Renderen bij een stijgende rente
|
|
- Anke van de Brink
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 ARTIKEL 26 juni 2015 Voor professionele beleggers Renderen bij een stijgende rente Bij stijgende rentes verliezen zowel de verplichtingen als de rentedragende beleggingen van pensioenfondsen waarde. Om de dekkingsgraad te laten profiteren van een stijgende rente kan een pensioenfonds kiezen voor minder rentedragende beleggingen of bescherming te kopen tegen een daling van deze beleggingen. Dit kan via verschillende strategieën, maar welke past het best bij welke risicobereidheid en rentevisie? Remmert Koekkoek & Mathieu van Roon Robeco Customized Overlay Management Menig pensioenfonds gaat uit van een stijgende rente Vaak gehanteerde strategie is afbouw renteafdekking Swaptions kunnen hierbij ook uitkomst bieden Criteria De keuze voor een strategie moet aansluiten bij de wensen van een pensioenfonds. Een belangrijk criterium hierbij is de economische impact: wat kost een dergelijke strategie en wat is het rendementspotentieel? Daarbij komt de analyse van het regelgevingskader: wat betekent dit voor het Vereist Eigen Vermogen (VeV)? En moet er een risico uitruil plaats vinden binnen de totale portefeuille om de afdekking te verlagen? In een vorig artikel ( Hoe onwaarschijnlijk zijn negatieve rentes? ) keken we naar de impact van een lagere renteafdekking bij een verder dalende rente. De strategieën in dit artikel zijn gericht op het renderen bij een stijgende rente. We vergelijken de verschillende strategieën op kosten, economische impact en regelgeving. 1. Kosten: Hoe groot is de optiepremie? 2. Economische impact: Hoe houdt de dekkingsgraad zich bij een rentedaling van 1% en hoeveel potentieel is er bij een rentestijging van 1% of meer? En wat is het effect van oprenting (carry) van zowel de verplichtingen als van de rentedragende beleggingen? 3. Regelgeving: Wat is de impact op het VeV van het pensioenfonds door de verandering van het renterisico (S1)? 1
2 May-10 Aug-10 Nov-10 Feb-11 May-11 Aug-11 Nov-11 Feb-12 May-12 Aug-12 Nov-12 Feb-13 May-13 Aug-13 Nov-13 Feb-14 May-14 Aug-14 Nov-14 Feb-15 May jaars rente De strategieën In de laatste vijf jaar hebben we een geleidelijke daling gezien van de rente naar wat alom als een onwaarschijnlijk laag niveau wordt beschouwd. Menig pensioenfonds gaat dan nu ook uit van een stijging in de komende vijf jaar. Afgelopen weken leek het erop dat deze verwachting gedeeltelijk uitkomt; er was een snelle en hevige stijging terug naar het niveau van eind 2014 (zie figuur 1). Deze beweging, maar ook het nog steeds lage renteniveau, doet de vraag rijzen hoe pensioenfondsen hier op in moeten spelen. Figuur 1: Historische rentebeweging van de 20-jaars swap rente 5% 4% 3% 2% 1% 0% Bron: Bloomberg & Robeco Met de volgende vier strategieën kunnen pensioenfondsen profiteren van een verdere rentestijging: 1. Verlagen van de renteafdekking met 10% door simpelweg 10% van de rentedragende beleggingen af te bouwen 2. Verlagen van de renteafdekking met 10% door het toevoegen van een payer swaption 3. Afdekkingsneutraal opwaarts potentieel creëren door het toevoegen van zowel een payer swaption als het afsluiten van een receiver swap 4. Verlagen van de renteafdekking met 10% door een gedeelte van de rentedragende portefeuille te vervangen door receiver swaptions Figuur 2 toont het effect van deze strategieën op de hoogte van de renteafdekking, waarbij de huidige curve wordt geschokt met parallelle renteveranderingen. Hier is te zien dat Strategie 1, het afbouwen van de renteafdekking, simpelweg een lineaire verschuiving is. De overige strategieën zijn echter een stuk dynamischer. Hierbij komt het uitgangspunt van dit artikel, het renderen bij een stijgende rente, naar voren. Bij een stijgende rente verandert de gevoeligheid van de swaptions en daarmee automatisch ook de renteafdekking. Zoals te zien is, zal bij een sterk stijgende rente de afdekking bij Strategie 2 een stuk lager worden dan bij Strategie 1 en daarmee meer rendementspotentieel hebben. 2
3 -1.6% -1.4% -1.2% -1.0% -0.8% -0.6% -0.4% -0.2% 0.0% 0.2% 0.4% 0.6% 0.8% 1.0% 1.2% 1.4% 1.6% 1.8% 2.0% Renteafdekking Figuur 2: Renteafdekking bij verschillende rentestanden 60% 55% 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% Huidig renteniveau Huidige Situatie Strategie 1 - Verlagen Renteafdekking met 10% Strategie 2 - Payer swaption Strategie 3 - Payer swaption & receiver swap Strategie 4 - Receiver Swaption Instantane renteschokken 1. Verlagen van de renteafdekking Het lineair verlagen van de renteafdekking vergroot zowel het opwaarts potentieel van de dekkingsgraad bij rentestijgingen als ook het neerwaarts risico bij rentedalingen. Voordeel van deze strategie is wel dat deze simpel uit te leggen en te implementeren is. In ons voorbeeld kiezen we voor een daling van 50% naar 40%. 2. Kopen van payer swaption Een swaption geeft het recht, oftewel optie, om in de toekomst een swap aan te gaan tegen een rentetarief dat je nu vaststelt. Een voorbeeld hiervan is een 5 jaar in 20 jaar swaption, wat inhoudt dat je de optie neemt om een swap aan te gaan die pas start over vijf jaar en daarna nog twintig jaar loopt. We gaan in dit artikel uit van de aankoop van een payer swaption waarbij de vastgestelde rente van de onderliggende swap 0.5% boven de huidige marktrente van de onderliggende swap ligt. 1 Deze vastgestelde rente heet ook wel de strike van de swaption. De waarde van de payer swaption stijgt als de rente stijgt. De rentegevoeligheid van de payer swaption is daarmee tegengesteld aan die van een obligatie. Dit betekent dat bij de aankoop van een payer swaption de renteafdekking zal dalen (zoals te zien is in Figuur 2). Om de vergelijking te kunnen maken met Strategie 1 wordt de grootte van de swaption zo gekozen dat de renteafdekking bij aankoop ook in dit geval daalt met 10%. 1 Merk op dat deze huidige marktrente die we kiezen de forward rente is. Met andere woorden de rente van een swap die start over vijf jaar en daarna twintig jaar loopt, zodat de marktwaarde van deze toekomstige swap nul is. Deze forward rente lag op het moment van schrijven ongeveer 0.35% boven de 20-jaarsrente. 3
4 Waarde van de optie Winst/Verlies Uitleg I - Payer Swaption Bij een payer swap betaal je de vaste rente en ontvang je een variabele rente. Als de rente stijgt dan zal de variabele rente die je ontvangt stijgen terwijl je toekomstige betalingen al vastliggen. Hierdoor stijgt de payer swap in waarde. De payer swaption heeft als onderliggende de payer swap en zal daardoor ook in waarde stijgen als de rente stijgt. Figuur 3: Werking van de payer swaption Voor deze optie betaal je een premie. Als de rente op expiratiedatum van de optie onder de strikeprijs staat betekent dit dat de variabele ontvangsten lager zijn dan de vaste betalingen. De optie zal dan waardeloos expireren. Dit betekent dat je een verlies hebt gelijk aan de betaalde premie. Figuur 4 toont het resultaat van een payer swaption op de einddatum van de optie inclusief de betaalde premie. Figuur 4: Resultaat van de payer swaption Strike Bij gelijkblijvende rentes daalt de waarde van een optie langzaam over tijd Swaption premie Rente Als je kiest voor een optie die bijvoorbeeld de obligatieportefeuille beschermt tegen rentestijgingen van meer dan 0.5%, dan koop je een payer swaption waarbij de strike 0.5% ligt boven het huidige renteniveau. Hoe hoger het renteniveau waarboven je beschermd wil worden hoe lager de kans dat die op einddatum wat oplevert en hoe lager dus ook de premie voor de swaption zal zijn. Figuur 5 laat zien hoe het waardeverloop van de payer swaption is als de rente gelijkblijft. De optie heeft een jaar na aankoop, met een gelijkblijvende rente, nog een groot deel van zijn waarde. De waarde die verloren gaat door het verstrijken van de tijd heet ook wel de tijdswaarde. De rente had in het begin vijf jaar de kans om te stijgen, een jaar later heeft de rente slechts vier jaar over om te stijgen boven de strikeprijs. Dit betekent bij gelijkblijvende rente dat na jaar 1 de optie verkocht kan worden met een gering waardeverlies, naast de transactiekosten. Figuur 5: Tijdswaarde van de payer swaption bij gelijkblijvende rente Jaar Jaren tot expiratie 4
5 -1.6% -1.4% -1.2% -1.0% -0.8% -0.6% -0.4% -0.2% 0.0% 0.2% 0.4% 0.6% 0.8% 1.0% 1.2% 1.4% 1.6% 1.8% 2.0% Renteafdekking 3. Kopen van payer swaption & afsluiten van receiver swap Het verlagen van de renteafdekking kan voor veel pensioenfondsen een keuze zijn die teveel neerwaarts risico met zich meebrengt. In dat geval is het ook mogelijk afdekkingsneutraal opwaarts potentieel te creëren door een payer swaption te kopen en tegelijkertijd een receiver swap te kopen met dezelfde rentegevoeligheid op dat moment (figuur 5). Ten opzichte van Strategie 2 betekent dit een parallelle verschuiving omhoog van 40% naar 50% renteafdekking. Figuur 5: Renteafdekkingverloop Payer Swaption & Receiver Swap 60% 55% 50% 45% 40% 35% 30% 25% Huidige Situatie Strategie 2 - Payer swaption Strategie 3 - Payer swaption & receiver swap Instantane renteschokken Deze strategie geeft in vergelijking met Strategie 2 meer bescherming als de rente daalt, maar heeft ook minder opwaarts potentieel bij stijgende rente. Dit komt door de parallelle verschuiving van de renteafdekking die voortkomt uit de afgesloten receiver swap. Naarmate de rente sterker verandert, zal óf de rentegevoeligheid van de swaption óf van de swap dominanter worden. Zo zal bij een sterke rentestijging de kans op uitoefening van de swaption aan het einde van de looptijd toenemen en is de rentegevoeligheid van de swaption groter. Bij een sterke daling van de rente zal de kans op uitoefening juist afnemen en de rentegevoeligheid van de swaption zal daarmee reduceren tot 0. Dan neemt de receiver swap de overhand. 4. Kopen van receiver swaption Een receiver swaption geeft het recht om in de toekomst een receiver swap aan te gaan waarbij een vaste rente ontvangen wordt. Deze swaption zal dus in waarde stijgen bij rentedalingen, terwijl bij rentestijgingen de waardevermindering beperkt is (zie uitleg box II voor meer informatie). De receiver swaption heeft dus dezelfde kant van rentegevoeligheid als een obligatie. Door een gedeelte van de huidige rentedragende beleggingen te vervangen door receiver swaptions kun je het neerwaarts risico beperken terwijl je wel meer kunt profiteren van stijgende rentes (zie Figuur 6). Net als Strategie 1 en 2 verlagen we de renteafdekking tot 40%. Aangezien de rentedragende beleggingen en de receiver swaption dezelfde richting hebben als het gaat om rentegevoeligheid, zal meer dan 10% van de huidige renteafdekking afgebouwd moeten worden om ruimte te maken voor de nieuwe receiver swaption. Bij deze strategie maken we gebruik van een receiver swaption met een strike die 0.5% onder de huidige marktrente van de onderliggende swap ligt. Deze swaption heeft ongeveer 45% van de rentegevoeligheid van de onderliggende swap. Dit betekent dat in totaal 18% van de rentedragende beleggingen moeten worden afgebouwd, om ruimte te kunnen bieden aan de receiver swaption. Door deze afbouw daalt de renteafdekking naar 32%. De vrijgekomen ruimte vullen we op door een receiver swaption aan te gaan ter 5
6 Winst/Verlies -1.6% -1.4% -1.2% -1.0% -0.8% -0.6% -0.4% -0.2% 0.0% 0.2% 0.4% 0.6% 0.8% 1.0% 1.2% 1.4% 1.6% 1.8% 2.0% Renteafdekking grootte van 18% nominaal die de renteafdekking verhoogd met 8% (18%*45% = 8%). Figuur 6: Renteafdekkingverloop Receiver Swaption 60% 55% 50% 45% 40% 35% 30% Huidige Situatie Strategie 4 - Receiver Swaption Instantane renteschokken Figuur 6 laat zien dat de rentegevoeligheid van de swaption stijgt bij een forse daling van de rente. Daarmee zal de renteafdekking ook langzaam weer stijgen naar 50%. Bij een stijging van de rente zal de rentegevoeligheid naar de onderliggende swap juist verder dalen en daarmee zal ook de afdekking onder de 40% dalen. Uitleg II Receiver Swaption Bij een receiver swap betaal je de variabele rente en ontvang je een vaste rente. Als de rente stijgt dan zal de variabele rente die je betaalt stijgen terwijl de ontvangsten al vastliggen. Hierdoor daalt de receiver swap in waarde. De receiver swaption heeft als onderliggende de receiver swap en zal daardoor ook in waarde dalen als de rente stijgt. Als de rente echter daalt, zal de swap (en daarmee de swaption) in waarde toenemen. Voor deze optie moet een premie worden betaald. Als de rente op expiratiedatum van de optie boven de strike prijs staat dan zal de optie waardeloos expireren. Dit betekent dat je een verlies hebt op de optie die gelijk is aan de betaalde premie. Figuur 7 toont de opbrengst van een swaption op de einddatum van de optie inclusief de betaalde premie. Figuur 7: Werking van de receiver swaption Strike Swaption premie Rente 6
7 Overzicht van de kosten Tabel 1 geeft een samenvatting van de strategieën en het effect op de renteafdekking en de premie en de carry beide uitgedrukt in dekkingsgraad per begin juni , 3 Hierin is te zien dat alleen de verlaging van de renteafdekking door afbouw van de swaps zonder premie betaling kan worden uitgevoerd. Maar hier gaat wel carry verloren. Bij Strategie 4, waarbij een gedeelte van de rentedragende beleggingen wordt afgebouwd (van 50% naar 32%) ten gunste van receiver swaptions, gaat carry verloren en moet er premie betaald worden. Tabel 1: Overzicht van de strategieën in dit artikel Strategie Instrument Renteafdekking Premie Carry 1-10% verlaging van renteafdekking (RA) -10% +0.0% -0.7% 2 - Koop Payer Swaption (Pay) -10% -2.4% +0.0% Koop Payer Swaption (Pay) - Afsluiten Receiver - Koop OTM Receiver Swaption (Rec) - Afbouw renteafdekking 0% -2.4% +0.5% -10% -1.3% -1.2% Sterkte rentevisie bepaalt instrument Economische impact Om de economische impact van de strategieën goed te kunnen beoordelen, kijken we naar een hypothetisch pensioenfonds met een nominaal kasstroomprofiel ter grootte van EUR 1 miljard, een duratie van 20 jaar en een markt-dekkingsgraad van 110%. 50% van de rentegevoeligheid van de verplichtingen wordt afgedekt. In de analyse gaan we vijf jaar vooruit en passen we meerdere renteschokken toe op de huidige rentecurve. 4 De resultaten hiervan zijn te zien in Tabel 2. Tabel 2: Dekkingsgraad bij verschillende toekomstige rentestanden voor de verschillende strategieën over vijf jaar Bij gelijkblijvende rente is een renteafdekking van 50% het beste alternatief -1.0% 0.0% 1.0% 2.0% 3.0% Nu 110.0% Basis over vijf jaar 97.3% 105.6% 114.4% 123.5% 132.7% Strategie 1 (RA) 95.1% 104.8% 115.1% 125.7% 136.5% Strategie 2 (Pay) 95.2% 103.2% 112.4% 127.3% 142.7% Strategie 3 (P+R) 97.6% 103.7% 111.0% 124.0% 137.5% Strategie 4 (Rec) 94.6% 103.1% 115.3% 127.7% 140.5% 2 Met het verstrijken van de tijd komt men bij een vastrentend instrument dichter bij de (eind)datum van een cashflow. Rekening houdend met de hoogte van de rentecurve zal hierdoor de hoogte van de verdisconteerde waarde van de cashflow stijgen, ook wel oprenting of carry genoemd. 3 In de analyse nemen we geen transactiekosten (aan- en verkoop) mee. Bij zowel de rentedragende beleggingen als de swaps en swaptions zijn deze in werkelijkheid wel aanwezig. De transactiekosten zijn hoger bij swaptions dan bij swaps en obligaties, maar hebben op dekkingsgraadniveau een marginaal effect. 4 Met andere woorden de curve is over vijf jaar exact gelijk aan de huidige curve, waarna de renteschokken zijn toegevoegd. 7
8 Tabel 2 laat zien dat bij een gelijkblijvende rente en een afdekking van 50% de dekkingsgraad daalt van 110% naar 105.6%. Dit heeft te maken met het vijf jaars cumulatieve effect van de carry die door zowel de verplichtingen als de renteafdekking wordt verdiend. Door deze positieve carry stijgt zowel de marktwaarde van de verplichtingen als die van de afdekking als de rente gelijk blijft. De verplichtingen stijgen 8% door positieve carry over deze vijf-jaars-periode. Aangezien de beleggingen maar de helft van de verplichtingen afdekken, verdienen ze ook maar de helft van de carry, namelijk 4%. Gegeven de uitgangspositie van een dekkingsgraad van 110% betekent dit dat deze daalt over vijf jaar met ongeveer 4.4% (van 110% naar 105.6%). Als het fonds de omvang van de rentedragende beleggingen echter verlaagd van 50% naar 40%, dan wordt er nog minder carry verdiend op de afdekking. De daling van de dekkingsgraad zal daardoor 5.2% zijn. Anders gezegd, een pensioenfonds verliest 0.8% vanwege carry over een periode van 5 jaar wanneer het de renteafdekking verlaagt met 10%. 5 In Strategie 2 waarbij een payer wordt aangekocht voor 2.4% zal bij een gelijkblijvende rente 2.4% tijdswaarde verloren gaan. Het verlies van de swaption bij een gelijkblijvende rente is dus 1.7% groter dan bij het lineair afbouwen van de afdekking. Significant dalende of stijgende rentes de komende vijf jaar hebben echter een positief effect (zie Tabel 2). De tabel toont dat bij elke rentevisie een andere optimale strategie past. Zo is Strategie 3 het meest risicomijdend maar levert deze strategie zeker bij gematigde rentestijgingen minder op dan andere strategieën. Strategie 4 daarentegen werkt het best bij deze gematigde rentestijgingen, maar heeft bij een rentedaling van 1% het grootste neerwaartse risico. Dit ogenschijnlijk vreemde resultaat bij Strategie 4 komt voort uit het feit dat bij gematigde veranderingen van de rente de verlaging van de rentedragende beleggingen een groter effect heeft dan de gekochte receiver swaption. Bij een verdere daling van de rente levert deze strategie wel meer en meer de gewenste bescherming op. Strategie 4 werkt daarmee ook beter dan Strategie 2 tot het moment dat de rentes sterk stijgen. Daarna wordt de payer swaption binnen Strategie 2 sneller meer waard. Verlagen renteafdekking brengt meer risico en lager rendement met zich mee dan een payer swaption bij grotere marktbewegingen Wat voornamelijk opvalt in dit overzicht is dat het lineair verlagen van de renteafdekking ten opzichte van de andere strategieën bij geen enkel scenario als meest optimale naar voren komt. Dit ondanks dat het makkelijker implementeerbaar is. Deze strategie heeft meer last van een rentedaling dan bijvoorbeeld de aankoop van een payer swaption en er is minder opwaarts potentieel bij grotere rentestijgingen. Bij een gelijkblijvende markt is het zelfs het verstandigst om helemaal niets te veranderen aan de renteafdekking om het effect van de carry en verlies van premie bij optiestrategieën te verminderen. De bovenstaande resultaten zijn gebaseerd op vijf jaar in de toekomst, wanneer de opties zijn geëxpireerd. Echter, een pensioenfonds zal de opties zelden de hele looptijd aanhouden. Dit kan zijn omdat de rentevisie wordt gewijzigd, de visie juist is uitgekomen en men de winst wil verzilveren, of omdat men simpelweg de opties niet waardeloos wil laten aflopen (zie Figuur 4). Het is daarom voor een pensioenfonds ook interessant om te kijken wat de dekkingsgraad over één jaar zou zijn bij de verschillende strategieën onder de verschillende rentescenario s. De resultaten hiervan zijn weergegeven in Tabel 3. 5 Dit is de hoeveelheid carry op basis van de huidige rentecurve. Bij rentestijgingen of dalingen zal de hoeveelheid carry ook veranderen. Dit verlies van carry is dan ook een inschatting op basis van de huidige renteniveaus. 8
9 -1.00% -0.75% -0.50% -0.25% 0.00% 0.25% 0.50% 0.75% 1.00% 1.25% 1.50% 1.75% 2.00% 2.25% 2.50% 2.75% 3.00% Verschil in dekkingsgraad Tabel 3: Dekkingsgraad bij verschillende toekomstige rentestanden voor de verschillende strategieën over één jaar Nu 110.0% -1.0% 0.0% 1.0% 2.0% 3.0% Basis over één jaar 98.4% 109.0% 120.9% 133.6% 147.1% Strategie 1 (RA) 96.5% 108.9% 122.7% 137.5% 153.3% Strategie 2 (Pay) 96.9% 108.7% 123.3% 140.6% 159.9% Strategie 3 (P+R) 99.0% 108.8% 121.4% 136.6% 153.9% Strategie 4 (Rec) 96.7% 108.8% 123.2% 139.2% 156.3% Tabel 3 laat zien dat wanneer we het effect van tijd verminderen de optie strategieën aan kracht winnen. Het verlagen van de renteafdekking is zelfs nu de strategie met het meeste neerwaartse risico en het minste opwaarts potentieel in vergelijking met de optie strategieën. Met andere woorden, als de visie van het pensioenfonds is dat de rente de komende tijd (significant) gaat stijgen, dan leveren de optie strategieën over een periode van één jaar een beter rendement op met minder neerwaarts risico dan het lineair verlagen van de renteafdekking. Ook hier geldt dat het aanhouden van 50% renteafdekking het beste alternatief is wanneer er geen verandering is van de rente. Figuur 8 laat het verschil in dekkingsgraad zien ten opzichte van de huidige 50% renteafdekking. Het simpelweg verlagen van de renteafdekking (Strategie 1) brengt naast opwaarts potentieel ook neerwaarts risico met zich mee. Bij kleinere renteveranderingen (tot omstreeks 0.5%) zijn de resultaten van deze strategie vergelijkbaar met de optiestrategieën. Figuur 8: Dekkingsgraad verschil van strategieën ten opzichte van de huidige 50% renteafdekking over één jaar 10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% -1% -2% Huidig Niveau Strategie 1 - (RA) Strategie 2 - (Pay) Strategie 3 (P+R) Strategie 4 (Rec) Huidige Renteafdekking Renteschok De figuur laat zien dat Strategie 3 meer bescherming biedt dan de renteafdekking van 50% en daarbij (beperkt) opwaarts potentieel biedt bij gematigde positieve renteschokken. Ook is te zien dat bij een grotere renteschok (>1%) Strategie 2 het meest opwaarts potentieel biedt en het neerwaarts risico verder beperkt dan Strategie 1 en 4. 9
10 Resultaat S1 in lijn met economisch kader Naast het economisch kader nemen we ook het regelgevingskader mee in de beschouwing. Tabel 4 toont het effect van de strategieën op S1. In het voorbeeld zou de S1 bij de huidige afdekking 4.5% bedragen. Tabel 4: De grootte en verandering van S1 bij de verschillende strategieën Met 50% afdekking 4.5% S1 Verandering Strategie 1 (RA) 5.4% +0.9% Strategie 2 (Pay) 5.3% +0.8% Strategie 3 (P+R) 4.5% +0.0% Strategie 4 (Rec) 5.3% +0.7% Wie kiest om de renteafdekking af te bouwen met 10%, ziet S1 stijgen met 0.9%. Ook bij Strategie 2 en 4 zal S1 stijgen, hoewel een fractie minder dan bij Strategie 1. Strategie 2 en Strategie 4 verschillen weliswaar qua aanpak, maar de resultaten zijn vergelijkbaar. Zoals al eerder aangetoond is Strategie 3 een variant met een lager risicoprofiel. Dit is ook te lezen in Tabel 4: S1 verandert niet ten opzichte van de huidige situatie. Dit resultaat is te verklaren doordat de receiver swap het verlies op de payer swaption bij een rentedaling opvangt. Dit toont aan dat ook onder de regelgeving Strategie 3 als risico-arm(er) wordt gezien ten opzichte van de overige strategieën. De overige strategieën zijn in termen van S1 sterk vergelijkbaar, waardoor het regelgevingskader geen sterk onderscheid maakt voor Strategie 1, 2 of 4. Dit kader heeft dus geen bepalende invloed op de uiteindelijke keuze. Die kan beperkt blijven tot zuiver economisch overwegingen. Keuze tussen Strategie 1,2 of 4 kan zuiver economisch gemaakt worden door beperkte invloed regelgeving Conclusie In dit artikel hebben we vier strategieën vergeleken waarmee je kunt inspelen op stijgende rentes. De meest voor de hand liggende en eenvoudig te implementeren strategie is het lineair afbouwen van de renteafdekking. Bij deze strategie moet echter wel rekening gehouden worden met hoger neerwaarts risico bij rentedalingen en met de toename in het carry verschil tussen beleggingen en verplichtingen. Swaptions kunnen in dit geval uitkomst bieden. Deze instrumenten zijn weliswaar complexer, maar geven een pensioenfonds wel de kans om de exposure meer af te stemmen op de eigen rentevisie en risicobereidheid. Indien een pensioenfonds echter geen sterke visie heeft aangaande de rente, blijkt dat het handhaven van het lange termijn strategische niveau van renteafdekking wenselijk is. Naast de getoonde strategieën is er in de praktijk veel flexibiliteit mogelijk en vergt het vaak maatwerk om aan te sluiten op de visie en risicobereidheid van het pensioenfonds. 10
11 Een van de belangrijkste punten blijft: hoe sterk is de rentevisie van het pensioenfonds?. Als deze neutraal is, is het aanhouden van het lange termijn strategische niveau van de renteafdekking een logische conclusie. Als de visie echter sterk is, dan worden alternatieve instrumenten zoals swaptions interessant omdat deze de mogelijkheid geven om specifiek en efficiënter in te spelen op deze rentevisie. 11
12 Belangrijke informatie Robeco Institutional Asset Management B.V., hierna Robeco, heeft een vergunning als beheerder van ICBE s en ABI s van de Autoriteit Financiële Markten te Amsterdam. Dit document is bedoeld om de professionele belegger te voorzien van informatie over Robeco s specifieke vaardigheden, maar is geen aanbeveling om financiële instrumenten te kopen of verkopen. Alle rechten van Robeco met betrekking tot deze uiting blijven voorbehouden aan Robeco. Niets uit deze uiting mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Robeco. 12
Update over Advies Commissie UFR Alleen voor professionele beleggers
Investment Solutions & Research Update oktober 2013 Update over Advies Commissie UFR Alleen voor professionele beleggers Door Peter van der Spek, Remmert Koekkoek, Daniel Lai - Customized Overlay Management
Nadere informatieUpdate UFR. Update UFR 17 juli 2015 For professional investors. Inleiding
1 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 Zero rentes Update UFR 17 juli 2015 For professional investors Update UFR Voor een gemiddeld pensioenfonds stijgt de waardering van de verplichtingen
Nadere informatieRenterisico Scan. Een second opinion voor pensioenfondsen. met betrekking tot hun rente afdekkingsbeleid. For professional investors
Renterisico Scan Een second opinion voor pensioenfondsen met betrekking tot hun rente afdekkingsbeleid For professional investors 1 Onderwerpen > Waarom deze Scan? > Hoe werkt het? > Contact over de scan
Nadere informatieRenteafdekking op basis van de ultimate forward rate: Bezint eert ge begint?
Renteafdekking op basis van de ultimate forward rate: Bezint eert ge begint? Drs. Dr. Ir. David van Bragt RBA 1 Senior Consultant Investment Solutions, Aegon Asset Management Samenvatting Binnen het Financieel
Nadere informatieHoe onwaarschijnlijk zijn negatieve rentes?
ARTIKEL 11 maart 2015 Voor professionele beleggers Hoe onwaarschijnlijk zijn negatieve rentes? Negatieve rentes voor obligaties met lange looptijden zijn volgens de financiële markten niet onwaarschijnlijk.
Nadere informatieS&V Reflector. Dienen de pensioenfondsen hun langlopende swaps te verkopen? Een risicomanagement discussie
S&V Reflector Dienen de pensioenfondsen hun langlopende swaps te verkopen? Een risicomanagement discussie Juni 2011 Sprenkels & Verschuren wil met dit document haar bijdrage leveren aan een verantwoord
Nadere informatieDe Dynamische Strategie Portefeuille DSP
De Dynamische Strategie Portefeuille DSP Onderdeel van het beleggingsbeleid van Pensioenfonds UWV 1 Inhoudsopgave Waarom beleggen? 4 Beleggen is niet zonder risico s 4 Strategische beleggingsportefeuille
Nadere informatieRenterisico. in een pensioenbalans
Renterisico in een pensioenbalans Wilt u meer weten over renterisico s, swaps en swaptions? Neem dan contact op met uw Account CIO of met onze balansmanagement adviseurs Bas Scholten via bas.schoiten@achmea.ni
Nadere informatieStichting Pensioenfonds Medisch Specialisten. Vermogensbeheer SPMS. 17 november 2014
Stichting Pensioenfonds Medisch Specialisten Vermogensbeheer SPMS 17 november 2014 Structuur SPMS (vermogensbeheer) Bestuur SPMS F&C (verantwoord beleggen) Ortec (ALM studie) Bestuursbureau Investment
Nadere informatieHoe te beleggen onder Solvency II regelgeving t.a.v. verdiscontering verplichtingen?
Hoe te beleggen onder Solvency II regelgeving t.a.v. verdiscontering verplichtingen? 1 Impact regelgeving t.a.v. beleggingsbeleid! "! # $ %&! $' (" ' )* + *! " &,!,, --- 2 Verdisconteringscurve: van economisch
Nadere informatieOptie strategieën. Brochure bestemd voor particuliere beleggers INTERMEDIATE. Een onderneming van de KBC-groep. Gepubliceerd door KBC Securities
Optie strategieën Brochure bestemd voor particuliere beleggers Gepubliceerd door KBC Securities p. 2 Index 1. Grafische voorstelling 4 2. Bull strategieën 5 Call spread 5 Gedekt geschreven call 7 3. Bear
Nadere informatieHet managen van balansen, risico s, risicoprofielen waar u allen druk mee bezig bent, herken ik dus goed.
Speech Bert Boertje, divisiedirecteur Toezicht pensioenfondsen bij DNB, tijdens het beleggersberaad van Pensioen Pro op 8 oktober 2015, getiteld Beleggen tussen twee vuren. In zijn speech ging Boertje
Nadere informatieProductwijzer. Rentederivaten ( )
Productwijzer Rentederivaten 6.0012.96 (08-01-2009) 1 Rentederivaten Afhankelijk van uw situatie, de marktsituatie en marktverwachtingen kan het voor u bijzonder interessant zijn (of wellicht zelfs noodzakelijk)
Nadere informatieLevensverzekeraars reduceren renterisico met derivaten
Levensverzekeringen worden in de regel voor een lange periode afgesloten. De rente speelt hierdoor voor levensverzekeraars een belangrijke rol. Bij een rentedaling daalt het eigen vermogen van deze sector
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Derde kwartaal juli 2017 t/m 30 september Samenvatting:
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Derde kwartaal 2017-1 juli 2017 t/m 30 september 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad is gestegen van 113,6% naar 116,5%; De beleidsdekkingsgraad
Nadere informatieWat betekent een stijgende rente voor het rentebeleid van pensioenfondsen? 10 mei 2017
Wat betekent een stijgende rente voor het rentebeleid van pensioenfondsen? 10 mei 2017 Samenvatting In dit artikel onderzoeken wij de consequenties van een sterk stijgende marktrente voor het rentebeleid
Nadere informatieHedging strategies. Opties ADVANCED. Member of the KBC group
Hedging strategies Opties p. 2 Index 1. Hedging met opties 3 2. Hedging met put opties 4 3. Hedgen met valutaopties 6 Twee valutaoptiecontracten 6 p. 3 Hedging met opties Hedging komt van het Engelse to
Nadere informatieRenterisico. in een pensioenbalans
Renterisico in een pensioenbalans Wilt u meer weten over renterisico s, swaps en swaptions? Neem dan contact op met uw Account CIO of met onze balansmanagement adviseurs Bas Scholten via bas.schoiten@achmea.ni
Nadere informatieKwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM. Tweede kwartaal april 2012 t/m 30 juni Samenvatting: Lage rente drukt dekkingsgraad
Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Tweede kwartaal 2012-1 april 2012 t/m 30 juni 2012 Samenvatting: Lage rente drukt dekkingsgraad Nominale dekkingsgraad is gedaald van 110,0% naar 105,1% Beleggingsrendement
Nadere informatieMIJN HEINZ PENSIOEN Werking Beschikbare premie
MIJN HEINZ PENSIOEN Werking Beschikbare premie Deze slides zijn in juni 2010 gepresenteerd aan deelnemers aan de informatiesessies. De inhoud heeft een puur informatief karakter. Aan de informatie in deze
Nadere informatieProductinformatie rentemanagement
Productinformatie rentemanagement 2 Inhoud Uw onderneming en mogelijke renterisico s 3 Renteswap 5 Rentecap 9 Meer informatie De producten in deze brochure zijn rentederivaten. Rentederivaten zijn complexe
Nadere informatieGovernance Vermogensbeheer: anders denken Robert van der Meer & Martin Mlynár
Governance Vermogensbeheer: anders denken Robert van der Meer & Martin Mlynár Jaarcongres Pensioenfederatie 16 mei 2017 14:30-15:15 15:20-16:05 Martin Mlynár 06 2113 8933 +41 76 397 4200 martin.mlynar@robeco.nl
Nadere informatieAntwoorden Renterisico 1
Antwoorden Renterisico 1 a. 2,35% + 1,20% = 3,55% b. 5.000.000 x 0,0355 x 92/360= 45.361 euro c. Renterisico; in dit geval het risico dat de rente stijgt waardoor de rentekosten voor de onderneming stijgen
Nadere informatieHedging strategies. Opties ADVANCED. Een onderneming van de KBC-groep
Hedging strategies Opties p. 2 Index 1. Hedging met opties 3 2. Hedging met put opties 4 3. Hedgen met valutaopties 6 Drie valutaoptiecontracten 6 p. 3 Hedging met opties Hedging komt van het Engelse to
Nadere informatieOptie strategieën. Brochure bestemd voor particuliere beleggers INTERMEDIATE. Member of the KBC group
Optie strategieën Brochure bestemd voor particuliere beleggers INTERMEDIATE Gepubliceerd door KBC Securities in samen werking met Euronext. p. 2 Index 1. Grafische voorstelling 4 2. Bull strategieën 5
Nadere informatieSamenvatting. Analyses. Kostendekkende premie
Samenvatting Op 14 juli 2015 heeft DNB aangekondigd dat zij de berekeningsmethodiek van de Ultimate Forward Rate (UFR), welke onderdeel vormt van de rekenrente waarmee pensioenfondsen hun verplichtingen
Nadere informatieRenterisico. Achmea Investment Management
Renterisico Achmea Investment Management Inhoudsopgave 01 Inleiding 3 02 De pensioenbalans 4 03 04 05 06 07 08 Van pensioenuitkeringen naar contante waarde 5 Rentegevoeligheid van de Technische Voorziening
Nadere informatieAG8 Derivatentheorie Les6 Hedging. 14 oktober 2010
AG8 Derivatentheorie Les6 Hedging 14 oktober 2010 1 Agenda Huiswerk Casus Hedgen 2 Dag 1 Structured Products 3 Payoff structures Je baas wil nieuwe producten ontwikkelen die het makkelijker maken voor
Nadere informatieAandelenopties in woord en beeld
Aandelenopties in woord en beeld 2 Aandelenopties in woord en beeld 1 In deze brochure gaan we het hebben over aandelenopties zoals die worden verhandeld op de optiebeurs van Euronext. Maar wat zijn dat
Nadere informatieAddendum. Ultimate Forward Rate
Addendum Ultimate Forward Rate Wilt u meer weten over renterisico s, swaps en swaptions? Neem dan contact op met uw Account-CIO of met onze balansmanagement adviseurs Bas Scholten via bas.schoiten@achmea.ni
Nadere informatieUw pensioen en uw risicobereidheid
Uw pensioen en uw risicobereidheid ALV VvGH 24 april 2018 Michiel Kamermans Lid van het bestuur van het Heineken Pensioenfonds 1 Waar gaan we het over hebben Hoe gaat het met het HPF en uw pensioen Wat
Nadere informatieBROCHURE RENTEDERIVATEN
BROCHURE RENTEDERIVATEN In deze brochure legt de AFM de belangrijkste eigenschappen van een rentederivaat uit en zijn vragen opgenomen die u kunt stellen aan uw bank. Deze brochure kunt u gebruiken als
Nadere informatieBeleggingsadvies - Afgeleide producten - Opties - Combinaties
Beleggingsadvies - Afgeleide producten - Opties - Combinaties Op deze pagina vindt u voorbeelden van mogelijkheden met opties. U kan te weten komen hoe u met opties kan inspelen op een verwachte stijging
Nadere informatieGevolgen marktwaardering verplichtingen op beleid pensioenfondsen
Gevolgen marktwaardering verplichtingen op beleid pensioenfondsen Inleiding Op dit moment wordt bij pensioenfondsen veel onderzoek gedaan naar de beleidseffecten van het waarderen van pensioenverplichtingen
Nadere informatiePresentatie beleggingsresultaten eerste kwartaal 2018 van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI. Bas Endlich Jacob Vijverberg 1
Presentatie beleggingsresultaten eerste kwartaal 2018 van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI Bas Endlich Jacob Vijverberg 1 Agenda Financiële markten Resultaten Vooruitzichten Bron: Bloomberg, Aegon Asset
Nadere informatieBeleggen voor een goed pensioenresultaat. Oskar Poiesz Robeco Investment Solutions 10 mei 2016
Beleggen voor een goed pensioenresultaat Oskar Poiesz Robeco Investment Solutions 10 mei 2016 Onderwerpen 1. Beleggen voor pensioen 2. Beleggingskeuzes bepalen het pensioen 3. Welke invloed heb je als
Nadere informatieWat betekent een stijgende rente voor het rentebeleid van pensioenfondsen? 10 mei 2017
Wat betekent een stijgende rente voor het rentebeleid van pensioenfondsen? 10 mei 2017 Samenvatting In dit artikel onderzoeken wij de consequenties van een sterk stijgende marktrente voor het rentebeleid
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Tweede kwartaal april 2012 t/m ultimo juni Samenvatting:
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Tweede kwartaal 2012-1 april 2012 t/m ultimo juni 2012 Samenvatting: Nominale dekkingsgraad gedaald van 107,6% naar 101,9% Beleggingsrendement is 1,6%
Nadere informatieSamenvatting: positief sentiment en gewijzigde rekenrente (UFR) stuwen dekkingsgraad
Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Derde kwartaal 2012-1 juli 2012 t/m 30 september 2012 Samenvatting: positief sentiment en gewijzigde rekenrente (UFR) stuwen dekkingsgraad Nominale dekkingsgraad
Nadere informatieBeleggen voor een goed pensioenresultaat. Oskar Poiesz Robeco Investment Solutions 12 mei 2016
Beleggen voor een goed pensioenresultaat Oskar Poiesz Robeco Investment Solutions 12 mei 2016 Onderwerpen 1. Beleggen voor pensioen 2. Belang van beleggingsbeleid en lifecycle 3. Nieuwe mogelijkheden:
Nadere informatieDeutsche Bank. www.deutschebank.nl. Uw rentederivaat bij. Deutsche Bank
Deutsche Bank www.deutschebank.nl Uw rentederivaat bij Deutsche Bank Uw derivaat bij Deutsche Bank 1. Waarom is deze brochure belangrijk? U heeft op dit moment een rentederivaat. In deze brochure geven
Nadere informatieDe schijnveiligheid van de Ultimate Forward Rate
ROCK note Februari 2013 Alleen voor professionele beleggers De schijnveiligheid van de Ultimate Forward Rate Johan Duyvesteyn Quantitative Research Martin Martens Quantitative Research Roderick Molenaar
Nadere informatieNotitie. Aan Eerste Kamer der Staten-Generaal Nummer PA/2014/11-03. C.c. Datum 14 nov 2014. Van Peter Borgdorff / PFZW Telefoonnr 030-277 9959
Notitie Aan Eerste Kamer der Staten-Generaal Nummer PA/2014/11-03 C.c. Datum 14 nov 2014 Van Peter Borgdorff / PFZW Telefoonnr 030-277 9959 Onderwerp Inbreng financieel toetsingskader (FTK) Op 18 november
Nadere informatiePersbericht. Kwartaalbericht: vierde kwartaal 2011
Persbericht Kwartaalbericht: vierde kwartaal 2011 Hoofdpunten: Dekkingsgraad van 94% is te laag: aanvullende maatregelen nodig Beschikbaar vermogen stijgt met ruim 11 miljard Door gedaalde rente nemen
Nadere informatieHedging strategies: Turbo
Hedging strategies: Turbo Hedging van aandelenposities met een Turbo short p. 2 Index 1. Inleiding 3 Principes 3 2. Voordeel van een Turbo tegenover een optie 4 Risico 4 Hefboom 4 3. Scenario s voor een
Nadere informatieNieuwe ronde, nieuwe risico s, nieuwe kansen? VBA Seminar Risicomanagement, 27 september 2012 Maarten Roest
Nieuwe ronde, nieuwe risico s, nieuwe kansen? VBA Seminar Risicomanagement, 27 september 2012 Maarten Roest Wat wil ik behandelen Marktwaardering UFR Risicomanagement 1 1. Marktwaardering Dekkingsgraad
Nadere informatieEerste observaties septemberpakket. KCM fiduciair management 26 september 2012
Eerste observaties septemberpakket KCM fiduciair management 26 september Wat is relevant voor de beleggingen? Rentecurve In lijn met het voorstel van Kamp: Ultimate Forward Rate (UFR) komt er op basis
Nadere informatieDirect Ingaand Pensioen
Direct Ingaand Pensioen Een pensioenuitkering die bij u past U heeft een Direct Ingaand Pensioen (van Delta Lloyd) aangekocht van uw opgebouwde pensioen. Hiermee heeft u de uitkering gekozen die bij u
Nadere informatieBeleggingsbeleid Pensioenfonds PGB. 29 april 2016
Beleggingsbeleid Pensioenfonds PGB 29 april 2016 1 Uw pensioen bij PGB in 2016 3 september 2015 Pensioenfonds balans 50% 50% Bezittingen Matching portefeuille Staatsobligaties Bedrijfsobligaties Hypotheken
Nadere informatieHoofdstuk 20: Financiële opties
Hoofdstuk 20: Financiële opties Hoofdstuk 20 introduceert financiële opties, die beleggers het recht geven om een aandeel te kopen of te verkopen in de toekomst. Financiële opties zijn een belangrijk instrument
Nadere informatieReactie op Septemberpakket Pensioenen Alleen voor professionele beleggers
FTK Update september 2012 Reactie op Septemberpakket Pensioenen Alleen voor professionele beleggers.. Door Peter van der Spek en Remmert Koekkoek, Customized Overlay Management Roderick Molenaar en Laurens
Nadere informatieAdvies Commissie Parameters 2019 En de effecten naar de situatie per 31 mei 2019
Advies Commissie Parameters 2019 En de effecten naar de situatie per 31 mei 2019 Op 6 juni 2019 heeft de Commissie Parameters 2019 haar advies verzonden aan de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
Nadere informatie10 De ultimate forward rate: introductie en impact op renteafdekking
10 De ultimate forward rate: introductie en impact op renteafdekking Binnen het Financieel Toetsingskader (FTK) worden de verplichtingen van pensioenfondsen vanaf eind september 2012 gewaardeerd met behulp
Nadere informatieKwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM
Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Derde kwartaal 2017-1 juli 2017 t/m 30 september 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad eind september 2017 is 117,8% en is gestegen ten opzichte
Nadere informatieEuronext.liffe. Inleiding Optiestrategieën
Euronext.liffe Inleiding Optiestrategieën Vooraf De inhoud van dit document is uitsluitend educatief van karakter. Voor advies dient u contact op te nemen met uw bank of broker. Het is verstandig alvorens
Nadere informatieEvenwichtig beleggen? Ontdek de juiste balans tussen rendement en risico, zonder dat u ervan wakker hoeft te liggen.
Evenwichtig beleggen? Ontdek de juiste balans tussen rendement en risico, zonder dat u ervan wakker hoeft te liggen. Bent u als belegger op zoek naar rendement én bescherming, zonder de zorgen van het
Nadere informatieMarktwaardedekkingsgraad per 31 maart 2014: 128,6%, een toename van 3,3%-punt ten opzichte van 31 december 2013.
Kwartaalbericht 2014 Samenvatting Marktwaardedekkingsgraad per 31 maart 2014: 128,6%, een toename van 3,3%-punt ten opzichte van 31 december 2013. Meer informatie vindt u op de website. Beleggingsrendement
Nadere informatiea. Wat zijn de rentekosten voor de onderneming uitgedrukt in een percentage voor het kwartaal dat volgt op het renteherzieningsmoment.
Renterisico 1 Een onderneming heeft een lening met een omvang van 5 miljoen euro en een variabele rente die is gebaseerd op het EURIBOR-tarief. De rente wordt per kwartaal opnieuw vastgesteld. De bank
Nadere informatieWie krijgt de schuld van de volatiliteit?
Wie krijgt de schuld van de volatiliteit? Waar komt al die volatiliteit in 2016 vandaan? De verleiding is groot om naar zondebokken te zoeken of structurele problemen als oorzaak aan te wijzen. Maar is
Nadere informatievba _beleggingsprofessionals JOURNAAL 26 review Nederlandse beleggers en swaptions: spijt en hoe dit te vermijden
Nederlandse beleggers en swaptions: spijt en hoe dit te vermijden Auteur Gijsbert de Lange 1 (owers Watson). Inleiding Een voorbeeld van succesvolle innovatie door Nederlandse beleggers is het gebruik
Nadere informatieOptie-Grieken 21 juni 2013. Vragen? Mail naar
Optie-Grieken 21 juni 2013 Vragen? Mail naar training@cashflowopties.com Optie-Grieken Waarom zijn de grieken belangrijk? Mijn allereerste doel is steeds kapitaalbehoud. Het is even belangrijk om afscheid
Nadere informatieVerklaring beleggingsresultaten en verlaging pensioenen
Verklaring beleggingsresultaten en verlaging pensioenen Het bestuur van Stichting Pensioenfonds Randstad heeft medio februari 2014 moeten besluiten tot het doorvoeren van een pijnlijke maatregel. Om de
Nadere informatieOptie strategieën. Brochure bestemd voor particuliere beleggers BASIC. Member of the KBC group
Optie strategieën Brochure bestemd voor particuliere beleggers Gepubliceerd door KBC Securities in samen werking met Euronext. p. 2 Index 1. Basisstrategieën 2 2. Voorbeelden van toepassingen 2 3. Grafische
Nadere informatieStichting Pensioenfonds Ballast Nedam
Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam Deelnemersvergadering Arthur van der Wal Nieuwegein, 28 september 2006 Agenda < Huidig Mandaat bij ING IM < Performance, Beleid en Vooruitzichten < Financieel Toetsingskader
Nadere informatie2013 in het kort SAMENVATTING VAN HET JAARVERSLAG
2013 in het kort SAMENVATTING VAN HET JAARVERSLAG 1 Toelichting op het jaarverslag In het Jaarverslag 2013 legt het pensioenfonds uitgebreid verantwoording af over de ontwikkelingen, besluiten en gebeurtenissen
Nadere informatieRenteswap. omruilen voor vaste swaprente. Hoe werkt een variabele Euribor-rente? Wat is een renteswap? Zo werkt de renteruil
variabele Euriborrente omruilen voor vaste swaprente In dit productinformatieblad leest u in het kort wat een renteswap is, hoe het werkt en wat de voordelen en risico s zijn. De renteswap is een complex
Nadere informatieWat u moet weten over beleggen
Rabo BedrijvenPensioen Wat u moet weten over beleggen Beleggen voor het Rabo BedrijvenPensioen Uw werkgever betaalt pensioenpremies voor het Rabo BedrijvenPensioen. In deze brochure leest u hoe we deze
Nadere informatieGestructureerde ProductenWijzer
Gestructureerde ProductenWijzer Producten met gehele of gedeeltelijke hoofdsombescherming U bent mogelijk geïnteresseerd in beleggen in gestructureerde producten. Maar wat zijn gestructureerde producten?
Nadere informatieVerklaring van beleggingsbeginselen
Verklaring van beleggingsbeginselen Inleiding Stichting Pensioenfonds APF (APF) voert de pensioenregeling uit voor de (voormalige) werknemers van AkzoNobel. Om de pensioenen te kunnen uitkeren, ontvangt
Nadere informatieWe zijn daarbij uitgegaan van de onderstaande keuzes en bijbehorende kosten:
Zelf beleggen Zelf beleggen kan als de werkgever in de pensioenregeling voor ruime beleggingsvrijheid heeft gekozen. Er kan dan gekozen worden uit verschillende fondsen. Als u zelf uw beleggingen wil kiezen,
Nadere informatieTe behalen uitkering varieert bij DC-pensioen sterker dan bij DB
date: 23.06.2014 place: Amsterdam Te behalen uitkering varieert bij DC-pensioen sterker dan bij DB Frank van Alphen, FD media Het verschil tussen de uitkering in een pessimistisch en een optimistisch scenario
Nadere informatieDe Invloed van de methodiek op de effectiviteit van een fair value hedge bij hedge accounting
De Invloed van de methodiek op de effectiviteit van een fair value hedge bij hedge accounting BWI werkstuk Bob Stroomer Inhoud 1 Introductie 3 2 Achtergrondinformatie 4 2.1 Derivaten 4 2.2 De marktwaarde
Nadere informatieInflatie in het reële en nominale pensioencontract: zoek de verschillen
Inflatie in het reële en nominale pensioencontract: zoek de verschillen Kees Bouwman, Theo Kocken en Bart Oldenkamp Educatief paper, 28 april 2013 Op grond van het nieuwe Financieel Toetsingskader (FTK)
Nadere informatieCPB Notitie. Samenvatting. Ministerie van SZW. Datum: 30 januari 2017 Betreft: Effecten van bodem in rekenrente voor pensioenfondsen
CPB Notitie Aan: Ministerie van SZW Datum: 30 januari 2017 Betreft: Effecten van bodem in rekenrente voor pensioenfondsen Centraal Planbureau Bezuidenhoutseweg 30 2594 AV Den Haag Postbus 80510 2508 GM
Nadere informatieCPB Notitie. Samenvatting. Ministerie van SZW. Aan: Datum: 30 januari 2017 Betreft: Effecten van bodem in rekenrente voor pensioenfondsen
CPB Notitie Aan: Ministerie van SZW Datum: 30 januari 2017 Betreft: Effecten van bodem in rekenrente voor pensioenfondsen Centraal Planbureau Bezuidenhoutseweg 30 2594 AV Den Haag Postbus 80510 2508 GM
Nadere informatieBeleggen in de VS, Europa of Emerging Markets?
Beleggen in de VS, Europa of Emerging Markets? Rob Stuiver & Tycho Schaaf Amsterdam, 18 september 2018 Uw sprekers van vanavond Rob Stuiver Tycho Schaaf Fund Manager VOC Fonds Beleggingsexpert LYNX Blogger
Nadere informatieVerder gaan is elke stap zorgvuldig zetten.
Integrale aanpak Verder gaan is elke stap zorgvuldig zetten. Integrale aanpak Risicobeheersing staat aan de basis van elk beleggingsbeleid. Omdat het renterisico het belangrijkste risico voor pensioenfondsen
Nadere informatieBeleggen voor het Rabo BedrijvenPensioen
Beleggen voor het Rabo BedrijvenPensioen Wat u moet weten over beleggen Uw werkgever betaalt pensioenpremies voor het Rabo BedrijvenPensioen. In deze brochure leest u hoe we die premies voor u beleggen.
Nadere informatievoor uw Covered Call Optiestrategie Extra inkomen op aandelen. Elke maand.
7 De Tips voor uw Covered Call Optiestrategie Extra inkomen op aandelen. Elke maand. Colofon Copyright 2013 FINODEX B.V. De 7 Tips voor uw Covered Call Optiestrategie Extra inkomen op aandelen. Elke maand.
Nadere informatieBescherm u tegen het rentespook!
Bescherm u tegen het rentespook! Een van de belangrijkste factoren voor beleggers in obligaties is op dit moment zonder twijfel de renteontwikkeling; een stijgende rente kan een grote, negatieve impact
Nadere informatie2013: de uitdaging blijft
2013: de uitdaging blijft 2013: Het jaar van de slang Aan de andere kant van het spectrum in de dierenriem is de slang het symbool van yin energie (koel / wijfje). De slang is een wijs teken, dat raadselachtig
Nadere informatieP O S I T I O N P A P E R
Pensioenfederatie Prinses Margrietplantsoen 90 2595 BR Den Haag Postbus 93158 2509 AD Den Haag T +31 (0)70 76 20 220 info@pensioenfederatie.nl www.pensioenfederatie.nl P O S I T I O N P A P E R KvK Haaglanden
Nadere informatieStraks ook een Vestia onder de pensioenfondsen?
ROCK note Juli 2012 Alleen voor professionele beleggers Straks ook een Vestia onder de pensioenfondsen? Johan Duyvesteyn Quantitative Research Martin Martens Quantitative Research Tom Steenkamp Co-head
Nadere informatieOnderstaande tabel toont de nieuwe parameters ( ), waarbij tussen haakjes de oude waarden ( ) zijn opgenomen.
Advies Commissie Parameters 2019 Pagina 1 van 5 Op 6 juni 2019 heeft de Commissie Parameters advies uitgebracht over de te hanteren parameters 2020 2024 en over de ultimate forward rate (UFR). Op 11 juni
Nadere informatieHet beleggingssysteem van Second Stage
Het beleggingssysteem van Second Stage Hoewel we regelmatig maar dan op zeer beperkte schaal (niet meer dan vijf procent van het kapitaal) - zeer kortlopende transacties doen, op geanticipeerde koersbewegingen
Nadere informatievoor uw Short Strangle Optiestrategie Hoog rendement bij neutrale markten
7 De Tips voor uw Short Strangle Optiestrategie Hoog rendement bij neutrale markten Colofon Copyright 2013 FINODEX B.V. De 7 Tips voor uw Short Strangle Optiestrategie Hoog rendement bij neutrale markten.
Nadere informatieBeleggingsbeleid 2018 Brand New Day PPI
Beleggingsbeleid 2018 Brand New Day PPI Het beleggingsbeleid van Brand New Day PPI is gebaseerd op 3 pijlers: Inkomenszekerheid Het te verwachten pensioen moet voldoende zijn Kans op onverwachte verliezen
Nadere informatieRobeco Life Cycle Funds. Kwartaalbericht Q4 2017
2 I nleiding Robeco Life Cycle Funds Kwartaalbericht Q4 2017 3 Resultaten 4 Vooruitblik Kwartaalbericht Q4 2017 Inleiding In dit kwartaalbericht voor de Robeco Life Cycle fondsen vindt u de resultaten
Nadere informatieVan Stuiver tot Miljardair
Van Stuiver tot Miljardair Ondernemend Beleggen pt 2 Rob Stuiver & Tycho Schaaf 26 november 2015 Sprekers Rob Stuiver RBA Tycho Schaaf Ondernemend belegger Beleggingsspecialist bij LYNX Masterclass Archief
Nadere informatieMaandbeleggen. Ook met een klein bedrag. Geen aankoopkosten. Betere spreiding. Flexibel. Van punt tot punt sneller naar je doel
Maandbeleggen Van punt tot punt sneller naar je doel Ook met een klein bedrag Geen aankoopkosten Betere spreiding Flexibel Elke maand dichter bij je doel Je legt geld opzij voor later. Om een onvergetelijke
Nadere informatieBijlage: Openstaande Kamervragen beleidsdoorlichting Risicomanagement van de staatsschuld en hoofdlijnen van het beleid
1 Bijlage: Openstaande Kamervragen beleidsdoorlichting Risicomanagement van de staatsschuld en hoofdlijnen van het beleid Vraag 9: Hoe wordt in het nieuwe kader omgegaan met de neveneffecten die zich in
Nadere informatieReverse Exchangeable Notes. Het basisprospectus (d.d. 13 maart 2013) is goedgekeurd door het Bafin, de Duitse regelgever.
Reverse Exchangeable Notes Het basisprospectus (d.d. 13 maart 2013) is goedgekeurd door het Bafin, de Duitse regelgever. 02 Reverse Exchangeable Notes Reverse Exchangeable Notes Profiteer van een vaste
Nadere informatieKwartaalbericht. 2e kwartaal 2015 Den Haag, 14 juli 2015. Samenvatting cijfers per 30 juni 2015
Kwartaalbericht 2e kwartaal 2015 Den Haag, 14 juli 2015 Samenvatting cijfers per 30 juni 2015 Dekkingsgraad (UFR): 108,3% Beleidsdekkingsgraad: 110,0% Belegd vermogen: 19,6 miljard Rendement 2015 1 e halfjaar:
Nadere informatieDe financiële situatie van Pensioenfonds UWV vanaf 31 augustus 2014
De financiële situatie van Pensioenfonds UWV vanaf 31 ustus 2014 Op 31 ustus 2014 liep het kortetermijnherstelplan van Pensioenfonds UWV af. Tegen de verwachting in heeft het pensioenfonds de pensioenen
Nadere informatieOptie strategieën. Brochure bestemd voor particuliere beleggers BASIC. Een onderneming van de KBC-groep. Gepubliceerd door KBC Securities
Optie strategieën Brochure bestemd voor particuliere beleggers Gepubliceerd door KBC Securities p. 2 Index 1. Basisstrategieën 2 2. Voorbeelden van toepassingen 2 3. Grafische voorstelling 5 4. Gekochte
Nadere informatieJaarbericht Terugblikken en vooruitkijken. delta lloyd pensioenfonds
delta lloyd pensioenfonds Jaarbericht 2010 Terugblikken en vooruitkijken In dit Jaarbericht leest u wat er in 2010 bij het pensioenfonds gebeurde. We gaan wat dieper in op onze beleggingen en andere financiële
Nadere informatieStichting Pensioenfonds Huntsman Rozenburg Beleggingsplan 2011
Stichting Pensioenfonds Huntsman Rozenburg Beleggingsplan 2011 April 2011 ING Investment Management / ICS Inleiding Jaarlijks stelt het Bestuur van de Stichting Pensioenfonds Huntsman Rozenburg (Huntsman)
Nadere informatie