Verwachting: Komende jaren sterke toename rugproblemen en artrose, ook bij jeugdigen.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Verwachting: Komende jaren sterke toename rugproblemen en artrose, ook bij jeugdigen."

Transcriptie

1 Houston: We ve got a problem! PJM van Loon et al. Verwachting: Komende jaren sterke toename rugproblemen en artrose, ook bij jeugdigen. Der Sitzbuckel is massaal terug en presenteert zich onder de opgroeiende jeugd als Gameboyspine. De Orthopedie weer aan het stuur: Hoe keren we weer veilig terug? Inleiding Wat in de orthopedische praktijk merkbaar wordt, is in cijfers vast gelegd. Er wordt in verschillende landen een significante toename gemeld van rugklachten bij kinderen en vooral adolescenten. Op de EFORT in Istanbul presenteerde T. Lund (Helsinki) een longitudinale cohort studie en meldde een oplopende incidentie van rugklachten tijdens de groei tot 60% ( 9% rond 7-8 jaar tot 59% rond18-19 jaar). Aangegeven oorzaak: weinig en slecht bewegen of juist te zware sport. 1 Zeer recent is bij ons de rapportage van Veiligheid NL betreffende de geconstateerde verontrustende toename van sportblessures bij de jeugd (leeftijdsgroep 9-12 jaar) bij KRO s Brandpunt besproken. 2 Daar is een stijging van 50% geconstateerd in een periode van 6 jaar. Ook hier is veel sporten net zo gevaarlijk als te weinig sporten. Daarnaast is er al een schrikbarende trend in stijgende incidentie en steeds vroeger voorkomende knie-en heupartrose. 3, Het gebrek aan bewegen wordt veel genoemd. Maar de oorzaak en weg naar de zich ontwikkelende patho-anatomie en pathofysiologie aangeven is geen zaak voor de epidemiologen. Wat wist en weet de Orthopedie hiervan? Is de ( oude) preventie op het gebied van de Orthopedie verdwenen? Wat betekent dit voor de dagelijkse praktijk? Onderzoeken en cijfers In verschillende landen zien we, zoals aangeduid, studies en berichten verschijnen die wijzen op een significante toename van problemen, die vroeger aan oudere leeftijd gekoppeld waren 4. Tot een duidelijke verklaring komt men niet. Wel geven de meeste epidemiologen aan, dat lifestyle een rol moet spelen. Het ontwikkelen van steeds meer slechtere houdingen wordt echter zelden of nooit in (ook orthopedische) literatuur genoemd. Terwijl de houding toch de basis van het denken in de Orthopedie is of zou moeten zijn. Exemplarisch is een recente Finse studie die over lange termijn gezonde schoolgaande kinderen onderzochten (met MRI) 5 Bij 90 kinderen van 7-9 jaar was de discus L5S1 al in 32% aangedaan, dit steeg naar 40% in 3 jaar tijd. De black discs zijn er al voor we volwassen zijn! Alleen geeft de huidige orthopedische wetenschap niet aan waarom dit zo is. Eenmaal aanwezige orthopedische pathologie (verlies veerkracht, verstijving en vervorming) gaat niet meer weg, dat weten we. Alleen de relatie met het al dan niet hebben van symptomen blijft een hersenbreker. Dat juist in de jeugd opgelopen veranderingen later tot symptomatologie kunnen leiden is vrijwel nergens terug te vinden, maar is een basaal geneeskundig principe 1

2 En toch verschijnen er (bevolkings-)onderzoeken in andere landen, die ook een duidelijke toename van rugklachten bij de jeugd laten zien, die de relatie met verkeerde houding en het meer, maar vooral verkeerd, zitten benoemen. Een bericht in de Britse media in augustus 2012 over de uitkomsten van bevolkingsonderzoek: 6 Young adults are paying the price for spending hours slumped in front of the television and computers as one in three suffer from back pain, research has suggested. Research Company Mintel found that the proportion of 16 to 24-year-olds suffering from pain was similar to that of pensioners. The study found that 34 per cent of 16 to 24-year-olds suffers from back ache compared with 38 per cent of over-65s. En Nederland? Er zijn de afgelopen paar jaar wel kwalitatieve studies die erop wijzen dat er iets aan de hand is bij de jeugd. Wij wijzen in dit verband op de studie van Collard (VU) uit Dit onderzoek heeft op beperkte schaal gekeken naar de motoriek van kinderen in vergelijking met dezelfde leeftijdsgroep 20 jaar eerder in 1980 (toen er nog systematische screening was). De belangrijkste observatie in dit proefschrift is dat het met de motorische kenmerken van onze jeugd beslist niet de goede kant uit gaat, ook als obesitas, als voor de hand liggende factor, uitgefilterd is. En hoe zit dat dan met onze officiële statistiek? In de cijfers over rugklachten in de officiële registraties (Nationaal Zorgkompas) zien we een opvallend verschil in de cijfers van 2007 ten opzichte van 2003 bij kinderen in de leeftijdsklasse 0-14 jaar: een groei met meer dan 40%. Tot zover is dit een ondersteuning van de analyse elders. Echter als we de NIVEL-cijfers huisartsenregistratie van 2005 t/m 2009 op het gebied van lage rugklachten bekijken dan zien we na een rustige groei voor de puberleeftijden in 2005 en 2006 een vreemde dip bij bijna alle leeftijden in Echter na 2007 herneemt de stijging zich weer. Het totaal beeld toont in de grafiek dus een zaagtand. Wat is hier aan de hand? In deze cijfers manifesteert zich een bias omdat 2007 het jaar is van invoering van de directe toegang tot fysio- en Cesar/Mensendiecktherapeut buiten verwijzing door een huisarts. En uit de gegevens van die paramedische beroepsgroepen ( NIVEL) blijkt dat zij het percentage patiënten zonder verwijzing zagen toenemen van 21% naar 38%. De meeste patiënten komen naar hen voor kortdurende klachten en vooral: nek-en schouderpijn en lage rugklachten. Er is dus wel degelijk groei in den brede, maar die wordt door de systeemwijziging niet allemaal gezien door de poortwachter in ons zorgsysteem, de huisarts. De cijfers baren nu zorgen en leiden wel tot maatregelen om het bewegen te bevorderen. 9 Maar de orthopedische kennis over het hoe en waarom, de samenhang tussen vorm en functie, is in geen velden of wegen terug te vinden in de analyses. Een dat terwijl hierin een zeer belangrijk principe uit de biologie overeind is gebleven en nog springlevend blijkt in juist paramedische kringen: de vorm wordt bepaald door de functie. Komt de rug op kinderleeftijd functioneel niet in het juiste spoor, 2

3 dan zet zich dat vast in patho-anatomie op latere leeftijd. Je hebt goed getrainde spieren rond een skelet dat een goede grondhouding kent nodig, om hier bij weg te blijven. Er is zeer veel over de problemen van de wervelkolom geschreven, zeker onder het kopje low back pain zijn vooral de epidemiologische studies abundant, maar voorkomen of verhelpen is alleen mogelijk als de houdingskennis weer in de bagage van de Orthopedie (en de Pedagogiek) zit. Het zijn in de diepte de groei en ontwikkeling van ons zenuwstelsel dat, gebruik makend van de genetische kwaliteiten van onze weefselcellen en onder invloed van de externe factoren door spierwerking, die het stelsel gezond en duurzaam kunnen maken. 10,11 Uit het zicht, uit het hart. Geen artsenberoep heeft goede kennis over houding, een basis voor een gezond en duurzaam functioneren van het steun-en bewegingsapparaat paraat, bewaard. Er is geen definitie van de juiste opbouw in de moderne literatuur te vinden. De evolutiebiologie benoemt bij alle vormen van leven de groeifase als de fase waarin alle ontwikkelingsprocessen een optimale resultante zouden moeten geven. Als de externe factoren, bij de mens de zgn. lifestylefactoren meewerken. De directe biologische gevolgen van te weinig bewegen en te veel zitten waren genoegzaam bekend in de negentiende eeuw, zelfs dat ál onze organen hierop (kunnen) reageren met disfunctioneren. Het was onze internationaal bekende orthopeed Murk Jansen, die net voor het uitbreken van de wereldoorlogen in zijn boek uit 1913 de clou over het kunnen ontstaan van de scoliose en de slechte houding onderzocht en de Orthopedische kennis rond houding en bewegen tot dan toe samenvatte. Als multilinguïst en trait d union tussen de twee grootmachten was hij een spil in kennis over morfogenese bij de mens, die in zijn onderzoek en analyses nog geen spat aan actualiteit verloren heeft. 12,13 Orthopedie is het vak van houding en niet alleen van bewegen. En net als Nicolas Andry waarschuwt Jansen de ouders van kinderen voor hét gevaar, dat de kinderrug bedreigt: het verlies van de goede houding of de optimale sagittale contour door het tè veel en tè vroeg zitten en het verminderd gebruik van de romp- en bovenlijfsspieren. Hij kon niet bevroedden, dat in beide kampen door oorlogsvoering en crisis, de Orthopedie dertig jaar de focus van de kinderuitgroei moest verleggen naar de traumatologie en posttraumatische aandoeningen en er een groot aantal geleerden en artsen met deze kennis deze periode door geweld niet zouden overleven of hun gezag verloren. Het agamemnon van de klassieke Orthopedie was (bijna) compleet. Het overleefde in wat we nu als de oude Oostblokstaten kennen. De houdingszorg is daar op veel plaatsen nog goed geregeld. In Nederland werd rond het oplossen van de Heilgymnastiek in de toen passief ingestelde fysiotherapie de houding als kernthema van goed groeien losgelaten. De buktest voor scoliose herleefde even door toedoen van de scoliose-arts Steenaert en het tweede Kamerlid Erica Verkerk-Terpstra na 1970, maar is nu vrijwel geheel wegbezuinigd in de schoolscreening. Over het ontstaan van de kyfose was de voor 1914 nog verzamelde Orthopedie het wel eens: overmatige belasting door kinderarbeid en het toenemend zitten van kinderen door het opkomend onderwijs. Variatie werd aan familiaire karakteristieken van harde en zachte weefsels geweten (elasticiteit) en verschil in leefomstandigheden. 14 Alleen speelde toen de rachitis nog mee als 3

4 (over gediagnosticeerd ) botkwaliteitsprobleem en mede -veroorzaker. Een bleekneusje met een ingezakte houding nam het etiket Engelse Ziekte een leven lang mee. De een en twintigste eeuw start met het bijna volledig veroveren van het kinderleven door de computer en de TV, hun derivaten en tussenvormen. Standsverschillen, inkomensverschillen of verschillen in algemene gezondheid spelen geen rol meer: slechte houdingen en hun directe en indirecte gevolgen komen in ieder milieu voor. Het is nu de matige spierkwaliteit die het systeem ontregelt. De overal zichtbare vervormingen (slechte houdingen) hebben dus een begrijpelijke achtergrond. Als je de echte oorzaak van een aandoening duidelijk hebt, is preventie en vroeg bijsturen mogelijk en zelfs eenvoudig en laten zich dan ook in de nulde en eerste lijn uitvoerbaar maken, vooral in het Onderwijs. 15 Wat is de ( natuurwetenschappelijke )medische weg van houdingsstoornissen naar lage rugklachten? Een sterke onbalans tussen flexie en extensie leidt in de vroege groeifase tot een kyfotische verkromming of het verlies van lordose thoracolumbaal. Dit wordt vastgelegd in de latere groeifase in de beschreven structurele vervormingen, die in de puberteitsgroeispurt zichtbaar worden. En leidt tevens tot problematische compenserende effecten in verschillende onderdelen van het bewegingsapparaat. Kinderen zitten vooral en komen niet meer toe aan voldoende rekken en strekken. Gevolgen van verlies houdingshygiëne. Bij voortduren van deze onbalans in opbouw ( functioneel en morfologisch) ontwikkelen zich met grotere waarschijnlijkheid ernstiger klachten en medische problemen in zowel het orthopedische als neurologische domein: - Degeneratie (al voor het 20 e jaar goed mogelijk); inzakken lumbosacrale disci en wegglijden wervels lumbosacraal, zeker bij stressfracturen van dunne isthmus pars intervertebralis ( spondylolyisis incipiëns; hypertrofie; stenose). - Hernia`s (op steeds jongere leeftijd) al dan niet met rugpijn of radiculair syndroom) - Syringomyelie, Arnold Chiari malformaties. - Ook de heupen en de knieën vertonen door de driedimensionale alignementsveranderingen onder een verkeerd opgebouwde houding adaptaties en vervormingen die de orthopeden veel werk bezorgen. De Geneefse hoogleraar Orthopedie Guentz schreef het in 1957 kernachtig op: jede Kyphose setzt sich die Anspruchsfähigkeit Ihres Trägers herab und versorget so ein frühzeitiges Verschleiß. Het verlies van kennis van de Duitse taal in de op het Engels gerichte biomedische wetenschapsapparaat heeft ons inzien hier vergaande consequenties gehad. 4

5 Om een technisch vergelijk te maken ( wat in de negentiende eeuw niet kon): als niemand bij de productie van een auto de kwaliteit in uitlijning van het chassis niet controleert, dan kun je wachten op hoge reparatiekosten aan de bewegende delen later. - Waar komt maatschappelijk de huidige hausse vandaan? Rugklachten en rugvervormingen door veel zitten werd altijd al gesignaleerd en zijn al eerder (voor 1914) uitgebreid beschreven en onderzocht. Maar vanaf circa zijn vooral ook kinderen in de westerse maatschappij nog meer en anders gaan zitten met de introductie van 24 uurs TV, de gameconsoles, mobiele telefoons, en nu de tablets. De combinatie van deze nieuwe zit- en dus houdingscultuur met de toen al bestaande houdingsvervormers in de jeugd (Maxi-Cosi, schoolstoeltjes die onderuitzakken toestaan, de f zitbank voor de TV, toename meerijden auto, met bolle rug fietsen) leidt tot een structureel groot aantal uren disbalans tussen flexie- en extensiebewegingen, nu volledig in het nadeel van de laatste. We zien dit verschijnsel nu op basis van vrijwilligheid ( mijn kind verveelt zich gelukkig niet ). Maar de morfogenese van het skelet gaat volgens de wet van Wolff en de botcel maakt het niet uit, wat er buiten gebeurt. Hebben we die vervorming op deze schaal al ergens eerder gezien? In een vroegere periode zien we deze verschijnselen in onze gebieden op enige schaal vooral bij periode van gedwongen zitten of dragen van zware lasten: de kinderarbeid. Deze is uitvoerig beschreven en onderzocht in de periode en bekend geworden vanuit de Zwitsers/Duitse literatuur als Sitzbuckel. Maar ook Scheuermann deed als radioloog niets anders dan zijn observaties meedelen: Zijn kyfose zag hij vooral onder de jeugd in de Deense veeteelt, zodat lang de kreet Bauernrücke gebezigd bleef. Met de bestrijding van de oorzaken zijn deze vervormingen ook als ernstig verschijnsel naar de achtergrond verdwenen. Kinderarbeid werd verboden, de schoolkinderen kregen technisch goed gymnastiekonderwijs, de orthopeden introduceerden goed schoolmeubilair en het ontwikkelen van een goede houding werd een door de maatschappij gedragen en gestimuleerd eindperspectief van de groeiperiode. De lordosevorming en het handhaven hiervan op de thoracolumbale overgang werd als een conditio sine qua non voor een gezond en duurzaam bewegingsapparaat benoemd. We hebben nu meer kennis en middelen om wat er inwendig gebeurt te onderzoeken ( MRI en laboratoriumproeven) en welke gevolgen er optreden ( biochemische verschuivingen zoals botarmoede, vetstapeling, glucoseoverschot etc.), maar een gezond verstand, gebruik van de klinische blik en wat meer systeemdenken ( i.p.v. superspecialisatie) zal voor dit grote sociaalmedisch probleem weer meer gaan betekenen. Door de langere levensverwachting ten opzichte van de periode dat de originele Sitzbuckel voorkwam, ruim honderd jaar geleden, zal de groep die nu hiermee leeft veel langer en met ernstiger problemen in het steun-en bewegingsapparaat de actieve levensfases moeten doorlopen. In de prothesiologie is dit al merkbaar. 5

6 Wat is er te sturen in de huidige orthopedische praktijk? We richten ons in eerste instantie bij pijnen en klachten van de wervelkolom op hulponderzoek om te screenen of er patho-anatomische veranderingen zijn, waar we wat mee kunnen, waarbij maar een klein deel van de orthopeden operatief handelen aan de rug beheersen. Het conservatief tableau is klein geworden. Klachten worden vanuit moderne kijkrichting snel toegeschreven aan minder goede psychosociale omstandigheden, waar we geen vat op hebben vanuit de Orthopedie. Rugpijn patiënten komen in de meest uiteenlopende trajecten terecht. Kinderen met klachten worden echter bij uitsluiten evidente scoliose en kyfose terugverwezen, hooguit met een verwijzing oefentherapie. De relatie met te weinig bewegen en te veel zitten als zodanig is wel als common cause sterk naar voren aan het komen. Vanuit de oude orthopedische inzichten (gebruik maken van goed klinisch onderzoek aan het lijf) kan vrijwel altijd een serieuze vervorming van de wervelkolom worden gezien, die we typeren als verkeerde houding. Deze pathologische opbouw (al anatomisch vastgelegd of bij kinderen bij specifieke testen te achterhalen) van de sagittale curve opbouw ofwel het alignement van de wervelkolom is bij inspectie en functieonderzoek nog steeds gemakkelijk te herkennen: - - zittend met gestrekte benen of bij de buktest van opzij bolt de rug versterkt en overschrijdt de flexiegraad de normale flexiemogelijkheid, die gelijk hoort te zijn aan de extensie mogelijkheid. Het consequent beoordelen van de Straight Leg Raising test geeft een goed indruk van de mate waarin neuromusculaire verkorting het hele systeem onder spanning houdt. Vroeger wist iedere ( school-)arts dit en was sturing op goede houdingen en veel rekken en strekken een breed gedragen aspect van opvoeden en behandelen. De technieken van de Heilgymnastiek worden node gemist. Het weer functioneel uitlijnen met op houding gerichte braces ( Andry begon ermee) staat nog in de kinderschoenen.??? Conclusie. De zichtbare gevolgen voor het hele steun- en bewegingsapparaat van deze groeiproblematiek door verkeerd zitten en weinig bewegen lossen we als orthopeden niet meer op met praten, pillen en/of zelfs opereren. De economic burden for society komt ons tegemoet. Kennis over houding terugbrengen kan alleen door samenbrengen oude kennis, persoonlijke inzichten en ervaringen. De oorzaak van de latere chronische problemen in het steun-en bewegingsapparaat uitleggen aan de patiënte en hem/ haar bijsturen met gerichte houdingscorrectie, gerichte spiertraining en zonodig bijsturen met een extenderende orthese, brengt ons weer dichter bij de oorspronkelijke opdracht van het vak Dat het enige weefsel dat redding kan brengen, het spierweefsel dat nu vanaf jongs af aan niet of te weinig wordt ingezet, als orthopedisch tool bij uitstek moet worden ingezet is de boodschap van dit artikel. 6

7 De orthopedie moet haar rol en kennis van houding, houdingszorg en nut en reikwijdte van preventief en conservatief behandelen weer afstoffen en vernieuwen. Referentie Lijst (1) Lund T. Low back pain in children and adolescents: a growing problem. Paper on 14thCongress of EFORt, Istanbul,June (2) Veiligheid.NL. factsheet : helft meer blessures bij 9-12 jarigen: April 2013 (3) Otten R, van Roermund P.M., Picavet S.J. Trends in aantallen knie-en heuparthroplastieken. Ned Tijdschr Geneeskd 2010;154(22): (4) Losina E, et al. The Dramatic Increase in Total Knee Replacement Utilization Rates in the United States Cannot be Fully Explained by Growth in Population Size and the Obesity Epidemic; J Bone and Joint Surg. 2012;94: (5) Schlenska D, Seitsalo S, Lund T,. Lumbar discs changes on MRI and lowback pain in young school children. Paper on 14thCongress of EFORt, Istanbul,June (6) Mintel Reports iit s a pain a third of 16 to 24s suffer from back pain; Press Centre Personal Care, july 2012 (7) Collard D.C.M. iplay-study. Development and evaluation of a school-based physical activity-related injury prevention programme. Proefschrift Amsterdam: Vrije Universiteit; mei 2010 Schoberth H. : Sitzhaltung, Sitzschäden und Sitzmöbel. Berlin: Springer Verlag; (8) LINH-Zorgregistratie HuisartsenNIVEL rapport: Tweede natioanle studie naar ziekten en verrichtingen in de huisartsenpraktijk (9) Nationaal Preventie Programma (10) Roth Milan. Neurovertebral and Osteoneural Growth Relations.A concept of normal and pathological development of the skeleton. First ed. ed. Brno, Czech Republique. J.E.Purkyne University Brno, Medical Faculty; 1985 (11) Van Loon P.J.M., van Rhijn L.W.; The central cord-nervous roots complex and the formation and deformation of the spine; The scientific work on systematic body growth by Milan Roth of Brno ( ). Stud Health Technol Inform 2008; 140: (12) Jansen Murk. De physiologische skoliose en haar oorzaak. 1 Ed. Leiden: E.J.Brill; (13 ) Guentz E.Die Kyphose im Jugendalter. Stuttgart: Hippokrates Verlag;

8 (14) Programeringstudie 2013 NCJ voor Richtlijnen Jeugdgezondheidszorg (i.s.m. TNO, ErasmusMc, EMGO-VUMC, ZonMw) (15) van Loon PJM, Zeegers AVCM, Soeterbroek AM, Koster PCM: Goed groeien en goed bewegen gaan samen: maar niet meer vanzelf (1en 2). Lichamelijke Opvoeding 101 feb.2013;14-17;

Media? Gewoon opvoeden! Monique l Hoir (TNO) Medische risico s

Media? Gewoon opvoeden! Monique l Hoir (TNO) Medische risico s Media? Gewoon opvoeden! Monique l Hoir (TNO) Medische risico s 2 TNO Kwaliteit van Leven, maandag 7 juni 2010 Schapen tellen en bewezen effectieve methoden om slaapproblemen op te lossen Medische gevolgen

Nadere informatie

Frequent optredende nek- en rugklachten bij een 23-jarige hockeyster

Frequent optredende nek- en rugklachten bij een 23-jarige hockeyster 13 Frequent optredende nek- en rugklachten bij een 3-jarige hockeyster Koos van Nugteren K. van Nugteren, D. Winkel (Red.), Onderzoek en behandeling van de thorax, DOI 10.1007/978-90-368-0489-9_, 013 Bohn

Nadere informatie

Lage rugpijn bij een 13-jarige scholier

Lage rugpijn bij een 13-jarige scholier 17 2 Lage rugpijn bij een 13-jarige scholier Ingrid Vrenken Samenvatting Een 13-jarige scholier krijgt rugpijn tijdens schijnbaar lichtbelaste activiteiten als pianospelen en het spelen van computerspelletjes.

Nadere informatie

Chronische progressieve lagerugpijn met uitstraling in twee dermatomen bij een 44-jarige havenarbeider

Chronische progressieve lagerugpijn met uitstraling in twee dermatomen bij een 44-jarige havenarbeider 17 2 Chronische progressieve lagerugpijn met uitstraling in twee dermatomen bij een 44-jarige havenarbeider Jef Michielsen Introductie Deze casus toont het kenmerkende verhaal van een patiënt die al jaren

Nadere informatie

Samenvatting Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie

Samenvatting Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie Zoals beschreven in hoofdstuk 1, is artrose een chronische ziekte die vaak voorkomt bij ouderen en in het bijzonder

Nadere informatie

Behandeling van scoliose

Behandeling van scoliose ORTHOPEDIE Behandeling van scoliose BEHANDELING Behandeling van scoliose Als we de ruggengraat recht van voren of van achteren bekijken, horen de wervels een rechte lijn te vormen. Als dat niet zo is,

Nadere informatie

Fysius werkt samen met u aan een leven zonder rugpijn.

Fysius werkt samen met u aan een leven zonder rugpijn. Rugpijn? Rugpijn is niet vanzelfsprekend Volgens het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) heeft 1 op de 5 volwassenen last van terugkerende rugklachten. Dit zijn 2,6 miljoen mensen die

Nadere informatie

Rugklachten bij turnen. Esther Schoots, sportarts 13 oktober 2010

Rugklachten bij turnen. Esther Schoots, sportarts 13 oktober 2010 Rugklachten bij turnen Esther Schoots, sportarts 13 oktober 2010 www.smautrecht.nl www.estherschoots.nl Wat gaan we doen: Rugbelasting bij turnen Turnen en rugklachten: epidemiologie Aandoeningen van de

Nadere informatie

Rapport Scoliose. (haalbaarheidsonderzoek) Barneveld November Maart Jacqueline Kempen Nijhof, oefentherapeut Mensendieck (voorzitter)

Rapport Scoliose. (haalbaarheidsonderzoek) Barneveld November Maart Jacqueline Kempen Nijhof, oefentherapeut Mensendieck (voorzitter) Rapport Scoliose (haalbaarheidsonderzoek) Barneveld November 2017- Maart 2018 Jacqueline Kempen Nijhof, oefentherapeut Mensendieck (voorzitter) Grace Velthof Liklikuwata, oefentherapeut Mensendieck Sjoerd

Nadere informatie

I.J.J.C.M. Naalden, MSc. J.J.C. de Wolf, MMT.

I.J.J.C.M. Naalden, MSc. J.J.C. de Wolf, MMT. I.J.J.C.M. Naalden, MSc. J.J.C. de Wolf, MMT. Introductie SMC Rijnland Jeugdsport in Nederland Epidemiologie van sportblessures Ontstaan van blessures Trainingsprogramma: INT-training Rol van de trainer/coach

Nadere informatie

Lage rugklachten. www.gzcdiemenzuid.nl

Lage rugklachten. www.gzcdiemenzuid.nl Lage rugklachten Introductie De lage rug is het gebied ter hoogte van de onderste 5 lendenwervels (lumbale wervels) en de overgang met het heiligbeen (lumbo-sacrale overgang). De lendenwervelkolom bestaat

Nadere informatie

Ruggespraak. Ruggespraak. Presentatie Ariette Sanders - Netwerkbijeenkomst Platform Gedeelde Besluitvorming - Maart 2013 RUGPIJN? agenda.

Ruggespraak. Ruggespraak. Presentatie Ariette Sanders - Netwerkbijeenkomst Platform Gedeelde Besluitvorming - Maart 2013 RUGPIJN? agenda. agenda Ruggespraak Kennismaking Achtergrond van het onderzoek Methode Resultaten Discussie Conclusie A.R.J. Sanders1, W.Verheul2, T.Magneé2, H.M.Pieters, P. Verhaak2, N.J. de Wit1,, J.M. Bensing2 RUGPIJN?

Nadere informatie

Samenvatting. Gezond zijn of je gezond voelen: veranderingen in het oordeel van ouderen over de eigen gezondheid Samenvatting

Samenvatting. Gezond zijn of je gezond voelen: veranderingen in het oordeel van ouderen over de eigen gezondheid Samenvatting Samenvatting Gezond zijn of je gezond voelen: veranderingen in het oordeel van ouderen over de eigen gezondheid 2 2 3 4 5 6 7 8 Samenvatting 161 162 In de meeste Westerse landen neemt de levensverwachting

Nadere informatie

Motorisch functioneren in Noonan syndroom: Een interview met Noonan syndroom personen en/of hun ouders

Motorisch functioneren in Noonan syndroom: Een interview met Noonan syndroom personen en/of hun ouders Motorisch functioneren in Noonan syndroom: Een interview met Noonan syndroom personen en/of hun ouders Ellen Croonen, AIOS kindergeneeskunde Radboudumc Inhoudsopgave Achtergrond Doel Methode Resultaten

Nadere informatie

Lower Back Revival System. - een kwalitatief patiëntenonderzoek - Samenvatting en conclusies

Lower Back Revival System. - een kwalitatief patiëntenonderzoek - Samenvatting en conclusies OriGENE Lower Back Revival System - een kwalitatief patiëntenonderzoek - Samenvatting en conclusies PQR Plasschaert Quality in Research BV Weteringschans 124 1017 XT Amsterdam Tel. 00 31 (0)20-627 34 00

Nadere informatie

Rughernia (behandeling door de huisarts)

Rughernia (behandeling door de huisarts) Rughernia (behandeling door de huisarts) Wat is hernia? Hernia betekent letterlijk breuk. Een hernia nuclei pulposi (kortweg HNP) komt voor in de wervelkolom en bestaat uit een scheur in de achterkant

Nadere informatie

Samenvatting. Etiologie. samenvatting

Samenvatting. Etiologie. samenvatting Samenvatting Hoofdstuk 1 is een algemene inleiding op dit proefschrift. Luchtweginfecties zijn veel voorkomende aandoeningen, die door een groot aantal verschillende virussen en bacteriën veroorzaakt kunnen

Nadere informatie

Lage Rugpijn, Aspecifieke Lage Rugpijn, Lumbago, Spit,

Lage Rugpijn, Aspecifieke Lage Rugpijn, Lumbago, Spit, Lage Rugpijn, Aspecifieke Lage Rugpijn, Lumbago, Spit, Wat is lage rugpijn? Lage rugpijn zit onderin de rug. Soms straalt de pijn uit naar de billen of naar een of beide bovenbenen. De pijn kan plotseling

Nadere informatie

Eén op de vijf patiënten vindt oefentherapeut zonder verwijzing Factsheet Landelijke Informatievoorziening Paramedische Zorg, maart 2009

Eén op de vijf patiënten vindt oefentherapeut zonder verwijzing Factsheet Landelijke Informatievoorziening Paramedische Zorg, maart 2009 Deze factsheet is een uitgave van het NIVEL De gegevens mogen met bronvermelding (Margit K Kooijman, Ilse CS Swinkels, Chantal J Leemrijse. Eén op de vijf patiënten vindt oefentherapeut zonder verwijzing.

Nadere informatie

Rugklachten en rughernia

Rugklachten en rughernia Rugklachten en rughernia Inleiding Als er over rugklachten gesproken wordt, hebben we het in feite over een grote groep van kwalen en ziekten die maar één ding gemeenschappelijk hebben: pijn zit in of

Nadere informatie

Stoppen als huisarts: trends in aantallen en percentages

Stoppen als huisarts: trends in aantallen en percentages Dit rapport is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen worden gebruikt met bronvermelding. Stoppen als huisarts: trends in aantallen en percentages Een analyse van de huisartsenregistratie over de

Nadere informatie

8 Samenvatting Samenvatting Het is alom bekend dat te weinig bewegen schadelijk is voor de gezondheid van zowel kinderen als volwassenen. Ondanks dat de positieve effecten van een actieve jeugd talrijk

Nadere informatie

Dit proefschrift presenteert de resultaten van het ALASCA onderzoek wat staat voor Activity and Life After Survival of a Cardiac Arrest.

Dit proefschrift presenteert de resultaten van het ALASCA onderzoek wat staat voor Activity and Life After Survival of a Cardiac Arrest. Samenvatting 152 Samenvatting Ieder jaar krijgen in Nederland 16.000 mensen een hartstilstand. Hoofdstuk 1 beschrijft de achtergrond van dit proefschrift. De kans om een hartstilstand te overleven is met

Nadere informatie

Bewegingsapparaat, 'het jonge kind'

Bewegingsapparaat, 'het jonge kind' Meer leren over lichaam en gezondheid Bewegingsapparaat, 'het jonge kind' M.A. Witlox 20-5-2015 Inhoud Vogelvlucht Ontwikkeling en groei As en stand Heup Wervelkolom Voet 1 Team kinderorthopaedie Prof.

Nadere informatie

Dutch summary. Nederlandse samenvatting

Dutch summary. Nederlandse samenvatting Dutch summary Nederlandse samenvatting 127 Kinderen die te vroeg geboren worden, dat wil zeggen bij een zwangerschapsduur korter dan 37 weken, worden prematuren genoemd. Na de bevalling worden ernstig

Nadere informatie

Facebookadvertenties zorgen voor meer bekendheid PDS en PDSB

Facebookadvertenties zorgen voor meer bekendheid PDS en PDSB Facebookadvertenties zorgen voor meer bekendheid PDS en PDSB Evaluatie van onze campagne Dyana Loehr Van 12 februari t/m 13 maart 2014 had de Prikkelbare Darm Syndroom Belangenvereniging een advertentiecampagne

Nadere informatie

Is de behandeling van lage rugklachten door middel van tractie evidence based? Dr Peter Verspeelt Fysische geneeskunde en revalidatie 24 oktober 2015

Is de behandeling van lage rugklachten door middel van tractie evidence based? Dr Peter Verspeelt Fysische geneeskunde en revalidatie 24 oktober 2015 Is de behandeling van lage rugklachten door middel van tractie evidence based? Dr Peter Verspeelt Fysische geneeskunde en revalidatie 24 oktober 2015 Wat is de invloed van tractie op een lumbale

Nadere informatie

Resultaten zorgevaluatie Orthopedie St. Antonius Ziekenhuis

Resultaten zorgevaluatie Orthopedie St. Antonius Ziekenhuis Resultaten zorgevaluatie Orthopedie St. Antonius Ziekenhuis Bij de afdeling Orthopedie van het St. Antonius Ziekenhuis vindt standaard zorgevaluatie plaats. De zorgevaluatie doen we aan de hand van veel

Nadere informatie

Mensendieck en Mc Kenzie praktijk Wierden en Markelo

Mensendieck en Mc Kenzie praktijk Wierden en Markelo Presentatie door Elvira van Daal Mensendieck en Mc Kenzie praktijk Wierden en Markelo Wat is McKenzie therapie? Robin McKenzie is een fysiotherapeut uit Nieuw- Zeeland. Zijn therapie wordt wereldwijd

Nadere informatie

hoofdstuk 1 doelstellingen hoofdstuk 2 diagnosen

hoofdstuk 1 doelstellingen hoofdstuk 2 diagnosen Dit proefschrift gaat over moeheid bij mensen die dit als belangrijkste klacht presenteren tijdens een bezoek aan de huisarts. In hoofdstuk 1 wordt het onderwerp moeheid in de huisartspraktijk kort geïntroduceerd,

Nadere informatie

SAMENVATTING EN CONCLUSIES CHAPTER

SAMENVATTING EN CONCLUSIES CHAPTER CHAPTER 10 De juiste diagnose, classificatie en behandeling van thoracolumbale wervelfracturen blijven een problematisch en controversieël onderwerp in traumatologie. Een kort historisch overzicht (Hoofdstuk

Nadere informatie

Heupklachten. Prof. Sita Bierma-Zeinstra Hoogleraar Artrose en gerelateerde aandoeningen

Heupklachten. Prof. Sita Bierma-Zeinstra Hoogleraar Artrose en gerelateerde aandoeningen Heupklachten Prof. Sita Bierma-Zeinstra Hoogleraar Artrose en gerelateerde aandoeningen Dept of General Practice / Dept of Orthopedics Erasmus MC University Medical Center Rotterdam Heupklachten Prevalentie

Nadere informatie

Informatiebrochure.

Informatiebrochure. Informatiebrochure Rugpijn is niet vanzelfsprekend Volgens het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) heeft 1 op de 5 volwassenen last van terugkerende rugklachten. Dit zijn 2,6 miljoen mensen

Nadere informatie

Geleidelijk ontstane sportblessures

Geleidelijk ontstane sportblessures Geleidelijk ontstane sportblessures in Nederland Blessurecijfers Samenvatting In 2013 liepen sporters 1,4 miljoen blessures op die geleidelijk ontstonden. Dat is bijna een derde (31%) van de 4,5 miljoen

Nadere informatie

Rugpoli in Enschede. Lucille Dorresteijn, Neuroloog Marleen Wijnstra, Physician assistant

Rugpoli in Enschede. Lucille Dorresteijn, Neuroloog Marleen Wijnstra, Physician assistant Rugpoli in Enschede Lucille Dorresteijn, Neuroloog Marleen Wijnstra, Physician assistant Stellingen Bij een langer bestaand LRS is een MRI van de LWK aangewezen Ik (huisarts) verwijs nu zelf voor een MRI

Nadere informatie

Wat is manuele therapie?

Wat is manuele therapie? Inhoud Wat is manuele therapie?...2 Hoe gaat hij/zij te werk?...3 Onderzoek...3 Oorzakelijk verband...3 Verschillende aspecten...3 Conclusies...3 Voor welke klachten is manuele therapie geschikt?...4 Oorzaken

Nadere informatie

Conservatieve behandeling van lage rugklachten

Conservatieve behandeling van lage rugklachten 6074p ORT.039/1209.CV Zorgcommunicatie www.amphia.nl Conservatieve behandeling van lage rugklachten Wervelkolom Orthopedie Inleiding Deze folder geeft u meer informatie over uw lage rugklachten, welke

Nadere informatie

Nieuwe mythen over ouder worden: Over medische kennisvermeerdering en maatschappelijke gevolgen

Nieuwe mythen over ouder worden: Over medische kennisvermeerdering en maatschappelijke gevolgen Nieuwe mythen over ouder worden: Over medische kennisvermeerdering en maatschappelijke gevolgen Prof.dr. Dorly J.H. Deeg EMGO-Instituut / Afd. Psychiatrie, Afd. Epidemiologie & Biostatistiek, VU medisch

Nadere informatie

Conservatieve behandeling van lage rugklachten

Conservatieve behandeling van lage rugklachten Conservatieve behandeling van lage rugklachten Wervelkolom Orthopedie Inleiding Deze folder geeft u meer informatie over uw lage rugklachten, welke u met uw behandelend orthopeed besproken heeft. Anatomie

Nadere informatie

Rugmanagement. Hoe kun je rugklachten in de hand houden. Mark Vongehr, Fysio-/Manueeltherapeut. Medisch Centrum Aarveld

Rugmanagement. Hoe kun je rugklachten in de hand houden. Mark Vongehr, Fysio-/Manueeltherapeut. Medisch Centrum Aarveld Rugmanagement Hoe kun je rugklachten in de hand houden Mark Vongehr, Fysio-/Manueeltherapeut Rugmanagement Inleiding Anatomie en functie van de wervelkolom Belastingen van de wervelkolom tijdens houdingen

Nadere informatie

Ooglid correcties. Wens chirurgie, Martin Janssen (Janssen kliniek Oisterwijk)

Ooglid correcties. Wens chirurgie, Martin Janssen (Janssen kliniek Oisterwijk) Wens chirurgie, Martin Janssen (Janssen kliniek Oisterwijk) Het is altijd goed om naar aanleiding van de uitnodiging te spreken over wenschirurgie, om zelf eens terug te kijken op je eigen vakgebied, om

Nadere informatie

Preventie van rugklachten: van kind tot volwassene

Preventie van rugklachten: van kind tot volwassene Preventie van rugklachten: van kind tot volwassene Raf Maiori Kinesitherapeut/Bewegingsconsulent raf.maiori@zol.be Multidisciplinair PijnCentrum Ziekenhuis Oost-Limburg Stalenstraat 2 3600 Genk 089/32

Nadere informatie

Karen J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon

Karen J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon Zelfwaardering en Angst bij Kinderen: Zijn Globale en Contingente Zelfwaardering Aanvullende Voorspellers van Angst bovenop Extraversie, Neuroticisme en Gedragsinhibitie? Self-Esteem and Fear or Anxiety

Nadere informatie

Subject: Taak 1.2.20

Subject: Taak 1.2.20 Taak 1.2.20 Tutor : vd Biggelaar Mentor : vd Biggelaar Klas : MT1A Gemaakt door : Tommy & Paul van der Linden 1 Inhoud! Taak 1.2.20 Inhoud!... 2 Inleiding... 3 Trekken en Duwen... 4 Tillen... 4 Zitten...

Nadere informatie

Hoe ziek word je van zitten?

Hoe ziek word je van zitten? Hoe ziek word je van zitten? Evi van Ekris EMGO + Instituut afd. Sociale Geneeskunde VU Medisch Centrum Er is altijd wat te doen Naast het stimuleren van sporten is het belangrijk bewegen meer te integreren

Nadere informatie

Factsheet 2: De inzet van de POH-GGZ in de huisartspraktijk over de periode

Factsheet 2: De inzet van de POH-GGZ in de huisartspraktijk over de periode Factsheet 2: De inzet van de POH-GGZ in de huisartspraktijk over de periode 2011-2016 P.F.M. Verhaak M. Nielen D. de Beurs Dit rapport is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen worden gebruikt met

Nadere informatie

Myofasciaal Pijn Syndroom een analyse voor (para)medici

Myofasciaal Pijn Syndroom een analyse voor (para)medici \ Myofasciaal Pijn Syndroom een analyse voor (para)medici Frank Timmermans,, fysiotherapeut en manueel therapeut Uplands Physiotherapy Clinic, Penticton, B.C. Canada Samenstelling Peter Bär,, fysiotherapeut

Nadere informatie

Whitepaper aspecifieke lage rugpijn. Martijn Groot, orthopedisch manueel therapeut Daniel Righard, master manueel therapeut i.o.

Whitepaper aspecifieke lage rugpijn. Martijn Groot, orthopedisch manueel therapeut Daniel Righard, master manueel therapeut i.o. Whitepaper aspecifieke lage rugpijn Martijn Groot, orthopedisch manueel therapeut Daniel Righard, master manueel therapeut i.o. (co-writer) Inhoud Inleiding De praktijk Het trainingsprogramma De ervaringen

Nadere informatie

Myofasciaal Pijn Syndroom een analyse voor (para)medici

Myofasciaal Pijn Syndroom een analyse voor (para)medici \ MPS en Dry Needling - 1 Myofasciaal Pijn Syndroom een analyse voor (para)medici Frank Timmermans, fysiotherapeut en manueel therapeut Uplands Physiotherapy Clinic, Penticton, B.C. Canada Inhoud presentatie

Nadere informatie

Rugklachten. www.fysiotherapie4all.nl info@fysiotherapie4all 076-5657133

Rugklachten. www.fysiotherapie4all.nl info@fysiotherapie4all 076-5657133 Rugklachten De wervelkolom bestaat uit de nekwervels, borstwervels, lendenwervels, heiligbeenwervels en het staartbeen. Op deze site staat een specifiek artikel over nekklachten geschreven en daarom worden

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/39720 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Hafkemeijer, Anne Title: Brain networks in aging and dementia Issue Date: 2016-05-26

Nadere informatie

S Samenvatting Veldman, Karin.indd :25

S Samenvatting Veldman, Karin.indd :25 S Samenvatting Psychische problemen tijdens de kindertijd en adolescentie kunnen langdurige negatieve gevolgen hebben, bijvoorbeeld doordat ze de overgang van school naar werk negatief beïnvloeden. Jongeren

Nadere informatie

Samenvatting. Opvoeding en thuis omgeving als aangrijpingspunten in de preventie van overgewicht bij kinderen: resultaten van de ChecKid studie

Samenvatting. Opvoeding en thuis omgeving als aangrijpingspunten in de preventie van overgewicht bij kinderen: resultaten van de ChecKid studie Opvoeding en thuis omgeving als aangrijpingspunten in de preventie van overgewicht bij kinderen: resultaten van de ChecKid studie Overgewicht is een snel groeiend wereldwijd probleem en is geassocieerd

Nadere informatie

Screening van rugen nekklachten

Screening van rugen nekklachten Screening van rugen nekklachten Wervelkolom Centrum Informatie voor patiënten F1035-3111 december 2012 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus

Nadere informatie

Inhoud. Koos van Nugteren. Koos van Nugteren. Koos van Nugteren. Jef Michielsen. Jef Michielsen VII. 1 Inleiding... 1

Inhoud. Koos van Nugteren. Koos van Nugteren. Koos van Nugteren. Jef Michielsen. Jef Michielsen VII. 1 Inleiding... 1 VII Inhoud 1 Inleiding............................................................................. 1 1.1 Anatomie............................................................................. 2 1.2 Thoracale

Nadere informatie

Je lichaam als een kinetische keten

Je lichaam als een kinetische keten Je lichaam als een kinetische keten De kinetische keten in het kort Voet stabiliteit Enkel mobiliteit Knie stabiliteit Heup mobiliteit Lumbale wervels (onderrug) stabiliteit Thoracale wervels (bovenrug)

Nadere informatie

SAMENVATTING. Samenvatting

SAMENVATTING. Samenvatting Samenvatting SAMENVATTING PSYCHOMETRISCHE EIGENSCHAPPEN VAN ADL- EN WERK- GERELATEERDE MEETINSTRUMENTEN VOOR HET METEN VAN BEPERKINGEN BIJ PATIËNTEN MET CHRONISCHE LAGE RUGPIJN. Chronische lage rugpijn

Nadere informatie

Inzetbaarheid op hogere leeftijd

Inzetbaarheid op hogere leeftijd Inzetbaarheid op hogere leeftijd Nr. 2018/14B, Den Haag 26 juni 2018 Achtergronddocument bij: Gezondheid en langer doorwerken Nr. 2018/14, Den Haag 26 juni 2018 Inzetbaarheid op hogere leeftijd pagina

Nadere informatie

Veel voorkomende specifieke rugaandoeningen zijn een lumbale hernia en een wervelkanaal vernauwing.

Veel voorkomende specifieke rugaandoeningen zijn een lumbale hernia en een wervelkanaal vernauwing. (Chronische) lage rugklachten en rompstabiliteit Zeven tot acht op tien personen krijgen ooit te maken met (a)specifieke lage rugpijn. Aspecifieke rugklachten zijn te definiëren als pijn in het gebied

Nadere informatie

Aantal huisartsen en aantal FTE van huisartsen vanaf 2007 tot en met 2016

Aantal huisartsen en aantal FTE van huisartsen vanaf 2007 tot en met 2016 Aantal huisartsen en aantal FTE van huisartsen vanaf 2007 tot en met 2016 Werken er nu meer of minder huisartsen dan 10 jaar geleden en werken zij nu meer of minder FTE? LF.J. van der Velden & R.S. Batenburg,

Nadere informatie

Fysiotherapie voor kinderen. Afdeling Fysiotherapie

Fysiotherapie voor kinderen. Afdeling Fysiotherapie 00 Fysiotherapie voor kinderen Afdeling Fysiotherapie 1 Spelenderwijs ontwikkelen kinderen hun zintuigen en motoriek. Meestal gaat dat goed en bijna ongemerkt. Maar bij sommige kinderen duurt het langer

Nadere informatie

Factsheet Indicatie zorgvraag Amsterdam 2030 Prognoses van functioneren en chronische aandoeningen 1

Factsheet Indicatie zorgvraag Amsterdam 2030 Prognoses van functioneren en chronische aandoeningen 1 Factsheet Indicatie zorgvraag Amsterdam 2030 Prognoses van functioneren en chronische aandoeningen 1 Inleiding Hoe functioneren mensen en welke chronische aandoeningen hebben ze? Wat willen ze? Wat kunnen

Nadere informatie

Victor Niemeijer Sportarts SMA Elkerliek

Victor Niemeijer Sportarts SMA Elkerliek Victor Niemeijer Sportarts SMA Elkerliek Onderzoek lage rug en heup core stability The Fifa 11 + Epidemiologie - 60-90% van alle mensen maakt een keer een episode van aspecifieke lage rugpijn door - Incidentie

Nadere informatie

Samenvatting (Summary in Dutch)

Samenvatting (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) Een goede hand functie is van belang voor interactie met onze omgeving. Vanaf het moment dat we opstaan, tot we s avonds weer naar bed gaan,

Nadere informatie

Artrose. Orthopedie. alle aandacht. (slijtage van de gewrichten)

Artrose. Orthopedie. alle aandacht. (slijtage van de gewrichten) Artrose (slijtage van de gewrichten) Orthopedie alle aandacht Artrose (slijtage van de gewrichten) Artrose is een aandoening van de gewrichten. Dit wordt over het algemeen ook wel (kraakbeen) slijtage

Nadere informatie

Grenzeloos einde: zorg tegen beter weten in of geplande zorg?

Grenzeloos einde: zorg tegen beter weten in of geplande zorg? Grenzeloos einde: zorg tegen beter weten in of geplande zorg? Prof.dr.K.C.P.Vissers, MD, PhD, FIPP Kenniscentrum Palliatieve Zorg UMC St Radboud Nijmegen Doodgaan behoort tot het zeer weinige dat niet

Nadere informatie

Waarom mobiliteit meten?

Waarom mobiliteit meten? de nieuwe beweging Waarom mobiliteit meten? In de gezondheidszorg zijn er veel aandoeningen waar je niets aan kunt doen, die overkomen je. Je krijgt een ziekte zoals kanker of MS en daar moet je het vervolgens

Nadere informatie

Blessures: een introductie

Blessures: een introductie Blessures: een introductie Onlangs kon men in het nieuws horen dat er steeds meer blessures zijn bij jonge sportertjes. Vele sporters jonger dan 10 jaar lopen blessures op. Het gaat dan voornamelijk om

Nadere informatie

Een 68-jarige vrouw meldt zich met een recidief van hevige, rechtszijdige kniepijn

Een 68-jarige vrouw meldt zich met een recidief van hevige, rechtszijdige kniepijn 15 2 Een 68-jarige vrouw meldt zich met een recidief van hevige, rechtszijdige kniepijn Koos van Nugteren Samenvatting De knie-endoprothese wordt vrijwel altijd geïmplanteerd bij personen met ernstige

Nadere informatie

Hernia met een radiculair syndroom in de lage rug Adviezen & oefeningen. Afdeling Fysiotherapie IJsselland Ziekenhuis

Hernia met een radiculair syndroom in de lage rug Adviezen & oefeningen. Afdeling Fysiotherapie IJsselland Ziekenhuis Hernia met een radiculair syndroom in de lage rug Adviezen & oefeningen Afdeling Fysiotherapie IJsselland Ziekenhuis Inleiding U bent patiënt op de afdeling neurologie van het IJsselland Ziekenhuis. Er

Nadere informatie

Pijnsyndromen van de ledematen

Pijnsyndromen van de ledematen www.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro Pijnsyndromen van de ledematen Versie 2016 title PIJNSYNDROMEN VAN DE LEDEMATEN 10. Osteochondrose (synoniemen: osteonecrose, avasculaire necrose) 10.1 Wat

Nadere informatie

15Niet-pluisgevoel Rubriekhouder: Mw. dr. G. A. Donker, (NIVEL) ( )

15Niet-pluisgevoel Rubriekhouder: Mw. dr. G. A. Donker, (NIVEL) ( ) 15Niet-pluisgevoel Rubriekhouder: Mw. dr. G. A. Donker, (NIVEL) (2010-2012) Inleiding Tijdens de opleiding leren huisartsen systematisch en door middel van vragen en onderzoek tot een diagnose te komen.

Nadere informatie

Meer informatie over fysiotherapie of een registerfysiotherapeut bij u in de buurt vindt u op www.defysiotherapeut.com

Meer informatie over fysiotherapie of een registerfysiotherapeut bij u in de buurt vindt u op www.defysiotherapeut.com Meer informatie over fysiotherapie of een registerfysiotherapeut bij u in de buurt vindt u op www.defysiotherapeut.com Uitgave: Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie, Amersfoort Met de fysiotherapeut

Nadere informatie

Hoogenergetisch trauma Wervelletsels kunnen ook voorkomen na val van een paard of van een huishoudtrapje

Hoogenergetisch trauma Wervelletsels kunnen ook voorkomen na val van een paard of van een huishoudtrapje Gerian Huitema orthopedisch chirurg Komen minder vaak voor dan letsels van het perifere skelet Leiden tot aanzienlijke invaliditeit en de slechtste functionele uitkomsten (Hu et al 1996, Fisher et al 2006).

Nadere informatie

Zo draagt Zitwerk bij aan uw gezondheid en welzijn. En dat van uw medewerkers.

Zo draagt Zitwerk bij aan uw gezondheid en welzijn. En dat van uw medewerkers. Veel mensen krijgen in hun leven met rugklachten te maken. Rugpijn wordt vooral veroorzaakt door onvoldoende beweging en langdurig zitten. Vooral tijdens zittend werk kan rugpijn hinderlijk zijn. Soms

Nadere informatie

Omgaan met lage rugpijn. Informatie en adviezen

Omgaan met lage rugpijn. Informatie en adviezen Omgaan met lage rugpijn Informatie en adviezen U hebt zojuist het spreekuur in het ziekenhuis bezocht. De arts heeft vastgesteld dat er geen grote afwijkingen aan uw rug zijn. Dit betekent echter niet

Nadere informatie

Screening van rug- en nekklachten Wervelkolom Centrum

Screening van rug- en nekklachten Wervelkolom Centrum Screening van rug- en nekklachten Wervelkolom Centrum Bij het Wervelkolom Centrum van HMC (Haaglanden Medisch Centrum) kunt u terecht voor rug- en nekklachten. Bij de behandeling van rug- en nekklachten

Nadere informatie

Direct-to-consumer testing: Van autonomie naar keurmerk

Direct-to-consumer testing: Van autonomie naar keurmerk Direct-to-consumer testing: Van autonomie naar keurmerk Utrecht NACGG 20 november 2009 Martina Cornel Hoogleraar Community Genetics & Public Health Genomics Quality of Care EMGO Institute for Health and

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22739 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22739 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22739 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Barzouhi, Abdelilah el Title: Paradigm shift in MRI for sciatica Issue Date: 2013-12-03

Nadere informatie

Rugschool. hoe kan je jouw rug Minder belasten? Tips voor verbetering van jouw houding! s Herenbaan Rumst

Rugschool. hoe kan je jouw rug Minder belasten? Tips voor verbetering van jouw houding! s Herenbaan Rumst Rugschool s Herenbaan 172 2840 Rumst tel: 03 880 90 11 (algemeen) tel: 03 880 91 90 (afspraken) e-mail: info@hfr.be www.azheiligefamilie.be hoe kan je jouw rug Minder belasten? Tips voor verbetering van

Nadere informatie

Osteoporose Voorkom Beenderbreuken

Osteoporose Voorkom Beenderbreuken Osteoporose Voorkom Beenderbreuken Prof. Dr. S. Goemaere Reumatoloog, UZ Gent Belgian Bone Club (BBC) International Osteoporosis Foundation (IOF) EU-Osteoporosis Consultation Panel IOF Working Parties

Nadere informatie

Metastasen in de wervelkolom

Metastasen in de wervelkolom Metastasen in de wervelkolom (uitzaaiingen in de wervelkolom) Orthopedie alle aandacht Metastasen in de wervelkolom (uitzaaiing) Wat zijn metastasen? Metastasen zijn uitzaaiingen van een bij patiënt en

Nadere informatie

Stenose- en/of herniaoperatie Oefeningen voor herstel

Stenose- en/of herniaoperatie Oefeningen voor herstel Stenose- en/of herniaoperatie Oefeningen voor herstel H15.016-01 Inhoudsopgave Inleiding... 2 Vóór de operatie... 2 Thuis oefenen... 2 Lees deze adviezen vast goed door... 2 De dag van de operatie... 3

Nadere informatie

Samenvatting. Clay Shirky Iedereen Hoofdstuk 4 Eerst publiceren, dan filteren. Esther Wieringa - 0817367 Kelly van de Sande 0817383 CMD2B

Samenvatting. Clay Shirky Iedereen Hoofdstuk 4 Eerst publiceren, dan filteren. Esther Wieringa - 0817367 Kelly van de Sande 0817383 CMD2B Samenvatting Clay Shirky Iedereen Hoofdstuk 4 Eerst publiceren, dan filteren Esther Wieringa - 0817367 Kelly van de Sande 0817383 CMD2B Deze samenvatting gaat over hoofdstuk 4; eerst publiceren dan filteren,

Nadere informatie

Hypermobiliteit komt vrij veel voor, vooral bij jonge mensen. Het komt ook meer voor bij vrouwen en bij mensen van Aziatische afkomst.

Hypermobiliteit komt vrij veel voor, vooral bij jonge mensen. Het komt ook meer voor bij vrouwen en bij mensen van Aziatische afkomst. Hypermobiliteit Inleiding Bij u is hypermobiliteit vastgesteld. Dit betekent dat uw banden en pezen te soepen zijn, waardoor uw gewrichten niet genoeg steun krijgen en te beweeglijk worden. Uw arts heeft

Nadere informatie

Rapport 833 Derriks, M., & Kat, E. de. (2020). Jeugdmonitor Zeeland Amsterdam: Kohnstamm Instituut.

Rapport 833 Derriks, M., & Kat, E. de. (2020). Jeugdmonitor Zeeland Amsterdam: Kohnstamm Instituut. Samenvatting Rapport 833 Derriks, M., & Kat, E. de. (2020). Jeugdmonitor Zeeland Amsterdam: Kohnstamm Instituut. De Jeugdmonitor Zeeland De Jeugdmonitor Zeeland is een plek waar allerlei informatie bij

Nadere informatie

Kijk op het jonge kind. Sabina Groen

Kijk op het jonge kind. Sabina Groen Kijk op het jonge kind Sabina Groen Kijk op het jonge kind Wie ben ik? Opleiding geneeskunde Maastricht 1989-1996 Kinder-en jeugdpsychiatrie AMC Kindergeneeskunde AMC Kinderrevalidatie Heliomare Opleiding

Nadere informatie

Nek- en rugklachten. Samen vinden wij de oplossing. brengt je snel weer op niveau! Snellere diagnose Minder klachten Actieve aanpak

Nek- en rugklachten. Samen vinden wij de oplossing. brengt je snel weer op niveau! Snellere diagnose Minder klachten Actieve aanpak brengt je snel weer op niveau! Nek- en rugklachten Samen vinden wij de oplossing Snellere diagnose Minder klachten Actieve aanpak Het sport- en orthopedisch beweeg- én zorgcentrum in Velsen Wie heeft er

Nadere informatie

Het behandelen van adolescente idiopatische scoliose

Het behandelen van adolescente idiopatische scoliose Orthopedie Het behandelen van adolescente idiopatische scoliose Inleiding Van de orthopeed of huisarts heb je te horen gekregen dat je scoliose hebt. In deze brochure leer je meer over wat scoliose precies

Nadere informatie

De ziekte van Parkinson is een neurologische ziekte waarbij zenuwcellen in een specifiek deel van de

De ziekte van Parkinson is een neurologische ziekte waarbij zenuwcellen in een specifiek deel van de Rick Helmich Cerebral Reorganization in Parkinson s disease (proefschrift) Nederlandse Samenvatting De ziekte van Parkinson is een neurologische ziekte waarbij zenuwcellen in een specifiek deel van de

Nadere informatie

Samenvatting. In hoofdstuk 1 wordt een algemene introductie gegeven over de onderwerpen die in dit proefschrift worden behandeld.

Samenvatting. In hoofdstuk 1 wordt een algemene introductie gegeven over de onderwerpen die in dit proefschrift worden behandeld. 155 Sport- en spelactiviteiten bevorderen over het algemeen de gezondheid. Deze fysieke activiteiten kunnen echter ook leiden tot blessures. Het proefschrift beschrijft de ontwikkeling en evaluatie van

Nadere informatie

Myofasciaal Pijn Syndroom

Myofasciaal Pijn Syndroom Myofasciaal Pijn Syndroom een analyse voor (para)medici \ Frank Timmermans, fysiotherapeut en manueel therapeut Uplands Physiotherapy Clinic, Penticton, B.C. Canada MPS en Dry Needling - 1 Inhoud presentatie

Nadere informatie

Suïcide(poging) Inleiding. Methode. Resultaten. Rubriekhouder: Mevrouw dr. G.A. Donker, (NIVEL)( )

Suïcide(poging) Inleiding. Methode. Resultaten. Rubriekhouder: Mevrouw dr. G.A. Donker, (NIVEL)( ) Suïcide(poging) Rubriekhouder: Mevrouw dr. G.A. Donker, (NIVEL)(1978-2017) Inleiding In overleg met de Inspectie voor de Gezondheidszorg wordt dit onderwerp sinds 1978 in de peilstations onderzocht. Ook

Nadere informatie

Laminectomie / lumbale kanaalstenose. Poli Neurochirurgie

Laminectomie / lumbale kanaalstenose. Poli Neurochirurgie Laminectomie / lumbale kanaalstenose Poli Neurochirurgie De wervelkolomchirurg (neurochirurg) heeft bij u een stenose (vernauwing) vastgesteld. In dit informatieboekje leest u meer over deze diagnose en

Nadere informatie

Minder last van uw rug

Minder last van uw rug Minder last van uw rug Hoe kunt u pijn onderin uw rug verminderen en nieuwe klachten voorkomen Rugklachten zelf onder controle Pijn in uw rug is lastig en vervelend. Om vele redenen. Uw humeur kan eronder

Nadere informatie

Samenvatting van de IMA-studie. Sociaaleconomisch profiel en zorgconsumptie van personen in primaire arbeidsongeschiktheid

Samenvatting van de IMA-studie. Sociaaleconomisch profiel en zorgconsumptie van personen in primaire arbeidsongeschiktheid 1 Samenvatting van de IMA-studie Sociaaleconomisch profiel en zorgconsumptie van personen in primaire arbeidsongeschiktheid Het aantal arbeidsongeschikten alsook de betaalde uitkeringen bij arbeidsongeschiktheid

Nadere informatie

STICHTING OPSPORING FAMILIAIRE HYPERCHOLESTEROLEMIE (StOEH) BEVOLKINGSONDERZOEK ERFELIJK VERHOOGD CHOLESTEROLGEHALTE IN FAMILIES

STICHTING OPSPORING FAMILIAIRE HYPERCHOLESTEROLEMIE (StOEH) BEVOLKINGSONDERZOEK ERFELIJK VERHOOGD CHOLESTEROLGEHALTE IN FAMILIES STICHTING OPSPORING FAMILIAIRE HYPERCHOLESTEROLEMIE (StOEH) BEVOLKINGSONDERZOEK ERFELIJK VERHOOGD CHOLESTEROLGEHALTE IN FAMILIES De StOEH heeft ten doel personen met deze Familiaire Hypercholesterolemie

Nadere informatie

Inleiding. Johan Van der Heyden

Inleiding. Johan Van der Heyden Inleiding Johan Van der Heyden Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat, 14 B - 1050 Brussel 02 / 642 57 26 E-mail : johan.vanderheyden@iph.fgov.be

Nadere informatie

Rughernia. (Hernia nuclei pulposi)

Rughernia. (Hernia nuclei pulposi) Rughernia (Hernia nuclei pulposi) Wat is een hernia? Hernia betekent letterlijk breuk. Een hernia nuclei pulposi (kortweg HNP) komt voor in de wervelkolom en bestaat uit een scheur in de achterkant van

Nadere informatie