Op stand door Centraal-Azië

Transcriptie

1 Op stand door Centraal-Azië Reizen langs de zijderoute is al millennia een zaak van veel zand en weinig comfort. Een recente uitzondering is de Golden Eagle Express. Eens per jaar voert deze luxueuze privétrein een gezelschap van welgestelde avonturiers van Moskou naar China, dwars door de...stans van Centraal-Azië. Tekst en fotografie: Jurriaan Teulings De afstand van de treinreis bedraagt ruim kilometer. Tijdens de rit doet het treingezelschap onder meer Oezbekistan en Turkmenistan aan. pagina 14, Het Financieele Dagblad Bijlage

2 De douanebeambten, die we volgens de reisorganisatie vooral niet mogen fotograferen tijdens de inspectie van onze coupés, tonen weinig interesse in contrabande of verstekelingen. Liever gaan ze beurtelings met mij op de foto. Als de camera van hun Nokia hapert, wijzen ze vragend naar mijn iphone. Natuurlijk kan dat, knik ik. Handen worden gretig geschud, adressen uitgewisseld. Zhend pleazhe, zegt een blozende Kazach. Alles aan hem is rond, behalve zijn ogen, waarin ik op de een of andere manier een belangrijk man moet zijn. Bankdirecteur. Rockster. Oligarch. Zoiets. Wie rijdt er anders in de weelde van een privétrein Kazachstan in? Dit is nog maar de eerste van een lange reeks grenscontroles tussen Moskou en Peking. Na Kazachstan volgt Oezbekistan, volgt Turkmenistan, volgt opnieuw Oezbekistan, nog een keer Kazachstan en dan uiteindelijk China. In totaal kilometer in vijftien dagen, goed voor 234 uur aan boord, tussenstops in dertien steden niet meegerekend. Dat is natuurlijk nog niks vergeleken met de jarenlange odyssee die het traject placht te zijn. Reizigers als Alexander de Grote en Dzjengis Khan hadden alleen wat minder op met douaneformaliteiten. In het barrijtuig kan ik een selectie maken uit het menu van een wijnkelder op rails Kaviaardiner Mijn coupé is een hemeltje van knusse kitsch. Eigen badkamer, dvd-speler, fles wodka. Stewardess Julia komt regelmatig langs. Om mij te ontzien, beantwoordt ze haar eigen vragen. Tea? Yes tea. With chocolate? Yes! Chocolate. Verderop in het barrijtuig kan ik, begeleid door het dromerige spel van de meereizende harpist, een selectie maken uit het menu van een wijnkelder op rails. Tourmanager Tatiana, een schonkige Siberische moederkloek, doet er opgewekt haar dagelijkse dienstmededelingen. Het kaviaardiner begint om zeven uur, zegt ze. Dat soort dingen. In Moskou bezochten we de Tretjakov-galerij, met antieke canvassen vol taferelen uit het dage- pagina 15, Het Financieele Dagblad Bijlage

3 lijks leven in de Centraal-Aziatische koninkrijken van weleer. De Duizend-en-een-nachtsfeer van de schilderijen heeft in Oezbekistan de tand des tijds (en des Sovjets) wonderbaarlijk goed doorstaan. Het Registan-plein van Samarkand, omgeven door drie torenhoge madrassa s (islamitische scholen), is onverminderd grandioos; de markten zijn levendig en exotisch, de straatjes, vol ambachtslui, loom en mysterieus. De steden Xiva en Bukhara, waar rivaliserende kans en emirs elkaar de loef afstaken met paleizen, minaretten en mausolea, puilen uit van krullend houtsnijwerk en symmetrisch mozaiek. Turkmenistan is zonder twijfel het bizarste land op het traject. Na veel plotselinge stops voor kamelen en bureaucraten op de rails, houden we bij het ochtendgloren definitief halt in het uitgestrekte niets van de Karakum-woestijn. Buiten worden we opgewacht door fourwheeldrives die ons naar een onwerkelijk spektakel brengen: de gaskrater van Darvaza. Sovjet-geologen stuitten hier in 1971 op een ondergrondse gasbel. Tijdens werkzaamheden zakte de grond onder de boorinstallatie weg. Een wolk van gas vulde de krater; men stak deze in brand in de veronderstelling dat het vuur na een paar dagen vanzelf zou doven. Misrekening: vier decennia later woedt in de krater van 60 meter breed en 20 meter diep nog steeds een brullende vlammenzee. Het einde is niet in zicht. Maniakale persoonlijkheidscultus De krater is nog maar het begin van de gekte die is opgestookt met het gas van de Karakum. Turkmenbashi, de dictator die na de onafhankelijkheid in 1991 opstond, financierde er tot zijn dood in 2006 een maniakale persoonlijkheidscultus mee. Zijn zelfhulpboek, de Ruhnama, werd in een 100 miljoen dollar kostende moskee bij zijn graf aan de rand van de hoofdstad Ashgabat verheven tot dezelfde status als de Koran. De stad zelf kreeg een make-over van wit marmer en goud, vol bizarre monumenten bewaakt door alomtegenwoordige strengpetten. De dictators afkeer van lang haar, playbacken en videospelletjes werd in strafwetten vastgelegd. Dat de nieuwe president een toontje lager zingt, neemt niet weg dat ons bezoek wordt begeleid door verplichte gidsen, die geslepen zijn in het ontwijken van kritische vragen. Als oude matrixprinters ratelen ze staatsvriendelijke propaganda. Gur-e Amir, het mausoleum van de Turks-Mongoolse krijgsheer Tamerlane, in Samarkand. pagina 16, Het Financieele Dagblad Bijlage

4 Onderweg wordt regelmatig tijd gemaakt voor info tainment in de vorm van documentaires en lezingen in de restauratiewagon, van onder anderen een meertalige professor uit Sint-Petersburg. Op weg naar Almaty, de laatste stop voor de Chinese grens, geeft Lady Lynn, die aan boord beter bekendstaat als de Singaporese echtgenote van de Nederlandse reisagent, een lezing over de Chinese energieleer feng shui. Ik heb al twee mensen miljonair gemaakt, meldt ze. Hoe? Dat heeft iets te maken met cijfers die zijn verschenen op de rug van een eenhoorn. Aangekomen in China stappen we over op een andere trein: de Shangri-La Express. De Golden Eagle krijgt als privétrein namelijk geen toegang tot het spoor van de Volksrepubliek. Geen nood: de Chinese trein is iets minder luxe maar nog steeds buitengewoon comfortabel. Boven: De Ark van Bukhara, een citadel in Oezbekistan; rechts: De gaskrater van Darvaza, Turkmenistan. Al decennialang woedt er in de krater een brullende vlammenzee. Mummies China begint echter gevoelsmatig pas voorbij de provincie Xinjiang. Ondanks de stelselmatige kolonisatie door Han-Chinezen hangt er nog een Turks-islamitische sfeer. De mummies in het regionale museum van de hoofdstad Ürümqi hebben rode baarden. Pas aan de ingang van de Gansu-corridor, de nauwe doorgang van oases tussen het Tibetaans plateau en de Gobi -woestijn, zijn we bij het ware geboorte- Zijderoute Langs de legendarische zijderoute ontstond de wereldeconomie. Het was de weg waarlangs sinds de klassieke oudheid tot in de middeleeuwen handel werd gedreven tussen Oost en West. Hoewel er niet één route was, liggen de belangrijkste trajecten grofweg tussen Xi an en Rome. Niet alleen handelswaar reisde langs het traject: ook godsdienst, wetenschap, veroveraars als Alexander de Grote en Dzjengis Khan en ziekte (de zwarte dood) vonden hun weg via de zijderoute. Boven: In de restauratiewagon worden ook lezingen gegeven en documentaires getoond; rechts: Lange tijd stond de gouden glimlach in Oezbekistan symbool voor welvaart. pagina 17, Het Financieele Dagblad Bijlage Veroveraar Dzjengis Khan op een bankbiljet.

5 Links: Vlak achter de Chinese stad Dunhuang begint de immense Gobiwoestijn. Onder: Kinderen fietsen over de stadsmuur rondom het oude centrum van Xi an. kanaal van de wereldeconomie beland. We bezoeken er de grotten van Mogao, die duizenden boeddhistische kunstschatten herbergen. Zij leveren, verdeeld over 492 grotten, een overweldigend bewijs dat de zijderoute niet alleen een levensader voor handel, maar ook voor ideeën was. De locatie, luttele kilometers van waar de eerste zandduinen de wolken krabben, is niet toevallig: dit is een heiligdom van hoop en dankbaarheid voor een behouden aankomst uit een donker verleden. Dieper in de corridor, op het krapste punt, bezoeken we het westelijk uiteinde van de Chinese Muur. Daarna rest op ons traject nog Xi an, zetel van dertien dynastieën, waar alleen 21steeeuws massatoerisme het beroemde terracottaleger heeft kunnen verslaan. De stad is zowel het begin als het einde van de zijderoute, en ouder dan Rome In Peking herinner ik me mijn belofte aan Bunyodbek, de Kazachse douanier. Ik zoek het portretje op mijn telefoon, log in op de hotelwifi, en hup: zhend. In een fractie van een seconde arriveert het mailtje aan de andere kant van de route. Heel even stel ik me voor hoe de datapakketjes zich onderweg als karavanen van enen en nullen door woestijnen van silicium moeten worstelen. Waarom niet. Tijd is tenslotte relatief. Jurriaan Teulings reisde op uitnodiging van Incento mee met de Golden Eagle Express. Moskou RUSLAND Volgograd Meer info KAZACHSTAN OEZBEKI- STAN TURK- Khiva MENISTAN Ashgabat Mary/Merv Almaty Tashkent Samarkand Bukhara Deze exclusieve 21-daagse zijderoutereis per privétrein is te boeken bij Incento, de Nederlandse agent van Golden Eagle Luxury Trains. De prijzen per persoon variëren van (Silver Class) tot (Imperial Suite) op basis van twee personen per coupé. Inbegrepen zijn: vijf overnachtingen in tophotels in Moskou en Peking, tien nachten aan boord van de luxe Golden Eagle Express en vijf nachten aan boord Urumchi Turpan Dunhuang Jiayuguan CHINA Xian Peking van de Shangri-La Express. Voorts KLMvluchten, alle maaltijden, alle excursies en fooien alsmede diensten van tourmanagers en een meereizende arts. De reis kan ook in omgekeerde richting worden afgelegd. Vertrekdata in 2013: Moskou Peking 20 september; Peking Moskou 24 september. Voor meer informatie en alternatieve trajecten, zie incento.nl of bel pagina 19, Het Financieele Dagblad Bijlage