CO 2 : op zoek naar het optimum

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "CO 2 : op zoek naar het optimum"

Transcriptie

1 1/31/27 CO 2 : op zoek naar het optimum Wat komt er aan de orde? Leo Marcelis & Ep Heuvelink Wageningen UR: WUR Glastuinbouw Leerstoelgroep Tuinbouwproductieketens Met medewerking van: Anja Dieleman, Tom Dueck, Feije de Zwart, Ruud Maaswinkel Trends Fysiologisch effect van CO 2 : fotosynthese Effecten van CO 2 op groei CO 2 balans van de kas Soms meer groei door minder CO 2? Schadelijkheid van rookgassen Groeibijeenkomst Westland Energie Services 25 oktober 27 Trends in CO 2 Effecten van CO 2 op de plant Op meeste bedrijven is CO 2 dosering standaard Verschillende bronnen: ketel, WKK, OCAP, vloeibaar Steeds hogere concentraties in met name zomerhalfjaar Semi gesloten kas: hogere productie vooral door hogere CO 2 concentratie Bewustwording schadelijkheid rookgassen Milieudoelstelling wordt uitgedrukt in CO 2 (max 6.5 miljoen ton CO 2 ) Meer fotosynthese, waardoor meer groei (15 3%), productie, zetting, vertakking, minder abortie Meeste planten: CO 2 is alleen overdag van belang. Mogelijke uitzondering zijn CAM planten als Phalaenopsis Beetje sluiting huidmondjes (1%) In principe altijd meer groei door meer CO 2 (tot max 8 1ppm) Dikker blad (meer gewichtsgroei, gelijk oppervlakte) Wees alert op verontreiniging rookgassen Fotosynthese CO 2 komt in de plant via de huidmondjes 1

2 1/31/27 Transportweg voor CO 2 van kaslucht naar bladgroenkorrel. Dwarsdoorsnede van blad Fotosynthese en licht 3.5 Huidmondje Laagje stilstaande lucht Fotosynthese (CO2 opname) -.5 Lichtintensiteit (W m -2 ) CO 2 in kas CO 2 kas CO 2 en fotosynthese Vuistregel effect van CO 2 : Fotosynthese (g/m 2 /uur) CO 2 concentratie (ppm) Per 1 ppm toename CO 2 is % toename in groei te berekenen als 15 1 CO 2 CO 2 Van 35 naar 45 ppm: 12% extra groei Van 6 naar 7 ppm: 4% extra groei Van 1 naar 11 ppm: 1.5% extra groei Maar: van 35 naar 25 ppm kost 19% groei!! Naar Nederhoff CO 2 : Tot circa 8 ppm duidelijke verbetering fotosynthese; vooral bij veel licht en hoge temperatuur Hogere CO 2 concentratie heeft meeste effect bij veel licht Bruto gewasfotosynthese (mg CO2 m -2 s -1 ) 3 2,5 2 1,5 1,5 co2-25 co2-3 co2-35 co2-4 co2-6 co2-7 Fotosynthese (µmol CO2 m -2 s -1 ) CO2 (ppm) PAR 1 umol m-2 s-1 25 umol m-2 s-1 5 umol m-2 s-1 1 umol m-2 s-1 2 umol m-2 s Globale straling buiten (W m -2 ) Fotosyntheseberekening bij 25 C Uit Dieleman et al. 2

3 1/31/27 Bij hoge CO 2 concentratie ligt optimum temperatuur hoger CO 2 bij paprika: betere zetting hogere productie Blad fotosynthese (Ηmol CO2 m -2 s -1 ) Temperatuur ( o C) blad + stengel (g droge stof / plant) ppm 58 ppm 78 ppm Tijd (weken) Vruchten (g drogestof /plant) ppm 58 ppm 78 ppm Tijd (weken) Uit Dieleman et al. CO 2 bij paprika: hoger hogere productie vooral door betere zetting CO 2 gesloten kas Aantal geoogste vruchten per plant ppm 38 ppm 78 ppm Tijd (weken) Vruchtgewicht (g/vrucht) Tijd (weken) 58 ppm 38 ppm 78 ppm CO2 concentratie (ppm) Tijd na planten (weken) Open kas Gesloten kas Uit Dieleman et al. Themato Berekening groeimodel (lijnen) en gemeten tomatenopbrengst Opbrenst tomaat (kg m -2 ) Dagnummer Gesloten Open Meting en modelberekening: 16% hogere opbrengst door hoger CO2 Rasverschillen bij chrysant Tak drooggewicht (g) ppm 15ppm ras A ras B ras C Aantal bloemen ppm 15ppm ras A ras B ras C Themato Uit Maaswinkel 3

4 1/31/27 De CO 2 concentratie is een balans Ventilatieverlies De CO 2 concentratie is een balans 4 kg/(m² jaar) CO 2 opname verademing 5 kg/(m² jaar) 1 kg/(m² jaar) CO 2 dosering 45 kg/(m² jaar) 5 kg/(m² jaar) De balans verschuift door het ventilatieverlies Hoeveel CO 2 zit er in een m³ kaslucht 136 kg/ha/uur Buitenconditie: 36 ppm, 5 W/m kg/ha/uur 1 ppm 4 ppm 445 ppm 79 ppm 1.8 gram CO 2 /m³ 44 kg/ha/uur 54 kg/ha/uur 18 kg/ha/uur.72 gram CO 2 /m³ Ventilatievoud =19 Ventilatievoud =4 Dus hoeveel is er nodig om de concentratie te verhogen Lekverlies dichte kas: ongeveer 2 m³/uur 4 ppm.72 gram CO2/m³ 1 ppm 1.8 gram CO2/m³ gemiddelde kashoogte 6 m 6.5 gram/m2 CO 2 dosering = 65 kg/ha (1 35) *.18 * 2 = 2.3 gr/m² uur = 23 kg CO 2 /ha/uur 1 ppm 35 ppm 4

5 1/31/27 In de zomer is er veel te weinig CO 2 Als veel zon dan heeft CO 2 concentratie meeste effect op plant Als veel zon dan ramen open veel kg s CO 2 nodig om CO 2 concentratie te verhogen De kunst is om zo efficiënt mogelijk met de beschikbare CO 2 om te gaan Effect van de buffervulcurve Buffer vol Variabelen zijn.3.2 branderstand buffervulcurve tijdstip waarop met CO 2 doseren wordt begonnen.1 Buffer leeg Zon op Midden op de dag Zon onder Effect van de buffervulcurve Effect van de buffervulcurve Buffer vol ,8 Buffer vol Buffer leeg 5, Buffer leeg Zon op Midden op de dag Zon onder Zon op Midden op de dag Zon onder Effect van de buffervulcurve Buffer vol ,21.1 Buffer leeg Zon op Midden op de dag Zon onder Optimale verdeling van de CO 2 over de dag Bereken het ventilatieverlies op basis van weersverwachting Bereken het effect van een kg CO2 op elk uur van de dag (hiervoor heb je de stralingsverwachting nodig) Verdeel de CO 2 zodanig dat de laatste kg op elk uur evenveel opbrengt,65 per m² extra per jaar Rekenprogramma s voor optimalisatie CO 2 5

6 1/31/27 CO 2 Optimizer Doel: Zo efficiënt mogelijke inzet CO 2 bronnen Rekening houden met: klimaatomstandigheden binnen/ buiten de kas buffercapaciteit en gas /OCAP contracten weersverwachting Ontwikkeld door WUR Glastuinbouw en Hortimax CO 2 Optimizer Ramen langer dichthouden Berekent continu extra kosten en extra opbrengsten van CO 2 dosering (rookgas, OCAP, vloeibaar) optimale instelling voor CO 2 regeling in klimaatcomputer Hogere luchtvochtigheid Hogere CO 2 concentratie Minder gas (i.v.m. warmte en CO 2 ) Berekeningen bij komkommer: 1 2 /m 2 voordeel Uit Raaphorst Praktijkervaring: soms betere groei door verlaging CO 2 Praktijkervaring: soms betere groei door verlaging CO 2 Geen objectieve onderzoeksresultaten Mogelijke oorzaken: onbalans assimilatenaanmaak en verbruik rookgassen In proeven: bladvergeling bij groenten bij concentraties boven 15ppm 6

7 1/31/27 Balans assimilatenaanmaak en verbruik Balans assimilatenaanmaak en verbruik Fotosynthese Ademhaling Fotosynthese Ademhaling Assimilaten Groei Assimilaten Groei Licht, CO2, temperatuur, RV Temperatuur, Sinks Problemen bij hoge CO 2 concentratie Oplossen problemen bij hoge CO 2 concentratie: herstel balans aanmaak en verbruik assimilaten Onderzoek tomaat eind jaren 8 (Nederhoff): In zomer bij veel CO 2 : kort blad syndroom Destijds werden geen extra stengels aangehouden Aanhouden extra stengels probleem grotendeels verholpen Verrassend: hoge nachttemperatuur verergerde probleem. Gevolg van lage DIF? Zoek in eerste instantie in bevordering van assimilatenbenutting Meer stengels per m 2 (vruchtgroenten) Hoge luchtvochtigheid dunner blad Hogere dagtemperatuur Voornachtverlaging Ramen overdag dichter houden Paprika geen invloed van plantbelasting. Normale (12 vruchten/plant) of lage plantbelasting (6 vruchten/plant) Rookgassen bij gebruik van de WKK 4 Netto fotosynthese (µmol CO2 /m 2 /s) LL - lage plantbelasting LL - normale plantbelasting Bij doseren van CO 2 ook rookgassen Rookgassen: vooral NOx en etheen Maar ook methaan, ethaan, benzeen, hexaan CO 2 (ppm) Uit Dieleman et al. 7

8 1/31/27 NOx en CO 2 dagverloop bij roos (gewashoogte) 24 uursgemiddelde NOx en CO 2 (potplanten) CO 2 > NO x binnen > NO x buiten > NOx concentratie (ppb) Dag (uren) CO2 concentratie (ppm) CO 2 > NO x binnen > NO x buiten > NOx concentratie (ppb) 3 2 Sept 2 Sept 24 Sept 28 Okt 2 Okt 6 Okt 31 Nov 4 Nov 8 Nov 12 Nov 16 Nov 2 Nov 24 Nov 28 Dec CO2 concentratie (ppm) Uit Dueck et al. Uit Dueck et al. Metingen aan rookgassen uit de WKK Metingen van rookgassen in de kas LNV energie programma Wat komt uit de WKK aan rookgassen? Wat ziet het gewas ervan? CO 2, NO x, etheen, methaan (broeikasgas) 6 bedrijven, met verschil in gewas, type WKK, vermogen WKK, type reiniger Resultaat eind 27 Effectgrenswaarde: concentratie x duur = effect Effectgrenswaarden oud en nieuw 1 Expositieduur (uren) Gas NO NO2 NOx nieuw Conc (ppb) Acuut Duur uren uren 24 uur Conc (ppb) Chronisch jaar Duur maanden maanden 1.1 Etheen 5 uren 8 maanden Etheen concentratie (ppb) Etheen nieuw 11 8 uur 5 4 weken Uit Dueck et al. Uit Dueck et al. 8

9 1/31/27 Conclusies Negatieve consequenties van rookgassen (NO x en etheen) behoeven aandacht Regelmatig onderhoud WKK (maar ook ketel) essentieel! Steeds meer CO 2 gebruik, maar nog steeds gemiste kans dat niet iedereen CO 2 doseert CO 2 positief effect bij alle gewassen CO 2 werkt vooral via fotosynthese Verdubbeling van CO 2 van 35 naar 7ppm: 3% meer productie CO 2 grootst effect op plant bij veel licht en hoge temperatuur Echter als ramen open zijn veel kg s CO 2 nodig om CO 2 concentratie te verhogen Open kas: meeste CO 2 verdwijnt naar buiten (1% in plant) Wees alert op verontreiniging rookgassen Bedankt voor uw aandacht Wageningen UR 9

Belichting, CO 2 en rookgasschade

Belichting, CO 2 en rookgasschade 2/18/28 Belichting, CO 2 en rookgasschade Wat komt er aan de orde? Leo Marcelis & Ep Heuvelink Wageningen UR: WUR Glastuinbouw Leerstoelgroep Tuinbouwproductieketens Met medewerking van: Anja Dieleman,

Nadere informatie

Optimaal gebruik van CO 2

Optimaal gebruik van CO 2 Optimaal gebruik van CO 2 Energiek2020 Event, 17 maart 2011 Anja Dieleman Wageningen UR Glastuinbouw Onderwerpen Trends CO 2 balans van de kas Effecten van CO 2 op groei Fysiologisch effect van CO 2 :

Nadere informatie

CO 2 bij paprika: wanneer kan ik het beste doseren? Anja Dieleman, Wageningen UR Glastuinbouw

CO 2 bij paprika: wanneer kan ik het beste doseren? Anja Dieleman, Wageningen UR Glastuinbouw CO 2 bij paprika: wanneer kan ik het beste doseren? Anja Dieleman, Wageningen UR Glastuinbouw Wat komt er aan de orde? Resultaten enquêtes Fotosynthese Relaties CO 2, licht en temperatuur Effecten CO 2

Nadere informatie

Schone rookgassen uit de WKK en schadedrempels. Tom Dueck, Wageningen UR Glastuinbouw

Schone rookgassen uit de WKK en schadedrempels. Tom Dueck, Wageningen UR Glastuinbouw Schone rookgassen uit de WKK en schadedrempels Tom Dueck, Wageningen UR Glastuinbouw Rookgassen bij gebruik van de WKK Regelmatig klachten/berichten over gewasschade: bij zichtbare schade vaak storingen

Nadere informatie

CO 2, temperatuur en energiebesparing

CO 2, temperatuur en energiebesparing 2/14/29 CO 2, temperatuur en energiebesparing Wat komt er aan de orde? Ep Heuvelink & Leo Marcelis Wageningen UR: Leerstoelgroep Tuinbouwketens WUR Glastuinbouw Met medewerking van: Susana Carvalho, Anja

Nadere informatie

Optimaliseren van de CO2 dosering in kassen

Optimaliseren van de CO2 dosering in kassen Optimaliseren van de CO2 dosering in kassen Feije de Zwart Onderzoeker kasklimaat en energie Arenasessie CO2, 8 september 2010 1 Het meeste van de CO2 toevoer verdwijnt door de ramen 150 kg/(ha uur) 380

Nadere informatie

Luchtbevochtiging in de zomerperiode: Wat wil de plant?

Luchtbevochtiging in de zomerperiode: Wat wil de plant? Luchtbevochtiging in de zomerperiode: Wat wil de plant? Leo Marcelis & Ep Heuvelink Wageningen UR: WUR Glastuinbouw Leerstoel Tuinbouwproductieketens Met medewerking van: Peter van Weel, Hendrik Jan van

Nadere informatie

Experimentele begassingen met etheen en NOx, en paprika. Tom Dueck, Chris van Dijk, Ton van der Zalm & Esther Meinen Wageningen UR Glastuinbouw

Experimentele begassingen met etheen en NOx, en paprika. Tom Dueck, Chris van Dijk, Ton van der Zalm & Esther Meinen Wageningen UR Glastuinbouw Experimentele begassingen met etheen en NOx, en paprika Tom Dueck, Chris van Dijk, Ton van der Zalm & Esther Meinen Wageningen UR Glastuinbouw Begassingsonderzoek in Wageningen Mogelijkheden voor begassingsonderzoek:

Nadere informatie

Energiebewust belichten: een hele kunst

Energiebewust belichten: een hele kunst Energiebewust belichten: een hele kunst Tom Dueck, Wageningen UR Glastuinbouw 10 november, 2009 Belichting in Nederland Tuinbouw onder glas 10 500 ha Glastuinbouw met kunstlicht - 2000 ha (19%) + 1% op

Nadere informatie

Het gewas centraal. Balans assimilatenaanmaak en gebruik (vraag) Wat komt er aan de orde? 11/14/2008. lichtonderschepping fotosynthese.

Het gewas centraal. Balans assimilatenaanmaak en gebruik (vraag) Wat komt er aan de orde? 11/14/2008. lichtonderschepping fotosynthese. 11/14/28 Het gewas centraal Ep Heuvelink & Leo Marcelis Wageningen UR: Leerstoelgroep Tuinbouwketens WUR Glastuinbouw Met medewerking van: Menno Bakker, Benno Burema, Anja Dieleman, Tom Dueck, Frank Maas,

Nadere informatie

Nieuwe simulatietool voor optimaal CO 2 -doseren Gebruik elke kilogram alsof het de laatste is!

Nieuwe simulatietool voor optimaal CO 2 -doseren Gebruik elke kilogram alsof het de laatste is! Nieuwe simulatietool voor optimaal CO 2 -doseren Gebruik elke kilogram alsof het de laatste is! Op lichtrijke dagen moet in de kas zoveel mogelijk van het fotosynthesepotentieel geprofiteerd worden. De

Nadere informatie

Presentatie over kasluchtkwaliteit. Themabijeenkomst CO2 in Glasgroente ENVIRONMENTAL MONITORING SYSTEMS (EMS) B.V.

Presentatie over kasluchtkwaliteit. Themabijeenkomst CO2 in Glasgroente ENVIRONMENTAL MONITORING SYSTEMS (EMS) B.V. ENVIRONMENTAL MONITORING SYSTEMS (EMS) B.V. Presentatie over kasluchtkwaliteit Jan-Kees Boerman / Gertjan Bosman EMS B.V. Themabijeenkomst CO2 in Glasgroente 29-10-2014 Themabijeenkomst CO2 doseren in

Nadere informatie

29/05/2013. Het Nieuwe Telen, algemene ontwikkelingen, praktische. In stappen naar Het Nieuwe Telen (Sheet uit breakfast briefing 2009)

29/05/2013. Het Nieuwe Telen, algemene ontwikkelingen, praktische. In stappen naar Het Nieuwe Telen (Sheet uit breakfast briefing 2009) Lichtreactie (heeft licht nodig) 29/05/2013 Het Nieuwe Telen, algemene ontwikkelingen, praktische toepassingen en CO 2 In stappen naar Het Nieuwe Telen (Sheet uit breakfast briefing 2009) Bijeenkomst INES

Nadere informatie

LED verlichting in kassen:

LED verlichting in kassen: LED verlichting in kassen: met minder energie meer bloemen en groenten van betere kwaliteit Leo Marcelis Hoogleraar Tuinbouw en Productfysiologie Glastuinbouw: Nederland is wereldleider. Teelt van groenten,

Nadere informatie

Bloem en vruchtvorming

Bloem en vruchtvorming //9 Bloem en vruchtvorming Leo Marcelis & Ep Heuvelink Wageningen UR: Leerstoel Plantenteelt in energiezuinige kassen & WUR Glastuinbouw (Leo.Marcelis@wur.nl) Leerstoelgroep Tuinbouwketens (Ep.Heuvelink@wur.nl)

Nadere informatie

Grenzen voor Luchtkwaliteit

Grenzen voor Luchtkwaliteit Grenzen voor Luchtkwaliteit Jolanda Heistek Projectmanager CropEye: KennisMakelaar, InnovatieRegisseur, NetwerkFacilitator T:06 13608752 Jolanda.heistek@cropeye.com Agenda Grenzen voor Luchtkwaliteit;

Nadere informatie

Besparen op Groeilicht

Besparen op Groeilicht Besparen op Groeilicht Tom Dueck, Wageningen UR Glastuinbouw Het Nieuwe Telen Optimaal, 13 juni 2013 N etto fotosynthese (µm ol m -2 s-1) Groeilicht: wat hebben wij geleerd? SON-T belichting Belichtingsintensiteit

Nadere informatie

Het Nieuwe Telen. Basis HNT. Wat is de kern van HNT? en CO 2. Natuurkundige principes oa: Plantfysiologie Plantbalans. Vochtbalans Energie balans

Het Nieuwe Telen. Basis HNT. Wat is de kern van HNT? en CO 2. Natuurkundige principes oa: Plantfysiologie Plantbalans. Vochtbalans Energie balans Het Nieuwe Telen en CO 2 Wat is de kern van HNT? Door Hans Pronk, 12/05/2016 1 Basis HNT Natuurkundige principes oa: Vochtbalans Energie balans Plantfysiologie Plantbalans Assimilatenbalans Vochtbalans

Nadere informatie

LichtEvent 10 december Workshop Lichtbenutting. Monitoren hoe het licht wordt benut voor de fotosynthese: hoe realiseer ik het optimale?

LichtEvent 10 december Workshop Lichtbenutting. Monitoren hoe het licht wordt benut voor de fotosynthese: hoe realiseer ik het optimale? LichtEvent 10 december 2014 Workshop Lichtbenutting. Monitoren hoe het licht wordt benut voor de fotosynthese: hoe realiseer ik het optimale? Plant Dynamics Sander Pot Fotosynthese hangt af van: Licht

Nadere informatie

Grenzen voor Luchtkwaliteit

Grenzen voor Luchtkwaliteit Grenzen voor Luchtkwaliteit Jolanda Heistek Projectmanager CropEye: KennisMakelaar, InnovatieRegisseur, NetwerkFacilitator T:06 13608752 Jolanda.heistek@cropeye.com Aanleiding Vragen van tuinbouwondernemers;

Nadere informatie

De Meerwaarde van Diffuus Licht voor Gewas & Tuinder

De Meerwaarde van Diffuus Licht voor Gewas & Tuinder De Meerwaarde van Diffuus Licht voor Gewas & Tuinder Zicht op Licht, 29 oktober 2013, Wageningen Tom Dueck, Wageningen UR Glastuinbouw Inleiding Natuurlijk zonlicht is gratis! Gratis licht voor groei,

Nadere informatie

Energiezuinig telen 10/3/2008. Verloop commodity gasprijs afgelopen 6 jaar. Wat komt er aan de orde? Aanleiding. Energie is heel duur geworden!

Energiezuinig telen 10/3/2008. Verloop commodity gasprijs afgelopen 6 jaar. Wat komt er aan de orde? Aanleiding. Energie is heel duur geworden! Aanleiding Energiezuinig telen Leo Marcelis & Ep Heuvelink Wageningen UR: WUR Glastuinbouw Leerstoelgroep Tuinbouwketens Met medewerking van: M. Bakker, S. Bakker, F. Buwalda, J. Campen, A. Dieleman, T.

Nadere informatie

Workshop: Efficiënter CO 2 doseren / weerstanden bij CO 2 opname

Workshop: Efficiënter CO 2 doseren / weerstanden bij CO 2 opname Energiek Event 9 maart 2017. Plant Dynamics, Sander Pot Workshop: Efficiënter CO 2 doseren / weerstanden bij CO 2 opname Primaire bouwstoffen: CO 2 & water Energiebron: licht Fotosynthese: CO 2 + water

Nadere informatie

Gerbera: maximale isolatie & lichtonderschepping

Gerbera: maximale isolatie & lichtonderschepping Gerbera: maximale isolatie & lichtonderschepping Eindstand, BCO, 26-09-2017 Nieves García, Frank Kempkes, Arie de Gelder, Eugenie Dings Proef doel en looptijd Doel Het energie- en CO 2 gebruik bij gerbera

Nadere informatie

27/11/2015. Ontwerpen van nieuwe productiesystemen gebaseerd op LED belichting verlagen van de CO 2 voetafdruk. 1. Inleiding. 1.

27/11/2015. Ontwerpen van nieuwe productiesystemen gebaseerd op LED belichting verlagen van de CO 2 voetafdruk. 1. Inleiding. 1. Ontwerpen van nieuwe productiesystemen gebaseerd op LED belichting verlagen van de CO 2 voetafdruk Masterclass 22 oktober 2015 HAS Den Bosch BOGO project Klimaat en energie: nieuwe low input teeltsystem

Nadere informatie

Zuiniger met CO 2 bij gelijkblijvende of hogere productie?

Zuiniger met CO 2 bij gelijkblijvende of hogere productie? Zuiniger met CO 2 bij gelijkblijvende of hogere productie? Sander Pot (Plant Dynamics BV) i.s.m. Govert Trouwborst (Plant Lighting BV) Sander Hogewoning (Plant Lighting BV) Stefan Persoon (Inno Agro BV)

Nadere informatie

Het Nieuwe Telen bij tomaat. Marcel Raaphorst, Wageningen UR Glastuinbouw

Het Nieuwe Telen bij tomaat. Marcel Raaphorst, Wageningen UR Glastuinbouw Het Nieuwe Telen bij tomaat Marcel Raaphorst, Wageningen UR Glastuinbouw Onderwerpen Gevolgen HNT op temperatuur en gewas Plantbelasting Assimilatenbalans Generatief en vegetatief gewas Bladrandjes en

Nadere informatie

Ep Heuvelink & Leo Marcelis Wageningen UR: Leerstoel Tuinbouwproductieketens WUR Glastuinbouw

Ep Heuvelink & Leo Marcelis Wageningen UR: Leerstoel Tuinbouwproductieketens WUR Glastuinbouw Haal meer uit licht! Ep Heuvelink & Leo Marcelis Wageningen UR: Leerstoel Tuinbouwproductieketens WUR Glastuinbouw Met medewerking van: Anja Dieleman, Tom Dueck, Sander Hogewoning, Govert Trouwborst Bijeenkomst

Nadere informatie

Licht, belichting & kwaliteit. Tom Dueck, Wageningen UR Glastuinbouw KCB, 16 febr 2011

Licht, belichting & kwaliteit. Tom Dueck, Wageningen UR Glastuinbouw KCB, 16 febr 2011 Licht, belichting & kwaliteit Tom Dueck, Wageningen UR Glastuinbouw KCB, 16 febr 2011 Licht en Belichting Waarom belichten wij? Jaarrond teelt Productieverhoging -> groeilicht Kwaliteitverbetering -> stuurlicht

Nadere informatie

Workshop: Telen op plantbalans

Workshop: Telen op plantbalans Energiek Event Licht op besparing. 7 april 2016. Plant Dynamics, Sander Pot Workshop: Telen op plantbalans DE BASISPRINCIPES VAN HET NIEUWE TELEN ir. P.A.M. Geelen Ir. J.O. Voogt ing. P.A. van Weel Ook

Nadere informatie

Gewasfotosynthese meten in een (belichte) tomatenteelt. Wageningen UR Glastuinbouw, Anja Dieleman Themabijeenkomst energie glasgroente 18 mei 2015

Gewasfotosynthese meten in een (belichte) tomatenteelt. Wageningen UR Glastuinbouw, Anja Dieleman Themabijeenkomst energie glasgroente 18 mei 2015 Gewasfotosynthese meten in een (belichte) tomatenteelt Wageningen UR Glastuinbouw, Anja Dieleman Themabijeenkomst energie glasgroente 18 mei 2015 Plantmonitoring Doet mijn gewas het goed onder deze klimaatomstandigheden?

Nadere informatie

Licht en planten (onder glas)

Licht en planten (onder glas) Licht en planten (onder glas) Tom Dueck, Wageningen UR Glastuinbouw Masterclass workshop, 17 april 2008 Inhoud Licht en straling Stuurlicht LEDs Diffuus Licht Zonlichtspectrum Straling Golflengte Opmerking

Nadere informatie

27/11/2015. Gewasfotosynthese meten in een (belichte) tomatenteelt. Monitoren fotosynthese: wat is de status? Plantmonitoring.

27/11/2015. Gewasfotosynthese meten in een (belichte) tomatenteelt. Monitoren fotosynthese: wat is de status? Plantmonitoring. Gewasfotosynthese meten in een (belichte) tomatenteelt Masterclass 1 oktober 2015 InHolland Delft BOGO project Klimaat en energie: nieuwe low input teeltsystem in de tuinbouw Anja Dieleman, Wageningen

Nadere informatie

Als planten konden praten

Als planten konden praten 3/28/28 Als planten konden praten Leo Marcelis & Ep Heuvelink Wageningen UR: WUR Glastuinbouw (Leo.Marcelis@wur.nl) Leerstoelgroep Tuinbouwketens (Ep.Heuvelink@wur.nl) Met medewerking van: J. Bontsema,

Nadere informatie

CO2 doseren, meten en CO2 kwaliteit in de kas WWW.MACVIEW.INFO

CO2 doseren, meten en CO2 kwaliteit in de kas WWW.MACVIEW.INFO ENVIRONMENTAL MONITORING SYSTEMS (EMS) B.V. CO2 doseren, meten en CO2 kwaliteit in de kas Theorie en praktijk J.K. Boerman EMS B.V. 7 maart 2014 CO2 doseren, meten en CO2 kwaliteit in de kas Introductie

Nadere informatie

Innovatie Netwerk Energie Systemen glastuinbouw Oost Brabant (INES) Aardwarmte, WKK en CO 2 10 januari 2013, Peter Vermeulen

Innovatie Netwerk Energie Systemen glastuinbouw Oost Brabant (INES) Aardwarmte, WKK en CO 2 10 januari 2013, Peter Vermeulen Innovatie Netwerk Energie Systemen glastuinbouw Oost Brabant (INES) Aardwarmte, WKK en CO 2 10 januari 2013, Peter Vermeulen Programma Kosten doublet Warmte aardwarmte berekening Warmtebalans aardwarmte

Nadere informatie

Warmer of kouder? Sturen met de temperatuur

Warmer of kouder? Sturen met de temperatuur 17-12-7 Warmer of kouder? Sturen met de temperatuur Ep Heuvelink & Leo Marcelis Wageningen Universiteit, Tuinbouwproductieketens Wageningen UR Glastuinbouw Waarom dit verhaal? Temperatuur belangrijke klimaatfactor

Nadere informatie

50% energiebesparing door LEDverlichting. Leo Marcelis Hoogleraar Tuinbouw en Productfysiologie

50% energiebesparing door LEDverlichting. Leo Marcelis Hoogleraar Tuinbouw en Productfysiologie 50% energiebesparing door LEDverlichting Leo Marcelis Hoogleraar Tuinbouw en Productfysiologie Glastuinbouw Tuinbouwsector Wereldleider Economisch belangrijk Er is een probleem 10% van nationale gasverbruik

Nadere informatie

LED licht bij zonlicht. LED licht bij zonlicht. Lichtkleuren: effecten op planten. Lichtkleuren: effecten op planten IDC-LED.

LED licht bij zonlicht. LED licht bij zonlicht. Lichtkleuren: effecten op planten. Lichtkleuren: effecten op planten IDC-LED. LED licht bij zonlicht LED licht bij zonlicht Gewasbijeenkomst komkommer Bleiswijk, 28 maart 2019 Anja Dieleman, Kees Weerheim en Jan Janse Doel: komen tot goede basisspectra voor LED licht als aanvulling

Nadere informatie

Introductie temperatuur

Introductie temperatuur Introductie temperatuur Met temperatuur kan de balans in de plant worden gehouden. De temperatuur bepaalt de snelheid van de processen die in de plant spelen. Onder een bepaalde temperatuur staan de processen

Nadere informatie

Licht Event. December Filip van Noort met dank aan o.a. Tom Dueck en Leo Marcelis

Licht Event. December Filip van Noort met dank aan o.a. Tom Dueck en Leo Marcelis Licht Event December 2014 Filip van Noort met dank aan o.a. Tom Dueck en Leo Marcelis Wat meer grip op licht -> maar hoe nu verder? Conclusies en kennis uit Grip op licht? Geleerd dit jaar met andere gewassen?

Nadere informatie

Optimaal CO 2 doseren. Recente ontwikkelingen uit onderzoek.

Optimaal CO 2 doseren. Recente ontwikkelingen uit onderzoek. Optimaal CO 2 doseren Recente ontwikkelingen uit onderzoek. Plant Dynamics B.V. Sander Pot Workshop Energiek Event 26 maart 2015 Financiering onderzoek : Contactpersonen programma Kas als Energiebron :

Nadere informatie

Autonoom Telen. 11 april 2019

Autonoom Telen. 11 april 2019 Autonoom Telen 11 april 2019 Autonoom telen = doelmatig telen Wat levert de energie op die ik erin steek? Delphy en AgroEnergy werken samen Autonomous Greenhouse Challenge Organisatie: Doel: zo efficiënt

Nadere informatie

50% energiebesparing door betere lichtbenutting

50% energiebesparing door betere lichtbenutting 50% energiebesparing door betere lichtbenutting Leo Marcelis Hoogleraar Tuinbouw en Productfysiologie, Wageningen Universiteit. Leo.Marcelis@wur.nl Ambitie Doelstelling: 50% minder energie én Verbetering

Nadere informatie

Energiezuinig telen in de glastuinbouw. Cursus Klimaat 8/02/2012 Kris Goen

Energiezuinig telen in de glastuinbouw. Cursus Klimaat 8/02/2012 Kris Goen Energiezuinig telen in de glastuinbouw Cursus Klimaat 8/02/2012 Kris Goen Toelichting project Overzicht Invloed van verschillend E-besparende maatregelen: Schermen Variëren met plantdatum Zomerstookstop

Nadere informatie

28/05/2018. De plant belicht: Glastuinbouw: steeds meer licht. Licht heeft verschillende aspecten. (lux) Veel nieuwe mogelijkheden met LED

28/05/2018. De plant belicht: Glastuinbouw: steeds meer licht. Licht heeft verschillende aspecten. (lux) Veel nieuwe mogelijkheden met LED 28/5/218 De plant belicht: Beïnvloeding van ontwikkeling, groei en weerbaarheid van planten door LED belichting Glastuinbouw: steeds meer licht SONt is nog de standard. Gegevens uit NL Prof dr ir Leo Marcelis

Nadere informatie

De ka(n)s voor energie: The Big Picture

De ka(n)s voor energie: The Big Picture De ka(n)s voor energie: The Big Picture Eric Poot, Wageningen UR Glastuinbouw eric.poot@wur.nl Toekomst Glastuinbouw 2 keer meer met 2 keer minder 1 De Ka(n)s voor energie Ondernemers Overheden Kennisinstellingen

Nadere informatie

Bijeenkomst CO 2 en Venlow Energy Kas. Venlow Energy kas 2 juli 2012 Frank Kempkes, Jan Janse

Bijeenkomst CO 2 en Venlow Energy Kas. Venlow Energy kas 2 juli 2012 Frank Kempkes, Jan Janse Bijeenkomst CO 2 en Venlow Energy Kas Venlow Energy kas 2 juli 2012 Frank Kempkes, Jan Janse Ons energiegebruik (warmte) Redenen om warmte in de kas te brengen 1. Setpoint verwarmen handhaven 2. Gewas

Nadere informatie

Emissieloos Telen 2017 Update 31/08/2017 nummer 4

Emissieloos Telen 2017 Update 31/08/2017 nummer 4 Emissieloos Telen 17 Update 31/8/17 nummer 4 De overheid en de sector hebben afspraken gemaakt over het verminderen van de lozingen van drainwater, met als eindpunt een (nagenoeg) emissieloze glastuinbouw

Nadere informatie

Meer rendement uit licht & CO 2 : toelichting van onderzoek + resultaten

Meer rendement uit licht & CO 2 : toelichting van onderzoek + resultaten Samenwerken aan Vaardigheden Arenasessie Grip op Licht Meer rendement uit licht & CO 2 : toelichting van onderzoek + resultaten Sander Pot (Plant Dynamics BV) Onderzoek uitgevoerd samen met Sander Hogewoning

Nadere informatie

-opname in een gesloten kas

-opname in een gesloten kas CO 2 -opname in een gesloten kas Marcel Raaphorst Rapport GTB-1060 2011 Wageningen, Wageningen UR Glastuinbouw Wageningen UR Glastuinbouw Adres : Violierenweg 1, 2665 MV Bleiswijk : Postbus 20, 2665 ZG

Nadere informatie

CO2 doseren, meten en CO2 kwaliteit in de kas

CO2 doseren, meten en CO2 kwaliteit in de kas ENVIRONMENTAL MONITORING SYSTEMS (EMS) B.V. CO2 doseren, meten en CO2 kwaliteit in de kas Theorie en praktijk J.K. Boerman EMS B.V. 3 juli 2014 CO2 doseren, meten en CO2 kwaliteit in de kas Introductie

Nadere informatie

LED als groeilicht; Wat weten we nu? Lisanne Helmus (Delphy IC) & Kees Weerheim (WUR Glastuinbouw). Energiek event 5 april 2018.

LED als groeilicht; Wat weten we nu? Lisanne Helmus (Delphy IC) & Kees Weerheim (WUR Glastuinbouw). Energiek event 5 april 2018. LED als groeilicht; Wat weten we nu? Lisanne Helmus (Delphy IC) & Kees Weerheim (WUR Glastuinbouw). Energiek event 5 april 2018. Belichting in de glastuinbouw Jaarrond gevraagde kwaliteit en kwantiteit

Nadere informatie

Mogelijkheden van belichting door teeltsturing in jaarrondteelten paprika

Mogelijkheden van belichting door teeltsturing in jaarrondteelten paprika Mogelijkheden van belichting door teeltsturing in jaarrondteelten paprika R. Maaswinkel B. Berkhout M. Raaphorst Praktijkonderzoek Plant & Omgeving Sector Glastuinbouw December 2003 Projectnummer 41704606

Nadere informatie

Tuinbouw fossielvrij. Energiek Event 2018 Feije de Zwart, Bram Vanthoor. Wageningen University & Research, NL

Tuinbouw fossielvrij. Energiek Event 2018 Feije de Zwart, Bram Vanthoor. Wageningen University & Research, NL Tuinbouw fossielvrij Energiek Event 2018 Feije de Zwart, Bram Vanthoor Wageningen University & Research, NL Inhoud Achtergrond Teelten Verschillende fossiel vrije opties Veronderstellingen Voorlopige resultaten

Nadere informatie

Telen op basis van plantbalans bij koude teelten (voorbeeldgewas Freesia)

Telen op basis van plantbalans bij koude teelten (voorbeeldgewas Freesia) Telen op basis van plantbalans bij koude teelten (voorbeeldgewas Freesia) Presentatie ALV Freesia 25-01-2017 Sander Pot (Plant Dynamics) Ad Schapendonk (Photosyntax) Jan Snel (Adviesbureau JFH Snel) Hans

Nadere informatie

Belichten op assimilatenbalans bij siergewassen

Belichten op assimilatenbalans bij siergewassen Belichten op assimilatenbalans bij siergewassen Sander Hogewoning Plant Lighting B.V. Energiekevent 11 april 2019 Team: Dr. ir. Sander Hogewoning, Dr. ir. Govert Trouwborst, ir. Stefan van den Boogaart

Nadere informatie

Belichting in de Glastuinbouw. Tom Dueck, Wageningen UR Glastuinbouw energiek2020, 17 maart 2011

Belichting in de Glastuinbouw. Tom Dueck, Wageningen UR Glastuinbouw energiek2020, 17 maart 2011 Belichting in de Glastuinbouw Tom Dueck, Wageningen UR Glastuinbouw energiek2020, 17 maart 2011 Eén integrale aanpak met 7 transitiepaden: Programma Kas als Energiebron Energie besparen Duurzame energiebronnen

Nadere informatie

Het Nieuwe Telen toegepast in aardbeien onderglas!

Het Nieuwe Telen toegepast in aardbeien onderglas! Het Nieuwe Telen toegepast in aardbeien onderglas! 10-1-2018 Lisanne Helmus (Met dank aan: Klaas Walraven en Peter Geelen) Defenitie Het Nieuwe Telen Optimaal telen in balans met toepassing van kennis

Nadere informatie

Technieken voor ontvochtiging

Technieken voor ontvochtiging Technieken voor ontvochtiging Energiek Event 5 April 2018, Bram Vanthoor en Feije de Zwart Inhoud Technieken voor ontvochtiging Achtergrond Gepresenteerde technieken Buitenlucht inblazen Verticale schermventilatoren

Nadere informatie

Belichting bij sla. Economische haalbaarheidsstudie. Marcel Raaphorst Jan Janse

Belichting bij sla. Economische haalbaarheidsstudie. Marcel Raaphorst Jan Janse Belichting bij sla Economische haalbaarheidsstudie Marcel Raaphorst Jan Janse Wageningen UR Glastuinbouw, Bleiswijk juni 2007 Projectnummer: 3242000149 2007 Wageningen, Wageningen UR Glastuinbouw Alle

Nadere informatie

Inhoud. Zuiniger met CO 2 bij gelijkblijvende of hogere productie? Intro fotosynthese: het belang van CO 2 Onderzoek luie bladeren Discussie

Inhoud. Zuiniger met CO 2 bij gelijkblijvende of hogere productie? Intro fotosynthese: het belang van CO 2 Onderzoek luie bladeren Discussie Zuiniger met CO 2 bij gelijkblijvende of hogere productie? Sander Hogewoning (Plant Lighting BV) i.s.m. Govert Trouwborst (Plant Lighting BV) Sander Pot (Plant Dynamics BV) Stefan Persoon (Inno Agro BV)

Nadere informatie

Opbrengstverhoging snij amaryllis. Arca Kromwijk en Steven Driever, Wageningen UR Glastuinbouw Marc Grootscholten, Improvement Centre

Opbrengstverhoging snij amaryllis. Arca Kromwijk en Steven Driever, Wageningen UR Glastuinbouw Marc Grootscholten, Improvement Centre Opbrengstverhoging snij amaryllis Arca Kromwijk en Steven Driever, Wageningen UR Glastuinbouw Marc Grootscholten, Improvement Centre Onderzoek opbrengstverhoging snij amaryllis Op verzoek amarylliscommissie

Nadere informatie

(Effecten NOx & Etheen op het gewas - Applicatie beschrijving V1.2.doc)

(Effecten NOx & Etheen op het gewas - Applicatie beschrijving V1.2.doc) (Effecten NOx & Etheen op het gewas - Applicatie beschrijving V1.2.doc) OUR KNOWLEDGE Effect op het gewas, argumenten voor het gebruik van de Greenhouse GA en applicatievoorbeelden Leeswijzer In dit document

Nadere informatie

Praktijkonderzoek mobiele belichting bij paprika

Praktijkonderzoek mobiele belichting bij paprika Praktijkonderzoek mobiele belichting bij paprika Ruud Maaswinkel Marcel Raaphorst Leo van der Valk Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. Sector Glastuinbouw December 23 Projectnummer 4174621 23 Wageningen,

Nadere informatie

Fotosynthesemetingen bij Cymbidium

Fotosynthesemetingen bij Cymbidium Fotosynthesemetingen bij Cymbidium metingen door Plant Dynamics Rob Baas, Arca Kromwijk (PPO) Ad Schapendonk (Plant Dynamics) Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. Sector Glastuinbouw november 2003 2003

Nadere informatie

Tomaten telen in een geconditioneerde kas:

Tomaten telen in een geconditioneerde kas: Tomaten telen in een geconditioneerde kas: groei, productie en onderliggende processen Tomaten Tomaten telen telen in in een een geconditioneerde geconditioneerde kas: kas: Tomaten telen in een geconditioneerde

Nadere informatie

CO2 opname bij Phalaenopsis

CO2 opname bij Phalaenopsis CO2 opname bij Phalaenopsis CO2CO opname bij Phalaenopsis CO opname bij Phalaenopsis 22 opname bij Phalaenopsis Th.A. Dueck & E. Meinen Th.A. Dueck Dueck && E. E. Meinen Meinen Th.A. Th.A. Dueck & E. Meinen

Nadere informatie

Licht: betekenis voor 1-jarige zomerbloeiers

Licht: betekenis voor 1-jarige zomerbloeiers Licht: betekenis voor 1-jarige zomerbloeiers Tom Dueck & Filip van Noort, WUR Glastuinbouw December 11, 2008 Inhoud Wat is licht? Licht en planten: groeilicht Licht en planten: stuurlicht LEDs: ervaringen,

Nadere informatie

Winterlichtkas: spectaculaire resultaten

Winterlichtkas: spectaculaire resultaten Winterlichtkas: spectaculaire resultaten dankzij of ondanks het nieuwe telen? Studiemiddag HNT Den Bosch 12 december 2018, Frank Kempkes en Jan Janse Teelt 2018 2 Gewas: ras Hi-Power, plantdatum 28 dec

Nadere informatie

CO2 uit andere bronnen

CO2 uit andere bronnen CO2 uit andere bronnen InnovatieNetwerk Energie Systemen Datum: 29 november 2012 Naam: Sander Peeters, Energy Matters 1 Inhoud 1. CO2 bronnen 2. CO2 kwaliteit 3. Techniek & projecten 4. Productie-, Opslag-

Nadere informatie

monitoringsproef: Verhoogde daglichtbenutting Alstroemeria door gebruik diffuuscoating?

monitoringsproef: Verhoogde daglichtbenutting Alstroemeria door gebruik diffuuscoating? monitoringsproef: Verhoogde daglichtbenutting Alstroemeria door gebruik diffuuscoating? Govert Trouwborst Sander Hogewoning Reinder van der Spek 9 maart 2017 Team: Dr. ir. Sander Hogewoning, Dr. ir. Govert

Nadere informatie

Intrinsieke plantkwaliteit Anthurium

Intrinsieke plantkwaliteit Anthurium Intrinsieke plantkwaliteit Anthurium Ad Schapendonk Dr ir A.H.C.M. Schapendonk Plant Dynamics BV Gefinancierd door Productschap Tuinbouw Juli 2005 2005 Wageningen, Plant Dynamics BV Alle rechten voorbehouden.

Nadere informatie

The lessons learned 2009

The lessons learned 2009 58 Greenportkas: The lessons learned 29 Een belangrijk onderdeel van de Greenportkas is het onderzoek dat Wageningen UR Glastuinbouw uitvoert. Het doel is de teler te ondersteunen, o.a. door het nauwkeurig

Nadere informatie

Effecten van luchtvochtigheid op groei en ontwikkeling van tomaat

Effecten van luchtvochtigheid op groei en ontwikkeling van tomaat Effecten van luchtvochtigheid op groei en ontwikkeling van tomaat Anja Dieleman Wageningen UR Glastuinbouw, Wageningen februari 2008 Nota 519 2008 Wageningen, Wageningen UR Glastuinbouw Alle rechten voorbehouden.

Nadere informatie

CO2 uit biogas Toepassing glastuibouw. Presentatie door Jeroen de Pater - Gastreatment Services 10 september 2009

CO2 uit biogas Toepassing glastuibouw. Presentatie door Jeroen de Pater - Gastreatment Services 10 september 2009 CO2 uit biogas Toepassing glastuibouw Presentatie door Jeroen de Pater - Gastreatment Services 10 september 2009 CO2 uit biogas - Inleiding - GPP -systeem - Kwaliteitseisen CO 2 voor glastuinbouw - Toepasbaarheid

Nadere informatie

Aandacht voor bouw en techniek

Aandacht voor bouw en techniek Semigesloten kassen Aandacht voor bouw en techniek AVAG-projectgroep om knelpunten van de semigesloten kas op te lossen Wat zijn de knelpunten? Interview met telers met een semigesloten kas Waarom semigesloten

Nadere informatie

Het Nieuwe Telen Potplanten

Het Nieuwe Telen Potplanten Het Nieuwe Telen Potplanten Meer zonlicht, wijde temperatuurgrenzen Filip van Noort (WUR Glastuinbouw), Marcel Lieffering 29 september 2010 Achtergrond onderzoek Sommige potplanten worden in Nederland

Nadere informatie

Near Infrared Radiation (NIR) reflectie:

Near Infrared Radiation (NIR) reflectie: Near Infrared Radiation (NIR) reflectie: Effect op kasklimaat en productie van rozen Frank Kempkes Wageningen UR Glastuinbouw Met dank aan Cecilia Stanghellini en Silke Hemming Eigenschappen van een kasdek

Nadere informatie

Invloed van CO 2 -doseren op de productie en kwaliteit bij Alstroemeria

Invloed van CO 2 -doseren op de productie en kwaliteit bij Alstroemeria Invloed van CO 2 -doseren op de productie en kwaliteit bij Alstroemeria F. van Noort Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. Sector glastuinbouw januari 2004 PPO 411724 2003 Wageningen, Praktijkonderzoek

Nadere informatie

Totaalconcept belichte Groenteteelt. 12 december 2018 Lisanne Helmus (Delphy IC) & Feije de Zwart (WUR)

Totaalconcept belichte Groenteteelt. 12 december 2018 Lisanne Helmus (Delphy IC) & Feije de Zwart (WUR) Totaalconcept belichte Groenteteelt. 12 december 2018 Lisanne Helmus (Delphy IC) & Feije de Zwart (WUR) Uitgangspunten! Latente warmte terugwinnen 2 projecten Tomaat Komkommer Energie van de lampen opnieuw

Nadere informatie

17/10/2013. Vermeerdering van boomkwekerijgewassen onder LED in een meerlagensysteem. Planten en licht. Invloed lichtkleuren (i.c.m.

17/10/2013. Vermeerdering van boomkwekerijgewassen onder LED in een meerlagensysteem. Planten en licht. Invloed lichtkleuren (i.c.m. Vermeerdering van boomkwekerijgewassen onder LED in een meerlagensysteem Planten en licht Technopool Sierteelt Destelbergen 10 oktober 2013 Pieter van Dalfsen en Leo Slingerland Groeilicht (PAR): fotosynthese

Nadere informatie

Praktijkproef Super FK in Paprika 2010 bij de start van de teelt.

Praktijkproef Super FK in Paprika 2010 bij de start van de teelt. Praktijkproef Super FK in Paprika 20 bij de start van de teelt. Inleiding: Het doseren van Super FK zorgt primair voor een actiever/vegetatiever gewas, een betere en vollere gewasstand, met een betere

Nadere informatie

Optimale benutting licht en CO 2 bij CAM-planten. Govert Trouwborst Plant Lighting B.V. Energiekevent 11 april 2019

Optimale benutting licht en CO 2 bij CAM-planten. Govert Trouwborst Plant Lighting B.V. Energiekevent 11 april 2019 Optimale benutting licht en CO bij CAM-planten Govert Trouwborst Plant Lighting B.V. Energiekevent april 9 Team: Dr. ir. Sander Hogewoning, Dr. ir. Govert Trouwborst, Stefan van den Boogaart & Andre Krause

Nadere informatie

2SaveEnergykas 2017 Een sterk gewas met weinig gas

2SaveEnergykas 2017 Een sterk gewas met weinig gas 2SaveEnergykas 2017 Een sterk gewas met weinig gas Energiek event 5 april 2018 Frank Kempkes De aanleiding 2010 bouw VenlowEnergy kas Isolatieglas met transmissie enkele % onder standaard glas Ontvochtiging

Nadere informatie

Energiezuinige teelt Alstroemeria

Energiezuinige teelt Alstroemeria Energiezuinige teelt Alstroemeria Metingen op bedrijven en energiezuinige teeltconcept Energiek 2020 Event 9 maart 2017, Nieves García Feije de Zwart, Peter van Weel, Johan Steenhuizen, Marco de Groot

Nadere informatie

ERVARINGEN MET HET NIEUWE TELEN

ERVARINGEN MET HET NIEUWE TELEN ERVARINGEN MET HET NIEUWE TELEN Lezing door Barend Löbker VORTUS bv Programma: Klimaat Praktijkervaringen nieuwe telen Vragen/discussie Introductie Vortus BV: 2007 25 jaar geleden door Simon Voogt opgericht

Nadere informatie

Gialte (E20B.0132) enzazaden.nl. Teeltrichtlijnen. Raseigenschappen

Gialte (E20B.0132) enzazaden.nl. Teeltrichtlijnen. Raseigenschappen Gialte (E20B.0132) Teeltrichtlijnen Raseigenschappen Lichtgeel geblokte paprika Tm:0-3 resistent Niet gevoelig voor gedegenereerde planten Vrij open, maar relatief compact gewas Eenvoudige zetting Uniforme

Nadere informatie

D. Klapwijk. Vergelijking groei- en ontwikkelingssnelheid van tomaat, komkommer, paprika en chrysant,

D. Klapwijk. Vergelijking groei- en ontwikkelingssnelheid van tomaat, komkommer, paprika en chrysant, Vergelijking groei- en ontwikkelingssnelheid van tomaat, komkommer, paprika en chrysant, 1976-1978 D. Klapwijk Naaldwijk, mei 1978 Intern verslag no. 23 PROEFSTATION VOOR DE GROENTEN- EN FRUITTEELT ONDER

Nadere informatie

Energie meervoudig ruimtegebruik

Energie meervoudig ruimtegebruik Energie meervoudig ruimtegebruik Energie delen en uitwisselen met directe omgeving Arenasessie meervoudig ruimtegebruik, Vida Verde Honselersdijk 27 11 2009 Peter Vermeulen en Eric Poot Integratie functies

Nadere informatie

Eindexamen m&o vwo 2010 - I

Eindexamen m&o vwo 2010 - I Opgave 5 Bij deze opgave horen de informatiebronnen 6 tot en met 9. Peter Steenbergen en Erik Koolwijk zijn de twee directeur-grootaandeelhouders van glastuinbouwbedrijf Rijkgroen bv. Het bedrijf heeft

Nadere informatie

Meer rendement uit licht en CO 2 bij Snijchrysant

Meer rendement uit licht en CO 2 bij Snijchrysant Meer rendement uit licht en CO 2 bij Snijchrysant Govert Trouwborst, Sander Hogewoning & Sander Pot Juni 2013 Meer rendement uit licht en CO 2 bij Snijchrysant Juni 2013 Dr. ir. G. Trouwborst 1 Dr. ir.

Nadere informatie

Optimaal besturen van temperatuur en CO2 op basis van fotosynthese en energie

Optimaal besturen van temperatuur en CO2 op basis van fotosynthese en energie Optimaal besturen van temperatuur en CO2 op basis van fotosynthese en energie J.A. Dieleman (Plant Research International) H.F. de Zwart (Agrotechnology & Food Innovations) Plant Research International

Nadere informatie

HNT in de praktijk : ervaringen eerste jaar

HNT in de praktijk : ervaringen eerste jaar HNT in de praktijk : ervaringen eerste jaar 20 november 2013 Martin van der Mei/Marco de Groot FloriConsultGroup Kwekerij Futura Holstein Flowers 1 Technische omschrijving 7 LBK s aan één gevel Slurf gaat

Nadere informatie

Systemen voor buitenluchttoevoer

Systemen voor buitenluchttoevoer Systemen voor buitenluchttoevoer Voor elk gewas en elke kas een oplossing Peter van Weel Wat willen we bereiken? 20-50% energiebesparing op warmte door het meer isoleren met schermdoeken Geen vochtafvoer

Nadere informatie

Grip op licht. Meer energie besparing bij Het Nieuwe Telen Potplanten met meer natuurlijk licht en verbeterde monitoring. Arenasessie 1 okt 2013

Grip op licht. Meer energie besparing bij Het Nieuwe Telen Potplanten met meer natuurlijk licht en verbeterde monitoring. Arenasessie 1 okt 2013 Grip op licht Meer energie besparing bij Het Nieuwe Telen Potplanten met meer natuurlijk licht en verbeterde monitoring Arenasessie 1 okt 2013 Finaniering Kas als Energiebron van het PT en EZ Financiering

Nadere informatie

Terugval in Productie na de Langste Dag

Terugval in Productie na de Langste Dag Terugval in Productie na de Langste Dag Is er een lagere productie per lichteenheid in het najaar ten opzichte van het voorjaar? Barbara Eveleens, Ep Heuvelink & Leo Marcelis Rapport 279 Terugval in Productie

Nadere informatie

Bijlage VMBO-KB biologie CSE KB. tijdvak 1

Bijlage VMBO-KB biologie CSE KB. tijdvak 1 Bijlage VMBO-KB 2012 tijdvak 1 biologie CSE KB. KB-0191-a-12-1-b Glastuinbouw informatie Lees eerst informatie 1 tot en met 5 en beantwoord dan vraag 38 tot en met 46. Bij het beantwoorden van die vragen

Nadere informatie

Economie van Het Nieuwe Telen

Economie van Het Nieuwe Telen Economie van Het Nieuwe Telen Innovatienetwerk Duurzame EnErgie 2-3-21 Marc Ruijs Peter Vermeulen LEI en WUR Glastuinbouw WUR Glastuinbouw Inhoud Inleiding Pilotgewassen en referentie Varianten van Het

Nadere informatie

Verdamping: Hoe reageert mijn gewas? Meer behoefte aan kennis, inzicht in :

Verdamping: Hoe reageert mijn gewas? Meer behoefte aan kennis, inzicht in : Telen onder gewijzigde omstandigheden Het nieuwe telen Bron: Vakblad Groenten & Fruit Telen onder gewijzigde omstandigheden : Hoe reageert mijn gewas? Meer behoefte aan kennis, inzicht in : Invloed van

Nadere informatie