgd. Dit betekent overigens niet dat de gemeente altijd buiten beeld blijft; in een aantal gevallen zal de gemeente bijvoorbeeld bereid moeten zijn om zich voor 50% van de lening garant te stellen (Stichting Waarborgfonds Sport) dan wel gedeeltelijk eigen middelen moeten inzetten (Stimuleringsfonds Volkshuisvesting). Geadviseerd wordt om te toetsen of een aanvraag tot garantstelling via een waarborgfonds kan lopen. 3.4 Uitgangspunt: het moet gaan om een publieke taak Zoals onder omschreven wordt is garantstelling alleen toegestaan als er sprake is van een publieke taak. Het begrip publieke taak is in de wet niet nader omschreven. Hiermee kan de gemeente zelf invulling geven aan de eigen verantwoordelijkheid met betrekking tot de afbakening van de gemeentelijke publieke taak. Dit betekent dat de raad hier van geval tot geval invulling aan kan geven. Wel mag hier geen schijn van willekeur optreden. Ook door de commissie BBV wordt er voor het begrip publieke taak geen vaste, inhoudelijke definitie gegeven aangezien de gemeenteraad uiteindelijk op politiek-bestuurlijke gronden bepaalt welke taken de gemeente uitvoert. Een strak kader valt dus niet te geven, maar een beschrijving van het begrip publieke taak in algemene zin zou kunnen zijn: De gemeente kan iets tot haar publieke taak rekenen als zij zich de behartiging van een maatschappelijk belang aantrekt op grond van de overtuiging dat dit belang anders niet goed tot zijn recht komt 1. De taak moet dan in ieder geval bijdragen aan een doelstelling van de gemeente. De raad zou zeer strikte voorwaarden kunnen toepassen. Bij het beoordelen van een aanvraag kan dan bijvoorbeeld gedacht aan de cumulatieve eisen: 1. de voorziening van essentieel belang is voor het kunnen (blijven) uitoefenen van de activiteit(en) en; 2. de activiteit(en) valt/vallen duidelijk onder de publieke taak van de gemeente en; 3. de activiteit(en) van dermate belang moet(en) worden geacht voor de plaatselijke bevolking of grote groepen daarvan, zodat de gemeente deze activiteit(en) zelf ter hand zou nemen, indien er geen particulier initiatief zou zijn geweest. Echter, indien dergelijke strenge criteria worden geformuleerd is het maar de vraag of in het verleden gedane garantstelling wederom verleend zouden worden. Zo zou een verzoek van een vereniging, met bijvoorbeeld 200 leden, tot garantstelling voor het renoveren van velden of kantine/kleedruimte mogelijk niet meer gehonoreerd worden omdat niet wordt voldaan aan het 2 e en 3 e eis. Door juist aan de voorkant geen al te hoge drempels in te bouwen ontstaat een meer open gebruik van dit instrument. Geadviseerd wordt het begrip publiek belang niet aan de voorkant dicht te timmeren maar elke afzonderlijke toekomstige aanvraag op zijn eigen merites te beoordelen. Maar wel met de hierboven genoemde soort criteria in het achterhoofd. 1 (bron: De publieke taak in het stelsel van sociale zekerheid, (2000) Vonk, G.J.) Pagina 7

8 3.5 Risicobeheersing: duur van de garantstelling. De garantstelling zal voor een aantal jaren worden verleend. In de op te nemen voorwaarden van de garantstelling is een aantal maatregelen opgenomen om de bewaking van de aflossing van de lening waarvoor de garantstelling is verleend te waarborgen: a. jaarlijkse toezending van de jaarrekening van de aanvrager, of b. toezending van een jaarlijks controlerapport van een waarborgfonds en; c. jaarlijkse opgave van de geldverstrekker aan de gemeente over het verloop van de lening. De gemeente kan nadere eisen stellen aan de duur van de garantstelling. Deze duur kan afwijken van de duur van de garantstelling door een waarborgfonds. Zo hanteert de Stichting Waarborgfonds Sport een maximale termijn van 15 jaar. Het kan echter voorkomen dat een te garanderen lening betrekking heeft op de realisatie van een onroerend goed met een langere levensduur. In dergelijke gevallen zal na 15 jaar het financiële risico volledig bij de gemeente komen te liggen. Afhankelijk van de financiële situatie van aanvrager kan een termijn van 15 jaar mogelijk te kort blijken (de jaarlijkse lasten bij een aflossing over een periode van 30 jaar zijn lager dan bij aflossing over een periode van 15 jaar). Geadviseerd wordt om als uitgangspunt te hanteren dat de maximale looptijd van een gemeentelijke garantstelling gelijk is aan de (nog resterende) technische levensduur van de objecten die de gemeente tot zekerheid strekken voor de verleende garantie. 3.6 Risicobeheersing: omvang van de garantstelling De gemeente zou beperkingen kunnen stellen aan de omvang van de door de gemeente te garanderen geldlening, zowel naar omvang bedrag als naar het percentage van de omvang van de investering. Zo zou kunnen worden geëist dat de aanvrager zelf minimaal bijvoorbeeld 10% uit eigen middelen financiert (sponsoring/zelfwerkzaamheid) en dat de gemeente voor maximaal per aanvraag garant wil staan. Geadviseerd wordt om als uitgangspunt te hanteren dat de gemeente niet meer dan per aanvraag garant staat. 3.7 Risicobeheersing: aard van de garantstelling Ook kan een afweging worden gemaakt over de aard van de garantstelling. Een vorm van risicobeperking is het alleen verstrekken van gemeentegaranties voor leningen die tot doel hebben om onroerend goed aan te kopen, te bouwen of te verbouwen. Op onroerend goed kan immers een hypothecair zekerheidsrecht gevestigd worden. Garantstelling voor een lening voor bijvoorbeeld de aanschaf van roerende goederen zoals muziekinstrumenten voor een muziekvereniging is dan niet meer mogelijk. Aanvullend kan hierbij worden bepaald dat de hoogte van de garantstelling nooit meer bedraagt dan de verwachte taxatiewaarde van het object na afronding van de te verrichten activiteiten. Geadviseerd wordt de garantstelling te beperken tot leningen met betrekking tot onroerend goed. 3.8 Risicobeheersing: intrekken van de garantstelling Zoals geschetst onder 2.1 wordt een garantstelling op basis van artikel 4:21 van de Algemene wet bestuursrecht gelijk gesteld aan een subsidieverstrekking. Daarom zijn de in de Awb opgenomen bepalingen over intrekking en wijziging ook van toepassing op gemeentelijke garantstellingen. In de artikelen 4:48 en 4:49 zijn bepalingen opgenomen over intrekking van de subsidieverlening bijvoorbeeld omdat de activiteit niet doorgaat of omdat er na vaststelling niet wordt voldaan aan de aan de garantstelling verbonden verplichtingen. Geadviseerd wordt om aanvullend de voorwaarde op te nemen dat de garantstelling vervalt als de overeenkomst van geldlening niet binnen drie maanden na verzending van het besluit tot garantstelling tot stand komt. 3.9 De gemeentelijke geldlening Een alternatief voor gemeentegarantie is het verstrekken van een gemeentelijke geldlening. In principe kan de gemeente in de overeenkomst van geldlening ook risicobeperkende bepalingen opnemen. Echter, gelet op het reguliere subsidiebeleid en het nader vast te stellen beleid rond gemeentegaranties lijkt het verstrekken van gemeentelijke geldleningen niet meer van deze tijd. De expertise op dit gebied ontbreekt bij de gemeente omdat geldverstrekking aan particuliere partijen geen kerntaak is van de gemeente. Pagina 8

9 Geadviseerd wordt dan ook om geen gemeentelijke geldleningen te verstrekken aan particulieren of rechtspersonen Herfinanciering Het kan voorkomen dat een aanvrager de gemeente verzoekt om een vroegere gemeentegarantie in het kader van herfinanciering opnieuw af te geven. Alleen in het geval dat de risico s voor de gemeente niet worden vergroot, kan met zo n verzoek worden ingestemd. In dat geval gelden de door de raad op basis van deze nota vast te stellen uitgangspunten en criteria. Pagina 9

10 4. Beleid verlenen gemeentegarantie. In het licht van het bovenstaande, kunnen voor toekomstige gemeentelijke garantstellingen de volgende beleidskaders worden gehanteerd. 1. Het doel waarvoor de garantstelling wordt verleend, moet passen binnen de regelgeving en het gemeentelijke beleid uit hoofde van de publieke taak. 2. De gemeente stelt zich slechts in uitzonderlijke gevallen garant voor bijdragen in toekomstige exploitatietekorten en dan nog tot een periode voor maximaal 5 jaar. 3. Aanvragen worden getoetst op de vraag of de garantstelling via de waarborgfondsen kan lopen. 4. Aanvragers moeten in eerste instantie proberen zonder garantie van de gemeente overeenkomsten van geldlening af te sluiten. Uitsluitend als aantoonbaar blijkt dat zonder garantie geen lening verstrekt kan en zal worden, wordt de aanvraag tot garantstelling in behandeling genomen tot een maximaal bedrag van Verzoeken om garantstellingen met alleen als doel goedkoper te kunnen lenen, worden op grond van de subsidieregelgeving afgewezen. 6. Aan een te verlenen garantstelling worden voorwaarden aan de aanvrager en kredietverstrekker gesteld. 7. Een gemeentelijke garantstelling wordt alleen verleend voor geldleningen die verband houden met investeringen die te maken hebben met de aankoop van grond, nieuwbouw, verbouw en (her)inrichting van een gebouw of terrein voor zover een hypothecaire zekerheid kan worden gevestigd op een onroerend goed. 8. De risico s voor de gemeente worden beperkt door vooraf onderzoek te doen naar de financiële toestand waarin de aanvragende instantie verkeert. 9. De gemeente Korendijk verstekt geen geldleningen aan rechtspersonen of particulieren. 5. Stappenplan beoordeling aanvraag Een aanvraag voor gemeentegarantie wordt in een aantal stappen beoordeeld. Bij deze beoordeling geldt als algemeen uitgangspunt dat het doel van de organisatie die garantstelling vraagt, past binnen het gemeentelijk beleid. Een aanvraag tot garantstelling wordt in principe behandeld door de betrokken vakafdeling. Financiën en Juridische zaken worden in ieder geval om medeadvisering gevraagd. Globaal worden de volgende stappen gevolgd: 1. voldoet de instelling aan de gestelde criteria? Zo ja; 2. heeft de instelling de gemeente (gedeeltelijk) nodig voor de financiering van de gewenste investering? Zo ja; 3. is er sprake van een publieke taak waarvoor door de instelling kapitaal wordt aangetrokken? Zo ja; 4. loopt de gemeente met de garantstelling een acceptabel risico? Zo ja; 5. Welke (aanvullende) voorwaarden zijn van toepassing. 6. Toetsing of een besluit van de raad nodig is. Zie bijlage Aanpassingen overige gemeentelijke regelgeving Indien de raad kan instemmen met de uitgangspunten van deze nota dan zal aan de Financiële Verordening worden toegevoegd dat ook de nota gemeentelijke garantstelling periodiek zal worden herzien. 7. Voorstel Voorgesteld wordt de onder 4 genoemde kaders als het toetsingskader vast te stellen ten aanzien van het verstrekken van toekomstige gemeentelijk garantstellingen en geen geldleningen (meer) te verstrekken. Pagina 10

11 Bijlage 1 Stappenplan beoordeling aanvraag tot garantstelling Stap 1 Voldoet de instelling aan de volgende criteria: - De instelling moet een rechtspersoon zijn die maatschappelijk actief is binnen de gemeente Korendijk. - De doelstelling van de rechtspersoon is ideëel en niet gericht op winst. Dit moet blijken uit zowel de statuten als uit het feitelijk handelen van bestuurders/medewerkers. - De instelling moet, indien van toepassing, een vergunning hebben voor de investering. - Indien van toepassing moet de instelling voldoen aan de (Europese) aanbestedingsregels. Stap 2 Heeft de instelling de gemeente (gedeeltelijk) nodig voor de financiering van de gewenste investering: - Het moet voor de instelling niet mogelijk zijn de garantstelling (volledig) bij een waarborgfonds onder te brengen. Daarbij moet duidelijk zijn wat de reden hiervan is en waarom de gemeente dan wel garantstelling zou verlenen. - Kan de instelling ook zonder gemeentegarantie een geldlening krijgen? Een rentevoordeel alleen is geen reden voor het afgeven van een gemeentegarantie. - De gemeentegarantie wordt verplicht gesteld door minimaal 2 bancaire instellingen. De aanvrager dient daarvoor verklaringen in van 2 eventueel door de gemeente aan te wijzen kredietverschaffers. Daarbij moet duidelijk zijn om welke reden deze bankinstellingen gemeentegarantie verplicht stellen. Stap 3 Is er sprake van een maatschappelijk belang waarvoor door de instelling kapitaal wordt aangetrokken?. De maatschappelijke relevantie van de investering kan aanleiding geven gemeentegarantie in overweging te nemen. Een investering moet bijdragen aan het publieke belang. Stap 4 Loopt de gemeente met de garantstelling een acceptabel risico? Daarbij moet de instelling gelet op haar financiële positie in staat zijn om structureel de rente en aflossing op te brengen. Aan de hand van de financiële jaarstukken van de instelling wordt beoordeeld of de instelling de uit de investering structureel voortkomende lasten binnen een sluitende exploitatie weet op te vangen. De aanvraag moet aan de volgende eisen voldoen/vergezeld gaan van de volgende stukken: 1. de aanvraag moet schriftelijk worden ingediend; 2. het investeringsplan met baten en lasten; 3. de 2 laatste door het bestuur vastgestelde jaarrekeningen; 4. de (meerjaren)begroting, inclusief de raming van de hogere lasten en de dekking daarvan; 5. de offertes van minimaal 2 geldverstrekkers; 6. een concept van de geldleningovereenkomst. Stap 5. Aan de garantstelling worden de volgende voorwaarden verbonden: 1. de verplichting dat de lening wordt bestemd voor het doel waarvoor deze is aangegaan;. 2 een (voorkeurs-)recht tot navordering indien de gemeente haar garantieverplichting moet nakomen; 3. de positie van de gemeente als schuldeiser dient zo preferent mogelijk te zijn;. 4. indien van toepassing verzekering en onderhoud van het onderpand; 5. er mag zonder toestemming van het college niet worden gestart met werkzaamheden voor het besluit tot verlening van de garantstelling van de geldlening is genomen; 6. de garantstelling vervalt als de overeenkomst van geldlening niet binnen drie maanden na verzending van het besluit tot garantstelling tot stand komt; 7. de looptijd van de garantie is gelijk aan: a. de duur van de borgstelling door een waarborgfonds of; b. de (nog resterende) technische levensduur van de objecten die de gemeente tot zekerheid strekken voor de verleende garantie; 8. de aflossing van de lening vindt plaats op basis van de lineaire of annuitaire methode. Bij leningen die langer lopen dan 5 jaar is de rentevaste periode minimaal 2 jaar; 9. jaarlijks zorgt de aanvrager voor tijdige inzending (voor 1 mei van het volgend dienstjaar) van de door het bestuur gewaarmerkte jaarrekening aan de gemeente; 10. de geldverstrekker doet jaarlijks (voor 1 mei van het volgend dienstjaar) opgave aan de gemeente van de schuldrestant van de lening; Pagina 11

12 11. toestemming van het college is vereist voor verkoop of vervreemding van het onderpand of voorafgaand aan een ingrijpende statutenwijziging of ontbinding van de geldnemer; 12. de verplichting om een verzekering bestuursaansprakelijkheid en/of fraudeverzekering af te sluiten. Aanvullend kunnen aan de garantstelling de volgende voorwaarden verbonden worden: 1. aanvullende zekerheden voor de gemeente als garantieverstrekker; 2. afhankelijk van de omvang van de garantstelling een vereiste accountantscontrole van de jaarrekening; 3. mogelijkheid van toegang tot de bestuursvergaderingen van de geldnemer en overlegging van stukken; 4. verplichting tot het geven van bepaalde tussentijdse informatie; 5. indien de garantstelling deels door/via een waarborgfonds is verstrekt en dit waarborgfonds zendt de gemeente jaarlijks een controlerapport over de garantstelling, dan kan het college besluiten bepaalde voorwaarden aan de garantstelling uit te sluiten. Pagina 12

13 Bijlage 2: Waarborgfondsen Stichting Waarborgfonds Kinderopvang Het Waarborgfonds Kinderopvang ondersteunt organisaties die investeren in de opvang en de ontwikkeling van kinderen. Zij richt zich daarbij op goed ondernemerschap, verantwoord investeren en kwaliteit van huisvesting. Een borgstelling kan worden aangevraagd bij investeren in de kinderopvang bijvoorbeeld door een gebouw te kopen, huren, verbouwen of (buitenruimte) in te richten of als er behoefte is aan extra werkkapitaal. Stichting Waarborgfonds Eigen Woningen De overheid wil graag bevorderen dat mensen een eigen woning bezitten. Daarom is in 1993 door het Ministerie van VROM en de Vereniging Nederlandse Gemeenten de Stichting Waarborgfonds Eigen Woningen (WEW) opgericht. Om mensen te stimuleren introduceerde de stichting in 1995 de Nationale Hypotheek Garantie (NHG). De NHG is een soort borg. Mocht er iets misgaan met de financiering en houdt een woningeigenaar zelfs na een gedwongen verkoop een hypotheekschuld over, dan betaalt onder bepaalde voorwaarden de stichting de rest of een gedeelte daarvan. Aan de andere kant is dit ook een zekerheid voor de geldverstrekker. De stichting mag, indien nodig, het Rijk en de gemeenten altijd vragen om financiële middelen. Daarom kan de stichting altijd uitbetalen. De geldverstrekkers kunnen deze borg daarom vertrouwen en zien deze als een overheidsgarantie. In ruil daarvoor krijgt de geldnemer een iets lagere hypotheekrente. Stichting Waarborgfonds Sociale Woningbouw Het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) heeft een maatschappelijke taak: het bevordert namelijk de toegang tot de kapitaalmarkt voor deelnemende woningbouwcorporaties. Door de zekerheidsstructuur die het WSW biedt, kunnen corporaties tegen een relatief lage rente geld lenen voor de financiering van een uitgebreid scala aan onroerend goed. Het WSW is de (private) instelling die borg staat voor leningen die woningbouwcorporaties aan willen trekken. In geval van financiële problemen van de corporatie zal allereerst het Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting zijn saneringsfunctie uitvoeren. Wanneer de corporatie dan nog steeds niet kan voldoen aan haar betalingsverplichtingen, staat het WSW borg voor deze verplichtingen van de corporatie. Indien het garantievolume van het WSW als gevolg hiervan onder een minimumgrens zou zakken, dan fungeren Rijk en gemeenten als achtervangers en verstrekken zij, in een bepaalde verhouding, renteloze leningen aan het WSW tot deze minimumgrens van het geborgd vermogen van het WSW weer is bereikt. Waarborgfonds voor de Zorgsector De Stichting Waarborgfonds voor de Zorgsector (WFZ) is het garantie-instituut van en voor zorginstellingen. Het WFZ is op 12 juli 1999 opgericht door de brancheverenigingen van intramurale instellingen in de zorgsector, in samenwerking met het ministerie van VWS. De ontstaansgeschiedenis is uitgebreid beschreven in dit artikel. Het WFZ biedt de volgende voordelen aan deelnemers: - continuïteit van financiering. Met een borgstelling van het WFZ kan een zorginstelling altijd een lening verkrijgen tegen gunstige condities; - Rentevoordeel. Het WFZ garandeert geldgevers de betaling van rente en aflossing op leningen aan zorginstellingen. Hierdoor lopen geldverstrekkers geen risico meer, zodat zij een lagere rente kunnen aanbieden. Vooral ziekenhuizen, verpleeghuizen, psychiatrische ziekenhuizen, instellingen voor gehandicaptenzorg en verzorgingshuizen kunnen gebruik maken van het WFZ. Deelname aan het WFZ is voor zorginstellingen niet verplicht. Aan de andere kant is het WFZ niet verplicht elke zorginstelling als deelnemer te accepteren. Garantieverzoeken moeten gaan om investeringen in activa die zorg gerelateerd zijn. Stichting Waarborgfonds voor de Sport (SWS) De SWS stelt zich ten doel om de bouw-, aanleg-, renovatie- of aankoop van kwalitatief goede sportaccommodaties door sportorganisaties te bevorderen. Door het verlenen van borgstellingen zijn sportorganisaties beter in staat om ook op langere termijn sportaccommodaties kostendekkend te exploiteren. De SWS tracht deze algemene doelstelling te bereiken door de volgende operationele doelstellingen na te streven: het begeleiden en adviseren van sportorganisaties die een beroep op de SWS hebben gedaan; Pagina 13

14 het beoordelen van de financiële haalbaarheid van ingediende borgstellingsaanvragen; het volgen en zo nodig bijstellen van exploitaties van geborgde sportorganisaties; het terugwinnen van borgstellingkapitaal bij sportorganisaties waarvan rente en aflossing is betaald; ervoor te zorgen dat een optimaal rendement wordt behaald op het borgstellingskapitaal. De realisering van een project is primair een zaak van de initiatiefnemende organisatie. Ook de lokale overheid heeft vaak grote belangen bij het doorgaan van een project. Aan het verlenen van een borgstelling is wel de voorwaarde verbonden dat in beginsel ook een gemeentegarantie wordt verstrekt en wel voor 50% van het te lenen bedrag. Als de gemeente op een andere wijze een substantiële bijdrage levert aan het project, bijvoorbeeld door het verlenen van een aanzienlijke investerings- of exploitatiesubsidie, neemt de SWS de aanvraag wel in behandeling. Als een sportorganisatie een borgstelling van de SWS heeft verkregen, is de organisatie verplicht om jaarlijks de SWS te rapporten omtrent het beheer en de financiële situatie van het project en de organisatie. De resultaten en bevindingen van deze stukken legt de SWS vast in een controlerapport. Zowel de sportorganisatie als de betrokken bank en gemeente ontvangen jaarlijks een afschrift van dit controlerapport. Provinciale cultuurfondsen voor monumenten Nationaal Restauratiefonds en het Prins Bernhard Cultuurfonds hebben in negen provincies, waaronder in Zuid-Holland, Cultuurfondsen voor Monumenten ingesteld. Daaruit kunnen leningen met een lage rente worden verstrekt voor restauraties van particuliere monumenten. Rente en aflossing worden in het monumentenfonds teruggestort. Daardoor ontstaat een doorlopend fonds, dat ook in de toekomst voor de doelstelling kan worden gebruikt. De financiële basis voor de Cultuurfondsen voor Monumenten is gelegd door een bedrag dat Nationaal Restauratiefonds en Prins Bernhard Cultuurfonds gezamenlijk hebben gereserveerd. Dit bedrag is volgens een bepaalde sleutel over de provincies verdeeld. Cultuurfonds en Restauratiefonds hebben de in en door de provincies geworven gelden tot de hoogte van het sleutelbedrag verdubbeld. Het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting (SVn) Het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse gemeenten verstrekt laagrentende leningen aan particulieren en andere initiatiefnemers van woningbouwprojecten. Voor de leningen wordt gebruik gemaakt van de 'revolving fund' methodiek. Door aflossing (en eventueel rentebetaling) komt het uitgeleende geld weer terug in het provinciale en gemeentelijke revolving fund en is dan opnieuw beschikbaar voor nieuwe leningen. Het voordeel is dat de middelen tot in lengte van jaren - oneindig feitelijk - inzetbaar blijven. Met een revolving fund maakt eenmalig subsidiëren plaats voor duurzaam financieren. Het Stimuleringsfonds kent een viertal kernproducten. 1. De Stimuleringslening wordt ingezet voor o.a. herstructurering, monumenten, particuliere woningverbetering, wonen en zorg, etc. 2. De starterlening waardoor koopwoningen bereikbaar worden gemaakt voor starters. 3. De duurzaamheidslening is een lening met een lage rente voor particuliere woningbezitters. Gemeenten kunnen de Duurzaamheidslening inzetten om hun klimaatdoelstellingen te verwezenlijken en de bestaande woningvoorraad energiezuiniger te maken. Niet alleen aantrekkelijk voor de gemeente, maar ook voor de woningbezitter die een energiezuiniger huis krijgt waardoor de energielasten zullen dalen. 4 De pluslening voor projecten die de leefbaarheid en kwaliteitsverbetering van de volkshuisvesting een impuls geven. Hieraan zijn de volgende voorwaarden verbonden: - Het project moet de leefbaarheid en de leefkwaliteit in een wijk of dorpskern bevorderen. Denk bijv. aan multifunctionele centra, woon- en winkelvoorzieningen, zorgvoorzieningen, bijzondere woonvormen, buurt- en wijkcentra en wijk- en buurtgebonden speelgelegenheden. - De gemeente moet tenminste 2 jaar een deel van het fondsvermogen hebben ingezet. De gemeente betaalt als beheersvergoeding een klein percentage over het totaal van de openstaande leningen. Pagina 14

15 Bijlage 3: overzicht omvang garantstellingen gemeente Korendijk per eind ( bedragen x 1.000) 2010 Naam Omschrijving Mutaties Bedrijvenpark Hoeksche Waard CVOprichten bedrijvenpark HW Wonen Bouw woningen HW Wonen Bouw woningen HW Wonen Bouw woningen HW Wonen Bouw woningen HW Wonen Bouw woningen Museumstichting Helenahoeve Bijdrage in exploitatietekort Rien Poortvliet Museum Bijdrage in exploitatietekort Heemzicht Bouw verzorgingstehuis Heemzicht Bouw verzorgingstehuis Naam Omschrijving Mutaties Bedrijvenpark Hoeksche Waard CVOprichten bedrijvenpark HW Wonen Bouw woningen HW Wonen Bouw woningen HW Wonen Bouw woningen HW Wonen Bouw woningen HW Wonen Bouw woningen Museumstichting Helenahoeve Bijdrage in exploitatietekort Rien Poortvliet Museum Bijdrage in exploitatietekort Heemzicht Bouw verzorgingstehuis Heemzicht Bouw verzorgingstehuis ( bedragen x 1.000) Het merendeel van de garantstellingen heeft betrekking op borgstellingen van geldleningen in het kader van de sociale woningbouw. Voor deze leningen fungeert het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) als eerste achtervang, de gemeente Korendijk is 2 e achtervang. In 2010 heeft WSW nog een lening geborgd tbv HW-Wonen waarvoor de gemeente 2 e achtervang is. Verder heeft de gemeente zich garant gesteld voor leningen voor de bouw van Heemzicht en het realiseren van het Bedrijvenpark HW. De garantstellingen voor maatschappelijke doeleinden is tot heden beperkt. Pagina 15