Paul Stapel handleiding e1

Transcriptie

1 Zwijsen Paul Stapel handleiding e1

2 hl algemene handleiding Aan de slag met Spelling in beeld Een overzicht van alles wat u moet weten U gaat werken met Spelling in beeld. Deze handleiding helpt u om snel met de methode aan de slag te gaan. Daartoe wordt in een beperkt aantal pagina s de belangrijkste informatie gegeven die u nodig heeft. Alle overige gegevens over de methode, waaronder meer uitgebreide onderdelen die bij deze handleiding horen, vindt u op de website Hebt u vragen, opmerkingen of suggesties, dan kunt u hiermee ook terecht op de website. Hoe meer informatie wij van u krijgen, hoe beter wij in staat zijn om de methode mee te laten groeien met uw wensen en verwachtingen. Overzicht Spelling in beeld bestaat uit vijf delen. Het onderstaande schema geeft aan welk deel bestemd is voor welke jaargroep van het reguliere basisonderwijs. Op andere typen (basis)scholen kunt u ervoor kiezen de leerstof op een andere manier te verdelen. Deel Jaargroep a (a1 en a2) 4 b (b1 en b2) 5 c (c1 en c2) 6 d (d1 en d2) 7 e (e1 en e2) 8 De uitgangspunten van Spelling in beeld Bij de samenstelling van Spelling in beeld zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: Spelling is een vaardigheid die ten dienste staat van de schriftelijke uitdrukkingsvaardigheid. Spelling is een belangrijke voorwaarde voor de schrijfvaardigheid. Hoe minder aandacht de verzorging van spelling en interpunctie kost, hoe meer tijd en aandacht mensen kunnen besteden aan de inhoud en het formuleren van teksten. Daarbij kan voldoende spelvaardigheid mensen het zelfvertrouwen verschaffen dat ze nodig hebben wanneer ze zich schriftelijk uitdrukken. Goede spellers zien meestal het verschil tussen taal en spelling en kunnen daarmee het belang van een goede spelvaardigheid in het juiste, relatieve perspectief plaatsen. Zwakke spellers hebben echter vaak de neiging om spelling als het belangrijkste onderdeel van taal te zien. Zij verwarren spelling zelfs vaak met taal. Een slechte spelvaardigheid kan leiden tot gevoelens van tekortschieten. Ook in dat opzicht is het van belang dat alle leerlingen op de basisschool de gelegenheid krijgen een goede spelvaardigheid te ontwikkelen. Bij het samenstellen van de spellingcategorieën is ernaar gestreefd zo veel mogelijk frequente woorden te kiezen, die de leerlingen gebruiken in eigen taaluitingen en schriftelijk schoolwerk. Zo wordt spelling een functionele activiteit. Het Nederlandse spellingsysteem is voor leerlingen niet eenvoudig te doorgronden. Toch heeft het een beperkte omvang. Daarom kan het spellingonderwijs gestalte krijgen in een relatief beperkte lestijd. Bij de samenstelling van Spelling in beeld zijn daarom per week twee lessen van ongeveer 30 minuten ingepland. Daarbij komt eens per vier weken de afnametijd voor het controledictee en eventueel de tijd voor facultatieve onderdelen als Activiteiten voor tussendoor en eens per vier weken een signaaldictee. Het Nederlandse spellingsysteem is in beginsel een overzichtelijk systeem. Daardoor is het mogelijk het onderwijs in dat spellingsysteem te baseren op de organisatievorm zelfstandig leren. De meeste leerlingen kunnen zich zo een goede spelvaardigheid eigen maken. Maar niet voor alle leerlingen is zelfstandig leren de meest geschikte manier om te leren spellen. Voor leerlingen voor wie zelfstandig leren minder geschikt is, staan daarom in de lesbeschrijvingen voldoende aanwijzingen om begeleid leren mogelijk te maken. Voor de meeste leerlingen is de organisatievorm zelfstandig leren geschikt. Leerlingen nemen zelfstandig de instructie door en verwerken die ook zelfstandig. Ze kijken in week 3 van ieder blok het eigen signaaldictee na, zodat zij zich ervan bewust worden met welke spellingcategorieën zij nog moeite hebben. Hoewel de leerlingen hierdoor een gevoel van verantwoordelijkheid voor hun eigen leerproces ontwikkelen, blijft u de vinger aan de pols houden. Aan de hand van het controledictee aan het eind van ieder blok, kunt u makkelijk constateren welke leerlingen onvoldoende profiteren van zelfstandig leren en op basis daarvan maatregelen nemen. Spelling in beeld - jaargroep 8 - handleiding e1 3 -Spellingin In de spellinglessen van Spelling in beeld kunnen verschillende organisatievormen gehanteerd worden. Het is mogelijk dat leerlingen (individueel of in tweetallen) zelfstandig leren. Maar Spelling in beeld is ook geschikt voor begeleid leren. Doordat de organisatievorm zelfstandig leren met Spelling in beeld mogelijk is, is de methode zeer geschikt voor het gebruik in combinatiegroepen. Spelling in beeld spreekt geen voorkeur uit voor een organisatievorm van de spellinglessen. Het streven is verschillende organisatievormen mogelijk te maken. Zo hebben leerkrachten de vrijheid de organisatie van de lessen af te stemmen op hun eigen situatie. Leerkrachten die de voorkeur geven aan begeleid leren kunnen met de methode goed uit de voeten. Maar ook zij profiteren van de mogelijkheden voor zelfstandig leren, bijvoor-

3 n -Spelling- hl algemene handleiding beeld in situaties waarin door onvoorziene omstandigheden een begeleide les geen doorgang kan vinden. Spelling in beeld is cursorisch opgezet. De opklimmende moeilijkheidsgraad van de aangeboden woorden is het uitgangspunt geweest voor de samenstelling van de lessen. In de lessen zit een thematisch aspect, dat vooral in de introductieopdracht van elke les zichtbaar wordt. Het gaat hierbij om tien overkoepelende thema s die elk jaar op hetzelfde moment terugkeren. Spelling in beeld richt zich zowel op het spellingproduct als op het spellingproces. Het is belangrijk dat de leerlingen zo veel mogelijk woorden correct kunnen spellen. Maar het is evenzeer belangrijk dat zij een goede aanpak (strategie) leren om tot de juiste spelling van woorden te komen. Zo werkt de methode aan het spellingbewustzijn van de leerlingen. Daarnaast is het ook essentieel om aan het zogenaamde spellinggeweten te werken. Daarbij gaat het niet alleen om de spelvaardigheid zelf, maar ook om de wil die spelvaardigheid in teksten en ander schriftelijk werk toe te passen. Een bekende manier om het spellinggeweten van leerlingen te bevorderen, is hen regelmatig teksten te laten schrijven die door anderen gelezen zullen worden. Spelling in beeld speelt in op verschillen tussen leerlingen. Voor goede spellers zijn er mogelijkheden aan de slag te gaan met differentiatiemateriaal. Naast Spelling in beeld verschijnt Taal in beeld. Ook met deze taalmethode is de organisatievorm zelfstandig leren mogelijk. De thema s van Spelling in beeld komen overeen met de thema s van Taal in beeld. Spelling in beeld is uitstekend los van de methode Taal in beeld te gebruiken. Leerlingen die aan het eind van een blok in het controledictee voldoende scoren, gaan aan de slag met differentiatiemateriaal uit Taalmaker. Taalmaker past zowel bij Spelling in beeld als bij Taal in beeld. U kunt Taalmaker ook inzetten wanneer u met een andere taalmethode werkt. De kenmerken van Spelling in beeld Spelling in beeld heeft drie belangrijke kenmerken. Het pakket is compleet, compact en flexibel. Compleet Spelling in beeld is een complete methode, omdat het programma alle leerstof aanbiedt die u als school op basis van de kerndoelen geacht wordt aan te bieden. Bij de ontwikkeling van Spelling in beeld is uitdrukkelijk rekening gehouden met de kerndoelen Nederlandse taal, zoals die door de overheid zijn vastgesteld. Een school die werkt met Spelling in beeld is er dus van verzekerd dat het onderwijsaanbod van de methode correspondeert met de spellingleerstof die genoemd wordt in de kerndoelen Nederlandse Taal. Compact Spelling in beeld is een compacte methode. Zowel het aantal lessen als het aantal schoolweken dat nodig is om het programma uit te voeren, is beperkt gehouden. Hierdoor hoeft u als leerkracht geen tijdsdruk te ervaren. Voor de leerlingen is er voldoende tijd beschikbaar om de leerstof goed op te nemen en toe te passen. Verder is ook in de hoeveelheid materialen terug te zien dat de methode compact is. Er is een duidelijke keuze gemaakt voor een overzichtelijk pakket. Flexibele organisatievorm Spelling in beeld is een flexibele methode. Leerlingen verschillen, leerkrachten verschillen, scholen verschillen en omstandigheden verschillen. Spelling in beeld houdt rekening met deze verschillen door diverse organisatievormen mogelijk te maken. Zo kunt u interactief met de hele groep aan de slag gaan, maar u kunt ook alle onderdelen van het programma door de leerlingen zelfstandig laten uitvoeren. U kunt de leerlingen daarbij individueel laten werken of laten samenwerken met andere leerlingen. Doordat de spellingactiviteiten geschikt zijn voor diverse organisatievormen, hoeft u niet te kiezen tussen interactief onderwijs of zelfstandig leren. U kunt met Spelling in beeld de kracht van beide vormen combineren. U bepaalt in welke mate u de leerlingen direct begeleidt of meer zelfstandig aan de slag laat gaan. Maar uiteindelijk werken de leerlingen wel aan dezelfde lessen. De organisatie van de lessen blijft daardoor overzichtelijk en uitvoerbaar. De opbouw van Spelling in beeld Jaarprogramma Spelling in beeld biedt een jaarprogramma voor 34 schoolweken, opgebouwd uit acht blokken van vier weken. Na de blokken 4 en 8 is er een zogenaamde breekweek. Deze weken kunnen gebruikt worden als uitloopweken en als weken om op een andere manier met spelling bezig te zijn. Algemene opbouw van een eenheid Een blok bestaat uit vier weken. Per week zijn er twee lessen. De eerste drie weken van ieder blok bestaan uit de basislessen. Deze zes lessen zijn opgenomen in het werkboek. In de eerste vijf lessen wordt telkens één spellingcategorie aangeboden en ingeoefend. Les 6 van ieder blok is een herhalingsles. Daarin wordt de leerstof van het blok herhaald. Ook wordt aandacht besteed aan spellingcategorieën uit voorgaande blokken. Aan het einde van de derde week of in het begin van de vierde week neemt u een controledictee af. 4 Spelling in beeld - jaargroep 8 - handleiding e1

4 algemene handleiding Aan de hand daarvan kunt u vaststellen welke leerlingen de doelen van het blok bereikt hebben en welke nog niet. De leerlingen die de doelen wel bereikt hebben, gaan in week 4 aan de slag met plustaken (verdiepingsstof), waarin ze leerkrachtonafhankelijk hun geleerde kennis, vaardigheden en strategieën op het gebied van taal en spelling toepassen en uitbouwen. De leerlingen die de doelen van het blok nog niet bereikt hebben, krijgen in de vierde week herhalingstaken waarin ze de leerstof die ze nog niet beheersen, nogmaals aangeboden krijgen. Extra instructie en begeleide verwerking zijn hierbij het uitgangspunt. De opbouw van deel e1 en e2 Het schema onder aan deze pagina geeft de opbouw van het programma van de delen e1 en e2 weer. In dit voorbeeld geeft u uw spellinglessen op dinsdag en vrijdag. Deel e1 bestaat uit blok 1 tot en met 4 van het jaarprogramma. Ieder blok bestaat uit acht lessen. Per week zijn er twee spellinglessen. Dat is exclusief het facultatieve signaaldictee na les 5 en het controledictee na les 6. Tijdens de twee spellinglessen in week 4 week deel blok weekprogramma dag 1 dag 2 dag 3 dag 4 dag 5 1 e1 blok 1 sp sp 2 blok 1 sp sp 3 blok 1 sp signaaldictee sp (facultatief) 4 blok 1 controledictee h/p h/p 5 blok 2 sp sp 6 blok 2 sp sp 7 blok 2 sp signaaldictee sp (facultatief) 8 blok 2 controledictee h/p h/p 9 blok 3 sp sp 10 blok 3 sp sp 11 blok 3 sp signaaldictee sp (facultatief) 12 blok 3 controledictee h/p h/p 13 blok 4 sp sp 14 blok 4 sp sp 15 blok 4 sp signaaldictee sp (facultatief) 16 blok 4 controledictee h/p h/p 17 breekweek gaan de leerlingen die onvoldoende scoren op het controledictee, aan de slag met de herhalingstaken. De overige leerlingen gaan aan de slag met plustaken. Deel e2 bevat de blokken 5 tot en met 8 van het jaarprogramma. Dit deel heeft dezelfde opbouw als deel e1. De activiteiten in Spelling in beeld Woorden van de week en Extra woorden Boven iedere les staat de doelstelling geformuleerd. In les 1, 3 en 5 van ieder blok krijgen de leerlingen zes woorden (klankwoorden, regelwoorden of werkwoorden) aangeboden. De les is er niet op gericht dat de leerlingen deze zes woorden uit hun hoofd leren. De woorden zijn voorbeeldwoorden voor een bepaalde spellingcategorie. In les 2 en 4 van ieder blok leren de leerlingen acht weetwoorden die ze door middel van inprenting moeten onthouden. 18 e2 blok 5 sp sp 19 blok 5 sp sp 20 blok 5 sp signaaldictee sp (facultatief) 21 blok 5 controledictee h/p h/p 22 blok 6 sp sp 23 blok 6 sp sp 24 blok 6 sp signaaldictee sp (facultatief) 25 blok 6 controledictee h/p h/p 26 blok 7 sp sp 27 blok 7 sp sp 28 blok 7 sp signaaldictee sp (facultatief) 29 blok 7 controledictee h/p h/p 30 blok 8 sp sp 31 blok 8 sp sp 32 blok 8 sp signaaldictee sp (facultatief) 33 blok 8 controledictee h/p h/p 34 breekweek sp = instructie en verwerking spellingcategorieën h/p = herhalingstaken/ plustaken jaarplanning deel e1 en e2 Spelling in beeld - jaargroep 8 - handleiding e1 5 -Spellingin

5 n -Spelling- hl algemene handleiding De instructie in les 1, 3 en 5 is erop gericht dat de leerlingen het spellingprobleem van die categorie herkennen zodat ze de zes woorden van de week, maar ook andere woorden van die categorie correct kunnen schrijven. Het oefenen van deze toepassingsvaardigheid gebeurt onder andere tijdens de Activiteiten voor tussendoor. Dat zijn korte klassikale oefenmomenten buiten de spellinglessen. Daarin vervangen de leerlingen de woorden van de week op het bord door woorden van dezelfde categorie. Deze Activiteiten voor tussendoor nemen niet meer dan enkele minuten in beslag. Didactische fasering De lessen in Spelling in beeld hebben een vaste opbouw. De lesfasen zijn: introductie, instructie, verwerking en evaluatie/reflectie. Deze onderdelen zijn voor de leerlingen vertaald in de volgende begrippen: Op verkenning, Uitleg, Aan de slag en Terugkijken. Deze begrippen geven de leerlingen greep op hun eigen leerproces. Aan de hand daarvan kunnen zij op een effectieve en efficiënte manier de leerstof zelfstandig doorwerken. De verschillende lesfasen worden hieronder toegelicht. Op verkenning Hierin wordt het spellingprobleem dat in de les aan de orde is, geplaatst in een herkenbare, alledaagse context. Het is een verkennende en introducerende opdracht. Uitleg De fase Uitleg is het instructiemoment in de les. Hierbij maken de leerlingen gebruik van een uitlegkaart, waarop de instructie is weergegeven. Ze kunnen zelfstandig de uitleg op de kaart doornemen. Het is uiteraard ook mogelijk dat ze de uitlegkaart onder uw begeleiding doornemen. Bij de uitleg wordt vanaf het begin de klanknotatie /aa/ gebruikt. Aan de slag In de fase Aan de slag verwerken de leerlingen de instructie. De leerlingen maken opdrachten op: fonologisch niveau: opdrachten met de klanken van woorden, waaronder rijmopdrachten; morfologisch niveau: opdrachten over samenstellingen, voor- en achtervoegsels van afleidingen, werkwoorduitgangen; syntactisch niveau: opdrachten binnen het zinsverband, bijvoorbeeld met woorden die op twee manieren geschreven kunnen worden; orthografisch niveau: opdrachten gericht op het inprenten van de schrijfwijze van woorden, waaronder invuloefeningen en rubriceeroefeningen. In de fase Aan de slag zijn meestal speelse werkvormen opgenomen, zoals rebussen, puzzels en opdrachten met geheimschrift. Terugkijken De vierde fase is Terugkijken. Hierbij reflecteren de leerlingen op de les. De centrale vraag hierbij is: Wat heb ik geleerd? De opdracht houdt altijd verband met het lesdoel dat boven de les staat vermeld. De opdracht is steeds een geschikt aanknopingspunt voor een mondelinge evaluatie van de les, ook als de leerlingen zelfstandig hebben gewerkt. In deze fase wordt de leerlingen regelmatig gevraagd verkeerd gespelde woorden door te strepen. Wanneer verkeerd gespelde woorden zijn afgedrukt, zijn ook steeds de correct gespelde woorden opgenomen. Activiteiten voor tussendoor In de handleiding wordt de suggestie gegeven op dagen waarop u geen spellinglessen geeft, regelmatig enkele minuten met de woorden van de week te oefenen. Schrijf de woorden van de week op het bord. Laat de leerlingen die woorden in een kort mondeling lesmoment vervangen door andere woorden van dezelfde spellingcategorie. Laat enkele leerlingen daarbij hun keuze toelichten. Zo werkt u aan transfer: het toepassen van de leerstof op andere woorden. De organisatie van Spelling in beeld Zelfstandig leren, samenwerkend leren en begeleid leren Spelling in beeld maakt verschillende organisatievormen gelijktijdig mogelijk. De methode is namelijk zo opgezet dat u als leerkracht kunt bepalen welke leerlingen zelfstandig (individueel of op basis van samenwerkend leren) aan de slag gaan en welke leerlingen onder begeleiding (klassikaal of in een groepje onder uw leiding) aan de opdrachten gaan werken. U kunt alle leerlingen zelfstandig laten werken, alle leerlingen begeleid laten werken of een tussenvorm kiezen. Alle lessen zijn zo opgezet dat ze geschikt zijn voor zelfstandig leren. Leerlingen kunnen daardoor zelfstandig alle introductie-, instructie-, verwerkings- en reflectieopdrachten maken. Maar niets verplicht u om de leerlingen de les zelfstandig te laten doorlopen. U kunt er op basis van dezelfde leeractiviteiten ook voor kiezen om de les gezamenlijk op een interactieve manier door te werken. Alle leerlingen doorlopen dezelfde opdrachten en gebruiken dezelfde materialen, ongeacht de organisatievorm. Dit betekent dat de lessen voor u als leerkracht makkelijk te organiseren zijn. U bepaalt zelf in welke mate er sprake is van mondelinge interactie tijdens de les en u kunt er per les voor kiezen om die te beperken. Omdat alle leerlingen aan dezelfde opdrachten werken, kunt u bij de introductie van de les en de reflectie op de les de hele groep aanspreken, ook als de meeste leerlingen bezig zijn met zelfstandig leren. Omdat alle antwoorden in de antwoordenboekjes staan, heeft u de mogelijkheid om de leerlingen hun eigen werk na te laten kijken. 6 Spelling in beeld - jaargroep 8 - handleiding e1

6 algemene handleiding Tijdsindicaties Een les in Spelling in beeld zal ongeveer 30 minuten duren. De tijdsduur zal afhankelijk zijn van de organisatievorm waarin de les wordt aangeboden. Voor leerlingen die eerder klaar zijn met de opdrachten, bevat iedere les een verwijzing naar extra keuzeopdrachten. Spelling in beeld in combinatiegroepen Alle lessen in Spelling in beeld zijn in beginsel geschikt voor zelfstandig leren. Hierdoor is de methode zeer geschikt voor het gebruik in combinatiegroepen of stamgroepen. De leerlingen kunnen leerkrachtonafhankelijk aan de opdrachten werken. Daardoor kunt u bepalen welke leerlingen u op welk moment intensiever begeleidt. U kunt zich richten op die leerlingen die uw hulp het hardst nodig hebben, onafhankelijk van de jaargroep waarin ze zitten. Differentiatie en zorgverbreding in Spelling in beeld Met Spelling in beeld heeft u veel mogelijkheden om te differentiëren. Met de differentiatiematerialen Taalmaker, Spellingspoor en het computerprogramma Spelling in beeld heeft u volop mogelijkheden om te differentiëren en iedere leerling adaptief onderwijs te bieden. Hieronder staan de belangrijkste mogelijkheden. Differentiatie naar begeleidingsbehoeften Bij alle lessen kunt u differentiëren in de intensiteit van de begeleiding die u geeft. Veel leerlingen kunt u met een gerust hart zelfstandig laten werken, terwijl u andere leerlingen juist veel instructie en begeleiding wilt bieden. In de handleiding worden onder het kopje Begeleid leren steeds suggesties gegeven voor interactieve begeleiding. De leerlingen die hier minder behoefte aan hebben, laat u zelfstandig werken. Dit kan in de vorm van individueel of samenwerkend leren. Voorinstructie (preteaching) Onder differentiatie naar begeleidingsbehoeften valt ook voorinstructie (preteaching). Die is voornamelijk geschikt voor twee groepen leerlingen: leerlingen met een beperkte woordenschat en leerlingen die door een diepere oorzaak structureel moeite hebben met spelling. Leerlingen met een beperkte woordenschat profiteren ervan als zij voorafgaand aan de les instructie krijgen over de betekenis van de woorden van de week en de extra woorden. Sommige leerlingen hebben door een diepere oorzaak moeite met spelling. De oorzaak kan dyslexie of dysorthografie zijn. Door deze leerlingen voorinstructie te geven, bereikt u dat zij de uitleg tijdens de lessen herkennen en de stof daardoor gemakkelijker opnemen en verwerken. Hierbij kunt u de kopieerbladen extra oefening in Kopieerboek e gebruiken. Tempodifferentiatie: extra stof Tijdens de lessen zullen sommige leerlingen eerder klaar zijn dan andere. In eerste instantie kunnen deze leerlingen een extra opdracht gaan maken. In het werkboek wordt hiernaar aan het einde van iedere les verwezen. De extra opdrachten staan achterin het werkboek. De leerlingen verwerken ze in een schrift. Mocht er daarna nog behoefte zijn aan meer stof, dan kunt u de leerlingen verder laten gaan met plustaken. Zij kunnen dan verder werken met het Computerprogramma Spelling in beeld e, of aan taken uit Taalmaker e. Taalmaker is de naam van de set extra opdrachten bij Taal in beeld en Spelling in beeld. Die set extra taaltaken bestaat uit kaarten, werkbladen (kopieerbladen) en elektronische werkbladen (software). Spelling komt hierbij in toepassende vorm aan de orde. Niveaudifferentiatie in week 4: herhalingstaken en plustaken In het begin van de vierde week van ieder blok maken de leerlingen een controledictee. Aan de hand daarvan stelt u vast welke leerlingen de doelen van de eenheid bereikt hebben. Leerlingen die de doelen nog niet bereikt hebben, krijgen in de vierde week herhalingstaken. De andere leerlingen gaan aan de slag met plustaken. Herhalingstaken Herhalingstaken bieden instructie en verwerking, gericht op één spellingcategorie. Leerlingen die tijdens de controletoets een spellingcategorie nog niet blijken te beheersen, komen hiervoor in aanmerking. U kunt deze leerlingen zelfstandig of interactief met de spellingcategorie laten oefenen. Met het Computerprogramma Spelling in beeld e kunnen de leerlingen zelfstandig aan de slag. Het heeft dezelfde leerstofopbouw als de rest van de methode. De leerlingen krijgen uitleg in geschreven en gesproken vorm, ze oefenen met aantrekkelijke spellen, ze worden getoetst door middel van dictees en krijgen op basis van de resultaten verlengde instructie en extra oefening. Met het leerspel Spellingspoor kunt u een groepje leerlingen over een spellingcategorie interactieve herinstructie geven en begeleide verwerking bieden. De leerlingen voeren op een spelbord een aantal instructieactiviteiten uit, die ze vervolgens verwerken. De herhalingstaak Spellingspoor is in beginsel een begeleide activiteit. U kunt leerlingen met het Computerprogramma Spelling in beeld e zelfstandig aan herhalingstaken laten werken of met Spellingspoor interactief herinstructie en begeleiding geven. U kunt ook voor een combinatie van beide vormen kiezen. U laat dan bijvoorbeeld de leerlingen eerst zelfstandig op de computer aan de herhalingstaak werken en u geeft alleen interactieve herinstructie aan de leerlingen die dat daarna nog nodig hebben. In de handleiding vindt u in ieder blok een verwijzing naar de herhalingstaken bij de verschillende spellingcategorieën. Spelling in beeld - jaargroep 8 - handleiding e1 7 -Spellingin

7 n -Spelling- hl algemene handleiding Plustaken (verdiepingsstof) Plustaken zijn taalactiviteiten vanuit een andere invalshoek, meestal gericht op toepassing van geleerde kennis en vaardigheden. Alle plustaken vindt u in het onderdeel Taalmaker e. Taalmaker bestaat uit een kaartenset, werkbladen (kopieerbladen) en elektronische werkbladen (software). Periodiek zullen de plustaken in Taalmaker aangevuld en vernieuwd worden, waardoor de uitdaging voor de leerlingen groot blijft. Zorgverbreding Spelling in beeld is er in beginsel op gericht dat alle leerlingen de leerstof in dezelfde tijd doorlopen. Wij raden u aan deze doelstelling ook voor zwakke spellers zo veel mogelijk aan te houden. Dit kunt u realiseren door zwakke spellers tijdens de lessen begeleide instructie en verwerking te bieden. Daarnaast kunt u voor deze leerlingen eventueel extra instructie- en inoefentijd inroosteren. Deze benadering waarbij u zwakke leerlingen ondersteunt, blijkt effectiever te zijn dan de aanpak waarbij u de doelstellingen voor groepjes leerlingen aanpast (en dus verlaagt). Een bijkomend voordeel van deze benadering is dat u bij de introductie van de les en de reflectie op de les de hele groep kunt aanspreken, ook als de meeste leerlingen bezig zijn met zelfstandig leren. Uiteraard kan het daarnaast noodzakelijk zijn voor individuele leerlingen de doelstellingen wel aan te passen. Daarbij gaat het om leerlingen die door een diepere oorzaak structureel moeite met spellen hebben en het tempo van de groep daardoor niet kunnen volgen. Toetsing en evaluatie in Spelling in beeld Spelling in beeld kent verschillende manieren om de resultaten van de leerlingen te evalueren. Het gaat hierbij om evaluatie op korte, middellange en lange termijn. Reflectie per les De opdracht Terugkijken aan het eind van iedere les is een geschikt handvat om met de leerlingen te bespreken wat zij in deze les hebben geleerd. Dat kunt u doen als afronding van een interactieve les, maar de opdracht Terugkijken is ook een geschikt aanknopingspunt om te reflecteren op een les die door de leerlingen zelfstandig is verwerkt. De reflectie kunt u zowel richten op de leerstof als op het leerproces. Evaluatie per blok Voor de evaluatie van de vorderingen zijn in ieder blok twee dictees opgenomen: een signaaldictee na les 5 van ieder blok; een controledictee na les 6 van ieder blok. Het signaaldictee is facultatief. U neemt het af om de leerlingen te betrekken bij hun eigen leerproces. Dat doet u nadat alle spellingcategorieën van het blok aan de orde zijn gekomen, maar voordat de beheersing daarvan wordt getoetst met het controledictee. De leerlingen schrijven de woorden van het signaaldictee op. Ze kiezen bij ieder woord de bijpassende strategie. Ze geven aan of ze denken het woord goed te hebben geschreven. De leerlingen kijken hun eigen signaaldictee na en verbeteren hun fouten. U adviseert leerlingen die fouten hebben gemaakt de betreffende uitlegkaarten nog eens door te nemen. De resultaten van de signaaldictees worden niet geregistreerd. U kunt het signaaldictee ook gebruiken om te kijken in welke spellingcategorie veel leerlingen nog fouten maken. Aan die categorieën kunt u vervolgens klassikaal aandacht besteden. Als blijkt dat veel leerlingen in verschillende categorieën nog fouten maken, raden we u aan in herhalingsles 6 van het blok te kiezen voor begeleid leren. Het controledictee neemt u af na les 6, dus aan het eind van week 3 of aan het begin van week 4. Aan de hand van de resultaten kunt u vaststellen welke leerlingen de doelen van het blok bereikt hebben. De resultaten van het controledictee noteert u op het registratieblad controledictees e1. Dat registratieblad vindt u in het kopieerboek. Op basis van de score per spellingcategorie krijgt u een advies over de gewenste vervolgactiviteiten. Enkele leerlingen zullen herhalingstaken moeten gaan uitvoeren. De meeste leerlingen zullen worden verwezen naar de plustaken in het onderdeel Taalmaker. U kunt er ook voor kiezen om het controledictee af te nemen met het Computerprogramma Spelling in beeld. De dictees zijn identiek aan de dictees in de handleiding. De leerlingen maken het dictee dan op de computer en vervolgens analyseert en registreert de computer de resultaten. Op basis van deze analyse geeft de computer aan welke spellingcategorieën de leerling nog niet goed beheerst en selecteert hij de instructiemomenten en de oefeningen die de leerling extra hulp kunnen bieden. Op deze manier is er direct een herhalingsprogramma op maat beschikbaar. Methodeonafhankelijke toetsen De controletoetsen zijn methodeafhankelijk. Ze toetsen de beheersing van de leerstof die in Spelling in beeld is aangeboden. Op basis van de resultaten van de controletoetsen kunt u dus geen uitspraak doen over het algemene spellingniveau van een leerling in vergelijking tot leeftijdgenoten. Om een compleet beeld van de spellingvorderingen van de leerlingen te krijgen, raden wij u aan om naast de controletoetsen ook methodeonafhankelijke toetsen af te nemen. Die zijn speciaal voor dit doel ontwikkeld. Een bekend voorbeeld zijn de spellingtoetsen van het Cito. 8 Spelling in beeld - jaargroep 8 - handleiding e1

8 algemene handleiding De materialen van Spelling in beeld Het materialenoverzicht Het e1-gedeelte van Spelling in beeld bestaat uit de volgende materialen: Basismaterialen: Werkboek e1 Antwoordenboek e1 Handleiding e1 Kopieerboek e Uitlegkaarten e Differentiatiematerialen: Spellingspoor e Computerprogramma Spelling in beeld e Taalmaker e Basismaterialen In Werkboek e1 zijn de lessen 1 tot en met 6 van ieder blok opgenomen. Daarnaast maken de leerlingen in iedere les twee opdrachten in een cahier (spellingschrift). Hierdoor ervaren de leerlingen dat spelling als bewuste activiteit niet beperkt blijft tot het maken van spellingopdrachten in een werkboek. Het ligt voor de hand dat de leerlingen eventuele extra opdrachten aan het einde van de les ook in dit spellingschrift verwerken. In Antwoordenboek e1 zijn de antwoorden bij de opdrachten terug te vinden. Bij open vragen staat een suggestie voor een goed antwoord. U gebruikt het antwoordenboek om het werk na te kijken, of u laat de leerlingen dat zelf doen. De leerlingen gebruiken de Uitlegkaarten e om de instructie over een spellingcategorie door te nemen. De uitlegkaarten fungeren tevens als naslagwerk dat leerlingen bij twijfel kunnen raadplegen. In Handleiding e1 is het volledige lesprogramma voor de leerkracht beschreven. Bij iedere les zijn suggesties voor begeleid leren opgenomen. U vindt hier ook de activiteitenbeschrijvingen bij de toetstaken, de herhalingstaken en de verwijzingen naar de plustaken. Differentiatiematerialen Met Spellingspoor kunt u met een groepje leerlingen op een interactieve manier een herhalingstaak uitvoeren. U geeft aan de hand van opdrachten op een spelbord (her)instructie over een spellingcategorie waarmee een aantal leerlingen volgens het controledictee nog moeite heeft. Bij de instructie gebruiken de leerlingen de betreffende uitlegkaart. Zij verwerken de instructie schriftelijk op het Spellingspoorkopieerblad. Bij deel e van Spelling in beeld hoort het Computerprogramma Spelling in beeld e. U kunt dit programma zowel voor als na het controledictee inzetten. Voorafgaand aan het controledictee dient het als extra oefenstof die aansluit op de leerstof uit het werkboek en de uitlegkaarten. Aansluitend op het controledictee biedt het programma een scala aan mogelijkheden voor verlengde instructie en extra oefening. U kunt het programma ook inzetten als plustaak. U kunt de leerlingen zelfstandig aan de slag laten gaan met spellingcategorieën die pas in latere blokken in de klas aan de orde komen. Als u kiest voor dit type differentiatie, kan het computerprogramma Spelling in beeld voor u een belangrijk hulpmiddel zijn. Taalmaker e is de set waarin alle overige plustaken zijn verzameld. Taalmaker hoort bij de methodes Taal in beeld en Spelling in beeld. Taalmaker e bestaat uit een doos met kaarten, kopieerbladen en elektronische werkbladen die op de computer gemaakt kunnen worden. U kunt de plustaken op twee momenten inzetten. U kunt plustaken gebruiken in de basislessen. Als leerlingen eerder klaar zijn met de opdrachten en een extra opdracht, kunt u ze laten werken aan plustaken. In week 4 spelen de plustaken een grotere rol. Na het controledictee zijn de meeste leerlingen hiermee aan de slag. Wat wordt wanneer gebruikt? Een blok in Spelling in beeld bestaat uit vier lesweken. Tijdens de eerste drie weken wordt de basisleerstof aangeboden. In de eerste les van de week gaat het daarbij steeds om klankwoorden, regelwoorden of werkwoorden, in de tweede les van week 1 en 2 om weetwoorden. Les 6 heeft een algemeen herhalingskarakter. Daarin wordt de leerstof van het blok herhaald en wordt teruggegrepen op eerder aangeleerde spellingcategorieën. Deze lessen staan in het werkboek. In de handleiding worden de lessen toegelicht. Na het controledictee werkt een deel van de leerlingen in week 4 aan herhalingstaken. Zij doen dat interactief aan de hand van Spellingspoor of zelfstandig met het Computerprogramma Spelling in beeld e. De overige leerlingen gaan zelfstandig aan de slag met plustaken van Taalmaker e en het Computerprogramma Spelling in beeld e. Hieronder zijn de activiteiten en de te gebruiken materialen in een schema geplaatst. Week 1, 2 en 3 Week 4 Basisstof Lessen (werkboek en Controledictee uitlegkaarten) (handleiding en Signaaldictee kopieerboek) (handleiding en kopieerboek) Herhalingstaken Geen Spellingspoor Computerprogramma Spelling in beeld Plustaken Taalmaker Computerprogramma Spelling in beeld Taalmaker Computerprogramma Spelling in beeld Spelling in beeld - jaargroep 8 - handleiding e1 9 -Spellingin

9 n -Spelling- hl algemene handleiding De leerstof in Spelling in beeld Het Nederlandse Spellingsysteem De Nederlandse taal kent een alfabetisch schriftsysteem. Dat betekent dat afzonderlijke klanken van een woord (fonemen) door een beperkt aantal tekens (grafemen) worden weergegeven. Door dit fonologisch beginsel zou het Nederlandse spellingsysteem ook voor kinderen doorzichtig moeten zijn. Maar de spelling van woorden in het Nederlands wordt niet alleen bepaald door het fonologisch beginsel, maar ook nog door andere beginselen, die met dat fonologisch beginsel in strijd zijn. Het morfologisch beginsel heeft betrekking op de vorm van de woorden. Van dat beginsel zijn de volgende twee regels afgeleid: de regel van de gelijkvormigheid en de regel van de overeenkomst. De regel van de gelijkvormigheid houdt in dat een woord steeds op dezelfde manier geschreven wordt. Omdat honden geschreven wordt met een d, wordt ook hond met een d geschreven. De regel van de overeenkomst houdt in dat de opbouw van een woord in de schrijfwijze zichtbaar wordt. Om die reden wordt breedte gevormd als lengte, dorpsstraat als dorpsweg. Het derde beginsel is het etymologisch beginsel. Dat houdt in dat de oorspronkelijke schrijfwijze bepalend is voor de schrijfwijze. Dit beginsel geldt bijvoorbeeld voor woorden die in het verleden verschillend werden uitgesproken, zoals rauw en rouw. Het beginsel van de taal van herkomst bepaalt de schrijfwijze van veel woorden in de Nederlandse taal die uit andere talen afkomstig zijn. Daarnaast zijn de regels voor de verdubbeling en verenkeling van kracht. Al naar gelang klankgroepen (de stukjes waarin woorden worden uitgesproken) op een lange klinker of een korte klinker eindigen, geldt de regel van de verenkeling of de regel van de verdubbeling. Al deze beginselen en regels, die ook weer uitzonderingen kennen, zijn van invloed op de spelling. Daardoor is het voor kinderen niet eenvoudig greep te krijgen op het Nederlandse spellingsysteem. Doelstelling spellingonderwijs De doelstelling van het spellingonderwijs is: de leerlingen zijn in staat spelling als functionele taalactiviteit te hanteren. In gewone schriftelijke uitingen kunnen ze zonder fouten spellen. Spellingstrategieën Spelling in beeld richt zich zowel op het spellingproduct (het juist spellen van zo veel mogelijk woorden), als op het spellingproces (het kunnen bepalen van de juiste denkwijze om te komen tot de juiste spelling van een woord). Daarom krijgen spellingstrategieën veel nadruk. Een spellingstrategie is een aanpak. Hoe gaat iemand die woorden spelt te werk? Directe spellingstrategie Geoefende spellers passen bij het schrijven van de meeste woorden de directe strategie toe. Daarbij speelt het geheugen een belangrijke rol. Van elk woord is bepaalde informatie vastgelegd in het zogenaamde mentale lexicon. Daarbij gaat het om informatie over de klank, de uitspraak, de vorm, de betekenis en over de mogelijkheid het woord met andere woorden te combineren (syntactische informatie). Van verreweg de meeste woorden is zulke informatie al in het mentale lexicon aanwezig, voordat een kind deze woorden leert spellen. Bij het spellen leert het kind zulke informatie te koppelen aan de zogenaamde orthografische informatie, de informatie over hoe een woord gespeld wordt. Volgens recente theorieën zou daarbij sprake zijn van versmelting: wanneer een kind een bepaald woord hoort, wordt de overige informatie over dat woord geactiveerd. Zo kunnen leerlingen woorden ophalen uit hun geheugen. Wanneer ervaren spellers het woord bomen schrijven, passen zij de directe strategie toe, dat wil zeggen: zij hoeven er niet meer over na te denken hoe zij dat woord schrijven, zij kunnen dat woord ophalen uit hun geheugen. Het spellingonderwijs is erop gericht dat de leerlingen zo veel mogelijk woorden kunnen schrijven door toepassing van deze directe strategie, dus door de woorden uit het mentale lexicon op te halen. Maar de orthografische informatie over woorden wordt niet zomaar toegevoegd aan het mentale lexicon. Dat vergt instructie en oefening. Pas na een aantal jaren spellingonderwijs kan een kind een behoorlijk aantal frequente woorden foutloos volgens de directe strategie schrijven. Indirecte spellingstrategieën Zolang leerlingen niet de vaardigheid hebben om woorden volgens de directe strategie te schrijven, leren zij gebruik te maken van indirecte strategieën. Die zijn gericht op het herkennen van de spellingmoeilijkheid van de aan te leren woorden. Leerlingen leren deze strategieën bewust toe te passen. De aan te leren woorden zijn ingedeeld in spellingcategorieën. Voorbeelden daarvan zijn: woorden met sch~, woorden met ei en woorden op ~ee. Spelling in beeld onderscheidt bij de onveranderlijke woorden (de niet-werkwoorden) ongeveer 90 verschillende categorieën. Omdat gebleken is dat veel leerlingen moeite hebben om meerdere strategieën efficiënt toe te passen, is ervoor gekozen om het aantal hoofdstrategieën te beperken. Het is mogelijk de instructie over de verschillende spellingcategorieën te baseren op slechts drie strategieën: klankstrategie regelstrategie weetstrategie Daarnaast wordt als hulpstrategie de opzoekstrategie aangeleerd. 10 Spelling in beeld - jaargroep 8 - handleiding e1

10 algemene handleiding Klankstrategie (fonologische strategie) Bij de klankstrategie wordt benadrukt dat er een vaste relatie bestaat tussen een klank en de schrijfwijze daarvan. Dat kan gaan om losse klanken: de klank /oe/ schrijf je als oe. Maar ook bij clusters van klanken is er een vaste relatie tussen klank en schrijfwijze. Zo wordt de klank /ooj/ altijd als ooi geschreven. De klankstrategie bouwt voort op het spellen in groep 3. Daarin schrijven de leerlingen woorden op door ze eerst in klanken te hakken (auditieve discriminatie) en de letters bij die klanken in de goede volgorde op te schrijven. Regelstrategie Met de regelstrategie leren de leerlingen regels toe te passen om woorden goed te schrijven. Een voorbeeld van een regel is: Hoor je aan het eind van een klankgroep een /aa/, dan schrijf je a. Je kunt het woord water niet goed schrijven door het woord in klanken te hakken en vervolgens de letters bij de klanken in de goede volgorde op te schrijven (waater). Weetstrategie (woordbeeldstrategie) Bij veel woorden bestaat er geen eenduidige koppeling van klanken en schrijfwijze. De ei klinkt hetzelfde als de ij. De leerlingen leren dat ze deze woorden moeten onthouden door inprenting. Bij andere woorden bestaat officieel wel een klankverschil, maar dat klankverschil is niet altijd duidelijk hoorbaar, onder meer door regionale verschillen. Daarom zijn woorden die beginnen met f~, v~, s~ en z~ ook bij de weetwoorden ondergebracht. Voor weer andere woorden gelden wel regels, maar die zijn omslachtig uit te leggen. Zo eindigen in het Nederlands niet veel woorden op ~b. Je kunt op die woorden wel een regelstrategie toepassen (langer maken), maar je kunt de belangrijkste woorden op ~b net zo goed leren door inprenting. Klankspoor, regelspoor, weetspoor Op de uitlegkaarten zijn de termen klankwoord, regelwoord of weetwoord vanaf groep 6 vervangen door klankspoor, regelspoor en weetspoor. De leerlingen krijgen met steeds langere woorden te maken en er moeten verschillende strategieën na elkaar worden toegepast. Leerlingen leren te denken in klankgroepen. Ze beslissen bij iedere klankgroep welk spoor ze moeten toepassen. Zo moeten ze bij het woord koudwaterkraan vaststellen dat het om een samenstelling gaat. Daarna volgen ze achtereenvolgens het weetspoor (ou of au), het regelspoor (d of t), het regelspoor (a of aa), het klankspoor (er of ur) en het klankspoor (kraan). In de hogere jaargroepen krijgen de langere woorden met gemengde sporen meer aandacht. Strategie bepalen De leerlingen wordt regelmatig gevraagd om aan te geven welke strategie bij een woord past. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij de signaaldictees. Daar kruisen de leerlingen achter ieder dicteewoord één van de vier rondjes aan. Het rondje ww is vanaf groep 6 toegevoegd en verwijst naar de werkwoordspelling. Dat is een aparte leerlijn die in jaargroep 6 vanaf blok 2 aan de orde komt. In groep 4 en 5 moesten de leerlingen bij opdracht 2 in het werkboek het rondje kleuren van de strategie die bij de woorden van de week past. Vanaf groep 6 wordt dat niet meer gevraagd. Laat de leerlingen die deze rondjes toch willen kleuren, daarbij de kleuren gebruiken die bij de strategieën passen. Elke strategie is gekoppeld aan een kleur, die terugkomt op de uitlegkaarten. De klankwoorden zijn groen, de regelwoorden zijn oranje en de weetwoorden blauw. De uitlegkaarten over de werkwoordspelling zijn paars. Opzoekstrategie Het spellingonderwijs is erop gericht dat de leerlingen over de kennis en de vaardigheid beschikken om de meeste frequente woorden foutloos te schrijven. Daarnaast zullen er altijd woorden zijn waarvan de juiste spelling voor twijfels zorgt. Ook mensen die over een uitstekende spellingvaardigheid beschikken, raadplegen bij het schrijven van teksten regelmatig een woordenboek of woordenlijst. In Spelling in beeld d en e zijn structureel opzoekopdrachten opgenomen. Die zijn erop gericht dat leerlingen ook deze spellingstrategie gaan beheersen. In Spelling in beeld e zoeken de leerlingen in alle lessen 2, 4 en 6 vier woorden op. Daarvan zijn de beginletters gegeven. De punten staan voor het aantal weggelaten letters. In beginsel leidt het opzoeken in een woordenboek of een woordenlijst tot één goede oplossing. Analogiestrategie Bij de onveranderlijke woorden wordt de analogiestrategie niet gebruikt om woorden aan te leren. Het analogiebeginsel gaat ervan uit dat leerlingen zelf de overeenkomst ontdekken in een rijtje net als-woorden. Veel zwakke spellers hebben er moeite mee om die impliciete overeenkomst voor zichzelf te benoemen en te gebruiken. Daarom worden zo veel mogelijk woorden aangeleerd volgens de expliciete klankstrategie. Iedere week leren de leerlingen zes klank- of regelwoorden van de week. De leerkrachten wordt aangeraden om die woorden op het bord te schrijven en dagelijks door de leerlingen te laten omwisselen voor woorden uit dezelfde spellingcategorie (zie Activiteiten voor tussendoor). Zo wordt het analogiebeginsel dus niet toegepast om woorden te leren, maar wel om kennis over aangeleerde woorden uit te breiden naar andere woorden. Werkwoordspelling In jaargroep 6 maken de leerlingen kennis met de werkwoordspelling. De leerlijn werkwoordspelling begint in Spelling in beeld c1. Aan het eind van Spelling in beeld d2 hebben de leerlingen geleerd bijna alle werkwoordvormen correct te schrijven. Spelling in beeld - jaargroep 8 - handleiding e1 11 -Spellingin

11 -Spellingn hl algemene handleiding (onregelmatig werkwoord) (onregelmatig werkwoord) (regelmatig werkwoord) (regelmatig werkwoord) woordenboekvorm: woordenboekvorm: woordenboekvorm: woordenboekvorm: lopen vinden werken redden persoonsvormen tt: persoonsvormen tt: persoonsvormen tt: persoonsvormen tt: 1. ik loop 2. hij loopt 3. wij lopen 1. ik vind 2. hij vindt 3. wij vinden 1. ik werk 2. hij werkt 3. wij werken 1. ik red 2. hij redt 3. wij redden persoonsvormen vt: persoonsvormen vt: persoonsvormen vt: persoonsvormen vt: 4. ik liep 5. wij liepen 4. ik vond 5. wij vonden 4. ik werkte 5. wij werkten 4. ik redde 5. wij redden deelwoordvorm: deelwoordvorm: deelwoordvorm: deelwoordvorm: gelopen gevonden gewerkt gered In Spelling in beeld e wordt veel geoefend met het schrijven van allerlei werkwoordvormen. De leerlijn werkwoordspelling wordt in Spelling in beeld e2 afgerond. In dat deel komt de spelling van een aantal werkwoorden aan de orde die aan het Engels zijn ontleend. De leerlijn werkwoordspelling rust op de volgende pijlers: Leerlingen denken bij het schrijven van werkwoordvormen steeds: Is het een persoonsvorm of niet? Ze beseffen dat ze bij het schrijven van persoonsvormen de keus hebben uit slechts vijf vormen. Ze weten dat ze in de tegenwoordige tijd de vraag Wel of geen t? altijd kunnen oplossen door in gedachten een vorm van het werkwoord lopen in te vullen. Bijna alle werkwoorden hebben vijf persoonsvormen (zie het schema bovenaan deze pagina). De volgende werkwoordvormen leveren vooral problemen op: In de tegenwoordige tijd zorgen de ik-vorm en de hij-vorm van werkwoorden met d, zoals vinden en worden, voor veel problemen. Voor kinderen is het verwarrend dat ze twee woorden die hetzelfde klinken de ene keer als vind, de andere keer als vindt moeten schrijven. In de verleden tijd levert de spelling van de regelmatige ( zwakke ) werkwoorden de meeste problemen op, vooral bij vormen als ik praatte en wij wachtten. Achter de ik-vorm van de tegenwoordige tijd komt ~te of ~ten, ~de of ~den te staan. De leerlingen leren: als in de woordenboekvorm vóór de uitgang ~en een medeklinker van t kofschip staat, dan is de uitgang in de verleden tijd ~te/~ten. Staat in de woordenboekvorm vóór de uitgang ~en een andere letter, dan is de uitgang in de verleden tijd ~de/~den. Een derde probleem waar de meeste leerlingen moeite mee hebben, is de spelling van werkwoorden waarvan de hij-vorm tt hetzelfde klinkt als de deelwoordvorm (gebeurt/gebeurd, vertelt/verteld). Geen persoonsvorm? Dan gelden de gewone spellingregels. De vraag Is het een persoonsvorm of niet? is de centrale vraag om een werkwoordvorm juist te schrijven. Als de werkwoordvorm geen persoonsvorm is, gelden de gewone spellingregels. Die gelden bijvoorbeeld voor de deelwoordvorm en het daarvan afgeleide bijvoeglijke naamwoord (de gemelde schade, de geredde zwemmer). Door steeds de vraag Is het een persoonsvorm of niet? als uitgangspunt te nemen, ervaren de leerlingen gaandeweg dat de spelling van de werkwoorden in beginsel een overzichtelijk systeem is. Opbouw De leerlijn werkwoordspelling in de methode Spelling in beeld kent de volgende opbouw: c1: werkwoorden herkennen van allerlei werkwoorden de drie persoonsvormen tt bij de onderwerpen ik, hij en wij schrijven; c2: van allerlei werkwoorden de drie persoonsvormen tt bij verschillende onderwerpen schrijven; d1: persoonsvorm herkennen; van allerlei werkwoorden de vijf persoonsvormen (drie in de tt, twee in de vt) bij verschillende onderwerpen schrijven; d2: van werkwoorden op ~ten en ~den de vijf persoonsvormen bij verschillende onderwerpen schrijven; van allerlei werkwoorden de deelwoordvorm (voltooid deelwoord) schrijven; werkwoordvormen schrijven waarvan de hij-vorm tt hetzelfde klinkt als de deelwoordvorm (gebeurt/gebeurd, vertelt/verteld); van deelwoorden afgeleide bijvoeglijke naamwoorden schrijven; e1: oefenen en toepassen van alle werkwoordvormen; e2: oefenen en toepassen van alle werkwoordvormen; schrijven van werkwoorden die aan het Engels ontleend zijn. 12 Spelling in beeld - jaargroep 8 - handleiding e1

12 algemene handleiding Inhoud Spelling in beeld e In Spelling in beeld c en d hebben de leerlingen geleerd de persoonsvormen in de tegenwoordige en de verleden tijd te schrijven. In blok 8 van Spelling in beeld d zijn ook de werkwoorden met be~, ge~, her~, ver~, ont~ en de van deelwoorden afgeleide bijvoeglijke naamwoorden aangeboden. Daarmee is in groep 7 alle belangrijke leerstof over werkwoordspelling aan de orde gekomen. Uiteraard betekent dat niet, dat de leerlingen aan het begin van groep 8 de werkwoordspelling in de vingers hebben. Om dat te bereiken is het belangrijk dat zij veel gelegenheid krijgen de leerstof in te oefenen. Handleiding online Deze handleiding is bedoeld om u zo effectief en prettig mogelijk met Spelling in beeld te laten werken. Om deze reden is er ook voor gekozen om dit algemene gedeelte van de handleiding zo compact mogelijk te houden. Mocht u behoefte hebben aan meer of meer gedetailleerde informatie over Spelling in beeld, dan kunt u hiervoor terecht op de website Hier vindt u het onlinegedeelte van de handleiding met alle aanvullende informatie die u zoekt. In blok 1 van Spelling in beeld e komt de spelling van de vijf persoonsvormen tt en vt in les 3 opnieuw aan de orde. Merkt u dat de samenvatting op uitlegkaart WW20 voor sommige leerlingen te beknopt is? Neem dan volgende uitlegkaarten nogmaals met de leerlingen door: WW13: vt regelmatige ww: t kofschip WW14: vt regelmatige ww op ~ven en ~zen WW15: vt regelmatige ww op ~ten WW16: vt regelmatige ww op ~den In blok 2 worden twee lessen gewijd aan kwesties die voor veel leerlingen problemen opleveren: werkwoordvormen die gelijk klinken, maar verschillend geschreven worden (zoals: wij rusten/ wij rustten). werkwoorden met be~, ge~, her~, ver~, ont~. Dat zijn lastige werkwoorden, omdat de hij-vorm tt hij herhaalt hetzelfde klinkt als de deelwoordvorm herhaald. In blok 4 komen de van deelwoorden afgeleide bijvoeglijke naamwoorden aan de orde. Het uitgangspunt daarbij is steeds: dat zijn geen persoonsvormen, dus gelden de gewone spellingregels. Daarom schrijf je de gemelde schade, de vergrote foto en de geschudde kaarten. Al deze leerstof is eerder in Spelling in beeld d aan de orde gekomen. In blok 6 van Spelling in beeld e2 wordt instructie gegeven over de spelling van een aantal werkwoorden die uit het Engels afkomstig zijn. Opdrachten in andere lessen In iedere les staat altijd één opdracht waarin een eerder aangeboden instructie over werkwoordspelling wordt verwerkt. Die lijn is in Spelling in beeld c ingezet en wordt in Spelling in beeld d en e voortgezet. In Spelling in beeld e gebeurt dat steeds in opdracht 6. Spelling in beeld - jaargroep 8 - handleiding e1 13 -Spellingin In Spelling in beeld e ligt het accent dus op de inoefening van eerder aangeboden leerstof. Dat gebeurt in de lessen die aan werkwoordspelling zijn gewijd. Soms worden daarin uitlegkaarten uit Spelling in beeld d opnieuw, ongewijzigd aangeboden. Soms wordt de leerstof uit Spelling in beeld d anders geordend en op een nieuwe kaart aangeboden.