INTEGRALE ZORG VOOR KWETSBARE OUDEREN IN DE WIJK

Transcriptie

1 INTEGRALE ZORG VOOR KWETSBARE OUDEREN IN DE WIJK Onderzoek naar fragmentatie in de zorg voor ouderen met een complexe zorgvraag t.b.v. Veranderconferentie 17 april 2012 Dr. Maaike Dautzenberg, Dautzenberg Research & Advice Prof. Dr. Emile Curfs, Open Universiteit Prof. Dr. Dinny Bakker, Nivel

2 Aanleiding Ouderen zo lang mogelijk zelfstandig - Wmo Zorglandschap bont palet Gebrek aan samenhang continuïteit/integrale zorg Sturing op regels kwaliteit van zorg + betaalbaarheid Samenwerkingsproject Coöperatie VGZ - ROH MH TZ Vierstroom- HA Bloemendaal Onderzoek Open Universiteit i.s.m. Acad. Onderzoekswerkpl. Zorgverzekeraars Nivel Nederlands Instituut voor onderzoek in de gezondheidszorg

3 9 dec Onderzoeksvragen 1. Is de zorg voor ouderen met een complexe zorgvraag gefragmenteerd? Zo ja: wat zijn bepalende factoren? 2. Ervaren ouderen en professionals versnippering ( snipperlast )? a) Ouderen en hun mantelzorgers b) Professionals: thuiszorgmedewerkers en huisartsen 3. Leidt versnippering in de zorg tot a) Verminderde zelfregie van ouderen b) Ontevredenheid professionals c) Systeemverliezen 4. Wat zijn verbeterpunten (kostenreductie/voorkomen systeemverliezen)?

4 9 dec Hypotheses Verminderde zelfregie Snipperlast bij cliënten Ontevredenheid Veel verschillende zorgverleners Versnippering en verkokering Inefficiënte zorg Dubbelingen (# uren) Te hoge kosten Gaten Mogelijke interventie: Minder zorgverleners Casemanager Samenvoegen functies Regelgeving aanpassen Mogelijke Interventie: Betere afstemming Digitale cliëntenmap Dossiers delen Casusoverleg Snipperlast bij zorgverleners Ontevredenheid

5 Werkdefinities Fragmentatie Continuïteit van zorg Versnippering Veel verschillende zorgverleners (ontbreken onderlinge samenhang + afstemming) Verkokering Regels en financieringsstromen die zorgpraktijk bepalen (i.p.v. patiënt/cliënt centraal) Verlies van zelfregie Zelfregie = patiënt/cliënt bepaalt ( zelfmanagement) Welke zorg hij/zij ontvangt Wie deze zorg levert Wanneer (tijdstip) zorg wordt geleverd

6 9 dec Onderzoeksgroep Kwetsbare ouderen/frail elderly Fysiek Psychisch Sociaal Thuiswonende ouderen complexe zorgvraag Complexe zorgvraag = Minimaal 2 professionele zorgverleners Persoonlijke verzorging/verpleegkundige zorg + huisartszorg Bloemendaal, autochtoon, 65+ N=42 Alleen Coöperatie VGZ N=30

7 Methode ZV 2 Zorgnetwerk ZV 1 ZV 3 ZV 4 ZV 5 Zorgverleners: professionals en mantelzorgers 23 ouderen geïnterviewd (respons 77%) Vragenlijsten en open vragen (kwantitatief en kwalitatief) Totaal 62 interviews Incl. mantelzorgers, professionals (TZ, HA, POH, bestuurders)

8 Methode Integrale onderzoeksmethode triangulatie Oudere Fragmentatie Mantelzorger Professionals

9 Ouderen een complexe zorgvraag Interviews: 23 zeer oude ouderen - veel 85+ Vrouwen (weduwen) 11/23 alleenstaand Multimorbiditeit (4 of meer aandoeningen) Hoog zorggebruik Huishoudelijke hulp 3,5 uur p/week Thuiszorg 5,5 uur p/week Huisarts 5-6 consulten p/jaar Specialist 7-8 consulten p/jaar; 2/3 ook ZH opname (8 nachten) Kwaliteit van leven 6-7 (27% goed)

10 Thuiszorg (5-6) Zorgnetwerk en zorgsamenhang ZV 2 ZV 1 Mantelzorgers (2-3) ZV 3 Huishoudelijke hulp Huisarts/ POH ZV 4 ZV 5 Specialisten Paramedici huismeester zorgverleners 80% beroepskrachten Strikte taakverdeling zorg professionals-mantelzorgers Grote afwezigen: welzijn en vrijwilligers (alleen doorverwezen) Losse snippers geen zorgsamenhang

11 Mantelzorgers Kinderen (schoon/dochters en zoons) vaak ontzien: Ouderen bezwaard Latente mantelzorgers óf beroepsmantelzorgers Kinderen vragen meer zorg/opname verpleeghuis aan Behoefte aan meer uitwisseling met professionals Bij overbelasting mantelzorg: meer uren zorg Mantelzorgondersteuning (Wmo) niet in beeld

12 Snipperlast van ouderen 3/23 Nu snipperlast 10/23 Nu/recente verleden Snipperlast betekent voor cliënten 1) Wachten: geen regie op tijdstip van zorg (6/23) 2) Steeds opnieuw wennen: afwachten wie er komt (5/23) 3) Steeds alles opnieuw uitleggen (4/23) 4) Verstoring leefritme en inbreuk privacy (2/23) Veel zorgmomenten èn onvoorspelbare tijdstippen Onrust en gevoel geleefd worden zelfregie

13 Effect versnippering Zelfregie = patiënt bepaalt wie wanneer welke zorg geeft Bepalen welke zorg Grotendeels wel: tevreden over kwaliteit Bepalen wie de zorg geeft geen zelfregie Bepalen tijdstip van zorg geen zelfregie

14 Snipperlast van ouderen 10/23 ouderen géén snipperlast Aanspraak en een praatje Zie je nog eens iemand Niet aan één iemand vast zitten Met een wel opschieten en ander niet Veilig gevoel Geruststellend al die mensen Prettig wenselijk

15 Geen snipperlast omdat Vaste medewerkers op vaste dagen Eén aanspreekpunt: EVV-er / casemanager Flexibele planning cliënt heeft regie op tijdstip Kleinere teams voor extra kwetsbare cliënten: dementerenden terminale patiënten Cliëntenmap en zorgplan bijhouden Minder medewerkers door bijscholing

16 Fragmentatie door Wmo Wmo huishoudelijke hulp Veel wisselende medewerkers Niet altijd vervanging bij ziekte Informeren/communicatie familie Lange wachttijd Bureaucratie Aanbesteding Nieuwe zorgaanbieders - beginnersfouten

17 Snipperlast van zorgprofessionals Snipperlast door thuiszorgmedewerkers Medewerkers ervaren weinig snipperlast (9/11 niet) Geen effect op arbeidssatisfactie (zelfselectie) Wel snipperlast voor cliënt (9/11) Verkokering Weinig gebruikelijke verkokering meer (door bijscholing) Nieuwe vormen van verkokering Minuten-denken /krappe indicaties (overuren) - knellende regels Wmo- AWBZ gemeente (systeemverschuiving) Vierstroom bevlogen medewerkers Protegé denken Lerende organisatie

18 Snipperlast van huisartsen Zorgsamenhang ontbreekt t.a.v. Ziekenhuis Verpleeghuis Thuiszorg - deels Mantelzorgers Welzijnsorganisaties (niet in beeld) Verbeteren van informatie-uitwisseling Weten van elkaar wat we doen Patiënt centraal Meer denken/doen als team MDO

19 Conclusie 1: fragmentatie is er Zorg voor ouderen complexe zorgvraag is gefragmenteerd - steeds andere hoedanigheid Fragmentatie door financieringsstromen (AWBZ-WMO) AWBZ Lichamelijke WMO Psychische/sociale Dubbelingen voorkomen - afstemming leren van elkaar

20 Conclusie 2: snipperlast: ja Cliënten ervaren snipperlast, mits Kleine teams, dichtbij (in de wijk), zelfregie regie (professionals) duidelijk Ervaren snipperlast door thuiszorgmedewerkers Strakke regels (indicaties) en bureaucratie Meer vrije ruimte creatieve oplossingen - vertrouwen Goede overdrachten verantwoordelijkheid nemen Ervaren snipperlast huisartsen Meer zicht en grip op kwetsbare ouderen (tijd) Weinig zicht/grip op actoren (regierol)

21 Conclusie 3: regierol moet beter Uitwisseling/informeren teams afspraken regierol Weten wat ieder kan Patiënt centraal denken als team Soepel functionerende lokale netwerken van professionals in de wijk (afspraken communicatie + regie) Huisarts Wijkzorg Welzijn Wonen Verzorgingscentra Ziekenhuis Mantelzorgers + vrijwilligers?

22 Conclusie 4: minder dure zorg Minder dure zorg/ondersteuning - substitutie bevorderen 1 Sociale netwerkactivering Primaire steunnetwerk Eigen kracht conferenties Digitale cliëntenmappen (etc.) Wijk - civil society (sociale orde) Contact en ontmoeting LETS - uitruilsystemen (etc.) Zorg Gemeente (welzijn) 2 Vrijwilligers in de zorg Aanvulling signalering- eenzaamheidsbestrijding