Notulen Ondernemersplatform bio-energie voor de glastuinbouw

Transcriptie

1 Notulen Ondernemersplatform bio-energie voor de glastuinbouw Datum 13 mei 2011 Locatie 1 Locatie 2 Het Witte Huis Raadhuisplein DR, Pijnacker Richard van Winden B.V. Europalaan RX, Pijnacker Tel: Aanwezig Afwezig Notulen Richard van Winden, Jaap Vink, Martijn Evers, Roland Duijvesteijn, Gebr. Van der Kooij, Geert Bouten, Ferdi van Elswijk, A. Baas, F. Beumers, Leon van Rijn, Wilfried Martens, Harry Verbeek, Frits Mostert, Jaap Ammerlaan, Richard van Winden, Wilco Wisse, Frank van den Vossenberg, Peter van Tilburg, Jan Smits (PT), Stijn Schlatmann (EM), Sander Peeters (EM, Notulen) Cees Kerklaan, Leo Verbeek, Sander Peeters 1. Opening Na de uitgebreide lunch opent Stijn Schlatmann van Energy Matters (voorheen Cogen Projects) de vergadering om 13:15u. Een aantal leden hebben telefonisch danwel via de mail laten weten niet aanwezig te kunnen zijn. 2. Vaststelling agenda De agenda wordt enigszins gewijzigd. Door ziekte vervalt de presentatie van de leerervaringen van tuinder Cees Kerklaan over zijn houtketel. Door het uitlopen van de lunch verschuiven de onderwerpen in tijd naar achteren. 1. Ontvangst/ lunch 2. Notulen/ acties vorige bijeenkomst en mededelingen 3. Presentatie Herlt-ketel voor de glastuinbouw door Gert Jochems van Gemjo 4. Stand van zaken CO 2 -winning uit houtstook door Jaap Vink/VinkSion en Nick ten Asbroek van Procédé 5. Terugkoppeling overleg PT en Bosschap over houtcontract door Jan Smits en Eppo Bolhuis 6. Leerervaringen tuinder met houtstook-installatie door Strelitziakweker Richard van Winden 7. Stappenplan houtcontract & ketel door Sander Peeters van Energy Matters 8. Excursie Binder 500 kwth houtketel bij Richard van Winden 3. Mededelingen Cees Kerklaan zal door ziekte geen presentatie geven.

2 4. Ingekomen stukken Openstelling SDE+ (2011) Emissie-normen leveranciers houtketels Samenwerkingsverband tussen Productschap Tuinbouw, Min.EL&I en Bosschap en Staatsbosbeheer Artikel Vakblad voor de Bloemisterij, nr. 17, 29 april 2011 Artikel Vakblad voor de Bloemisterij, nr. 13, 1 april 2011 Stappenplan houtcontract en ketel Notulen Ondernemersplatform 18 januari Presentatie biomassa-gestookte Herlt-ketel Gert Jochems en zoon van de Gemjo Handelsonderneming BV uit Beekbergen geven een uiteenzetting van de inzetbaarheid van de Herlt-ketel. De Herlt-ketel is in voormalig Oost- Duitsland ontwikkeld door dhr. Herlt. Oost-Duitsland wilde niet afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen uit het buitenland. De Herlt-ketel is geen houtketel zoals wij deze kennen. Het is een pyrolyse-vergasser-installatie. Door een ondermaat aan zuurstof komen bij het smeulen van de biomassa vluchtige koolwaterstoffen vrij, het zogenaamde productgas. Dit productgas wordt in een aparte kamer tot ontbranding gebracht. Het voordeel hiervan is dat de verbranding van de biomassa efficiënter verloopt en schonere verbrandingsgassen geeft ten opzichte van een standaard houtketel. Door de efficiënte verbranding kan als het ware meer warmte gewonnen worden uit een eenzelfde hoeveelheid biomassa. Biomassa-gestookte Herlt-ketel voor warmtebehoefte glastuinder Een ander voordeel is dat de ketel meerdere brandstofsoorten met uiteenlopende vochtpercentages aankan (25-50% vocht). Naast stro valt te denken aan riet, miscanthus, hout en hooi (gedroogd maaisel). Voor elke m 3 gas of liter stookolie moet ongeveer 2,25 kg stro worden benut. Het as-percentage van schoon stro ligt op ca. 5%. Een nadeel van dit systeem kan zijn is dat de biomassa in baal-vorm (rond) aangeleverd dient te worden en dat het voeden van de ketel het verwarmingsproces onderbreekt. De Herlt-ketel is met name in het buitenland, in Denemarken, voormalig Oost-Duitsland en Zweden populair. In Nederland staat er echter nog geen. Wel is de installatie naar Nederlandse maatstaven en klantwensen te verkrijgen. Dat wil zeggen dat de ketel wordt voorzien van de benodigde rookgasreiniging-systemen waardoor deze voldoet aan de Nederlandse emissie-norm. Ook is de ketel desgewenst te automatiseren waarbij de ketel automatisch met biomassa wordt gevoed.

3 Geschikte biomassa voor de Herlt-ketel (stro en vers hout) De Herlt-ketel heeft een technische levensduur van ca. 20 tot 25 jaar. De investering ligt tussen de /kwth voor een kleine installatie (100 kwth) en /kwth voor een grote installatie (3 MWth). De brandstofflexibiliteit, en daarmee de mogelijkheid goedkopere biomassa te gebruiken geeft mogelijk lagere exploitatiekosten en een betere economische rentabiliteit ten opzichte van een houtketel. Een andere leverancier van volautomatische stropak-verbranders is LinKa Maskinfabrik. Deze wordt in Nederland vertegenwoordigd door De Roo BV Technisch Advies en Installatieburo. De biomassa dient dan niet baal-vormig te worden aangeleverd maar in pakken. 6. CO 2 -winning uit rookgas houtstook Paprikateler Jaap Vink van Vink Sion uit het Noord-Friese Beetgum geeft een korte stand van zaken rondom zijn CO 2 -win-project dat door HoSt-Imtech Vonk geïntegreerd is in zijn zeer efficiënte houtgestookte warmtekrachtinstallatie op basis van stoomcycli. De geproduceerde CO 2 is zuiver genoeg om te worden ingezet als CO 2 bemesting. Echter na vele verbeteringen geeft het CO 2 -win-systeem nog niet de gewenste hoeveelheid CO 2. Om de CO 2 weer te onttrekken aan het solvent op basis van amines is veel warmte nodig. Warmte die anders nuttig wordt omgezet in groene stroom. Om de juiste capaciteit CO 2 te winnen is voor Jaap Vink een extra warmtebron noodzakelijk die op zijn beurt extra brandstofkosten met zich meebrengt. Niet echt een gewenste situatie volgens Jaap. Op dit moment is Jaap Vink daarom in gesprek met HoSt, Procédé en andere om alsnog het CO 2 win-systeem te optimaliseren naar zijn behoefte. Jaap gebruikte destijds MEI-subsidie voor zijn installatie. Jaap Vink voor zijn houtgestookte WKK. De biowkk voorziet 7,5 + 4 hectaren paprika s van warmte en de duurzaam geproduceerde elektriciteit wordt aan het net geleverd. De installatie vraagt dagelijks 160 kuub hout en geeft een besparing van 3 + 1,5 miljoen kuub aardgas per jaar. (bron: factsheet KaE, Creatieve Energie, EnergieTransitie) Na de toelichting van Jaap Vink doet Nick ten Asbroek het geheim van Procédé, succesvolle CO 2 winning uit rookgas uit een Vyncke houtstook-installatie, uit de doeken. Onder de naam ProSelect wordt in Canada, bij glastuinder SunSelect Produce (Delta) Inc. door Procédé 5,5 ton CO 2 /uur geproduceerd voor CO 2 bemesting van 16 hectaren Paprika s. Alvorens de CO 2 inzetbaar is wordt het rookgas dat afkomstig is van de houtketel geconditioneerd.

4 CO 2 -Absorptiekolom en buffer bij SunSelect Produce en biobrandstof voor de Vyncke-houtketel Het rookgas wordt ontdaan van verontreinigingen als fijnstof, NOx en H2S om vervolgens bij een bepaalde temperatuur door de absorptiekolommen met een stabiele en milieuvriendelijk solvent te worden geleid. Het solvent bindt alleen het CO 2 en kan worden gebufferd en weer beschikbaar komen na verhitting. Volgens onafhankelijk onderzoek wordt hoogwaardige CO 2 geproduceerd en geleverd en voldoet aan de norm die het gewas vergt (Ethyleen <0,1 pbb; CO <2 pbb; reactief NOx <2 ppb; andere vervuilingen <2 ppb). Het proces van Procédé toont, met uitzondering van het solvent, gelijkenis met het CO 2 -win-systeem van Knook. Volgens Procédé liggen de afvangkosten tussen de /ton CO 2 (>2 ton/uur). De eerste 5 jaar kost de CO 2 tot /ton CO 2. De lage houtprijs in Canada en de schaalgrootte waarmee CO 2 gewonnen wordt zorgt ervoor dat de totale exploitatie voor SunSelect goedkoper is dan bij een tuinder in Nederland. 7. Terugkoppeling overleg PT en Bosschap Jan Smits van Productschap Tuinbouw en Eppo Bolhuis van Bosschap geven een terugkoppeling over de moeizame gesprekken die zij de afgelopen maanden hebben gevoerd met het ministerie van EL&I en Staatsbosbeheer. Uitkomst gesprek; het gezamenlijk komen tot een billijke houtprijs en contracttermijn van 5 jaar voor tuinders met houtstook is tot op heden niet gerealiseerd. Achtergrond; zowel de glastuinbouw als de houtsector hebben in het Convenant Schone en Zuinige Agrosectoren afspraken gemaakt over verduurzaming. De Nederlandse houtsector streeft daarbij naar maximering van duurzame exploitatie en lokale levering van houtige reststromen. De glastuinbouw neemt deel aan de energietransitie middels het programma Kas als Energiebron. In dat programma is Biobrandstoffen als transitiepad opgenomen. De glastuinder met houtketel streeft daarbij naar een duurzame exploitatie, lees economisch rendabele energievoorziening. De rentabiliteit van een houtstook-installatie staat door de relatief hoge investering, stijgende houtprijs in combinatie met leveringszekerheid en de relatief lage aardgasprijs onder druk. De stijgende houtprijs is het gevolg van het spel tussen vraag- en aanbod. Door ruimere wet- en regelgeving en een beter subsidieklimaat voor bio-energieprojecten in omringende landen gaat veel hout de grens over waardoor de houtprijs in Nederland stijgt. Daarnaast neemt de vraag toe naar laagwaardige reststromen voor de productie van hoogwaardige producten; de Biobased Economy krijgt gestalte. Tevens is de biomassamarkt in Nederland nog onvoldoende transparant waardoor de ene tuinder, inclusief transportkosten, meer of minder betaalt dan de ander. De tuinder wil beschikken over voorfinanciering waarbij een leveringscontract van minimaal 5 jaar noodzakelijk is voor de bank. Langjarige gascontracten zijn namelijk gangbaar. Houtleveranciers

5 zijn echter niet bekend met deze lange contracttermijnen. Anderzijds is de tuinder onvoldoende bekend met de houtmarkt; waar zitten deze houtleveranciers en welke houtprijs, inclusief transport en contractvoorwaarden zijn reëel. Houtsnippers Door Productschap Tuinbouw, het ministerie van EL&I, Bosschap en Staatsbosbeheer is geconstateerd dat er in de Nederlandse bossen en daarbuiten een aanzienlijk deel van het hout onbenut achterblijft. Het extra hout dat geëxploiteerd kan worden zou voor een meer stabielere houtprijs in Nederland kunnen zorgen. Voor de houtsector betekent dit langdurige- en extra houtafzet. Voor ondernemers in de tuinbouw levert een energie-installatie op basis van een langjarig houtcontract met gunstige houtprijs stabiele en gelijkwaardige total cost of ownership ten opzichte van aardgas. Voor beide sectoren levert dit een bijdrage aan de duurzaamheid van de sector. 8. Stappenplan houtcontract & ketel Om tijd in te halen wordt door Sander Peeters van Energy Matters kort ingegaan op het stappenplan houtcontract & ketel wat in ontwikkeling is. Een beknopt stappenplan dient een tuinder die geïnteresseerd is in houtstook te helpen om de juiste keuzes te maken. In het volgende Ondernemersplatform wordt hier verder op ingegaan. 9. Leerervaringen en excursie houtketel door Richard van Winden Richard van Winden verwarmt zijn 1,4 hectare strelitziakwekerij sinds september 2009 zonder veel problemen met een 500 kwth Binder-houtstookinstallatie van Tubro. De houtketel bespaart hem kuub aardgas per jaar. Daarnaast heeft hij nog 0,9 hectare op een andere lokatie. Daar wil Richard zonnepanelen plaatsen. De hoge gasprijs van 2008 van maar liefst 42 ct/kuub, inclusief transportkosten zette Richard aan naar alternatieven te zoeken. Omdat hij geen elektriciteit en CO 2 behoefte heeft, ging zijn aandacht uit naar een houtketel. Hierbij liet hij zich goed informeren bij twee andere amarylliskwekers en een pluimveehouder met een houtstookinstallatie. De amarylliskwekers hadden te kampen met veel storingen die o.a. te wijden waren aan een minder robuust systeem. Het biomassa-aanvoersysteem was niet toeberust op de grove en grote hoeveelheden houtsnippers. Tubro wist voor Richard wel de juiste houtketel-, houtsoort-, buffer- en aanvoersysteem te combineren tot een naar tevredenheid werkend systeem.

6 Richard van Winden geeft uitleg over zijn Binder-houtketel aan medeondernemers Het stoken, lees inregelen moet je volgens Richard wel even onder de knie krijgen. Een houtketel vergt meer aandacht dan een gasketel of gaswkk. Naast 1 keer per maand smeren dient het as afgevoerd te worden en de vlampijpen regelmatig schoongespoten te worden. Richard heeft naar eigen zeggen gekozen voor een degelijke houtketel die zich in de praktijk heeft bewezen. Een kijkje bij elkaar in de keuken; Richard van Winden en Amarylliskweker Martijn Evers Verder is het van groot belang dat je het juiste hout tegen de juiste voorwaarden verstookt en een robuust houtaanvoersysteem kiest. Het hout moet geschikt zijn voor jouw type ketel en omgekeerd. Het ene merk/type ketel heeft liever wat vochtiger hout, de andere wat droger. Droog hout (< 22% vocht) heeft weliswaar een hogere verbrandingswaarde en is duurder maar zorgt voor meer wrijving in het aanvoersysteem, ofwel is wat storingsgevoeliger. Met nat hout (> 45%) zakt het ketelvermogen iets maar is meer voorhanden, is wat goedkoper. Richard verstookt jaarlijks ca. 650 ton droge houtsnippers dat afkomstig is van Sita-afvalverwerking in Delft. Samen met één andere teler heeft hij hier een contract voor 2 jaar. Hij werkt hierbij met een betrouwbare transporteur die het voor dezelfde prijs in de silo dropt.

7 Daarnaast is het volgens Van Winden van belang dat je leverancier vierkant achter je staat. Dat je op hem kunt rekenen, 24 uur per dag 365 dagen per jaar. Verder heeft hij als backup een olieketel staan. Richard verteld dat hij bij de aanschaf van de houtketel ( ) nog gebruik heeft gemaakt van de MEI-regeling. Dit scheelde hem 40% op de investeringskosten. Binnen de investeringskosten zijn ook de kosten inbegrepen voor het aansluiten, ketelhuis en opslagsilo. De bouw- en milieuvergunning zijn makkelijk verkregen. Nu geldt de IRE-regeling met een gegarandeerde korting van 25% op je investeringskosten. Aanvoersysteem voor houtsnippers (vijzel) en het eindproduct; Strelitzia/ Paradijsbloem Naar eigen zeggen was hij het vorige jaar slechts kwijt aan houtstookkosten i.p.v aan aardgaskosten. Dat zal dit jaar anders zijn. In 2009 betaalde Richard nog 29,50 /ton voor zijn A-hout met 25% vocht. Hier kwam dan nog 24 /ton aan transportkosten bij. Inmiddels betaald hij 74 /ton (inclusief transport). De houtprijs moet niet veel meer stijgen wil het systeem nog rendabel blijven. 10. Rondvraag Afsluiting Rond 17:30u wordt de dag afgesloten

8 Acties: Nummer Datum Wie Wat Wanneer Sander Peeters I.s.m. tuinders het stappenplan Volgende Energy Matters houtstook verder uitwerken ondernemersplatform