Taal om te leren Amsterdams taalbeleid voor volwassenen

Transcriptie

1 Taal om te leren Amsterdams taalbeleid voor volwassenen Rve Participatie Educatie en Inburgering, maart 2016

2 Inhoud SAMENVATTING INLEIDING WETTELIJK KADER RIJKS- EN GEMEENTEBELEID: EEN LEVEN LANG LEREN WET EDUCATIE EN BEROEPSONDERWIJS TAALEIS ONDER DE PARTICIPATIEWET WET INBURGERING ACTIEPLAN LAAGGELETTERDHEID TEL MEE MET TAAL SPEERPUNTEN AMSTERDAMS TAALAANBOD TAAL LEREN TOEGEPAST IN DE PRAKTIJK (COMPETENTIEGERICHT LEREN) Maatwerk MIX VAN LEERVORMEN Zelfstandig leren Leren onder begeleiding van een taalvrijwilliger TAALONDERHOUD: EEN LEVEN LANG LEREN FLANKEREND TAALAANBOD IN DE WIJK MAATSCHAPPELIJK RENDEMENT VAN TAAL BORGING VAN KWALITEIT EFFECTMETING EFFECT TAALBEHEERSING OP ANDERE DOELEN BINNEN HET SOCIAAL DOMEIN MEER MENSEN ZIJN AAN HET WERK Taal en re-integratie Taal op de werkvloer MINDER MENSEN ERVAREN BELEMMERINGEN OM MEE TE DOEN IN DE SAMENLEVING MEER MENSEN ZIJN FINANCIEEL ZELFREDZAAM Aansluiting bij beroepsonderwijs Financieel zelfredzamer MEER OUDERS ZIJN BETROKKEN BIJ DE SCHOOLLOOPBAAN VAN HUN KINDEREN MEER MENSEN ZIJN IN STAAT GEZOND TE LEVEN FINANCIERING AMSTERDAMS TAALBELEID Prognose taalcursussen en activiteiten 2016, 2017, Prognose educatief aanbod vrijwilligers en zelfstandig leren

3 Samenvatting Een goede beheersing van de Nederlandse taal is een belangrijke voorwaarde om mee te kunnen doen in de Amsterdamse samenleving. In Amsterdam is naar schatting 1 op de 9 inwoners onvoldoende taalvaardig. Voor de gemeente heeft taalonderwijs belangrijke inverdieneffecten, zowel maatschappelijke als financiële. Een recente kosten-batenanalyse in opdracht van Stichting Lezen & Schrijven wijst uit dat Amsterdamse taaltrajecten renderen (zie bijlage Het rendement van taaltrajecten: casus gemeente Amsterdam, PwC, augustus 2015). Iedere geïnvesteerde euro in een taaltraject levert 2,56 euro aan maatschappelijk rendement. Een betere taalvaardigheid verkleint tegelijkertijd de kans op cumulatie van problemen. Wij willen alle Amsterdammers in staat te stellen hun leven lang naar vermogen deel te nemen aan de samenleving en arbeidsmarkt. Goed taalonderwijs staat aan de basis van die ambitie. Voor kinderen, maar ook voor volwassenen. Ook voor hen mag taal geen belemmering zijn om op hun eigen niveau te functioneren, zich bij te scholen en zich verder te ontwikkelen. Daarom biedt de gemeente hen ondersteuning bij het bereiken van het juiste taalniveau. De groep volwassenen die hier behoefte aan heeft is divers, van laaggeletterde Amsterdammers tot hoogopgeleide nieuwkomers. Daarom kiest de gemeente voor maatwerk. De komende jaren zoeken we daarbij ook verder de verbinding tussen dit taalonderwijs en onze andere inspanningen om Amsterdammers in staat te stellen zich gedurende hun volwassen leven en loopbaan te blijven ontwikkelen, vanuit de gedachte van een leven lang leren. In dit kader zorgen wij ook dat taalvaardigheid een goede plaats krijgt in het Actieplan Leven Lang Leren dat de komende periode door de overheden in de Metropoolregio en de Amsterdam Economic Board wordt ontwikkeld. Het voorliggende Amsterdams taalbeleid voor volwassenen voor de jaren 2016, 2017 en 2018 voorziet in een divers taalaanbod voor Amsterdammers die fundamentele kennis en vaardigheden missen én midden- en hoger opgeleiden die zich het Nederlands als tweede taal eigen moeten maken. Doel van het Amsterdams taalbeleid voor volwassenen is dat iedere deelnemer minimaal een taalniveau behaalt waarbij de capaciteiten maximaal worden benut en de ambities gerealiseerd kunnen worden. Dat kan zijn: toeleiding naar een (beroeps)opleiding, participatie en werk. Hierbij sluiten we aan bij het Actieplan Innovatief Vakmanschap. Doelgroepen die van het aanbod gebruik maken, zijn bijvoorbeeld: Uitkeringsgerechtigden, werkende en werkzoekende Amsterdammers; Arbeidsmigranten uit Europa, oudkomers die niet meer inburgeringsplichtig zijn en genaturaliseerde Nederlanders; Vluchtelingen en nieuwkomers, na voldoen aan (zelfstandige) inburgeringsplicht; Anderstaligen en Nederlandssprekenden die moeite hebben met lezen en schrijven; Van analfabete Amsterdammers tot gevorderde taalgebruikers. Een overzicht van de doelgroepen, in relatie tot het aanbod en het maatschappelijk effect in verschillende domeinen, is te vinden in de bijlage Taalcursussen Inburgeringsplichtige nieuwkomers (van buiten de EU, na 2013) zijn zelf verantwoordelijk voor het inkopen van een inburgeringscursus, maar kunnen wel gebruik maken van het aanbod Taal en Ouderbetrokkenheid dat wordt uitgevoerd op de school van hun kind(eren). Nieuwkomers uit Europa kunnen zich ook als expat of met een tijdelijke verblijfsintentie in Amsterdam vestigen. Voor hen is het gemeentelijk taalaanbod niet bedoeld. Potentiële deelnemers worden getoetst op de intentie tot langdurig verblijf. Bovendien geldt voor expats dat wanneer zij gebruik kunnen maken van de fiscale rijksregeling voor expats, de 30% regeling, zij via deze regeling al gecompenseerd worden voor de financiering van een taalcursus. Daarom kunnen expats niet deelnemen aan het gemeentelijk taalaanbod

4 Het collegeakkoord Amsterdam is van iedereen stelt ten aanzien van volwassenenonderwijs: We gaan meer maatwerk leveren op het gebied van volwasseneneducatie. Het taalonderwijs voor volwassenen wordt verbeterd, toegankelijker en betaalbaarder gemaakt. Dit Amsterdams taalbeleid voor volwassenen is een nadere uitwerking van deze ambitie. De evaluatie van het voorgaande beleid heeft geleid tot de volgende speerpunten voor de komende periode: 1. Taal leren toegepast in de praktijk. 2. Mix van leervormen. 3. Taalonderhoud. Ad 1. Taal leren in de praktijk (competentiegericht leren) Het college kiest voor competentiegericht leren, gericht op het gebruiken van taal in situaties waar je die nodig hebt. Hiermee is taalverwerving geen doel op zich, maar een middel om je doelen te bereiken. Leren werkt het beste door het geleerde in de praktijk toe te passen. Het is niet nodig te wachten tot het Nederlands perfect beheerst wordt, om mee te kunnen doen. De cursus is gericht op de competenties die nodig zijn om in de praktijk beter te kunnen functioneren. Dit gebeurt duaal: praktijkgericht leren in de klas en toepassen bij eigen werk, stage of participatieactiviteit. Op deze manier wordt bij de taalcursus een passende context gecreëerd. Ad 2 Mix van werkvormen De manier waarop iemand het beste leert is afhankelijk van de deelnemer en de aan te leren vaardigheid. Daarom moet er bij iedere deelnemer een zorgvuldige keuze worden gemaakt voor de vorm waarin iemand gaat leren. Soms gaat het daarbij om een combinatie van leren in de klas, zelfstandig leren en oefenen met een taalvrijwilliger. Een andere keer is het de keuze voor één van deze vormen. Er wordt daarbij gebruik gemaakt van wat iemand al kan: bij studievaardige deelnemers kan bijvoorbeeld het grootste deel van de cursus zelfstandig en digitaal plaatsvinden. Professioneel aanbod voor wie het (in eerste instantie) nodig heeft, meer zelfstandig en digitaal voor degene die dat inmiddels kan. Beide met de mogelijkheid voor ondersteuning door een vrijwilliger. De samenleving digitaliseert in rap tempo. Dat brengt voor Amsterdammers die het Nederlands niet goed beheersen extra obstakels met zich mee. Bij het invullen van een online formulier kom je er niet met handen en voeten. Tegelijkertijd biedt nieuwe technologie ook een heel scala aan mogelijkheden om de taal zelfstandig te leren: modern, interactief en op een moment dat het je goed uitkomt. Het Amsterdamse taalbeleid is erop gericht om zelfstandig leren te stimuleren en faciliteren. Ad 3 Taalonderhoud Taalbeheersing kan alleen bestaan als er taalonderhoud is. Opgedane kennis die niet wordt gebruikt raakt immers op de achtergrond en wordt vergeten. Het onderhouden van de taalkennis zorgt ervoor dat de taalvaardigheid blijft en zelfs toeneemt. Dit kan op vele manieren plaatsvinden. Een grote groep taalleerders zorgt zelf voor onderhoud en verbetering door in het Nederlands te communiceren op het werk, tijdens vrijwilligersactiviteiten of in de kring van familie, vrienden en gezin. Belangrijk is dat de gemeente een leven lang leren faciliteert voor degenen die in hun eigen omgeving weinig Nederlands (blijven) oefenen. Naast het professionele aanbod van taalcursussen kan dit bijvoorbeeld in de vorm van het oefenen met een taalvrijwilliger, een participatie-activiteit in de buurt of via digitale leerprogramma s. De speerpunten taal leren toegepast in de praktijk, mix van leervormen en taalonderhoud staan aan de basis van het Amsterdamse aanbod taal-, reken- en digitale vaardigheden. Dit aanbod bestaat uit een palet aan cursussen, aangevuld met andere manieren om aan basisvaardigheden te werken: samen oefenen met een taalvrijwilliger en zelfstandig oefenen met digitale leermiddelen, via stedelijke programma s of flankerende activiteiten in de wijk. Om te zorgen dat deelnemers op een passende plek terecht komen, is intake, doorverwijzing en begeleiding nodig. Ook deze dienstverlening maakt onderdeel uit van het Amsterdamse aanbod

5 De gemeente Amsterdam wil continu leren en verbeteren. Dit geldt ook voor de educatieve cursussen en activiteiten. Daarom is binnen het programma aandacht voor borging van kwaliteit en effectmeting. In de visie van de gemeente Amsterdam is het verbeteren van taalvaardigheid niet een doel op zich, maar ook een middel om andere maatschappelijke doelen te bereiken. Een leven lang leren betekent dat Amsterdammers zich blijven ontwikkelen om werk te vinden of te behouden, zich laten (bij)scholen, betrokken ouders kunnen worden, mee kunnen doen in hun buurt, zelfstandig gebruik kunnen maken van de gezondheidszorg en schuldenvrij kunnen worden of blijven. Daarmee draagt het programma bij aan de realisatie van de kernboodschap in het sociaal domein: alle Amsterdammers kunnen volwaardig meedoen in de stad 1. De relatie tussen een betere taalbeheersing en de maatschappelijke doelen geformuleerd in het Meerjarenbeleidsplan Sociaal Domein is weergegeven in onderstaande figuur: Minder mensen ervaren belemmeringen om mee te doen in de samenleving Meer mensen zijn aan het werk Meer mensen beheersen Nederlandse taalvaardigheden Meer mensen zijn financieeel zelfredzaam Meer ouders zijn betrokken bij de schoolloopbaan van hun kinderen Meer mensen zijn in staat gezond te leven Figuur 1. Relatie taalvaardigheden en doelen sociaal domein Om Amsterdammers te ondersteunen bij het verbeteren van de Nederlandse taal voorziet de gemeente in een basisinfrastructuur volwasseneneducatie. Deze omvat naast het stedelijk aanbod en het flankerende aanbod in de wijk, de informatie- en adviesfunctie die wordt gegeven vanuit de zeven stadsloketten. Daarnaast zijn er taalconsulenten die deelnemers aan taalcursussen begeleiden, mobiel inzetbaar in de 22 gebieden in Amsterdam. Zij sluiten aan bij de activeringsteams van de gemeente. Deze teams zijn tegelijkertijd een belangrijke bron van doorverwijzing van deelnemers. Met dit Amsterdams taalbeleid voor volwassenen geeft het college uitvoering aan de gemeentelijke opgave vanuit de Wet Educatie en Beroepsonderwijs en de Wet inburgering. Ook biedt het Amsterdams taalbeleid het kader voor het aanbieden van taalcursussen voor de uitvoering van de Taaleis onder de Participatiewet. In aantallen trajecten en bijbehorende financiën van dit taalbeleid is rekening gehouden met cursussen voor uitkeringsgerechtigde deelnemers. Dit is conform het besluit Taaleis in de Participatiewet. 1 MJBP Sociaal Domein

6 1. Inleiding Een goede beheersing van de Nederlandse taal is een belangrijke voorwaarde om mee te kunnen doen in de Amsterdamse samenleving. Niets is immers zo frustrerend als je talenten niet kunnen gebruiken of ontwikkelen, doordat je onvoldoende taalvaardig bent. De gemeente voorziet in een divers taalaanbod. Ook de andere basisvaardigheden zoals rekenen en digitale vaardigheden, zijn in het aanbod opgenomen. Omdat rekenvaardigheid en digitale vaardigheden geïntegreerd met taalonderwijs worden aangeboden, spreken we in deze notitie vaak over taalvaardigheid, terwijl ook aandacht wordt besteed aan de andere basisvaardigheden. Het voorliggende Amsterdams taalbeleid voor volwassenen voor de jaren 2016, 2017 en 2018 volgt op Educatie Werkt!, Amsterdams beleid volwasseneneducatie Dit Amsterdams taalbeleid voor volwassenen is een nadere uitwerking van de ambitie in het coalitieakkoord: We gaan meer maatwerk leveren op het gebied van volwasseneneducatie. Het taalonderwijs voor volwassenen wordt verbeterd, toegankelijker en betaalbaarder gemaakt. 2 Om deze ambitie te realiseren ligt de focus de komende jaren op de volgende speerpunten: 1. taal leren toegepast in de praktijk: taalverhoging sluit aan bij de capaciteiten en ambitie van de deelnemer en is gericht op de (toekomstige) praktijk waarin de taal gebruikt wordt; 2. mix van leervormen: professioneel aanbod voor wie het (in eerste instantie) nodig heeft, meer zelfstandig en digitaal voor degene die dat inmiddels kan. Beide met de mogelijkheid voor ondersteuning door een vrijwilliger: 3. taalonderhoud (een leven lang leren). Door participatie in een Nederlandstalige omgeving wordt de taal onderhouden en verder verbeterd. In hoofdstuk 4 worden deze speerpunten verder uitgewerkt. Maatschappelijk rendement van taal Voor de gemeente heeft taalonderwijs belangrijke inverdieneffecten, zowel maatschappelijke als financiële. Uit onderzoek blijkt dat investeren in de verbetering van taalvaardigheden van volwassenen niet alleen rendeert op het gebied van sociale participatie en gezondheid, maar ook als het gaat om arbeidsproductiviteit 3. Een recente kosten-batenanalyse in opdracht van Stichting Lezen & Schrijven wijst uit dat Amsterdamse taaltrajecten renderen 4. Iedere geïnvesteerde euro in een taaltraject levert 2,56 euro aan maatschappelijk rendement. Een betere taalvaardigheid verkleint tegelijkertijd de kans op cumulatie van problemen. Amsterdammers die de taal beter beheersen zijn zelfstandiger en komen minder snel in de problemen, omdat zij brieven of rekeningen beter begrijpen. Ook ondersteunen zij hun kinderen beter bij hun schoolloopbaan, bijvoorbeeld bij het kiezen van een school. Investeren in taal levert dus meer op dan een betere taalvaardigheid alleen. Binnen het werkt Amsterdam aan verschillende maatschappelijke doelen binnen het sociaal domein. Hoe dit gebeurt, is te lezen in hoofdstuk 5. Doelgroep en focus Uit recent onderzoek 5 blijkt dat tussen de en Amsterdammers ( van 16 tot 65 jaar) het Nederlands onvoldoende beheersen of laaggeletterd zijn. Dit is circa 1 op de 9 Amsterdammers. Het 2 Coalitieakkoord Rendement van cursussen voor laaggeletterden, SEO Economisch Onderzoek, Het rendement van taaltrajecten: casus gemeente Amsterdam, PwC, augustus Regionale spreiding van geletterdheid in Nederland, Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt, Universiteit Maastricht en Centraal Bureau voor de Statistiek, maart

7 college stuurt erop aan dat het aantal Amsterdammers van de beroepsbevolking dat voldoende taalvaardig is in het Nederlands, jaarlijks met ten minste toeneemt. Hiermee richt het Amsterdam zich op Amsterdammers die fundamentele kennis en vaardigheden missen en midden- en hoger opgeleiden die zich het Nederlands als tweede taal eigen moeten maken. Doel van het Amsterdams taalbeleid voor volwassenen is dat iedere deelnemer minimaal een taalniveau behaalt waarbij de capaciteiten en ambities gerealiseerd kunnen worden. Dat kan zijn: toeleiding naar een (beroeps)opleiding, participatie en werk. Hierbij sluiten we aan bij het Actieplan Innovatief Vakmanschap. Doelgroepen die van het aanbod gebruik maken, zijn bijvoorbeeld: Uitkeringsgerechtigden, werkende en werkzoekende Amsterdammers; Arbeidsmigranten uit Europa, oudkomers die niet meer inburgeringsplichtig zijn en genaturaliseerde Nederlanders; Vluchtelingen en nieuwkomers, na voldoen aan (zelfstandige) inburgeringsplicht; Anderstaligen en Nederlandssprekenden die moeite hebben met lezen en schrijven; Van analfabete Amsterdammers tot gevorderde taalgebruikers. Een overzicht van de doelgroepen, in relatie tot aanbod en het maatschappelijk effect in verschillende domeinen, is te vinden in de bijlage Taalcursussen Nieuwkomers van buiten de EU, die zich na 2013 in Nederland gevestigd hebben, zijn zelf verantwoordelijk voor het inkopen van een inburgeringscursus of zijn hier met een tijdelijk verblijfsdoel (zoals kennismigrant, au pair of student). Inburgeringsplichtige nieuwkomers kunnen wel gebruik maken van het aanbod Taal en Ouderbetrokkenheid dat wordt uitgevoerd op de school van hun kind(eren). Nieuwkomers uit Europa kunnen zich ook als expat of met een tijdelijke verblijfsintentie in Amsterdam vestigen. Voor hen is het gemeentelijk taalaanbod niet bedoeld. Potentiële deelnemers worden getoetst op de intentie tot langdurig verblijf. Bovendien geldt voor expats dat wanneer zij gebruik kunnen maken van de fiscale rijksregeling voor expats, de 30% regeling, zij via deze regeling al gecompenseerd worden voor de financiering van een taalcursus. Daarom kunnen expats niet deelnemen aan het gemeentelijk taalaanbod. Gemeentelijke opgave Met dit Amsterdams taalbeleid voor volwassenen geeft het college uitvoering aan de gemeentelijke opgave uitvoering aan de gemeentelijke opgave vanuit de Wet Educatie en Beroepsonderwijs en de Wet inburgering. Ook biedt het programma het kader voor het aanbieden van taalcursussen voor de uitvoering van de Taaleis onder de Participatiewet. Het wettelijk kader is beschreven in hoofdstuk 2. Bovendien is de beheersing van basisvaardigheden een voorwaarde voor het belangrijkste uitgangspunt van het Amsterdamse beleid: Amsterdam is van iedereen! De kracht van Amsterdam is vrijheid. Om elke dag keuzes te maken, en om dromen waar te maken. Deze vrijheid is pas iets waard als iedereen mee kan doen, waar je wieg ook stond 6 De Taaleis onder de Participatiewet regelt de inspanningsverplichting voor uitkeringsgerechtigden om het Nederlands op niveau A2/1F te beheersen. Dit niveau is globaal vergelijkbaar met het eindniveau inburgering of primair onderwijs. Uitkeringsgerechtigden die aan de hand van rapporten, diploma s of certificaten kunnen aantonen dat zij acht jaar Nederlandstalig onderwijs hebben gevold of over het verplichte niveau beschikken, vallen niet onder de Taaleis. Basisinfrastructuur Om Amsterdammers te ondersteunen bij het verbeteren van de Nederlandse taal voorziet de gemeente in een basisinfrastructuur volwasseneneducatie. Deze omvat naast het stedelijk aanbod en het 6 Coalitieakkoord

8 flankerende aanbod in de wijk, de informatie en adviesfunctie die gegeven wordt vanuit de zeven stadsloketten. Daarnaast zijn er taalconsulenten die deelnemers aan taalcursussen begeleiden, mobiel inzetbaar in de 22 gebieden in Amsterdam. Zij sluiten aan bij de activeringsteams van de gemeente, die deelnemers kunnen doorverwijzen voor educatief aanbod. Voor burgers met een uitkering, dus ook voor Amsterdammers die onder de Taaleis vallen, wordt gebruik gemaakt van de bestaande structuur van klantmanagement

9 2. Wettelijk kader 2.1 Rijks- en gemeentebeleid: een leven lang leren In de huidige samenleving wordt er meer dan ooit een beroep gedaan op werknemers om zich voortdurend te blijven ontwikkelen. Een leven lang leren is daarom een speerpunt van het huidige kabinet 7. Continue ontwikkeling is een noodzaak op allerlei terreinen in het maatschappelijk leven. De noodzaak om continu te investeren in de ontwikkeling van kennis en vaardigheden en bij-, op- en om te scholen naar een ander beroep of hoger opleidingsniveau neemt daarom toe. Het kabinet neemt daarom - in aanvulling op het reeds ingezette beleid - concrete maatregelen die onderwijsinstellingen en het individu toerusten en uitdagen om leren en werken sterker met elkaar te verweven. Dit beleid en deze maatregelen hebben als doel het economisch rendement en de participatie in de samenleving te verstevigen. In de Metropool Regio Amsterdam is op dit gebied het Actieplan Innovatief Vakmanschap ontwikkeld. Amsterdam ondersteunt hiermee de lijn van een leven lang leren. Eigen kracht is hierbij het uitgangspunt, maar de gemeente stimuleert of ondersteunt waar nodig. Een leven lang leren betekent dat Amsterdammers zich blijven ontwikkelen om werk te vinden of te behouden, zich laten (bij)scholen, betrokken ouders kunnen worden, mee kunnen doen in hun buurt, zelfstandig gebruik kunnen maken van de gezondheidszorg en schuldenvrij kunnen worden of blijven. De relatie tussen het leren van de taal en deze maatschappelijke doelstellingen diepen we verder uit in hoofdstuk Wet Educatie en Beroepsonderwijs Per 1 januari 2015 is de Wet Educatie en Beroepsonderwijs (WEB) gewijzigd. Een eerste aspect van deze wetswijziging is dat gemeenten vanaf dan de middelen educatie ( WEB-middelen ) deels kunnen aanwenden voor inkoop van educatietrajecten bij andere partijen dan het ROC. Dit gaat stapsgewijs met een in de wet vastgelegde driejarige afbouwregeling van 75%, 50%, 25% naar volledige marktwerking in De gemeente Amsterdam en het ROC van Amsterdam hebben een intentieovereenkomst gesloten over het volume en de aard van de bestedingen in de afbouwperiode. Een tweede aspect van de wetswijziging is dat de middelen educatie na 1 januari 2015 niet meer aan individuele gemeenten wordt toegekend, maar aan de arbeidsmarktregio s. De gemeente Amsterdam is contactgemeente van de regio Groot-Amsterdam. De contactgemeente beheert het budget educatie voor de regio en rapporteert naar het rijk over het aantal georganiseerde trajecten. Samen met de regiogemeenten (Aalsmeer, Amstelveen, De Ronde Venen, Diemen, Haarlemmermeer, Ouder-Amstel, Uithoorn) wordt per jaar een educatief programma opgesteld waarin de educatieve activiteiten en de besteding van middelen is opgenomen. De activiteiten die daarin voor de gemeente Amsterdam beschreven staan sluiten aan bij het in deze notitie beschreven aanbod. 2.3 Taaleis onder de Participatiewet Op 1 januari 2016 zal de Taaleis onder de Participatiewet in werking treden, die een inspanningsverplichting betekent voor alle uitkeringsgerechtigden om niveau 1F te beheersen, ongeveer eindniveau primair onderwijs. Met de introductie van deze wet heeft het kabinet het belang van taalvaardigheid als voorwaarde om aan werk te komen willen onderstrepen. In Amsterdam maakte het taalonderwijs al onderdeel uit van het aanbod re-integratie. De focus ligt hier op functioneel taalgebruik: taal gericht op huidig re-integratietraject, solliciteren en/of toekomstige werkzaamheden. Binnen deze aanpak is ruimte voor uitkeringsgerechtigde deelnemers op een taalcursus per jaar. Dit is conform het besluit Taaleis in de Participatiewet. 7 Kamerbrief Leven lang leren

10 2.4 Wet inburgering Op 1 januari 2013 is de gewijzigde Wet inburgering in werking getreden. De nieuwkomer die vanaf 1 januari 2013 inburgeringsplichtig is geworden, moet vanaf deze datum zelf de deelname en financiering van de inburgering bij DUO (Dienst Uitvoering Onderwijs) regelen. Minder draagkrachtige nieuwkomers kunnen gebruik maken van een sociaal leenstelsel. In het kader van het overgangsrecht Wet inburgering zoals dat vanaf 1 januari 2013 geldt, blijft de gemeente verantwoordelijk voor de inburgeringsplichtigen die voor genoemde datum een door de gemeente aangeboden of vastgestelde inburgeringsvoorziening volgen of zonder voorziening worden gehandhaafd op hun inburgeringsplicht. 2.5 Actieplan Laaggeletterdheid Tel mee met Taal De ministeries van OCW, VWS en SZW hebben op 6 maart 2015 gezamenlijk een brief aan de Tweede Kamer gestuurd over hun voornemen aan een vervolg op het Actieplan Laaggeletterdheid gezamenlijk inhoud te geven. Dit initiatief heeft de werktitel Tel mee met taal gekregen. In Tel mee met Taal worden 2 hoofddoelstellingen geformuleerd: 1. In de periode verbeteren tenminste Nederlanders hun taalbeheersing zodanig dat zij aantoonbaar beter scoren op taalbeheersing en maatschappelijke participatie, waaronder arbeidsdeelname. 2. In 2018 worden in totaal 1 miljoen jonge kinderen tot en met de basisschoolleeftijd bereikt met leesbevorderingsactiviteiten, zodat hun taalvaardigheid en leesplezier toenemen. Deze hoofddoelstellingen wil men bereiken door landelijke ondersteuning in de domeinen gezin, arbeidsmarkt en gezondheid. De aanpak zal uitgewerkt worden in de volgende actielijnen: 1. Lokale netwerkaanpak uitrol Taal voor het Leven aanpak over Nederland. In Amsterdam doen we dat door de huidige aanpak Taal voor het leven, op te nemen in het programma Leef en Leer! (zie paragraaf 4.2). 2. Taalakkoorden in alle (arbeidsmarkt)regio s wordt een Taalakkoord met werkgevers en andere partners gesloten. Amsterdam zet de werkgeversaanpak voort (zie paragraaf 5.1). 3. Leesbevordering voortzetting Actieplan Kunst van Lezen en landelijke uitrol. 4. Experimenten een viertal experimenten wordt hier beschreven rond kind-ouder-school, vrouwen en ouderen. Amsterdam onderzoekt of met innovatieve programma s aangesloten kan worden bij deze actielijn. 5. Kennis en communicatie landelijke ondersteuning door kennisopbouw en -deling, opzetten landelijk taalnetwerk en het voeren van communicatiecampagnes. Voor het plan, dat een looptijd heeft van drie jaar ( ), is landelijk jaarlijks 18 miljoen euro beschikbaar. Dit budget, dat grotendeels opgaat aan organisatiekosten, biedt voor gemeenten weinig mogelijkheden om middelen voor taaltrajecten te verwerven

11 3. Speerpunten Amsterdams taalaanbod Het collegeakkoord Amsterdam is van iedereen stelt ten aanzien van volwassenenonderwijs: We gaan meer maatwerk leveren op het gebied van volwasseneneducatie. Het taalonderwijs voor volwassenen wordt verbeterd, toegankelijker en betaalbaarder gemaakt. Dit Amsterdams taalbeleid voor volwassenen is een nadere uitwerking van deze ambitie. De evaluatie van het voorgaande beleid heeft geleid tot de volgende speerpunten voor de komende periode: Taal leren toegepast in de praktijk Mix van leervormen Taalonderhoud: een leven lang leren In dit hoofdstuk staan deze speerpunten centraal. Het Amsterdams taalbeleid voor volwassenen wordt aangeboden vanuit een stedelijk kader waarin het flankerend aanbod vanuit stadsdelen een belangrijke rol speelt. De verschillende doelgroepen waarop dit Amsterdams taalbeleid voor volwassenen zich richt worden toegelicht in de bijlage Taalcursussen Daarbij wordt inzichtelijk gemaakt welk soort aanbod voor welke doelgroep wordt ingezet en welk maatschappelijk effect daarmee wordt beoogd. 3.1 Taal leren toegepast in de praktijk (competentiegericht leren) Het college kiest voor competentiegericht leren, gericht op het gebruiken van taal in situaties waar je die nodig hebt. Hiermee is taalverwerving geen doel op zich, maar een middel om je doelen te bereiken. Leren werkt het beste door het geleerde in de praktijk toe te passen. Het is niet nodig te wachten tot het Nederlands perfect beheerst wordt, om mee te kunnen doen. De cursus is gericht op de competenties die nodig zijn om in de praktijk beter te kunnen functioneren. Dit gebeurt duaal: praktijkgericht leren in de klas en toepassen bij eigen werk, stage of participatieactiviteit. Op deze manier wordt bij de taalcursus een passende context gecreëerd Maatwerk Omgekeerd kan het ook voorkomen dat er vanuit een activiteit een leervraag op het gebied van de Nederlandse taal ontstaat. Programma s in het sociaal domein richten zich op een kwetsbare doelgroepen, waarbij de taal vaak een belemmering is. Een op maat gemaakte taalcursus voor de groepsactiviteit versterkt het rendement van deze programma s. Dit groepsmaatwerk leent zich uitstekend om aan te sluiten bij gebiedsgericht werken, Meedoen Werkt!, Samen Doen, projecten gericht op trede 2 klanten, re-integratie en zorg. Hierbij wordt het leerdoel van de taalcursus afgestemd op de context waarin de groep zich begeeft. Mensen die niet kunnen meedoen aan de projecten van Meedoen Werkt! vanwege een taalbelemmering, kunnen voorafgaand of tijdens deze activiteiten taallessen volgen via het Amsterdams taalbeleid Deze programma s in het sociaal domein zijn tegelijkertijd belangrijke wervingskanalen voor deelnemers uit kwetsbare doelgroepen, die zich vaak niet uit eigen beweging aanmelden voor educatief aanbod. Dit geldt bijvoorbeeld sterk voor de doelgroep Nederlandssprekenden, voor wie de moeilijkheden met lezen en schrijven vaak gepaard gaan met schaamte. Door de goede mondelinge vaardigheden en ontwikkelde strategieën om lezen en schrijven te vermijden, is vaak sprake van verborgen problematiek. Door aan te sluiten bij programma s in het sociaal domein, maar ook bij werkgevers als Pantar, wordt geprobeerd om vanuit een andere invalshoek de problematiek zichtbaar te maken en mensen te motiveren zich te ontwikkelen. Ook spelen klantmanagers, professionals en intermediairs een belangrijke rol in de wervingsstrategie voor het bereiken van kwetsbare groepen. Zij worden voorgelicht over het herkennen en doorverwijzen van Amsterdammers in hun werkgebied (Nederlandssprekenden en anderstaligen) die de Nederlandse taal niet goed beheersen. Uit deze doorverwijzing kan groepsmaatwerk ontstaan of kunnen deelnemers worden toegeleid naar taalaanbod afgestemd op de individuele behoefte

12 Ook het individuele taalaanbod is contextgericht. Er is, afhankelijk van de capaciteiten en ambitie van de deelnemer, aandacht voor participatie, (financiële) zelfredzaamheid en het vergroten van taalvaardigheden richting werk en opleiding. Deelnemers met eenzelfde leerdoel en/of taalniveau zitten zoveel mogelijk bij elkaar in de klas. Het aanbod varieert van alfabetiseringscursussen voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven tot cursussen voor deelnemers met een hoger opleidingsniveau en ambitie. Voor de laatste groep wordt ook nadrukkelijk een beroep gedaan op zelfstudie, vaak met behulp van digitale leermiddelen, om de lesuren in de klas te beperken en daarmee de cursus betaalbaar te houden. Tot slot is er voor deelnemers met een speciale behoefte of handicap het Persoonlijk Educatie Budget, dat individueel maatwerk biedt. Hiermee kan binnen een budget passend les ingekocht worden. 3.2 Mix van leervormen Amsterdam legt de komende periode het accent op het verbinden van drie leervormen: competentiegericht leren bij een professionele aanbieder, zelfstandig leren met digitale leermiddelen en leren met begeleiding van een taalvrijwilliger. De manier waarop iemand het beste leert is afhankelijk van de deelnemer en de aan te leren vaardigheid. Daarom moet er bij iedere deelnemer een zorgvuldige keuze worden gemaakt voor de vorm waarin iemand gaat leren. Soms gaat het daarbij om een combinatie van leren in de klas, zelfstandig leren en oefenen met een taalvrijwilliger. Een andere keer is het de keuze voor één van deze vormen. Er wordt daarbij gebruik gemaakt van wat iemand al kan: bij studievaardige deelnemers kan bijvoorbeeld het grootste deel van de cursus zelfstandig en digitaal plaatsvinden. Een minder zelfredzame Amsterdammer met weinig taalcontact heeft baat bij intensieve professionele ondersteuning en kan daar nog meer uithalen als er ondersteuning van een taalvrijwilliger in de buurt bij komt. Het gaat erom steeds te kiezen voor de juiste mix om te zorgen dat het volwassenenonderwijs toegankelijk en ook betaalbaar blijft Zelfstandig leren De samenleving digitaliseert in rap tempo. Dat brengt voor Amsterdammers die het Nederlands niet goed beheersen extra obstakels met zich mee. Bij het invullen van een online formulier kom je er niet met handen en voeten. Tegelijkertijd biedt nieuwe technologie ook een heel scala aan mogelijkheden om de taal zelfstandig te leren: modern, interactief en op een moment dat het je goed uitkomt. Het Amsterdamse taalbeleid is erop gericht om zelfstandig leren te stimuleren en faciliteren. Leef en Leer! is het kernproject van het beleid rond zelfstandig leren. Het project is een samenwerkingsverband tussen OBA, ETV.nl, AT5 en diverse maatschappelijke partners, dat beoogt netwerken maar ook losse partijen in de stad te faciliteren met leermiddelen en trainingen. De website Leef en Leer! biedt de aangesloten partijen een platform om hun aanbod te etaleren. Hiermee wordt de onderlinge samenwerking en doorverwijzing gestimuleerd en wordt op een operationeel niveau de verbinding gemaakt tussen het professioneel cursusaanbod volwasseneneducatie, flankerend aanbod, welzijnsactiviteiten, cursussen digitale vaardigheden en activiteiten rondom ouderbetrokkenheid op scholen. Door Leef en Leer kan de taalbehoeftige Amsterdammer deelnemen aan een breed scala van laagdrempelige educatieve activiteiten, die zijn toegerust met goede leermiddelen. Hiernaar is vraag vanuit de doelgroep zelf, bijvoorbeeld bij deelnemers aan cursussen digitale vaardigheden en bij ouders die participeren in ouderkamers en rondom vve-programma s. De gemeente bereikt hiermee een doelgroep waarvoor de stap naar een professionele taalcursus (nog) te groot is en een groep deelnemers die een combinatie van leervragen hebben, zoals de wens zich te ontwikkelen op het gebied van taal én digitale vaardigheden. De vestigingen van de Openbare Bibliotheek Amsterdam, met op 21 plekken in de stad vrij te gebruiken computers met oefenprogramma s, zijn de spil in het netwerk. In de bibliotheken en daarbuiten worden oefenspreekuren, groepslessen en cursussen georganiseerd

13 3.2.2 Leren onder begeleiding van een taalvrijwilliger Taalvrijwilligers kunnen ondersteuning bieden bij het leren van de Nederlandse taal, bijvoorbeeld in de klas onder regie van de docent of als maatje bij het zelfstandig leren. Zo kunnen Amsterdammers met een klein sociaal netwerk door de inzet van vrijwilligers op een laagdrempelige manier werken aan hun Nederlandse taalvaardigheden. Met de inzet van vrijwilligers worden meer Amsterdammers in staat gesteld de Nederlandse taal te leren én te onderhouden. De gemeente vindt het belangrijk om de inzet van vrijwilligers actief te stimuleren. Dit doet zij door het subsidiëren van vrijwilligersorganisaties, die taalleerders en vrijwilligers aan elkaar koppelen. Daarnaast is er bijzondere aandacht voor de doelgroep verborgen of geïsoleerde vrouwen. Zij krijgen van taalvrijwilligsters ondersteuning aan huis. Eind 2015 is het proefprogramma Taal voor het Leven afgerond dat door de stichting Lezen en Schrijven in samenwerking met de gemeente is uitgevoerd. De uitvoering van het programma EVA in Amsterdam (Educatie voor Vrouwen met Ambitie) loopt door. Taal voor het Leven is positief geëvalueerd en krijgt in 2016 een landelijk uitrol binnen het programma Tel mee met Taal. De verworvenheden van Taal voor het Leven die de gemeente in het Amsterdams taalbeleid voor volwassenen wil borgen, zijn de basistraining voor taalvrijwilligers en de inhoudelijke begeleiding van vrijwilligers door NT2 professionals. Door deze training en begeleiding kunnen vrijwilligers beter inhoud geven aan hun rol als ondersteuner bij het oefenen van de taal. 3.3 Taalonderhoud: een leven lang leren Taalbeheersing kan alleen bestaan als er taalonderhoud is. Opgedane kennis die niet wordt gebruikt raakt immers op de achtergrond en wordt vergeten. Het onderhouden van de taalkennis zorgt ervoor dat de taalvaardigheid blijft en zelfs toeneemt. Dit kan op vele manieren plaatsvinden. Een grote groep taalleerders zorgt zelf voor onderhoud en verbetering door in het Nederlands te communiceren op het werk, tijdens vrijwilligersactiviteiten of in de kring van familie, vrienden en gezin. Belangrijk is dat de gemeente een leven lang leren faciliteert voor degenen die in hun eigen omgeving weinig Nederlands (blijven) oefenen. Naast het professionele aanbod van taalcursussen kan dit bijvoorbeeld in de vorm van het oefenen met een taalvrijwilliger, een participatie-activiteit in de buurt of via digitale leerprogramma s. 3.4 Flankerend taalaanbod in de wijk Voor Amsterdammers die zelf minder goed in staat zijn zelf hun taal te onderhouden, of voor wie het stedelijk aanbod van twee à drie dagdelen te intensief is, vormt het flankerend taalaanbod in de wijk een vangnet. Samenwerking met activeringsteams en stadsdelen is hierin van groot belang. De taalconsulenten die in het gebied actief zijn kunnen de deelnemers doorverwijzen en begeleiden naar participatieplekken in de wijk voor bijvoorbeeld vrijwilligerswerk en conversatielessen of indien nodig naar een gemeentelijke (zorg)voorziening. Andersom wordt ingezet op voorlichtingen herkennen en doorverwijzen voor professionals en intermediairs in de wijk, zodat deelnemers vanuit deze activiteiten worden doorgeleid naar het professioneel taalaanbod. Per stadsdeel worden andere accenten gelegd, afhankelijk van de bewoners of de prioritering van het stadsdeel. De speerpunten taal leren toegepast in de praktijk, mix van leervormen en taalonderhoud staan aan de basis van het Amsterdamse aanbod taal-, reken- en digitale vaardigheden. Dit aanbod bestaat uit een palet aan cursussen, aangevuld met andere manieren om aan basisvaardigheden te werken: samen oefenen met een taalvrijwilliger en zelfstandig oefenen met digitale leermiddelen, via stedelijke programma s of flankerende activiteiten in de wijk. Om te zorgen dat deelnemers op een passende plek terecht komen, is intake, doorverwijzing en begeleiding nodig. Ook deze dienstverlening maakt onderdeel uit van het Amsterdamse aanbod

14 4. Maatschappelijk rendement van taal De gemeente Amsterdam wil continu leren en verbeteren. Dit geldt ook voor de educatieve cursussen en activiteiten. In dit hoofdstuk geven we aan: op welke wijze de kwaliteit van het aanbod geborgd wordt; op welke wijze het effect van het aanbod gemeten wordt; op welke andere maatschappelijke doelen een betere taalbeheersing een positief effect heeft. 4.1 Borging van kwaliteit Sinds 2013 zijn gecontracteerde taalaanbieders verplicht met een digitaal kwaliteitszorgsysteem te werken. De Kwaliteitsgroep Educatie Taal (KET), bestaande uit de VU, ITTA/UvA en de Radbouduniversiteit, heeft dit Kwaliteitsinstrument Taalonderwijs (KIT) ontwikkeld. Met de KET-KIT, of een vergelijkbaar kwaliteitssysteem, kunnen de docenten en management van de taalaanbieders gezamenlijk hun onderwijskwaliteit evalueren en verbeteren en wordt de klanttevredenheid gemeten. Daarnaast worden aanbieders op basis van kritieke prestatie indicatoren (KPI s) gemonitord op de uitvoering van het contract. Taalcontroleurs vormen de ogen en oren van de gemeente en bezoeken de taalaanbieders (on)aangekondigd op locatie. 4.2 Effectmeting Om het effect van het aanbod te meten wordt de taalverhoging per deelnemer in beeld gebracht. Daarnaast wordt in opdracht van de gemeente voor de gehele doelgroep onderzocht of betere taalbeheersing ook bijdraagt aan de sociale inclusie. Resultaten uit 2014 en laten zien: gemiddeld 50% tot 60% van de deelnemers een betere plek in de samenleving ervaart; gemiddeld 40% tot 50% van de deelnemers 9 een betere gezondheidstoestand ervaart; gemiddeld 50% tot 55% een betere vaardigheid heeft m.b.t. opvoeding en ouderbetrokkenheid; gemiddeld 20% tot 55% van de deelnemers een betere arbeidsmarktpositie heeft. In opdracht van Stichting Lezen & Schrijven is in augustus 2015 een kosten-batenanalyse gemaakt van Amsterdamse taaltrajecten 10. Na het volgen van de gemeten taaltrajecten zijn de taalvaardigheden van de deelnemers gemiddeld met 16,9% gestegen. Deze gemiddelde vooruitgang in taalvaardigheden betekent dat de door de gemeente Amsterdam aangeboden taaltrajecten renderen. Het berekende rendement per deelnemer is De gemiddelde kosten betreffen en de baten per deelnemer. Dit betekent dat de taaltrajecten gemiddeld 2,56 per geïnvesteerde Euro opleveren, ofwel een sociaaleconomisch rendement van 257%. 4.3 Effect taalbeheersing op andere doelen binnen het sociaal domein De gemeente Amsterdam onderscheidt verschillende maatschappelijke doelstellingen in het Meerjarenbeleidsplan Sociaal Domein In een zogeheten Doelen-Inspanningen-Netwerk (DIN) zijn doelen van het gemeentelijke beleid op een overzichtelijke manier gekoppeld aan de benodigde inspanningen. De maatschappelijke doelstelling waar het Amsterdams taalbeleid over gaat: het aantal Amsterdammers van de beroepsbevolking dat voldoende taalvaardig is in het Nederlands, neemt jaarlijks met ten minste toe, meten we aan de hand van de inspanning, namelijk aantallen starts op cursussen en het aantal succesvol afgeronde cursussen per jaar. In de begroting van de gemeente Amsterdam worden de indicatoren uit het Meerjarenbeleidsplan gemonitord. De kernboodschap in het sociaal domein is dat alle Amsterdammers volwaardig kunnen meedoen in de stad 11. In de visie van de gemeente Amsterdam is het verbeteren van taalvaardigheid niet alleen een doel 8 Rapportage effectmeting taaltrajecten Amsterdam (onderzoeksbureau Artéduc). 9 Deze categorie variabelen is alleen in 2014 onderzocht. 10 Het rendement van taaltrajecten: casus gemeente Amsterdam, PwC, augustus MJBP Sociaal Domein

15 op zich, maar ook een middel om andere maatschappelijke doelen te bereiken. Dit hoofdstuk beschrijft hoe een betere taalbeheersing een bijdrage levert aan andere maatschappelijke doelen. Minder mensen ervaren belemmeringen om mee te doen in de samenleving Meer mensen zijn aan het werk Meer mensen beheersen Nederlandse taalvaardigheden Meer mensen zijn financieeel zelfredzaam Meer ouders zijn betrokken bij de schoolloopbaan van hun kinderen Meer mensen zijn in staat gezond te leven Figuur 1. Relatie taalvaardigheden en doelen sociaal domein 4.4 Meer mensen zijn aan het werk Taal en re-integratie Naar schatting 25% van de uitkeringsgerechtigden beheerst onvoldoende de Nederlandse taal. Om ervoor te zorgen dat taal geen belemmering is om aan het werk te komen of om te participeren in de maatschappij is het van belang dat zij hun taalvaardigheid verbeteren. Vanuit de overtuiging en ervaring dat taal leren in de praktijk het beste werkt is het streven dat de taalcursussen inhoudelijk aansluiten bij de participatie- of re-integratietrajecten die er zijn voor uitkeringsgerechtigden. Taal moet een wezenlijk onderdeel zijn van deze re-integratietrajecten. Voor deelnemers met een laag taalniveau kan taal ook voorafgaan aan een traject. Taalscholing als onderdeel van re-integratie staat al jaren hoog op de Amsterdamse agenda. Het college zet daarmee in op functioneel taalonderwijs. De invoering van de Taaleis in de Participatiewet betekent een generieke maatregel voor alle uitkeringsgerechtigden die niet het basisniveau 1F beheersen Taal op de werkvloer Door het verbeteren van de Nederlandse taal krijgen werkende Amsterdammers de kans om beter te integreren en hun positie op de arbeidsmarkt te verbeteren. Via de aanpak Taal op de werkvloer volgen werknemers taalles direct voor of na het werk en zoveel mogelijk op hun werklocatie. Het leren van de (vak)taal wordt direct gekoppeld aan activiteiten die in het kader van het werk worden uitgevoerd. Denk aan het spreken tijdens een werkoverleg en het omgaan met klanten, het oefenen van presentaties en functioneringsgesprekken

16 4.5 Minder mensen ervaren belemmeringen om mee te doen in de samenleving Vanuit de beleidsterreinen welzijn, participatie, re-integratie en zorg zijn diverse gemeentelijke programma s actief. Veel burgers die deelnemen aan deze programma s hebben moeite met basisvaardigheden. Het verbinden van taalles aan participatietrajecten levert grote meerwaarde op en verhoogt het rendement. Daarom sluiten we vanuit het Amsterdams taalbeleid waar mogelijk aan bij programma s die de participatie van Amsterdammers bevorderen. Dit doen we door het eerder besproken groepsmaatwerk en wederzijdse doorverwijzing door professionals en intermediairs bekend te maken met het aanbod en het herkennen van de doelgroep. Deze doelgroep weet vaak de weg niet zelfstandig te vinden naar het gemeentelijk taalaanbod. De komende jaren leggen we in de wervingsstrategie de nadruk op deze kwetsbare doelgroep. De gebiedsgerichte aanpak in de gemeente Amsterdam biedt hier nieuwe mogelijkheden. 4.6 Meer mensen zijn financieel zelfredzaam Aansluiting bij beroepsonderwijs Het volgen en succesvol afronden van een erkende opleiding verhoogt kansen op de arbeidsmarkt. Soms is een slechte taalbeheersing een belemmering om aan een opleiding te kunnen beginnen of deze succesvol af te ronden. Op de huidige arbeidsmarkt is er in een aantal branches een tekort aan gekwalificeerd personeel. Door voor deze branches geïntegreerde trajecten taal en beroepsonderwijs te ontwikkelen kan een gedeelte van de vraag op de arbeidsmarkt worden ingevuld met mensen die nu, door onvoldoende taalvaardigheid, niet kunnen worden bemiddeld naar deze banen. Deze trajecten zijn bij uitstek geschikt voor nieuwe Amsterdammers, zoals vluchtelingen. Zij blijken na het behalen van het inburgeringsdiploma vaak nog onvoldoende taalvaardig om een beroepsopleiding te volgen. In afstemming met het gemeentelijke Werkgevers Service Punt, de afdeling Activering en met beroepsopleiders wordt een aanbod op maat ontwikkeld van geïntegreerde trajecten Taal en MBO Financieel zelfredzamer In Amsterdam hebben ruim dertigduizend gezinnen problematische schulden. Deze Amsterdammers hebben dagelijks te maken met aanmaningen en incasso s. Dit zorgt voor psychische en sociale problemen. Binnen deze groep nemen de Amsterdammers die de Nederlandse taal onvoldoende beheersen een aparte plaats in. Zij komen makkelijk in de schulden door te weinig kennis van de Nederlandse regels, weten de weg naar een ondersteunend netwerk minder snel te vinden en kunnen hun zaken niet adequaat regelen door een te laag taalniveau. Voor deze groep biedt de gemeente een specifieke cursus, waar het vergroten van de financiële zelfredzaamheid voorop staat. 4.7 Meer ouders zijn betrokken bij de schoolloopbaan van hun kinderen Opgroeien in een taalrijke omgeving draagt bij aan verbetering van kansen van kinderen. Veel kinderen van migranten spreken meerdere talen, maar onvoldoende Nederlands. Taalachterstand bij kinderen is vaak gerelateerd aan onvoldoende Nederlandse taalvaardigheden van de ouders. Wanneer ouders kansen krijgen zich verder te ontwikkelen, vergroten ook de kansen voor kinderen. Het aanbod Taal en Ouderbetrokkenheid sluit hierop aan. Ouders volgen Nederlandse les op de school van hun kinderen. Met de cursus stimuleert de gemeente de ouderbetrokkenheid en participatie van de ouders. Het verbeteren van de Nederlandse taal stelt de ouders in staat de (taal)ontwikkeling van hun kind(eren) te ondersteunen. Daarnaast worden ouders uitgedaagd zich verder te ontwikkelen ook buiten de vertrouwde omgeving van de school. Speciaal voor ouders met kinderen op de voor- en vroegschoolse educatie (vve) is de cursus TOB vve in 2014 ontwikkeld. Het cursusprogramma sluit aan bij de vve methodiek zodat ouders hun kinderen thuis nog beter kunnen ondersteunen bij hun ontwikkeling. De ontwikkelde methodiek is geïntegreerd in het aanbod Taal en Ouderbetrokkenheid

17 4.8 Meer mensen zijn in staat gezond te leven Uit onderzoek blijkt dat investeren in de verbetering van taalvaardigheden van volwassenen niet alleen rendeert op het gebied van arbeidsproductiviteit, maar ook als het gaat om sociale participatie en gezondheid 12. Gezondheidsvaardigheden hangen nauw samen met lees-, schrijf- en rekenvaardigheden. Mensen met een beperkte woordenschat, die moeite hebben met lezen en rekenen hebben onvoldoende toegang tot informatie over ziekte en gezondheidszorg. Zij ontwikkelen vaak een ongezonde levensstijl en zijn zich onvoldoende bewust van de daarbij behorende risico s. Deze groep mensen heeft een verhoogd risico op gezondheidsproblemen. Uit de Amsterdamse Gezondheidsmonitor blijkt dat ongeveer Amsterdammers lage gezondheidsvaardigheden hebben. Dat is 13 tot 14% van de Amsterdammers. Met het Amsterdams taalbeleid levert de gemeente een bijdrage aan het terugdringen van het percentage Amsterdammers met onvoldoende gezondheidsvaardigheden. Dit leidt tot een gezondere levensstijl en tot bevordering van zelfstandig en tijdig gebruik van de gezondheidszorg. 12 Rendement van cursussen voor laaggeletterden, SEO Economisch Onderzoek

18 5. Financiering Amsterdams taalbeleid voor volwassenen Voor de uitvoering zijn middelen beschikbaar vanuit de structurele rijksuitkering Wet Educatie en Beroepsonderwijs (WEB), programma-akkoord gelden ( ) en Participatiebudget. In onderstaand overzicht zijn de baten en lasten van het programma opgenomen Totaal -taalcursussen 7,1 6,8 6,8 20,7 -vluchtelingenprogramma 1,6 1,6 1,6 4,8 programmakosten 8,7 8,4 8,4 25,5 apparaatskosten 3,2 3,2 3,2 9,6 Lasten 11,9 11,6 11,6 35,1 Trajectbaten participatiebudget 2,9 2,7 2,7 8,3 Trajectbaten WEB 4,9 4,9 4,9 14,7 Baten 7,8 7,6 7,6 23,0 Onttrekking reserve Uitvoeringskosten 1, ,5 Saldo Educatie en Inburgering 2,6 4,0 4,0 10,6 Toelichting saldo uit algemene middelen Coalitie akkoord 5,0 5,0 5,0 15,0 Slagvaardige overheid 0,5-0,5-0,5-1,5- Overig 0,4-0,5-0,5-1,4- Onttrekking uitvoeringskosten 1, ,5-2,6 4,0 4,0 10,6 De onttrekking reserve Uitvoeringskosten ( 1,5 miljoen in 2015) is het laatste restant van de reserve uitvoeringskosten Educatie werkt. Deze is gevormd voor de afbouw van de inburgeringstaak van de gemeente en de opbouw van een gemeentelijk volwasseneneducatiebeleid, en was afkomstig uit de rijksbijdrage voor de uitvoering van de Wet inburgering. De reserve bedroeg ultimo miljoen. In de begroting 2015 is een onttrekking van 4,5 miljoen in 2015 en 1,5 miljoen in 2016 opgenomen. Door het wegvallen van de rijksvergoeding voor de uitvoeringskosten van het inburgerings- en educatiebeleid, hetgeen is geconstateerd bij de begroting van 2014, zijn in vergelijking met het voorgaande programma Educatie Werkt! vanaf 2016 voor de uitvoering van volwasseneneducatie minder middelen beschikbaar. In 2014 en 2015 was voor de uitvoeringskosten nog dekking beschikbaar uit de daarvoor gevormde reserve uitvoeringkosten Educatie Werkt! Voor de periode 2016 t/m 2018 zijn conform het keuzedocument Participatiemiddelen in de Amsterdamse Praktijk vanwege de terugloop van het participatiebudget tevens minder middelen beschikbaar gesteld uit het voormalig Participatiebudget voor volwasseneducatie. Met ingang van 2015 staat daar jaarlijks vanuit de coalitiemiddelen een extra investering van eigen middelen tegenover van 5 miljoen. De totale omvang van de weggevallen financiering ten opzichte van 2015 komt neer op 11,6 miljoen. In het Amsterdams taalbeleid voor volwassenen zijn daarom de apparaatskosten teruggebracht en zijn maatregelen ingezet voor toeleiding naar de cursussen en de prijsstelling van de cursussen. Een van de maatregelen is het taalaanbod dusdanig in te kopen dat de taalaanbieder zelf de