Conceptverslag consultatiebijeenkomst transitiebureau VWS/VNG specifieke risicogroepen gehandicaptenzorg 20 mei 2011

Transcriptie

1 Conceptverslag consultatiebijeenkomst transitiebureau VWS/VNG specifieke risicogroepen gehandicaptenzorg 20 mei 2011 Aanwezig: Deloitte: Dhr. Schattorie, Mw. Minke VWS: Dhr. Prijkel, mw. van den Brink, dhr. Holman VNG: Mw. Noorlandt-Austen VGN: Dhr. Bakker (Stichting Orion), Mw. Engelen (Radar), dhr. van Kampen (InteraktContour), dhr. Silvis (Zozijn), dhr. Versteegen (VOBC), mw. Holst (Amerpoort), dhr. Steen (Odion), mw. Nieuwenhuise (Stichting Omega), mw. Hoppenbrouwers (Triade), dhr. Geurts ( s-heerenloo), dhr. Koot (VGN bureau) mw. van der Meulen (VGN bureau). Presentatie VWS VWS geeft een toelichting op de overheveling van begeleiding naar de Wmo (zie bijlage, sheets VWS). Er is een wetswijziging nodig om begeleiding als resultaatgebied aan de compensatieplicht toe te voegen. Aanbieders geven aan dat de conceptbeschrijving die er nu staat, niet aansluit op de doelgroep kind en jeugd. De wetgeving rondom de compensatieplicht voor jeugd is een belangrijk aandachtspunt. Geuite zorgen De geuite zorgen spitsen zich toe op zeven hoofthema s: 1. Integrale aanpak van begeleiding, behandeling, verpleging en persoonlijke verzorging komt in gevaar doordat de begeleiding uit het integrale AWBZ pakket verdwijnt; 2. Gemeente hebben onvoldoende kennis van de doelgroepen voor de juiste indicatiestelling; 3. Bezuinigingen (en zeker de combinatie van verschillende bezuinigingsmaatregelen) leiden tot minder of minder goede zorg; 4. Continuïteit van de zorg komt in gevaar, omdat gemeenten de decentralisatie aangrijpen om het geheel anders aan te pakken. Continuïteit is voor deze kwetsbare groep juist van zeer groot belang; 5. Veel van de cliënten die nu begeleiding krijgen zullen zich niet zelf bij het loket van de gemeente melden; 6. Cliënten met een intramurale aanspraak die hun zorg niet intramuraal verzilveren krijgen onterecht ook te maken met de overheveling van begeleiding naar de Wmo. Houd hen buiten deze overheveling!; 7. De communicatie met veel subgroepen in de gehandicaptenzorg verloopt niet via gesproken of geschreven taal. Dit betekent enerzijds dat specialisme nodig is om de behoefte van de cliënt naar boven te krijgen, maar het vraagt ook extra aandacht in de juiste voorlichting en begeleiding rondom de decentralisatieoperatie. Discussie Gemeenten hebben de plicht om de kwetsbare burger te compenseren in de begeleiding zodanig dat deze weer volwaardig kan deelnemen aan de samenleving. Een gemeente kan dus nooit als argument gebruiken dat het budget op is. Dit betekent dat er ook ruimte is voor beroep en bezwaar, maar men vraagt zich ernstig af of deze groepen in de gehandicaptenzorg hier veel gebruik van zullen maken. Eigen regie klinkt mooi in deze discussie, maar is voor veel cliënten een stap te ver.

2 Er is onduidelijkheid over de grens tussen intra- en extramuraal. Bij ZZP1 en 2 wordt bijvoorbeeld de basissituatie van verblijf geruikt voor de regie over de zorg. Bij het doorvoeren van scheiden wonen en zorg zou die regiemogelijkheid komen te vervallen. VWS geeft aan dat er nu een intensieve discussie wordt gevoerd over het wel of niet wegvallen van ZZP1 en ZZP2 (sectorbreed) uit de AWBZ. Het is belangrijk om hier specifiek aandacht voor te houden omdat er grote verschillen zitten in specifieke problematiek binnen subsectoren. Rondom de jeugd is er onduidelijkheid over de definitie van de groep jeugd-lvg (j-lvg). Gaat het hier alleen om de kinderen die gebruik maken van de specialistische orthopedagogische behandelcentra (voetnoot regeerakkoord) of om alle kinderen tot 23 jaar met een licht verstandelijke beperking (IQ en IQ met bijkomende problematiek)? In de orthopedagogische behandelcentra (OBC) ligt de nadruk op de behandelfunctie intra- extramuraal en valt 8% van het zorgaanbod onder de functie begeleiding. Dit percentage begeleiding ligt hoger voor de kinderen met een LVG die in een reguliere VG instelling hun zorg ontvangen. Een andere zorg van aanbieders ligt in het feit dat de groep jeugd-lvg vooraf aan de decentralisatieoperatie naar een gemeentelijk jeugdzorgkader ook nog te maken krijgt met de overheveling van de functie begeleiding naar de Wmo. Dit zorgt voor veel extra administratieve lasten en daarnaast gaat het om een tijdelijke operatie (ws. voor 2 jaar). In die tijdelijke operatie wordt wel een knip gemaakt met een integraal pakket aan zorg, dat later weer samengevoegd moet worden. Bovendien krijgen cliënten en aanbieders bij de Wmo te maken met hele andere kaders dan binnen de jeugdzorg. De kans op versnippering van kennis en problemen in het waarborgen van een samenhangend aanbod wordt daarmee groot. Aan de andere kant wordt juist voor de jeugd-lvg veel kansen gezien in de overheveling naar een gemeentelijk jeugdzorgkader. Hierdoor verdwijnen veel schotten waar deze cliënten en hun ouders nu mee te maken krijgen. Bovendien valt hierdoor veel winst te behalen in preventie vooraf (bijvoorbeeld in de gezinssituatie) en vroegsignalering, waardoor hopelijk het beroep op langdurige zorg later kan worden teruggedrongen. Er wordt nog specifieke aandacht gevraagd door aanbieders voor het logeren. Het kortdurend verblijf is de afgelopen periode (en zeker met de wijziging van het besluit Zorgaanspraken per 1 januari) al zeer beperkt, waardoor alleen de zwaarste groep cliënten nog in aanmerking komt voor logeren. Logeerhuizen moeten nu al sluiten met als gevolg dat cliënten noodgedwongen een beroep moeten doen op verblijf. Dit terwijl het doel van het kortdurend verblijf juist het voorkomen van opname in een instelling is. Kortdurend verblijf is oorspronkelijk ook een intramurale verblijfsfunctie, maar is met de komst van de ZZPs gesplitst. Dit hoort niet onder de maatregel overheveling begeleiding naar de Wmo thuis. Genoemde kansen In de bijeenkomst worden twee kansen van de decentralisatie genoemd: 1. Gemeenten hebben vanuit andere taken al te maken met problemen van hun burgers (zoals schuldhulpverlening en tegengaan van overlast) en kunnen daardoor ook zelf signaleren. 2. Nu de verantwoordelijkheid voor begeleiding bij gemeenten komt te liggen, hebben gemeenten er belang bij om in te zetten op preventie om waar mogelijk te voorkomen dat doelgroepen in dure voorzieningen terecht komen. Het nadeel in de gehandicaptenzorg is dat hier (met uitzondering van de groep cliënten met een licht verstandelijke beperking en bijkomende problematiek en multiproblem gezinnen) weinig tot geen doelmatigheidswinst is te behalen door preventie. De overgrote meerderheid is levenslang en levensbreed aangewezen op langdurige zorg.

3 Voorstellen voor maatregelen (algemeen) Er worden een aantal maatregelen voorgesteld die voor alle groepen gelden: 1. De tijdslijnen van de transitie moeten worden aangepast om te zorgen dat medezeggenschap kan plaatsvinden binnen cliëntenraden. Wanneer er reorganisaties moeten plaatsvinden moet er genoeg tijd zijn om dit volgens wettelijke voorschriften te doen (OR, etc.). Om de juiste mutaties te maken is er tijd nodig om zaken uit te zoeken. 2. Gemeenten moeten goed geïnformeerd worden over de groepen die nu begeleiding krijgen om te zorgen dat de zorg voor de huidige cliënten wordt 3. Voor groepen die in kleine aantallen voorkomen per gemeente is het van belang dat gemeenten regionaal gaan samenwerken. 4. De administratieve lasten voor zorgaanbieders moeten tot een minumun worden beperkt. 5. Er moet aangestuurd worden op eenduidigheid in de verordening van de gemeenten, zodat de basis waarop zorg geclaimd kan worden en de bijbehorende tarieven tussen gemeenten vergelijkbaar zijn. 6. Voorkomen van zorgmijders door: behoud functie MEE (signalerend en kortdurende begeleiding), kennis bij gemeenten welke cliënten met naam en toenaam nu een beroep doen op AWBZ begeleiding, gemeenten nu al preventief integraal beleid op LVG groep (jeugd en volwassenen)/ Vragen en discussie Indicatie: Aanbieders pleiten ervoor om de huidige CIZ systematiek qua indicatie over te nemen naar de Wmo. VWS geeft aan dat gemeenten wel in een verordening moeten opschrijven wanneer iemand wel/niet in aanmerking komt voor begeleiding, maar dat het indicatiesysteem vanuit de AWBZ niet 1-op-1 overgaat. Aanbieders doen het verzoek om vanuit het transitiebureau daarin een gecentraliseerd systeem te organiseren. Toezicht: Hoe ziet dit er dadelijk uit? VWS geeft aan dat gemeenten kwaliteitsbeleid moeten voeren, kwaliteitscriteria zullen formuleren en hier toezicht op houden. Aanbesteding: VWS geeft aan dat een belangrijke les uit de overheveling van huishoudelijke hulp (HH) is geweest dat de regels en consequenties vooraf duidelijk moeten zijn bij aanbesteders en aanbieders. Het idee is nu dit eerder af te kaarten door het organiseren van de bovenlokale tafels. Daarnaast was bij HH sprake van een zogenaamde 2A dienst, terwijl bij de begeleiding sprake zal zijn van een 2B dienst. Hierbinnen kun je veel afspraken onderling maken, mits hier transparantie over is. VWS geeft tot slot aan dat het geld uit het gemeentefonds over gemeenten verdeeld wordt. Dit gebeurt het liefst op objectieve gronden, maar bij begeleiding is dit lastig gezien de grote verschillen binnen sectoren en qua spreiding. De afspraak is nu om te starten met een verdeling van de middelen op historische gronden (wat geven gemeenten nu virtueel uit aan begeleiding). Integrale pakket: VWS geeft aan dat BG-groep een onderdeel is van begeleiding en dus als integraal pakket overgaat naar de Wmo. Gemeenten krijgen het tarief voor de hele BG groep en zijn daarmee ook verantwoordelijk voor de bijbehorende persoonlijke verzorging, verpleging en behandeling.

4 Hoe waarborg je de continuïteit van de huidige zorg voor de cliënten? Aanbieders maken zich zorgen dat gemeenten de zorg onterecht dadelijk heel anders willen organiseren. VWS snapt deze zorg en zal gemeenten adviseren hierin te differentiëren qua sector en subsector. Gemeenten moeten genuanceerd zijn in de keuze welke zorg wel/niet anders kan en moet. Afsluiting De deelnemers spreken af later dit jaar een vervolgbijeenkomst te organiseren met hetzelfde gezelschap.

5 Besproken risicogroepen gehandicaptenzorg Groep die mogelijk specifieke maatregelen nodig heeft Licht verstandelijk gehandicapten (LVG) met bijkomende problematiek waardoor zij zich terugtrekken (gevoelig voor misbruik, loverboys, financiële problematiek etc.) Licht verstandelijk gehandicapten (LVG) met bijkomende problematiek (o.a. psychiatrische problemen, gedragsproblematiek, verslaving) waardoor zij overlast veroorzaken Dagbesteding voor volwassen cliënten met een matige verstandelijke en/of beperking (vaak ook gedragsproblematiek) Mogelijk effect van decentralisatie van begeleiding Deze groep mijdt zorg en/of doet zich onafhankelijker voor dan zij zijn. Mogelijk effect van decentralisatie is dat gemeenten dit gedrag niet herkennen en daardoor geen of onvoldoende specifieke zorg toekennen. De financiële positie van deze groep wordt momenteel bedreigd door aankomende bezuinigingen. Risico van te laat inschatten is dat er al veel schade is aangebracht. Deze groep mijdt mogelijk zorg of doet zich onafhankelijker voor dan zij zijn. Mogelijk effect van decentralisatie is dat gemeenten dit gedrag niet herkennen en daardoor geen of onvoldoende specifieke zorg toekennen. De financiële positie van deze groep wordt momenteel bedreigd door aankomende bezuinigingen. Risico van te laat inschatten is dat er al veel schade is aangebracht. Door decentralisatie kunnen de mogelijkheden voor de veelal bovenregionale locaties waar specifiek aanbod plaats kan vinden voor dagbesteding in gevaar komen. De keuzemogelijkheden in activiteiten voor de individuele cliënt worden ernstig beperkt als de gemeenten activiteiten slechts binnen de gemeentegrenzen zou aanbieden. Het is bij deze groep moeilijk om de vraag achter de vraag te achterhalen. Deze groep is gevoelig voor suggestie. Maatregel Gemeenten moeten goed geïnformeerd worden over de groepen die nu begeleiding krijgen om te zorgen dat de zorg voor de huidige cliënten wordt Gemeenten moeten goed geïnformeerd worden over de groepen die nu begeleiding krijgen om te zorgen dat de zorg voor de huidige cliënten wordt behoefte aan specifiek aanbod is het van belang dat gemeenten regionaal gaan samenwerken. Professionals moeten een rol spelen bij de indicatie om de vraag achter de vraag te achterhalen.

6 Dagbesteding voor volwassen cliënten met ernstig meervoudig complexe handicap (EMG/MCG) Mensen met complexe NAH (niet aangeboren hersenletsel) Gespecialiseerde/ intensieve gezinsbegeleiding De groep van meervoudig beperkte cliënten vraagt zeer specifieke ondersteuning in een omgeving(gebouw) die aan diverse eisen moet voldoen en voorzien is van allerlei ondersteunende middelen en faciliteiten (bijv. voor verschonen/snoezelen etc.) Vanwege het kleine aantal cliënten per gemeente is het niet mogelijk om dergelijke locaties binnen de gemeentegrenzen te bieden. Deze doelgroep vereist specialistische zorg, zowel op het gebied van begeleiding als op het gebied van verzorging en behandeling. De integrale aanpak hiervan komt in gevaar met de decentralisatie van begeleiding. Het vervoer voor deze groep is ook een aandachtspunt. Er is tijdens het vervoer professionele begeleiding nodig. Het vervoer kan niet gecombineerd worden met andere groepen. Deze cliënten kunnen vaak niet tot nauwelijks communiceren. Deze cliënten hebben eerst een normale levensloop gehad, die bruut wordt onderbroken door de NAH (verlies van baan, sociale contacten, mogelijkheden en soms gezin). Deze groep denkt vaak dat zij de zorg niet nodig heeft, terwijl deze mensen juist een externe regisseur en casemanager nodig hebben om hun leven op de rit te krijgen en te houden. Het gaat om (zeer) kleine aantallen per gemeente met individueel een grote diversiteit aan problemen en de zwaarte daarvan. Aparte deskundigheid (specifieke opleiding) is nodig, omdat de diversiteit aan problematiek enorm groot is (cognitief, somatisch, medicatiebeleid). Een deel van de begeleiding richt zich op de omgeving (inzicht en begrip om met cliënt om te gaan). Je kan de zorg voor deze groep niet fragmenteren. Dit is een groep zonder zelfinzicht die zichzelf makkelijk overschat (zorgmijders). Deze groep heeft vaak te maken met een hoeveelheid aan problematische factoren die de specifieke ondersteuning op specifieke locaties is het van belang dat gemeenten regionaal gaan samenwerken. Het vervoer voor deze groep moet aangepast worden aan de benodigdheden van de groep en kan niet worden gecombineerd met anderen groepen. Gemeenten moeten goed geïnformeerd worden over deze groep om te zorgen dat de zorg voor de huidige cliënten wordt specifieke en specialistische ondersteuning is het van belang dat gemeenten bovenregionaal gaan samenwerken. Gemeenten moeten goed geïnformeerd worden over de groepen die nu

7 (bijvoorbeeld aan ouders met een verstandelijke berperking) en Multi-Problem gezinnen Jong licht verstandelijk gehandicapten (J- LVG), >17 jaar, die begeleid zelfstandig wonen en/of arbeidstraining krijgen Kinderen in kinderdagcentra/ kinderdienstencentra (KDC); - Ernstig meervoudig gehandicapte kinderen (EMG/MCG) - Kinderen met VG en gedragsproblematiek complexiteit van de problematiek bepalen. Dit vraagt deskundigheid en optimale samenwerking in de keten. De woonsituatie is vaak problematisch en de groep is geneigd de zorg op te zeggen. Gedwongen uithuisplaatsing van kinderen kan een gevolg zijn. Een deel van de zorg wordt als behandeling geïndiceerd, en een deel wordt als begeleiding geïndiceerd. Een casemanager heeft hier een belangrijke rol gezien het aantal verschillende zorgverleners waarmee de cliënt te maken heeft. Deze groep loopt een groot risico in situaties van onzekerheid en overgang. Zij hebben specifieke ondersteuning nodig, maar zullen dat zelf vaak niet inzien en afwijzen. De veranderingen in de WSW en passend onderwijs brengen ook risico's met zich mee. Deze cliënten zijn moeilijk te activeren voor een passende dagbesteding. Als de mogelijkheden door de combinatie van maatregelen nog verder worden beperkt, zal de kans dat ze hun eigen dagbesteding invullen nog kleiner worden. Deze groep behoeft integrale deskundige begeleiding. Het is zeer specialistische ondersteuning die regionaal of bovenregionaal georganiseerd is en dus over de grenzen van gemeenten heen geboden wordt. De groep is op gemeentelijk niveau verhoudingsgewijs klein (+/- 50 kinderen voor een middelgrote gemeente. Mogelijk effect van decentralisatie is dat integrale kennis bij gemeenten nauwelijks tot niet aanwezig is. Door regionale spreiding kan een differentiatie in het aanbod worden aangeboden. Er worden hoge eisen gesteld aan de aangepaste locaties. Ook vervoer vraagt extra ondersteuning van busbegeleiders die getraind zijn om met de doelgroep te werken. Beide groepen doen ook een beroep op begeleiding krijgen om te zorgen dat de zorg voor de huidige cliënten wordt De samenhang met de geleverde behandeling moet gewaarborgd worden. Er is ook specifieke aandacht nodig voor de samenhang en het onderscheid met jeugdzorg (OTS vanuit jeugdzorg, AWBZ zorg vanuit beperking ouder). Gemeenten moeten goed geïnformeerd worden over de groepen die nu begeleiding krijgen om te zorgen dat de zorg voor de huidige cliënten wordt specifieke ondersteuning op specifieke locaties is het van belang dat gemeenten regionaal gaan samenwerken. Het vervoer voor deze groep moet aangepast worden aan de benodigdheden van de groep en kan niet worden gecombineerd met anderen groepen.

8 De cliënten die nu nog aanspraak maken op kortdurend verblijf; dit zijn cliënten met een intramurale aanspraak en 24 uurs permanent toezicht nodig hebben. ZG Vervoer Cliënten met een intramurale logeren. Risico vindt plaats bij het niet of onvoldoende toekennen van een indicatie waardoor kinderen niet meer kunnen logeren. Er dient voldoende budget te zijn aangezien het logeren (gezien de zorgvraag van kinderen) alleen in kleine groepen kan plaatsvinden. Hierdoor neemt de kans dat cliënten thuis kunnen blijven wonen af en bestaat de kans dat een cliënt sneller intramuraal gaat. Logeren wordt (boven)regionaal aangeboden en er kunnen hoge eisen gesteld worden aan de aangepaste locaties. De beide deelsectoren (auditief en visueel) hebben tezamen maximaal cliënten in de zeer gespecialiseerde individuele begeleiding en de dagbesteding. Het aanbod van de extramurale dagbesteding is grotendeels landelijk geregeld. Dit is niet op gemeentelijk niveau te organiseren. Risico weglekken van kennis en expertise. De verwachting is dat de wachtlijsten toenemen met overheveling van de extramurale begeleiding naar de gemeenten. Gezien de comorbiditeit bij cliënten is de samenwerking met andere sectoren in de gehandicaptenzorg van wezenlijk belang. Het is maar de vraag of gemeenten dit kunnen en willen organiseren en financieren. Tijdens het vervoer van cliënten is ook begeleiding nodig, afgestemd op de specifieke groep. Het vervoer kan niet gecombineerd worden met schoolvervoer en kinderen en volwassenen kunnen ook niet samen worden vervoerd. specifieke ondersteuning op specifieke locaties is het van belang dat gemeenten regionaal gaan samenwerken. Het vervoer voor deze groep moet aangepast worden aan de benodigdheden van de groep en kan niet worden gecombineerd met anderen groepen. specifieke en specialistische ondersteuning is het van belang dat gemeenten bovenregionaal gaan samenwerken. Bij voorkeur landelijk organiseren van de toegang, aanbesteding, inkoop en uitvoering van specialistische BG-zorg alleen door erkende aanbieders met specifieke expertise op het gebied van de ZG ivm behoud van kwaliteit en deskundigheid Het is efficiënter en goedkoper om vervoer bovengemeentelijk uit te voeren. Het vervoer voor specifieke groepen moet apart blijven plaatsvinden. Hiervoor moeten uitzondering geformuleerd worden (bijvoorbeeld rondom maximale reistijd, noodzaak specifieke begeleiding, prikkelarme omgeving etc.)

9 aanspraak die deze of nu niet verzilveren of door het scheiden van wonen en zorg uit de AWBZ verdwijnen