De financiële performance van woningcomplexen in de corporatiesector. Financiële sturing en maatschappelijke prestaties
|
|
- Joke van der Heijden
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 De financiële performance van woningcomplexen in de corporatiesector Peter van Os, RIGO, juni 2006 Financiële sturing De financiële sturing van woningcorporaties is van cruciaal belang. De bedrijfstak is immers zeer kapitaalintensief en financieel wanbeheer kan verstrekkende gevolgen hebben voor de bedrijfstak en voor uiteindelijk voor de klant. Op bedrijfsniveau is, naast variabelen die een beeld geven van de financierbaarheid, de omvang van het eigen vermogen van het bedrijf de sleutelvariabele in de financiële sturing. Het eigen vermogen is de maat voor de financiële weerbaarheid en voor de mogelijkheid om nieuwe investeringen te financieren. Het eigen vermogen wordt grotendeels bepaald door het verschil tussen de waarde van het vastgoed van de corporatie en de omvang van het vreemd vermogen (de leningenportefeuille). Aanvankelijk werd de boekwaarde (historische waarde) als waarde genomen, maar tegenwoordig is het gebruikelijk om uit te gaan van de bedrijfswaarde als grondslag. Anders dan de boekwaarde kijkt de bedrijfswaarde naar de toekomst: alle nog te verwachten kasstromen (kosten en opbrengsten) worden netto contant gemaakt 1 en opgeteld tot de bedrijfswaarde. Beslissingen over de toekomst van het vastgoed op complexniveau hangen in de praktijk doorgaans af van de kwaliteit van het complex en soms van de huidige of verwachte marktpositie. Zelden speelt het financiële exploitatieresultaat op complexniveau een rol van betekenis. Alleen als er investeringbeslissingen aan de orde zijn wordt de hoogte van de onrendabele top in de afweging betrokken. Is dat een omissie of een terechte zienswijze? Financiële sturing en maatschappelijke prestaties Hoe belangrijk ook, de financiële sturingscriteria vormen slechts de randvoorwaarden bij de beleids- en investeringsafwegingen van de corporatie. Uiteindelijk gaat het natuurlijk om het maatschappelijk effect van de inspanningen van de corporatie, oftewel het maatschappelijk presteren. Om een maximaal maatschappelijk effect te bereiken is echter een maximale inzet van middelen nodig. Dat lijkt een betrekkelijk eenvoudige stelregel, maar dat is het niet. Want uit de stelregel vloeien tenminste vier complexe vraagstukken voort. Ten eerste is de vraag wat de maximaal mogelijke inzet van middelen is. Hierboven is het eigen vermogen al als sleutelvariabele aangemerkt. Dus is de vraag wat de omvang van het eigen vermogen van een corporatie minimaal zou moeten zijn. Daar is geen generiek percentage voor te geven 2. De benodigde omvang is vooral afhankelijk van de onrendabele top van de investerings- en beheeropgaven op 1 Met behulp van de disconteringsvoet omgerekend naar euro s van nu. 2 Bedoeld wordt het solvabiliteitspercentage als maat voor het eigen vermogen.
2 korte, middellange èn lange termijn. Het onrendabele deel dient immers uit het rendement op het eigen vermogen betaald te worden 3. De tweede vraag is hoe de corporatie de beschikbare middelen toe kan delen aan (kan alloceren naar) de diverse bestedingsmogelijkheden om een optimaal maatschappelijk effect te bereiken. Alloceren kan naar twee dimensies: een ruimtelijke en een sectorale, dat wil zeggen naar complexen en/of buurten en naar soorten activiteiten: bouwen en renoveren, sociaal beheer, welzijnsactiviteiten, realiseren van zorgvoorzieningen etc.. De derde vraag is de meest complexe. Namelijk hoe kan een corporatie meten welk effect de inzet van haar middelen heeft op de maatschappij. Lang niet altijd is het immers mogelijk om een causaal verband aan te tonen tussen de maatregel en het effect. Vaak hebben immers verschillende factoren, verschillende partijen invloed op het resultaat. De laatste twee vragen betroffen in essentie de vraag naar de grootste effectiviteit. De vierde vraag betreft de efficiency: hoe kunnen de middelen op de meest doelmatige worden ingezet. Er worden allerwegen vraagtekens gezet bij de efficiency van corporaties, vooral omdat zij de prikkel (de tucht ) van de markt niet ondervinden. Ook efficiency laat zich overigens lastig onderzoeken en beoordelen. In het vervolg van dit artikel zullen we ingaan op de tweede vraag; de allocatie van middelen en in het bijzonder op de ruimtelijke dimensie ervan: de toedeling naar woningcomplexen. Direct en indirect rendement Bij de allocatie van middelen gaat het niet alleen om de toedeling van beschikbare middelen ten behoeve van investeringen 4, maar ook om de middelen die de exploitatie van de diverse woningcomplexen als opbrengst genereert; namelijk het exploitatieresultaat op complexniveau. Sommige complexen kunnen immers als melkkoe worden aangemerkt, andere complexen dragen daarentegen in relatief geringe mate bij aan het financiële resultaat van de corporatie. Maar het is nog ingewikkelder, omdat er altijd sprake is van een directe en een indirecte opbrengst (of rendement) van het vastgoed. De directe opbrengst is het saldo van de kasstromen in een bepaalde periode (een jaar). De indirecte opbrengst is de stijging of daling van de waarde van het vastgoed. In geval van bedrijfswaarde zal een jonge portefeuille of complex in het algemeen in waarde stijgen en een oudere portefeuille of complex in waarde dalen. Die waardeontwikkelingen spelen bij de bepaling van het financiële resultaat naast het kasstroomresultaat ook een rol, omdat de ontwikkeling van het vermogen gelijk is aan het kasstroomresultaat plus de zogeheten autonome waardeontwikkeling van het vastgoed en van de leningenportefeuille. Het kan dus zo zijn, dat een woningcomplex 3 Voor een financieel-technische toelichting hierop zie onder andere de SEV-publicatie over de Transparantiemethodiek () 4 Of het verkrijgen van middelen door verkoop (desinvesteringen).
3 een slecht kasstroomresultaat te zien geeft, maar tegelijkertijd een waardestijging. De introductie van de Aedex-benchmark in 1997 heeft nog een extra element in discussie gebracht: de marktwaarde van het vastgoed. Een aantal deelnemers aan de Aedex heeft, in samenwerking met Ortec 5, het begrip beklemd vermogen geintroduceerd; dat is het verschil tussen de marktwaarde en de beleidswaarde 6. Dit is het bedrag dat de maatschappelijke onderneming, die de corporatie is, in de gedachtegang van de bedenkers opoffert aan maatschappelijke doelen. Samenvattend kun je zeggen dat vier componenten relevant kunnen zijn bij het bepalen van de bijdrage van het complex aan het financiële resultaat van de corporatie: het saldo van de (des)investeringskasstromen, de exploitatiekasstromen, de autonome waardeontwikkeling van het vastgoed en de marktwaarde. De beleidscyclus; prognosticeren en evalueren Financiële sturing is een begrip dat nauw verbonden is met de beleidscyclus (zie figuur). Aan de voorkant van de beleidscyclus (begroten en plannen) worden onder meer de toekomstige kasstromen geprognosticeerd, die opgenomen worden in de bedrijfswaarde. Aan de achterkant van de beleidscyclus zal de corporatie de gerealiseerde kasstromen in beeld willen brengen om te toetsen of deze conform de prognoses zijn. Doelen (bij)stellen meten en beoordelen : simuleren en prognosticeren Evalueren en verantwoorden Beleidscyclus Begroten en plannen figuur: de beleidscyclus Realiseren Het is vanzelfsprekend dat de evaluatieresultaten waar nodig zullen leiden tot de bijstelling van de prognoses: het sluiten van de beleidscyclus. In de praktijk ligt dat niet zo eenvoudig. Vaak worden in de bedrijfswaardeberekeningen kengetallen voor met name onderhoud gebruikt die generiek zijn, niet complex-specifiek, en doorgaans niet of slechts marginaal getoetst aan de evaluatieresultaten. 5 De ontwikkelaars van het financieel rekenpakket WALS. 6 De beleidswaarde is de bedrijfswaarde waarin naast de exploitatiekasstromen ook de verwachte (des)investeringskasstromen zijn verwerkt.
4 Financiële indicatoren op complexniveau Als het gaat om financiële sturing op complexniveau dringen zich twee vragen op: is het zinvol om financiële indicatoren en normen op complexniveau te hanteren en zo ja, welke indicatoren hebben de meeste zeggingskracht? De eerste vraag is met een volmondig ja te beantwoorden. Immers, een effectieve inzet van middelen vergt een rationeel allocatieproces, dat wil zeggen dat de corporatie moet kunnen expliciteren in welke complexen en ten aanzien van welke activiteiten zij de beschikbare middelen moet inzetten om een optimaal maatschappelijk rendement te bereiken. De tweede vraag laat zich lastiger beantwoorden. Op grond van de vier mogelijk relevante componenten van financiële sturing op complexniveau (zie hierboven) is de volgende tabel samen te stellen. Het kassaldo 7 Het direct rendement De bedrijfswaarde De gecorrigeerde bedrijfswaarde De beleidswaarde: Het betreft het saldo van huurinkomsten en onderhoudsuitgaven. Twee varianten zijn mogelijk. Variant 1: de huuropbrengsten minus alle onderhoudskosten. Variant 2: gelijk aan variant 1, maar zonder de kosten van planmatig onderhoud. In twee varianten. Variant 1: het kassaldo (variant 1) gedeeld door de bedrijfswaarde. Variant 2: het kassaldo (variant 1) gedeeld door de marktwaarde. Hierin zijn alleen de exploitatiekasstromen opgenomen. De bedrijfswaarde gedeeld door de restant levensduur. De bedrijfswaarde met inbegrip van de kasstromen die voortvloeien uit de scenario s voor het (des)investeringsbeleid. Variant 1 geeft door de jaren heen een sterk fluctuerend beeld te zien; op te lossen door een meerjaren gemiddelde van het planmatig onderhoud te nemen. Variant 2 is onvolledig door het ontbreken van de relatief grote onderhoudskasstroom. Het rendementsgetal voegt weinig of niets toe aan het kassaldo; werkt eerder verhullend, omdat de noemer (de waarde) het beeld vertroebelt. De bedrijfswaarde is een indicator die de toekomst simuleert. De waarde is sterk afhankelijk van de restant levensduur van het complex. Een houtje touwtje methode om het effect van de restant levensduur in de bedrijfswaarde te elimineren (is rekenkundig niet geheel correct). 7 Alle indicatoren betreffen gemiddelden per woning
5 De marktwaarde Het indirect rendement De verhouding tussen de bedrijfswaarde of beleidswaarde en de marktwaarde Bijvoorbeeld volgens de richtlijnen van de Aedex. In twee varianten. Variant 1: de mutatie van de bedrijfswaarde gedeeld door de bedrijfswaarde. Variant 2: de mutatie van de marktwaarde gedeeld door de marktwaarde. Verschillende varianten zijn denkbaar. We noemen het beklemd vermogen: het verschil tussen de marktwaarde en de beleidswaarde. Betreft ook een indicator die de toekomst simuleert. De marktwaarde is in de meeste gevallen fictief: de corporatie zal doorgaans deze waarde niet willen realiseren. Feitelijk is het een bijzondere vorm van beleidswaarde (zie aldaar). Ook deze rendementsgetallen voegen weinig toe aan de bedrijfswaarde respectievelijk de marktwaarde als indicatoren. Het beklemd vermogen kan beschouwd worden als een maat voor het financiële offer dat de corporatie brengt voor de realisatie van het maatschappelijk rendement. Kasstromen en waarde Er is in bovenstaande tabel sprake van twee typen indicatoren: kasgeoriënteerde en waardegeoriënteerde. Met de kasgeoriënteerde indicator kan men inzicht krijgen in de historische kasstromen, maar ook in de te verwachten, toekomstige kasstromen. De waardegeoriënteerde indicatoren worden alleen toegepast bij prognoses. Van groot belang in het kader van het sluiten van de beleidscyclus is om de resultaten van de historische cijfers (in dit geval de kasstromen en hun saldo) te verwerken in de prognoses (in dit geval de waardecalculatie). Als die aansluiting niet goed is, is de waarde van de prognoses gering. Toegepast op historische cijfers heeft de kasgeoriënteerde indicator een indirecte sturingsfunctie (het verbeteren van de prognoses), maar heeft zo n indicator ook een directe functie in de strategieafweging op complexniveau? Die is er strikt genomen niet. Immers de strategieafweging moet geënt zijn op de toekomstige financiële en maatschappelijke effecten van het beleid en niet op historie. Om diezelfde reden nemen steeds meer corporaties afscheid van de historische boekwaarde als waarderingsgrondslag ten gunste van de bedrijfswaarde. Dat alles neemt niet weg dat de indirecte sturingsfunctie van de indicator wel van groot belang is! De kasgeoriënteerde indicator toegepast in prognoses heeft als nadeel dat, zoals hiervoor al is gesteld, de autonome waardeontwikkeling niet in ogenschouw genomen wordt. Sturing en ijkpunten De centrale sturingsopgave van corporaties is om zoveel mogelijk maatschappelijk rendement te realiseren onder de nadrukkelijke voorwaarde dat de financiële continuïteit van de organisatie niet in het geding komt. Dat betekent dat de financiële
6 waardesturing niet gericht is op maximalisatie van de financiële waarde, maar op het handhaven van een aanvaard minimum van de waarde (eigenlijk het eigen vermogen). Het allocatieproces van middelen naar soorten uitgaven en naar complexen zal gericht moeten zijn op de optimalisatie van het maatschappelijk rendement. De beleidswaarden geven de financiële vertaling van de mogelijke beleidsstrategieën voor complexen weer. De optimale strategiekeuze resulteert dus in het hoogste maatschappelijke rendement bij een totale beleidswaarde die voor de continuïteit nog juist aanvaardbaar is. De corporatie moet er bij dat allocatieproces van uitgaan dat zij een surplus aan beleidswaarde altijd kan èn, vanwege de doelstelling van de maatschappelijke onderneming, moet omzetten in maatschappelijke waarde, desnoods langs de weg van matching van taken en middelen! Al eerder werd gesteld dat de marktwaarde een bijzondere vorm van beleidswaarde is. De marktwaarde kan dan niet het ijkpunt voor de sturing zijn. Dat geldt logischerwijs ook voor het zogenaamde beklemd vermogen. Dat is in lijn met de voorgaande alinea; in de financiële sturing geldt de minimaal benodigde beleidswaarde als ijkpunt 8. De marktwaarde is daarnaast in onze visie vooral een marktindicator en speelt als zodanig in de sturing een rol van belang 9. Het allocatieproces Het voornoemde allocatieproces is ingewikkeld: bij de afweging dienen zowel alle complexen als alle mogelijk soorten (maatschappelijke) uitgaven te worden betrokken. Als bij de toedeling van middelen op complexniveau alleen naar de financiële en maatschappelijke effecten in het onderhavige complex wordt gekeken, is de uitkomst per definitie suboptimaal, omdat dezelfde middelen in een ander complex wellicht een hoger maatschappelijk rendement kunnen genereren. Er bestaan geen expertsystemen die de taak van de beleidvormer kunnen overnemen. Er zijn wel methoden om dit complexe, iteratieve proces te structureren. Het proces kan overigens wel door vormen van multicriteria-analyses ondersteund worden. Conclusie Het gebruiken van financiële indicatoren op complexniveau is zinvol. Twee typen indicatoren zijn mogelijk: kasgeoriënteerde en waardegeoriënteerde. De kasgeorienteerde indicatoren kunnen naar het verleden en naar de toekomst kijken. De historische cijfers worden gebruikt om de prognoses te verbeteren. De toekomstgerichte, kasgeoriënteerde indicator heeft als nadeel dat de autonome waardeontwikkeling niet in de afwegingen meegenomen wordt. Daarom geniet de waardegeoriënteerde indicator bij prognoses de voorkeur. De indicatoren brengen de uitkomsten op complexniveau in beeld, maar de ijkpunten in de sturing liggen op bedrijfsniveau: de laagste beleidswaarde die uit oogpunt van de continuïteit op 8 Dat maakt dat de discussie over het minimaal benodigd vermogen cruciaal is in de sturing van corporaties 9 In het kader van risicoanalyse; is hier niet verder besproken.
7 lange termijn nog aanvaardbaar is bij een maximale maatschappelijke waarde. Financiële sturing vraagt een tweedimensionaal afwegingsproces: een allocatie van middelen naar complexen en naar soorten activiteiten, gegeven de financiële en de maatschappelijke doelstelling (respectievelijk de minimale beleidswaarde en het maximale maatschappelijke rendement).
Allocatie van vermogen aan doelstellingen
05 Naar een optimale voorraadstrategie Allocatie van vermogen Woningcorporaties zijn de grootste spelers op de Nederlandse woningmarkt. Sinds de brutering focussen deze ondernemingen zich steeds meer op
Nadere informatieVASTGOEDSTURING OP COMPLEXNIVEAU
VASTGOEDSTURING OP COMPLEXNIVEAU INLEIDING In onze voorgaande blog hebben we verschillende gangbare waarderingsmethoden toegelicht: de historische kostprijs, de bedrijfswaarde en de marktwaarde. Dit deden
Nadere informatieVerhogen bedrijfseconomische prestaties met de IPD/aeDex corporatie vastgoedindex
Verhogen bedrijfseconomische prestaties met de IPD/aeDex corporatie vastgoedindex OTB-studiedag Delft, 17 maart 2010 mr Arnoud L.M. Vlak, directeur IPD Nederland Agenda 1. Verhoogt deelname aan IPD/aeDex
Nadere informatieDrieKamerModel. Johan Conijn
DrieKamerModel Johan Conijn 18 september 2012 DrieKamerModel Het DrieKamerModel is een integraal, strategisch sturingsconcept voor een corporatie. Het is een antwoord in de al langlopende discussie over
Nadere informatieTrends ontwikkeling financiële positie woningcorporaties
Trends ontwikkeling financiële positie woningcorporaties Het WSW is in overgegaan op een nieuwe wijze van risicomonitoring van woningcorporaties, op basis van kasstromen in plaats van bedrijfswaarde. In
Nadere informatieCENTRAAL FONDS VOLKSHUISVESTING
Onroerende zaken in exploitatie, bestemd voor verkoop Bij het bepalen van de bedrijfswaarde van voor verkoop bestemde huurwoningen verwijst de richtlijn voor woningcorporaties (RJ 645) naar de richtlijn
Nadere informatieWoningmarkt en corporatiesector. Johan Conijn
Woningmarkt en corporatiesector Johan Conijn Ruimteconferentie PBL 21 mei 2013 Inhoud Woningmarktdebat Positie woningcorporatie Regeer- en woonakkoord DrieKamerModel 2 Woningmarkt Overmatige subsidiering
Nadere informatieWSW trendanalyse woningcorporaties 2013-2017
WSW trendanalyse woningcorporaties 2013-2017 Risico s voor borgstelsel nemen toe Corporaties nemen maatregelen om de financiële conti - nuïteit te waarborgen. Dit is het gevolg van de overheidsmaatregelen
Nadere informatieFinancieringsmodel EnergieSprong Is nul-op-de-meter te financieren?
Financieringsmodel EnergieSprong Is nul-op-de-meter te financieren? Ugchelen, Oktober 2013 Agenda 1. Verwachtingen en uitgangspunten 2. Voorbeelden uit de praktijk: a. Project A (240 meergezinswoningen)
Nadere informatieLeergang Integrale Vastgoedsturing Woningcorporaties
Financieel rendement Laag Hoog Leergang Integrale Vastgoedsturing Woningcorporaties Inhoud van de leergang Vijftien keer eerder werd de vijfdaagse leergang Integrale Vastgoedsturing Woningcorporaties (IVW)
Nadere informatieEEN BUSINESSMODEL VOOR ALL ELECTRIC
EEN BUSINESSMODEL VOOR ALL ELECTRIC NUL OP DE METER WONINGEN Rob Rötscheid Ede 11 november 2014 UITDAGINGEN VOOR DE CORPORATIESECTOR Kwaliteit voorraad Betaalbaarheid Duurzaamheid TWEE FINANCIËLE VRAAGSTUKKEN
Nadere informatieLeergang Integrale Vastgoedsturing Woningcorporaties
Financieel rendement Laag Hoog Leergang Integrale Vastgoedsturing Woningcorporaties Inhoud van de leergang De eenentwintigste editie van de vijfdaagse leergang Integrale Vastgoedsturing Woningcorporaties
Nadere informatieINVESTERINGSSTATUUT WOONSTICHTING SSW
INVESTERINGSSTATUUT WOONSTICHTING SSW Vastgesteld: 23 november 2016 INVESTERINGSSTATUUT WOONSTICHTING SSW 1. Inleiding De Governancecode Woningcorporaties 2015 beveelt aan dat woningcorporaties beschikken
Nadere informatieLeergang Integrale Vastgoedsturing Woningcorporaties
Financieel rendement Laag Hoog Leergang Integrale Vastgoedsturing Woningcorporaties Inhoud van de leergang Veertien keer eerder werd de vijfdaagse leergang Integrale Vastgoedsturing Woningcorporaties (IVW)
Nadere informatieVastgoeddata woningcorporaties beperkt
IV WONINGCORPORATIES Vastgoeddata woningcorporaties beperkt Geen inzicht in effectiviteit maatschappelijke doelen Jan Veuger Minister Blok van Wonen heeft de woningcorporaties gevraagd met een plan van
Nadere informatieWALS gebruikersopleiding
WALS gebruikersopleiding Met WALS kan de financiële meerjarenprognose voor een woningcorporatie worden opgesteld. WALS kan echter nog veel meer. Ortec Finance streeft ernaar dat corporaties volledig zelfstandig
Nadere informatieFakton. Solving complex real estate challenges. Consultancy
Fakton Solving complex real estate challenges 1. De Majestic Mansion 2. Doelstellingen actualisatie handboek 3. De essentie van Asset Management 4. Maatschappelijke Kamer 5. Vermogenskamer 6. IRR eis 1.De
Nadere informatieWaardering vastgoed woningstichting Icarus
woningstichting Icarus Dit is een voorbeeld; één wijze van benadering van vastgoedwaardering. Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 2 Waardering van onroerende zaken 3 3 AEDEX/IPD vastgoedindex 4 4 Investeringsseclectie
Nadere informatieKWARTAALRAPPORTAGE Q VASTGOED FUNDAMENT FONDS N.V.
KWARTAALRAPPORTAGE Q4 2017 VASTGOED FUNDAMENT FONDS N.V. 12 JANUARI 2018 Inhoud 1. Management samenvatting... 2 2. Financiële rapportage: 4 e kwartaal 2017... 3 3. Verklarende begrippen en definities...
Nadere informatieOvervloed en onbehagen in de corporatiesector
Overvloed en onbehagen in de corporatiesector Coen Teulings Corporaties in discussie Kroes: sector te groot voor doelgroep Discussies over oneigenlijke beleggingen koopwoningen, winkelcentra (geen doelgroep)
Nadere informatieAedex en investeringen. Paul Konings, directeur Aedex Colleges Marie-Thérèse Dubbeldam, manager financiën / controller Wonen Limburg
Aedex en investeringen Paul Konings, directeur Aedex Colleges Marie-Thérèse Dubbeldam, manager financiën / controller Wonen Limburg Aedex Aedex berekent rendementsprestaties over uitgevoerde activiteiten
Nadere informatieBerenschot. Evaluatie wet VTH. Op weg naar een volwassen stelsel BIJLAGE 3 ANALYSE FINANCIËLE RATIO S OMGEVINGSDIENSTEN
Berenschot Evaluatie wet VTH Op weg naar een volwassen stelsel BIJLAGE 3 ANALYSE FINANCIËLE RATIO S OMGEVINGSDIENSTEN 22 mei 2017 Bijlage 3. Analyse financiële ratio s omgevingsdiensten Inleiding In deze
Nadere informatieKnelpuntenanalyse Novelle en BTIV 2015
Knelpuntenanalyse Novelle en BTIV 2015 Frank Vermeij Augustus 2014 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 2 Aanpak... 3 3 Juridische scheiding... 3 3.1 Aannames... 3 3.2 Resultaten... 4 4 Administratieve scheiding...
Nadere informatiebouwjaar woonoppervlak 80m2 80m2 boekwaarde huidige huurprijs per maand markthuur per maand
VASTGOEDSTURING CORPORATIES VOORBEELD REKENMETHODIEKEN INLEIDING Stel je wilt als corporatie je woningvoorraad vernieuwen. Twee complexen komen in aanmerking om gesloopt te worden. Het grondperceel dat
Nadere informatieValidatie handboek 2016 en asset management. Johan Conijn, 8 november 2017
Validatie handboek 2016 en asset management Johan Conijn, 8 november 2017 Onderwerpen 1. Validatie Handboek 2016 2. Marktwaarde: waar is het voor? 3. Van theorie naar weerbarstige praktijk 4. Rode draad:
Nadere informatieVerhuurderheffing en effecten investeringsfaciliteit
Verhuurderheffing en effecten investeringsfaciliteit Johan Conijn & Wolter Achterveld 30 mei 2013 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 2 Gevolgen verhuurderheffing... 3 3 Gevolgen nieuwe investeringsfaciliteit,
Nadere informatieAssetmanagement. Waar begin ik? CORPORATIEDAG VABI en ORTEC FINANCE Nieuwegein, 9 maart 2017
Assetmanagement Waar begin ik? CORPORATIEDAG VABI en ORTEC FINANCE Nieuwegein, 9 maart 2017 Ir. P.R. de Vries MSc MSRE Manager vastgoedsturing Lefier Bestuurslid Vereniging Van Assetmanagers Woningcorporaties
Nadere informatieWoningstichting Berg en Terblijt
Woningstichting Berg en Terblijt Investeringsstatuut 1. Inleiding Sinds 1 juli 2015 is de nieuwe Woningwet van kracht. De nieuwe Woningwet geeft bij de governance aspecten ook extra aandacht aan verbindingen
Nadere informatieFinancieel Statuut. Woonstichting SSW
Financieel Statuut Woonstichting SSW Vastgesteld: RvC 21 januari 2014 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 2 Interne sturing SSW... 3 3 Financiële kaders SSW... 4 4 Vertaling van de financiële kaders naar de
Nadere informatieGrip op Financiën. 13 januari 2015 Sector Control
Grip op Financiën 13 januari 2015 Sector Control Opbouw presentatie Inzicht in ontwikkeling leningenportefeuille en rente Normenkader van de gemeente Eindhoven Beheersmaatregelen Huidige leningenportefeuille
Nadere informatieTOELICHTING BESLISBOOM
TOELICHTING BESLISBOOM De beslisboom is bedoeld als hulpmiddel bij het maken van de keuze tussen administratief of juridisch scheiden. Ook gaat de beslisboom in op de mogelijkheid van vrijstelling van
Nadere informatieNaar de eredivisie van vastgoedsturing. Kenschets van de maatschappelijke onderneming
Naar de eredivisie van vastgoedsturing Peter van Os, RIGO Research & Advies BV, januari 2009 Een door de Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting en RIGO opgesteld manifest (SEV, 2008) opent met de constatering
Nadere informatieHuurinkomsten van corporaties, De gevolgen van het regeerakkoord
Huurinkomsten van corporaties, 2012 2021. De gevolgen van het regeerakkoord Johan Conijn & Wolter Achterveld Inleiding Op verzoek van Aedes heeft Ortec Finance de financiële gevolgen van het regeerakkoord
Nadere informatieEffecten en risico s van Koopgarant voor kasstromen
38 TIJDSCHRIFT VOOR DE volkshuisvesting nummer 5 OKTOBER 21 Effecten en risico s van Koopgarant voor kasstromen Het verkopen van woningen met een korting en enige vorm van waardedeling en terugkoopregeling
Nadere informatieLeergang Mensen Stenen - Geld
Leergang Mensen Stenen - Geld Integrale prestatiesturing bij woningcorporaties Financiële sturing Vastgoedsturing Maatschappelijke sturing Dienmodel Verdienmodel Portfolio management Asset management Property
Nadere informatieEen eigen(wijze) kijk op financiële sturing. Aedes Corporatiedag 2012. - Welkomst dia bij binnenkomst.
Een eigen(wijze) kijk op financiële sturing. Aedes Corporatiedag 2012 - Welkomst dia bij binnenkomst. 1 Een eigen(wijze) kijk op financiële sturing Thom Wolters Gert Boels 2 Introductie Aanleiding Introductie
Nadere informatieVastgoedsturing bij Ymere.
Ymere Vastgoedsturing bij Ymere. Pablo van der Laan strategisch adviseur Kennisochtend NVDO Kwaliteitsborging en vastgoedsturing Utrecht, 18 september 2015 Groot stedelijke corporatie in Metropool Regio
Nadere informatieRendements Analyse voor Vastgoed Portefeuilles
Rendements Analyse voor Vastgoed Portefeuilles Portefeuilleanalyse en Objectanalyse Direct Rendement per Object trademark Vastgoed drs. Ernst RADEMA MSc Real Estate Finance 020 67 37 937 RADEMA@tRADEMArk-Vastgoed.nl
Nadere informatie15 november 2012. Investeringsstatuut Maasvallei
15 november 2012 Investeringsstatuut Maasvallei Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Beleid en strategie 3 3 Processen 4 4 Strategische samenwerking en verbindingen 4 5 Risicobeheersing 5 6 Financiën 5 6.1 Financieel
Nadere informatieEvidence based assetmanagement. ofwel: onderbouwd kaders stellen en keuzes maken
Evidence based assetmanagement ofwel: onderbouwd kaders stellen en keuzes maken Even voorstellen: Stadlander Woningcorporatie West Brabant 15.000 VHE Bergen op Zoom en Tholen Reorganisatie achter de rug:
Nadere informatieBijlage 1: Beschrijving berekening beleidwaarde
Bijlage 1: Beschrijving berekening beleidwaarde De beleidswaarde wordt bepaald door op vier aspecten aanpassingen door te voeren in de uitgangspunten van de DCF berekening van de marktwaarde. De (lagere)
Nadere informatieIMPRESSIE BMT Inzicht door benchmarking van kosten en kwaliteit van medische technologie
Inzicht door benchmarking van kosten en kwaliteit van medische technologie IMPRESSIE BMT 2013 Sparrenheuvel 32, 3708 JE Zeist (030) 2 270 500 offertebureau@mxi.nl www.mxi.nl IMPRESSIE BENCHMARK MEDISCHE
Nadere informatieVerschillenanalyse stap 3 t/m 5 en rw correctie
Verschillenanalyse stap 3 t/m 5 en rw correctie Inleiding/algemeen. U heeft een verslagstaat in Excel met uitkomsten en een workspace van ons ontvangen met daarin een aantal varianten van de stappen 1
Nadere informatieKWARTAALRAPPORTAGE Q SUPER WINKEL FONDS N.V.
KWARTAALRAPPORTAGE Q4 2017 SUPER WINKEL FONDS N.V. 12 JANUARI 2018 Inhoud 1. Management samenvatting... 2 2. Financiële rapportage: 4 e kwartaal 2017... 3 3. Verklarende begrippen en definities... 4 Disclaimer:
Nadere informatieFakton. Financial Engineering in de Praktijk Asset Management: sturen op verdienvermogen, waarde en rendement. Solving complex real estate challenges
Fakton Solving complex real estate challenges Financial Engineering in de Praktijk Asset Management: sturen op verdienvermogen, waarde en rendement Wim Weide, Partner Fakton 1 Relevante context / ontwikkelingen
Nadere informatieSBI. Hulpmiddel bij strategische portefeuillesturing
SBI Hulpmiddel bij strategische portefeuillesturing Inhoudsopgave Inleiding... 3 1 Maatschappelijke doelstellingen... 4 2 Wensportefeuille... 4 3 Financiële kaders... 5 4 Beleidsmaatregelen... 5 5 Risicoanalyse...
Nadere informatieHALFJAARBERICHT 2018 WONINGFONDS NIEUWEGEIN CV
HALFJAARBERICHT 2018 WONINGFONDS NIEUWEGEIN CV 30 AUGUSTUS 2018 Inhoud 1. Management samenvatting... 2 2. Financiële rapportage: eerste halfjaar 2018... 3 3. Verklarende begrippen en definities... 4 Disclaimer:
Nadere informatieStrategische Analyse van Vastgoed Objecten
Strategische Analyse van Vastgoed Objecten Hold-Sell-Invest-Analyse 1 HOLD Desinvesteren 2 SELL 3 INVEST Desinvesteren 4 INVEST & SELL De strategische matrix TRADEMARK Vastgoed / TRADE-MAKELAARS drs. Ernst
Nadere informatieQ&A Handboek Marktwaardering
Q&A Handboek Marktwaardering Jaarrekening... 1 Oppervlakte... 1 Complex... 2 Splitsing daeb/niet daeb... 2 Model BOG/MOG... 2 Model parkeren... 2 Objectgegevens... 3 Mutatiekans... 3 Eindwaarde... 4 Contante
Nadere informatieRendement, Effectief rendement, IRR, wat is het nu?
Rendement, Effectief rendement, IRR, wat is het nu? Author : G.K. van Dommelen Date : 02-10-2014 (publicatiedatum 3 oktober 2014) Op 18 september jongstleden publiceerden wij een artikel over het bod dat
Nadere informatieResultaatgericht samenwerken bij investeren en Onderhoud
Resultaatgericht samenwerken bij investeren en Onderhoud BouwLokalen 1 oktober 2015 Klantgericht bouwen door gericht vakmanschap Thomas Chaulet Introductie Missie Smits Vastgoedzorg richt zich op het voorspelbaar
Nadere informatiePartners. Case Impairment. Verpleeg & Verzorgingsinstelling
Case Impairment Verpleeg & Verzorgingsinstelling Eigenschappen van de instelling In deze case wordt een impairment uitgevoerd voor een verpleeg- en verzorginstelling. De instelling heeft vijf panden in
Nadere informatieWelke ontwikkelingen komen op ons af? Bijeenkomst spelregels vanuit financieel perspectief, 22 juni 2016 Wouter van den Wildenberg Erik Vlaming
Welke ontwikkelingen komen op ons af? Bijeenkomst spelregels vanuit financieel perspectief, 22 juni 2016 Wouter van den Wildenberg Erik Vlaming Inhoud BBV Historie Actuele ontwikkelingen Vennootschapsbelasting
Nadere informatieActiviteiten Beter Wonen in ALMELO
Bijlage 3 Financiële paragraaf Beter Wonen Het bod in aantallen In onderstaande tabellen wordt de inhoud van het bod van Beter Wonen, zoals hiervoor is verwoord, concreet gemaakt in meetbare grootheden
Nadere informatieWelke keuzes maakt u op weg naar een duurzaam maatschappelijk bedrijfsmodel?
Welke keuzes maakt u op weg naar een duurzaam maatschappelijk bedrijfsmodel? Inleiding Duurzaam - Maatschappelijk - Bedrijfsmodel Strategische sturing gericht op gezond bedrijfsmodel Lange termijn financieel
Nadere informatieLean Six-Sigma. HealthRatio Operational Excellence
Lean Six-Sigma HealthRatio Operational Excellence De zorg werkt in een roerige omgeving Veel veranderingen leggen extra druk op zorginstellingen om goedkoper, efficiënter en transparanter te kunnen werken.
Nadere informatieEigen Haard en het Driekamermodel. Voor Alert 12 maart 2015
Eigen Haard en het Driekamermodel Voor Alert 12 maart 2015 Programma (voorstel) 1. 17.00 uur Het Driekamermodel: hoe werkt het? (Ortec) 2. 17.20 uur Eigen Haard quiz 3. 17.40 uur Hoe besteedt Eigen Haard
Nadere informatieDe toekomst van corporaties Johan Conijn Dennis Berkeveld
De toekomst van corporaties Johan Conijn Dennis Berkeveld Hervorming woningmarkt Diverse hervormingsvoorstellen: - werkgroep Wonen onderdeel Heroverwegingen (2010) - Rapport CSED van de SER (2010) - Wonen
Nadere informatieVastgoedsturing met de basiswaardering
Ortec Finance Vastgoedsturing met de basiswaardering Johan Conijn en Annique Verkoeijen Inhoud Vooraf...3 1. Samenvatting... 4 2. Doel en aanleiding van het project... 8 3. Complexprestatiemeting...11
Nadere informatieVERDIEPING FINANCIAL RISK - UITLEG EN BEREKENING FINANCIËLE RATIO S
VERDIEPING FINANCIAL RISK - UITLEG EN BEREKENING FINANCIËLE RATIO S 1 Risico Beoordelingsmodel WSW Risico Management Model WSW baseert zijn risicobeoordeling op het bedrijfsmodel van een corporatie WSW
Nadere informatieInvesterings- en financieel statuut
Investerings- en financieel statuut Inleiding Het belang van financiële sturing is in de afgelopen jaren toegenomen. Wijzigingen in de wettelijke regels, waaronder de scheiding van DAEB en niet-daeb activiteiten
Nadere informatie15 november Investeringsstatuut Maasvallei
15 november 2012 Investeringsstatuut Maasvallei Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Beleid en strategie 3 3 Processen 4 4 Strategische samenwerking en verbindingen 4 5 Risicobeheersing 5 6 Financiën 5 6.1 Financieel
Nadere informatieLeergang Maatschappelijk Rendement Woningcorporaties
Leergang Maatschappelijk Rendement Woningcorporaties Data 14 juni 2012 28 juni 2012 Locatie Hoog Brabant, Utrecht Begrippen MAATSCHAPPELIJKE EFFECTEN MAATSCHAPPELIJK RENDEMENT KOSTEN BATEN ANALYSES ALLOCATIE
Nadere informatieBijlage 2: Financiële paragraaf. Het bod in aantallen
Bijlage 2: Financiële paragraaf Het bod in aantallen In onderstaande tabellen wordt de inhoud van het bod van Beter Wonen, zoals hiervoor is verwoord, concreet gemaakt in meetbare grootheden zoals aantallen
Nadere informatieNul op de Meter businesscase nieuwbouw
Nul op de Meter businesscase nieuwbouw Kan het financieel uit? Jeffrey Mennen relatiemanager corporaties bij Stroomversnelling Sean Vos SlimRenoveren, expertpool Stroomversnelling maandag 16 oktober 2017
Nadere informatieRekenmodel IBW Handleiding Mei 2017
Rekenmodel IBW 2017 Handleiding Mei 2017 Inhoud Handleiding Rekenmodel IBW 2017... 3 1. Hoe gaat u aan de slag?... 4 2. Beschrijving tabbladen... 5 2.1. Algemeen... 5 2.1.1. Menu... 5 2.1.2. INF_DPI...
Nadere informatieSIMPHO. Simulatie en prognosemodel voor woningcorporaties. RIGO Research & Advies BV. IKM Engineering BV
SIMPHO Simulatie en prognosemodel voor woningcorporaties RIGO Research & Advies BV IKM Engineering BV December 2005 Bedrijfssturing en de rol van prognoses Voor de bedrijfstak van de woningcorporaties
Nadere informatieQ en A s IBW2018 website
Q en A s IBW2018 website Gebruik van de IBW Waarom publiceert BZK de IBW? Dat gebeurt formeel op grond van een wettelijke verplichting (Woningwet artikel 42 en Besluit toegelaten instellingen volkshuisvesting
Nadere informatieWoningwet op weg: Workshop spoedcursus corporatiefinanciën 30 september 2015. Eindhoven
Woningwet op weg: Workshop spoedcursus corporatiefinanciën 30 september 2015 Eindhoven Natasja Georgius-van Dijk Adviseur BNG Advies 30 september 2015 BNG Advies ondersteunt haar cliënten bij het maken
Nadere informatie9. Financiele aspecten
9. Financiele aspecten ANNEXUM 9.1 Rendement Het beleid van het Fonds en de Beheerder is gericht op het behalen van een optimale opbrengst uit de verhuur en de verkoop van de vastgoedportefeuille. De kansen
Nadere informatieStrategisch scheiden of splitsen DAEB / niet-daeb. Bram Klouwen en Bert van t Land Companen
Strategisch scheiden of splitsen DAEB / niet-daeb Bram Klouwen en Bert van t Land Companen Agenda Inleiding Achtergrond scheiden / splitsen Juridische verankering Plan maken Strategische afweging portfolio
Nadere informatieFINANCIERBAARHEID NOM RENOVATIES
FINANCIERBAARHEID NOM RENOVATIES De impact van NOM renovaties op het financial risk volgens het WSW 11 december 2015 VIER PROCENT VAN HET BEZIT PER JAAR NUL-OP-DE-METER RENOVEREN VOOR EEN GEMIDDELDE CORPORATIE
Nadere informatieCorporatie in Perspectief
Samenvatting CFV 2011 Corporatie in Perspectief L0151 Eindhoven Samenvatting Corporatie in Perspectief Ter introductie In Corporatie in Perspectief is te zien hoe de volkshuisvestelijke en financiële
Nadere informatieTOEPASSEN VAN DE BEDRIJFSWAARDE PRAKTIJKVOORBEELDEN
TOEPASSEN VAN DE BEDRIJFSWAARDE PRAKTIJKVOORBEELDEN 1 T O E P A S S E N V A N D E B E D R I J F S W A A R D E P R A K T I J K V O O R B E E L D E N Naarden, februari 2006 2 Inhoud Postbus 5075 1410 AB
Nadere informatieTitel Datum. Q&A beleidswaarde 18 september 2018 Pagina 1/7. Q&A Beleidswaarde
Pagina 1/7 Q&A Beleidswaarde Pagina 2/7 Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 3 2 ALGEMEEN BELEIDSWAARDE / MARKTWAARDE... 4 2.1 MOET DE MARKTWAARDE FULL OF BASISVERSIE ALS STARTPUNT WORDEN GEHANTEERD?... 4 2.2
Nadere informatieFundament voor toekomstige uitdagingen
Woningcorporaties Financiële sturing Fundament voor toekomstige uitdagingen Een onderzoek naar de toepassing van financiële sturing uitgevoerd door PricewaterhouseCoopers en aedex onder de veertig grootste
Nadere informatie5.1.2 Woonlasten (lokale lastendruk)
5.1.2 Woonlasten (lokale lastendruk) Tot de woonlasten worden gerekend de OZB, rioolrechten en afvalstoffenheffing. De woonlasten vormen het grootste deel van de opbrengst uit de gemeentelijke heffingen
Nadere informatieDirectie Wijk & Stad Ingekomen stuk D61 (PA 28 september 2011) Ontwikkelingsbedrijf. Ons kenmerk P300/11.00033. Datum uw brief
Directie Wijk & Stad Ingekomen stuk D61 (PA 28 september 2011) Ontwikkelingsbedrijf Aan de gemeenteraad van Nijmegen Korte Nieuwstraat 6 6511 PP Nijmegen Telefoon (024) (024) 329 91 11 Telefax (024) 329
Nadere informatieBenchmark: Hoe werkt het vergelijkbaar maken van gegevens? Cijfers vergelijkbaar maken. Niet-beïnvloedbare kosten
Benchmark: Hoe werkt het vergelijkbaar maken van gegevens? Benchmarking gaat over het vergelijken van gegevens. Maar dan moeten die gegevens wél eenduidig zijn. Een belangrijk onderdeel van de Aedes-benchmark
Nadere informatieMethodiek voor de analyse van het economisch evenwicht van een concessie voor openbaar personenvervoer per spoor
Methodiek voor de analyse van het economisch evenwicht van een concessie voor openbaar personenvervoer per spoor 1 Inleiding 1. Per dienstregelingsjaar 2021 is het in Nederland mogelijk om op basis van
Nadere informatieVerkorte jaarrekening 2013. Stichting Den Haag onder de Hemel. Den Haag
Verkorte jaarrekening 2013 Stichting Den Haag onder de Hemel Den Haag (Ontleend aan het Jaarverslag en Jaarrekening 2013, zoals op 27 maart 2014 door het bestuur goedgekeurd en vastgesteld en van een goedkeurende
Nadere informatieInzicht door benchmarking van kosten en kwaliteit van medische technologie IMPRESSIE BENCHMARK MEDISCHE TECHNOLOGIE 2014
Inzicht door benchmarking van kosten en kwaliteit van medische technologie IMPRESSIE BENCHMARK MEDISCHE TECHNOLOGIE 2014 Sparrenheuvel 32, 3708 JE Zeist (030) 2 270 500 info@mxi.nl www.mxi.nl Versie 00-01
Nadere informatie2 Trendanalyse Woningcorporaties 2014 2018
WSW Trendanalyse 14 218 Woningcorporaties 214 218 WSW Trendanalyse Woningcorporaties 214 218 214 WSW Waarborgfonds Sociale Woningbouw Marathon 6 1213 PK Hilversum Postbus 1964 12 BZ Hilversum T (+31) (35)
Nadere informatieRIGO Research en Advies BV De bewoonde omgeving www.rigo.nl. Vastgoedsturing, financieel
RIGO Research en Advies BV De bewoonde omgeving www.rigo.nl Vastgoedsturing, financieel De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij RIGO Research en Advies. Het gebruik van cijfers en/of teksten
Nadere informatieStichting Futura Impact Europadossier t.b.v. toezichthouders
Sectorgroep Woningcorporaties Stichting Futura Impact Europadossier t.b.v. toezichthouders PwC Agenda Waar gaat het om? Financiële gevolgen Onderwerpen voor nadere uitwerking Conclusies Slide 2 Waar gaat
Nadere informatieSpoedcursus corporatiefinanciën. Fleur Elderhorst Hoofd BNG Advies 17 juni 2015
Fleur Elderhorst Hoofd BNG Advies 17 juni 2015 BNG Advies ondersteunt haar cliënten bij het maken van afwegingen bij (des)investeringen, financiering, risico s Het resultaat van onze dienstverlening is
Nadere informatie9e PUG symposium PRINCE2, The Next Generation. Is sturen op budget voldoende?
9e PUG symposium PRINCE2, The Next Generation Is sturen op budget voldoende? Nieuwe ontwikkelingen om de resultaten te volgen! Nicole Claassen Gianni Piazza Performanagement Introductie Performanagement
Nadere informatierevolving fund ten einde?
Corporatiesector als revolving fund ten einde? Johan Conijn Bijzonder hoogleraar Woningmarkt Universiteit van Amsterdam en directeur Ortec Finance Tussen Scylla en Charybdis De Vernieuwde Stad 23 juni
Nadere informatieBeoordeling jaarrekening van een woningcorporatie versus WSW en CFV
Beoordeling jaarrekening van een woningcorporatie versus WSW en CFV FAMO, Den Haag Wim Pijffers, Senior Manager BDO Consultants B.V. 23 april 2015 Uw gesprekspartner Wim Pijffers Senior Manager Treasury
Nadere informatieToelichting en berekeningswijze financiële ruimte
Startpagina / Praktijkboeken / Corporaties & Vastgoedsturing / Toelichting en berekeningswijze financiële ruimte Toelichting en berekeningswijze financiële ruimte Bijlage 5 van het boek: Corporaties &
Nadere informatieAlternatieve financieringsbronnen voor duurzaamheid. 4 maart 2013
Alternatieve financieringsbronnen voor duurzaamheid 4 maart 2013 Aanleiding Het woonakkoord verminderd de investeringscapaciteit van woningcorporaties Het WSW wil dat de schuld per woning niet teveel oploopt
Nadere informatieRichtlijn borgingsplafond
Richtlijn borgingsplafond Pagina 2/8 Inleiding Het borgingsplafond van een corporatie is de maximale omvang van de geborgde leningportefeuille van een corporatie per ultimo kalenderjaar. Voor borging door
Nadere informatieRekenmodel IBW Handleiding Mei 2018
Rekenmodel IBW 2018 Handleiding Mei 2018 Inhoud Handleiding Rekenmodel IBW 2018... 3 1. Hoe gaat u aan de slag?... 4 2. Beschrijving tabbladen... 5 2.1. Algemeen... 5 2.1.1. Menu... 5 2.1.2. INF_DPI...
Nadere informatieFinancieel Statuut 2015 Status: Definitief
Financieel Statuut 2015 Status: Definitief 20151230 Financieel statuut 2015 definitief.doc 2 Inhoudsopgave 1. Waarom een financieel statuut... 4 1.1 Uitgangspunten... 4 1.2 Instrumenten... 4 1.3 Relatie
Nadere informatieBUSINESS VALUATION UITWERKING TOPAAS B.V.
BUSINESS VALUATION UITWERKING TOPAAS B.V. VERONDERSTELLINGEN Vraagprijs 2.500.000 (pand en inventaris). Inkomsten: In totaal 40 kamers; Bezetting kamers: T1 45%, T2 52%, T3 63%, vanaf T4 en verder 68%;
Nadere informatieProbleemstelling: Berekening benodigde bedrag voor de herfinanciering: Financieringsmemo juni 2015 nr.
Financieringsmemo juni 2015 nr. Aan: Treasurycommissie Van: Arjan van de Wetering Datum: 15 juni 2015 Onderwerp: Herfinanciering leningen Afschrift aan: vul in Probleemstelling: Eind juni moeten een vaste
Nadere informatieS T U R E N O P R E N D E M E N T
S T U R E N O P R E N D E M E N T Naarden, 22 juni 2004 INHOUDSOPGAVE 2 Voorwoord...3 1. De corporatie als hybride organisatie...5 1.1 De corporatie als maatschappelijke onderneming...5 1.2 De corporatie
Nadere informatieOnderhoudsbeleid afwegingen en effecten
Onderhoudsbeleid afwegingen en effecten Platform Technisch Beheer 27 maart 2014 http://www.dwvb.nl Kostenverlagen(pas en straks) Platform technisch beheer 27 maart 2014 2 Onderhoudsconditie(werkelijken
Nadere informatieWoningbeheer vanuit de doelstelling
d Woningbeheer vanuit de doelstelling Werkcongres Halveer je beheer? Efficiënt en effectief woningbeheer in een nieuwe tijd Karin E. de Graaf, directeur-bestuurder Delft, 6 juni 2013 1 Vraagje Is de (beheer)doelstelling
Nadere informatie