Nederland en vis, een moderne traditie

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Nederland en vis, een moderne traditie"

Transcriptie

1 Nederland en vis, een moderne traditie

2 Tekst: Evelyne Esveld en Willem Ment den Heijer Vormgeving: Steven van Soldt en Sander de Otter Redactie: Evelyne Esveld en Jacqueline van den Bogert Productie: Grafissimo 2004 Tweede druk Uitgegeven door het Productschap Vis, Postbus 72, 2280 AB Rijswijk Internet : Niets van deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Colofon

3 Visserij, een dynamiek van oudsher 6 34 De afslag, draaischijf tussen aanvoer en handel Belangrijke vissoorten Handel in vis, Nederland als distributieland Waar komt dat vissersschip vandaan? Vis, is lekker en gezond! Inhoud

4

5 Nederland en vis, een moderne traditie Vroeg in de morgen heerst in vele bekende vissersplaatsen in Nederland een grote dynamiek. De levendige handel in vis van vandaag de dag, is het resultaat van een eeuwenlange ontwikkeling, veel creativiteit, ondernemerschap, doorzettingsvermogen en water. Nederland en vis zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De handel in vis legde in de Middeleeuwen al de basis voor de Nederlandse welvaart. Vandaag de dag voert onze vloot wekelijks een gevarieerd aanbod verse vis aan, op de elf afslagen in Nederland. Een wereldwijd bekende schaal- en schelpdierenproductie en een groeiende viskweek maakt de Nederlandse aanvoer compleet. Via import wordt het assortiment aangevuld met andere vaak meer exotische vissoorten. De Nederlandse vissector is iets waar we trots op mogen zijn. Onze vloot behoort tot de modernste ter wereld. De kottervloot bestaat uit ongeveer 400 kotters en vist voornamelijk op schol en tong. Een aantal kleinere kotters vist op garnalen en de binnenvissers vissen op vissoorten uit het zoete water. Verder heeft Nederland 17 diepvriestrawlers en bijna 80 mosselschepen. De Nederlandse vloot vist met respect voor de natuur. Vissers zijn immers als geen ander gebaat bij gezonde visbestanden. Belangrijk is ook de verwerkende industrie. Nederland huist ongeveer 400 verwerkende bedrijven. Platvisverwerking en de verwerking van de typisch Nederlandse haring en schaal- en schelpdieren, nemen ruim de helft van de totale omzet voor hun rekening. De sector besteedt veel aandacht aan het behoud van kwaliteit, waarbij vis en visproducten van vangst tot in de viswinkel voortdurend worden gekoeld en de kwaliteit wordt bewaakt. Voor de visliefhebbers staan in Nederland ruim visspecialisten in de winkels met vakmanschap klaar om u van deskundig advies te voorzien. Een sector met een rijk verleden, traditievol én innovatief tegelijk. De Nederlandse vissector, een moderne traditie. Inleiding

6 ZZolang er mensen langs de Noordzeekust wonen, wordt er al gevist. De ontwikkeling van de visserij is van wezenlijk belang geweest voor de ontwikkeling van Nederland en gaat al jaren hand in hand met de welvaart van de bekende vissersdorpen. Een levendige handel in vis tot op de dag van vandaag is daarvan het resultaat. Visserij Visserij, een dynamiek van oudsher Zolang er mensen langs de Noordzeekust wonen, wordt er al gevist. De ontwikkeling van de visserij is van wezenlijk belang geweest voor de ontwikkeling van Nederland en gaat al jaren hand in hand met de welvaart van de bekende vissersdorpen. Een levendige handel in vis tot op de dag van vandaag is daarvan het resultaat. Tot begin van de 20ste eeuw waren de visserijmethoden nog vrij primitief. In Friesland en Noord-Holland gebruikten vissers de zegen. Dit net werd met roeiboten rondgevaren en door mannen op het strand of op de dijk aangetrokken en binnengehaald. In Zeeuws-Vlaanderen en Zuid-Holland trokken vissers een klein schrobnet om garnalen en kleine platvisjes te vangen. Soms zelfs maakten vissers gebruik van paarden. Dit geldt ook voor schelpdieren. Op de droogvallende zandplaten langs de Waddenkust en de Zeeuwse wateren, lagen bij eb de mosselen voor het oprapen. Al snel werd ontdekt dat mosselen die niet meteen gebruikt werden, dicht bij huis weer overboord gezet konden worden voor een later tijdstip. Dat is nog steeds de basis voor de huidige mosselkweek. Van logger tot kotter. Gestaag ontwikkelde de primitieve methoden zich in meer ontwikkelde visserij. Zeilschepen met platte bodem, om gemakkelijk op het strand te kunnen landen, brachten de vissers uit bijvoorbeeld Scheveningen, Katwijk, Noordwijk, Zandvoort en Egmond naar de veelal veraf gelegen haringgronden. 6

7 Deze bomschuiten kwamen zelfs tot bij de Shetlandeilanden. Maar nog voor dat de haringvisserij een enorme bloei doormaakte, hadden Enkhuizen, De Rijp, Vlaardingen, Maassluis, Middelharnis, Pernis en Zwartewaal hun sporen in de visserij allang verdiend. De vloot in deze plaatsen herbergde immers loggers en sloepen. Deze schepen werden met een zogenaamd schrobnet ingezet om op platvis of garnalen te vissen. Het schrobnet, voorzien van een korreboom of korrestok, mag gezien worden als de voorloper van de huidige boomkorkotter. Voor het vangen van haring gebruikten vissers de vleet. Een vleet bestond uit een serie netten, die als een gordijn in zee uitwaaierden. De haring zwom erin en bleef dan in het net. Hoewel deze wijze van vissen tot eind jaren zestig hetzelfde bleef, onderging het scheepstype verschillende veranderingen. Aanvankelijk waren de bomschuiten vrij rechthoekig van vorm en was een platte bodem noodzaak om op het strand te kunnen komen. Toen de havens van Scheveningen en IJmuiden gereed waren, deed de logger definitief zijn intrede. De logger heeft het tot de zestiger jaren uitgehouden en was jarenlang het symbool van de vleetvisserij. Visserij in de Zuiderzee, Waddenzee en Zeeuwse wateren Naast de visserij op de Noordzee, waren ook de Zuiderzee, Waddenzee en de wateren in de Zeeuwse en Zuid- Hollandse delta van grote betekenis voor de visserij. De vissersplaatsen rondom de Zuiderzee waren niet minder in aantal dan die langs de Noordzeekust. En er werd van alles gevangen; ansjovis, haring, bot, paling, spiering en garnalen. Vissersplaatsen als Enkhuizen, Hoorn, Volendam, Marken, Huizen, Spakenburg, Harderwijk, Elburg, Vollenhove, Urk, Lemmer en Stavoren kenden een enorme dynamiek als gevolg van de visserij. Maar ook Wieringen, Medemblik, Monnickendam, Durgerdam, Ransdorp, Kampen, Zwartsluis, Genemuiden, Blokzijl, Kuinre, Hindeloopen waren van belang voor de visserij. In tegenstelling tot de kustplaatsen aan de Noordzee kenden de vissersplaatsen rondom de Het schone Oosterscheldewater in Zeeland herbergt nu vele schelpdieren, zoals mosselen, kokkels en oesters 7

8 De visserij blijft zich ontwikkelen. Waar een klein land groot in kan zijn Zuiderzee een enorme verscheidenheid aan scheepstypen, zoals botters, schokkers, pluten, aken, bonzen en jollen. Allemaal vaartuigen die voldeden aan de eisen van de omgeving waarin ze hun taak moesten verrichten. Na de aanleg van de Afsluitdijk ontstond het IJsselmeer en verdween de Zuiderzee. Helaas betekende dat aanzienlijk minder variatie aan vis. Met het afsluiten van de Zuiderzee verdween niet alleen de dynamiek, die zo kenmerkend was voor de vissersplaatsen, maar ook een kraamkamergebied dat van grote invloed was op het leven in de Waddenzee. Een zelfde effect werd teweeggebracht toen Zeeuwse en Zuid-Hollandse wateren van zee werden afgesloten. Maar de visserij paste zich aan. Uit het IJsselmeer komt de zeer bekende IJsselmeerpaling, maar ook snoekbaars, baars en brasem en spiering worden in de voormalige Zuiderzee gevist. Het schone Oosterscheldewater in Zeeland herbergt nu vele schelpdieren, zoals mosselen, kokkels en oesters. Op de veranderingen werd ingespeeld. De visserij blijft zich ontwikkelen. Waar een klein land groot in kan zijn. Kottervisserij Toen in 1960 een Urker visserman besloot om het garnalentuig oftewel het boomkortuig te gaan gebruiken voor de visserij op platvis, boekte hij zeer gunstige vangstresultaten. Niet lang daarna volgden velen zijn voorbeeld en werd het vistuig verder ontwikkeld. Vóór 1960 visten de kotters met een bodemtrawl op tong en schol. Na 1960 verdween deze traditionele manier van vissen. Vanaf de jaren zeventig ontwikkelt de boomkorvloot zich gestaag. Nederland wordt een belangrijke speler op wereldniveau voor met name schol en tong. Het zijn vooral deze platvissoorten die de boomkorkotters weten te vangen en die gretig aftrek vinden in met name het buitenland. Nederland beschikt nog steeds over een uiterst moderne vissersvloot die door de vissers in goede conditie wordt gehouden en waar niet alleen de vangst, maar ook de behandeling van het product veel aandacht krijgt. 8

9 Trawlervisserij Op zoek naar betere visserijmethoden hadden zich ver vóór de Tweede Wereldoorlog al nieuwe scheepstypen aangediend. Dat was onder andere de stoomtrawler, die toen al in Engeland veelvuldig werd gebruikt. Met de stoomtrawler kon het net worden voortgesleept in het water, zonder dat een houten boom of korrestok het net open moest houden. Twee scheerborden aan de zijkanten van de netopening kregen bij het vaart maken een dusdanige weerstand dat zij ieder een tegenovergestelde richting uittrokken en daardoor het net een horizontale opening gaven. Nog steeds is dat het principe van de huidige trawlervisserij. Na de stoommachine kwam de dieselmotor en werden de motorvermogens geleidelijk aan krachtiger en de schepen groter. Quota Veel van de regels die in Nederland gelden voor de zeevisserij, zijn Europese regels. De belangrijkste regels voor de zeevisserij gaan over het gezamenlijk beheer van de visbestanden. De visserijministers van de Europese Unie bepalen elk jaar hoeveel van een bepaalde vissoort gevangen mag worden. Dit wordt de TAC (Total Allowable Catch: totaal toegestane vangst) genoemd. Bij het bepalen hiervan wordt rekening gehouden met hoe de vis er biologisch voor staat. Ook wordt bekeken hoeveel vis nodig is om een goede visstand te houden en hoeveel vis vogels en andere dieren nodig hebben als voedsel. Dat betekent dat er in het ene jaar meer gevangen kan worden dan in het andere. Het doel is de visbestanden op lange termijn in stand te houden en te verbeteren. Op basis van de verschillende TAC s wordt vervolgens bepaald hoeveel elk land per vissoort mag vangen. Dit zijn de zogeheten visquota. Deze quota mag elk land dan weer zelf verdelen onder zijn vissers. De hoeveelheid vis die een visser van een soort mag vangen heet contingent. Vanaf de jaren zeventig ontwikkelt de boomkorvloot zich gestaag 9

10 Een rijke geschiedenis heeft geresulteerd in een vloot om trots op te zijn. In vergelijking met andere landen is de Nederlandse vloot veelzijdig, flexibel en economisch gezond. Een grove scheiding kan de huidige Nederlandse vissersvloot verdelen in twee segmenten: de kottervloot en de trawlervloot. De vloot Een rijke geschiedenis heeft geresulteerd in een Nederlandse vissersvloot om trots op te zijn. In vergelijking met andere landen is de Nederlandse vloot veelzijdig, flexibel en economisch gezond. Een grove scheiding kan de huidige Nederlandse vissersvloot verdelen in twee segmenten: de kottervloot en de trawlervloot. Kotters Van de vierhonderd kotters, die de Nederlandse vloot herbergt, is bijna de helft boomkorkotter voor de visserij op platvis. Zij hebben een lengte die varieert van 35 tot circa 42 meter en beschikken meestal over een maximaal vermogen van pk. De categorie rondviskotters omvat enkele tientallen schepen, waarvan iets meer dan de helft volledig afhankelijk is van de visserij op kabeljauw en wijting. De andere helft schakelt seizoensmatig over op de platvisvisserij. Het gaat hier om schepen die verhoudingsgewijs wat ouder zijn en een gemiddelde lengte hebben van ongeveer 30 meter. Naast de grotere kotters bestaan ook de zogenaamde Eurokotters. Deze kleinere kotters van maximaal 24 meter lang en een motorvermogen van 300 pk mogen vissen in de kustwateren. Er bestaat een aparte regelgeving voor Eurokotters. Zij vissen meestal afwisselend op schol en tong, rondvis en garnalen, afhankelijk van het seizoen en van het quotum. Rondvis is een verzamelnaam voor kabeljauw, schelvis, wijting, koolvis, steenvis, poon en zeewolf. Deze dieren leven een halve tot vier meter boven de bodem. De garnalenvloot bestaat uit circa 150 vaartuigen. Zeker 90 procent hiervan is volledig afhankelijk van de garnalenvisserij. Een klein deel heeft ook de beschikking over een tong- en scholquotum en kan dus incidenteel overschakelen op de 10

11 boomkorvisserij. De garnalenvloot wordt gekenmerkt door vaartuigen die kleiner zijn dan 24 meter en een voortstuwingsvermogen hebben van 150 tot 300 pk. Trawlers Zoals de naam al doet vermoeden hebben diepvriestrawlers capaciteit om aan boord de vis direct in te vriezen. Dat is ook de reden waarom deze schepen zo groot zijn. De meeste hebben een lengte van meer dan 100 meter. Het totale vermogen loopt uiteen van ongeveer pk tot ruim pk. Direct na de vangst wordt de vis ingevroren. Omdat de trawlers vaak ver van huis vissen is een grote vriesruimte nodig. De trawlers vissen voornamelijk op haring, makreel, horsmakreel en sardinella, die veelal naar landen in Afrika gaan, om daar als eiwitrijk voedsel te dienen. Mosselschepen De meeste mosselschepen hebben Yerseke, Bruinisse of Zierikzee als thuishaven. Er zijn nog enkele kleine mosselschepen met een lengte van ongeveer 25 tot 28 meter in de vaart, maar het gros heeft een lengte van 35 meter. De mosselvloot is modern en beschikt over geavanceerde hulpmiddelen voor de visserij en de kweek. IJsselmeerkotters De IJsselmeerkotters variëren nogal sterk in leeftijd en lengte. Er zijn de laatste jaren vrij moderne vaartuigen aan de vloot toegevoegd, maar er zijn ook nog kotters actief die de vijftig jaar al gepasseerd zijn. De lengte van de IJsselmeerkotters loopt uiteen van ongeveer 10 tot 20 meter. Diepvriestrawlers vissen voornamelijk op haring, (hors)makreel en sardinella 11

12 Een boomkorkotter vist op platvis, zoals schol, tong, schar, tarbot, griet en tongschar Visserijmethoden Boomkorvisserij De boomkorvisserij vindt plaats met twee tuigen die over de zeebodem slepen om soorten als schol, tong, schar, tarbot, griet en tongschar te vangen. Bij de boomkorvisserij hangt aan beide kanten van het schip een giek, met daaraan een net. Tijdens het vissen staan de twee gieken horizontaal boven het water. Ieder visnet is met een vislijn vastgemaakt aan de giek en wordt opengehouden door een boom. Onder aan het net zit een ketting die over de zeebodem sleept. Deze ketting wordt ook wel een wekkerketting genoemd. Platvis graaft zich namelijk in het zand in. Doordat het net over de bodem sleept, wordt de platvis opgeschrikt, komt naar boven en zwemt het net in. De mazen van het net zijn aan het begin groter dan aan het einde. De kleine (ondermaatse) vis kan dus altijd ontsnappen, en de maatse vis blijft in het net zitten. Als de netten vol zijn, worden ze met de onderkant naar boven aan boord gehaald. Door de onderkant van het net open te trekken valt de vangst in een bak. De vis wordt aan 12

13 boord van de kotter op grootte gesorteerd, schoongemaakt en schoongespoeld. Hierna wordt de vis in plastic kratten gedaan en in ijs gelegd en opgeslagen in het gekoelde visruim. Garnalenvisserij De garnalenvisserij is bijna hetzelfde als de boomkorvisserij, alleen de tuigen zijn aanzienlijk lichter in gewicht. Bovendien zijn de garnalentuigen niet voorzien van wekkerkettingen, maar van klossenpezen die over de bodem rollen. Dat is vaak al voldoende om de garnalen op te schrikken. De garnalen worden direct aan boord gekookt. Een garnalenschip kan men dan ook gemakkelijk herkennen aan de kookmachines. Het leefgebied van de garnaal hangt sterk af van de temperatuur van het water. De garnaal voelt zich thuis in warm water. Daarom is de garnaal s zomers ook dicht onder de kust te vinden, omdat de zon het water dan opwarmt. Met name in voor- en najaar zijn de garnalen goed te vangen. In de winter trekt de garnaal naar dieper en verder gelegen gebieden, waar het water nog niet te veel is afgekoeld. De garnaal is overdag te vinden in de zanderige bodem van de zee; ingegraven wacht de garnaal tot het donker wordt om op zoek te gaan naar voedsel. Rondvisvisserij De rondvisvisserij is een algemene term voor verschillende vistechnieken, die bedoeld zijn om met name kabeljauw en wijting te vangen. Spanvisserij: Het voortslepen van een groot trawlnet met twee schepen. Deze zijn door een touw aan elkaar verbonden zodat hun positie tijdens het vissen evenwijdig blijft. De horizontale opening wordt verkregen omdat de beide schepen steeds op eenzelfde afstand van elkaar varen. Enkelvoudige trawlvisserij: In dit geval wordt een trawlnet voortgetrokken door één vaartuig. Via scheerborden verkrijgt Rondvis is een verzamelnaam voor kabeljauw, schelvis, wijting, koolvis, steenvis, poon en zeewolf 13

14 Pelagische visserij wordt veel al wat verder van huis uitgevoerd door trawlers met diepvriescapaciteit het trawlnet een horizontale opening. De zogenaamde onderpees van het net rolt over de bodem omdat kabeljauw en wijting dikwijls nét boven de bodem rondscharrelen. Twinrigvisserij: Bij het twinriggen trekt één vaartuig twee trawlnetten naast elkaar voort. Twinrigvisserij is in eerste instantie bedoeld om kabeljauw, wijting en schelvis te vangen, maar in de zomer vist men ook wel op schol, schar en mul. Staandwantvisserij: In Nederland neemt slechts een handjevol vissers actief deel aan deze passieve vorm van visserij. De staande netten worden rond een wrak of in open zee als een gordijn uitgezet en na verloop van tijd wordt de vangst opgehaald. Pelagische trawlvisserij De pelagische trawlvisserij is vergelijkbaar met de enkelvoudige trawlvisserij op rondvis. Echter het pelagische trawlnet zweeft in verscheidene waterkolommen, zonder dat er aanraking met de bodem plaatsvindt. Doordat men vanaf het schip de stand van de scheerborden kan wijzigen, is het mogelijk om het trawlnet hoog of laag voort te slepen. Uiteraard speelt de snelheid ook een rol. Pelagische visserij wordt veelal wat verder van huis uitgevoerd door trawlers met diepvriescapaciteit. Binnenvisserij Binnenvisserij is de verzamelnaam voor visserij op de binnenwateren van Nederland. Het grootste binnenwater is het IJsselmeer. In 1932 is de Zuiderzee afgesloten door de afsluitdijk en ontstond het IJsselmeer. Binnenvissers vissen voornamelijk op paling. Soms vissen ze ook op schubvis, zoals brasem, karper, snoekbaars en voorn. In de voormalige Zuiderzee zijn verschillende vangsttechnieken in gebruik. De fuik is primair bedoeld om paling (fuikaal) en gedurende het seizoen spiering te vangen. De staande netten (vergelijkbaar met de staandwantvisserij op zee) worden gebruikt om baars en snoekbaars te vangen. Tenslotte zijn er nog de kisten die, gevuld met aas, op de bodem worden neergelaten om eveneens paling (kistaal) te vangen. In de overige binnenwateren wordt op aal en of op schubvis gevist. Er is een begin gemaakt met het oprichten van visstandbeheercommissies, waarin de beroepsvisser en de hengelsportvereniging samen met de water- en natuurbeheerder werken aan een duurzame visstand en een duurzame visserij. 14

15 Schelpdiervisserij De visserij op mosselen, kokkels, oesters, spisula en andere schelpdieren in de Nederlandse kustwateren is al eeuwenoud. Vroeger raapten kustbewoners de schelpen handmatig voor eigen consumptie. Langzaam ontwikkelde zich in de 20ste eeuw mechanische technieken, waardoor de schelpdiervisserij zich verder kon ontplooien. Inmiddels hebben met name de mosselen status verworven als echte Hollandse specialiteit. Het zijn niet de consumptiemosselen die gevist worden, maar het mosselzaad. Dit zijn hele kleine mosseltjes die een maand na hun geboorte naar de bodem van de zee zakken, waar ze zich hechten aan vast materiaal zoals stenen en schelpen. Het opgeviste mosselzaad wordt naar de kweekpercelen in de Oosterschelde en de Waddenzee gebracht. Daar groeit het mosselzaad in optimale omstandigheden op. Voordat de mosselen uitgegroeid zijn tot consumptiemosselen, worden ze altijd eerst uitgezaaid in de Oosterschelde waar ze hun zand en slib kwijtraken. Viskweek Naast een gevarieerd aanbod van de zeeen binnenvisserij is viskweek, ook wel aquacultuur genoemd, van groeiende betekenis voor de markt van vis. In Nederland wordt voornamelijk paling en meerval gekweekt. Op meer bescheiden schaal bestaat in Nederland ook aquacultuur voor forel, zeebaars, tarbot en tilapia. De omvang van viskweek is groeiende in de hele wereld. Nederland heeft zich met de kennis van het zogenaamde recirculatiesysteem in de visteelt een goede, milieuvriendelijke kweekmethode verworven en heeft daarmee een belangrijke positie verworven ten opzichte van het buitenland. Scandinavië staat bekend om zijn zalmkwekerijen. Zalm is een product dat veelvuldig geïmporteerd en verwerkt wordt in Nederland. Het kweken van vis is van groeiende betekenis voor de markt van vis 15

16 Viswateren Nederlandse vloot De Noordzee behoort tot die gebieden in de wereld, waar verhoudingsgewijs veel vis voorkomt De Noordzee behoort tot die gebieden in de wereld, waar verhoudingsgewijs veel vis voorkomt. Niet zozeer in diversiteit, maar wel in de enorme aantallen van bepaalde soorten. Er komen veel vissen in scholen voor, zoals haring. De Noordzee is zo vruchtbaar omdat zij erg ondiep is. Midden op de Noordzee komen plekken voor waar het minder dan twintig meter diep is. Eén van die bekende ondiepe plekken is de Doggersbank. Doordat de Noordzee zo ondiep is kan het zonlicht makkelijk tot ver in het water doordringen. Uit dat zonlicht haalt het zo belangrijke fytoplankton de nodige energie om te groeien. Daarmee dient het fytoplankton direct of indirect als voedsel voor de meeste andere levende wezens in de Noordzee. De Nederlandse vloot richt zich op vissoorten die bestemd zijn voor menselijke consumptie. De grote boomkorkotters vissen voornamelijk in het zuidelijke en centrale deel van de Noordzee. Slechts een klein deel waagt zich in het noordelijke deel van de Noordzee. De Eurokotters vissen vooral in een strook die grofweg loopt vanaf de Belgische tot 16

17 en met de Duitse kust. Maar de Noordzee is niet het enige werkterrein. Afhankelijk van de beschikbare quota vissen Nederlandse boomkorkotters incidenteel in de Golf van Biskaje en de Ierse Zee op tong en schol. De meeste garnalenkotters vissen vaak in het zicht van de kust. Afgezien van de Hollandse kust, behoren ook de Belgische en Duitse kust tot het vangstgebied van de garnalenvloot. Een deel van de garnalenvloot, bestaande uit kleine scheepjes, is afhankelijk van de visserij in de Westerschelde, Oosterschelde en de Voordelta. Verder vormen de Waddenzee, de Dollard en het Deens/Duitse kustgebied Sylt een uiterst belangrijk werkterrein voor zowel de grote als kleine garnalenkotters. IJsselmeer en overige binnenwateren Het IJsselmeer is een uiterst belangrijk visgebied voor met name schepen uit Den Oever, Enkhuizen, Volendam, Harderwijk, Urk, Lemmer en Stavoren. De IJsselmeervloot vist, afhankelijk van het seizoen, op paling, baars, snoekbaars en spiering. Dezelfde soorten, met uitzondering van spiering, zijn van belang voor de overige Nederlandse binnenvissers. Deze groep vist in uiteenlopende wateren waar een vergunningenbeleid voor is vastgesteld. De rivieren, de Friese maar ook de Hollandse en Utrechtse plassen en niet te vergeten het Haringvliet, het Veerse meer en de Grevelingen zijn locaties waar een grote groep binnenvissers actief is. Waddenzee en Oosterschelde Veel mosselkwekers hebben percelen in zowel de Waddenzee als de Oosterschelde. In het seizoen varen de kwekers vrijwel wekelijks heen en weer. Het verwateren van de mosselen vindt altijd plaats voor de kust van Yerseke. Daar is ook de enige mosselveiling ter wereld gevestigd. De Noordzee, Het Kanaal en met name de Atlantische Oceaan zijn de gebieden waar de diepvriestrawlers vissen. De Noordzee en Het Kanaal zijn slechts tijdelijk interessant voor de vangst van haring en in mindere mate voor horsmakreel. De Atlantische Oceaan, en dan met name ten westen van Ierland en Schotland, in de buurt van Jan Mayen, de Golf van Biskaje en heel zuidelijk voor de Afrikaanse kust, is voor de vriestrawlers bekend terrein. Daar wordt voornamelijk gevist op (hors)makreel en sardinella. De meeste garnalenkotters vissen vaak in het zicht van de kust 17

18 Visserij en haar omgeving Voor de visserij is het van levensbelang dat de zee en haar dynamiek zoveel mogelijk op peil blijven Visserij en milieu Geen sector ter wereld is zo afhankelijk van de natuur als de visserij. De visser weet als geen ander dat zijn vangsten bepaald worden door wat de zee en de natuur hem geven. Kortom: de visserijsector is gebaat bij een schoon zeemilieu en instandhouding van de visbestanden om in de toekomst ook verzekerd te zijn van voldoende vis. Een gezond visbestand is immers in staat om elk jaar voor nakomelingen te zorgen. De Nederlandse vloot vist zoveel mogelijk met respect voor de natuur en de sector schenkt veel aandacht aan de ontwikkeling van duurzame visserij. Bebouwing wijkt uit naar zee De Noordzee is een uiterst belangrijk visgebied voor de Nederlandse vloot. Maar deze vruchtbare zee speelt ook een belangrijke rol in onze samenleving. Zo vindt er jaarlijks veel transport plaats over zee, boren bedrijven naar olie en gas, wordt er zand en grind uit zee gewonnen om bouwprojecten aan wal te realiseren en worden mogelijkheden voor windmolenparken in zee onderzocht. Allemaal activiteiten die het welzijn van de Noordzee en wat daarin zwemt onder druk zetten. Als gevolg van ruimtegebrek op het land laat men in toenemende mate het oog vallen op bebouwing in zee. Met andere woorden, de ruimte voor de visser, die van oudsher zijn beroep op zee uitoefent, wordt steeds kleiner. Dit nog afgezien van de effecten op kwetsbare kraamkamergebieden of paaigebieden. Voor de visserij is het van levensbelang dat de zee en haar dynamiek zoveel mogelijk op peil blijven. 18

19

20 De Hollandse Nieuwe, de Zeeuwse mosselen en de Hollandse garnalen zijn typisch Nederlandse specialiteiten, die tot ver over onze grenzen grote populariteit genieten. Maar de Nederlandse vissector kenmerkt zich door een breed assortiment van verschillende soorten vis. Vissoorten Belangrijke vissoorten Hollandse specialiteiten Nederland kent een aantal uitgesproken specialiteiten. De Hollandse Nieuwe is tot ver over onze grenzen bekend. Het zijn met name de Duitsers en Belgen die onze maatjesharing zeer waarderen. In andere vormen vindt haring overigens ook zijn weg naar landen die niet aan Nederland grenzen. De Zeeuwse mossel is een typisch Nederlands product waarvan de waardering in het buitenland groter is dan bij ons. Met name Belgen en Fransen zijn verzot op onze mosselen. De laatste jaren beginnen ook de Duitsers de Zeeuwse mossel steeds meer te waarderen en ook de Nederlandse consumptie van mosselen stijgt gestaag. De Hollandse garnalen, die voornamelijk in de Waddenzee, voor onze eigen kust en in het Deens/Duitse gebied Sylt gevangen worden, vinden gretig aftrek in eigen land. Daarnaast zijn België en in iets mindere mate Duitsland belangrijke afnemers van de Hollandse garnaal. Mosselen Mosselen zijn schelpdieren die voorkomen in de Nederlandse kustwateren. Mosselvisserij vindt plaats in de Oosterschelde en Waddenzee. In het voorjaar en de zomer planten mosselen zich voort. Vrouwelijke mosselen stoten in deze periode miljoenen eicellen uit. Deze eitjes worden in het water door mannelijke mosselen bevrucht en groeien uit tot larven, die vrij in de kustgebieden zweven. Deze minuscuul kleine mosseltjes worden mosselzaad genoemd. Niet lang daarna zinken zij onder het 20

21 gewicht van de zich ontwikkelende schelp naar de bodem. Daar hechten de mosseltjes zich met behulp van zogenaamde bysusdraden (ook wel baard genoemd) vast aan de zeebodem of aan elkaar. Eenmaal vastgehecht verplaatsen zij zich niet meer. Mosselvissers vissen twee keer per jaar op mosselzaad. De kleine mosseltjes worden dan overgebracht naar kweekpercelen, waar ze rustig kunnen groeien. Na ongeveer twee jaar zijn mosselen 6 tot 7 centimeter groot en geschikt voor consumptie. Een mossel eet fytoplankton, dat zij bemachtigt door het langsstromende zeewater te filteren. Mosselen bevatten zeer weinig vet (1 procent) en veel eiwitten (10 procent). Bij de Zeeuwse mosselen spreken we van een bodemcultuur. Tegenwoordig worden mosselen ook op andere manieren gekweekt. Zo bestaat er mosselteelt aan lange draden in de zee, de hangcultuur. In plaats van op de bodem, hechten deze mosselen zich aan deze touwen. Ook worden mosselen geteeld op grote platen in zee (de zogenaamde plaatmossel). Een voordeel is dat de mosselen gemakkelijker aan voedsel komen en dus eerder geschikt zijn voor consumptie dan bij de bodemcultuur. Hollandse garnalen Garnalen komen langs de gehele Nederlandse kust voor en vormen een belangrijke bron van inkomsten voor kleinschalige vissers. De garnaal komt als larve uit een ei, en laat zich met de zeestromingen het waddengebied binnendrijven. Bij een lengte van 4 tot 5 millimeter begint de garnaal zijn leven als bodemdier in vooral ondiepere gedeelten van de Waddenzee. Na een aantal maanden groeit hij uit tot een volwassen garnaal van ongeveer 56 millimeter. Behalve de visserman, jagen ook veel vissen die in het kustgebied verblijven op de garnaal, zoals jonge wijting en kabeljauw. Dat maakt het ook zo moeilijk om voorspellingen te doen over de vangsten. De Hollandse garnaal, ook wel de grijze garnaal genoemd, wordt het hele jaar door gevangen, met duidelijke pieken in het vroege voorjaar en in de herfstmaanden. Mosselen zijn niet alleen verkrijgbaar als er een r in de maand zit. Dat is een wijdverspreid misverstand. Mosselen zijn verkrijgbaar van half juli tot en met half april. 21

22 Een echte Hollandse Nieuwe bevat minimaal 16 procent vet De Hollandse garnaal is grijs als hij wordt gevangen. De mooie roze kleur krijgt een garnaal als hij wordt gekookt. Het koken gebeurt altijd direct aan boord. Hollandse Nieuwe In de Noordzee komen verschillende haringrassen voor. De ene haring is dus de andere niet. De haring die zich in het najaar in Het Kanaal laat vangen, is een andere haring dan de Hollandse Nieuwe die vanaf mei tot begin juli gevangen wordt. In augustus, september en oktober vormt zich in de haring hom en kuit voor de voorplanting. In de maanden daarvoor heeft haring voldoende vet gevormd om sterk genoeg te zijn voor het voortplantingsproces. Bij vorming van hom en kuit neemt het vetgehalte van de haring af en als in december de voortplanting heeft plaatsgevonden bevat de haring nog maar vijf procent vet. Na het paaien trekt de magere haring terug naar voedselrijke gebieden. Daar komt hij rond mei aan en begint zich vol te eten aan dierlijk plankton. Deze cyclus herhaalt zich elk jaar opnieuw. Eind mei is de haring op z n vetst. Deze malse goeddoorvoede vis noemt men de maatjesharing of wel Hollandse Nieuwe. Een echte Hollandse Nieuwe moet minimaal 16 procent vet bevatten. Traditioneel wordt de verkoop van de Hollandse Nieuwe gezamenlijk gestart. Het eerste vaatje wordt de dag ervoor geveild en de opbrengst komt ten bate van een goed doel. Van half mei tot begin juli wordt er ongeveer zeven weken op maatjesharing gevist. Als gevolg van wijzigingen in voedselaanbod en zeewatertemperatuur kunnen enorme verschillen ontstaan. Het feit dat haring de ene keer in de bovenste en de andere keer in de onderste waterkolommen voorkomt, heeft te maken met het voedsel. Haring is een plankton-eter en jaagt voornamelijk op dierlijk plankton waartoe onder andere roeipootkreeftjes behoren. Deze zijn met het blote oog niet waar te nemen. Het dierlijk plankton voedt zich weer met fytoplankton. Dit plankton heeft een bepaalde dosis licht nodig om zich te kunnen ontwikke- 22

Werkstuk ANW Visserij

Werkstuk ANW Visserij Werkstuk ANW Visserij Werkstuk door een scholier 2066 woorden 1 augustus 2003 6,1 57 keer beoordeeld Vak ANW Geschiedenis Vroeger al was de visserij erg belangrijk voor Nederland. Er zijn heel veel plaatsen

Nadere informatie

De visserij. Frank Beens Groep 7

De visserij. Frank Beens Groep 7 De visserij Frank Beens Groep 7 Inhoud Inleiding Hoofdstukken 1. Geschiedenis 2. Waar wordt op gevist? 3. De Genemuider vissers 4. De visafslag 5. Vis is gezond 6. Vragen Eigen mening Bronvermelding Inleiding

Nadere informatie

6.5. Boekverslag door J woorden 12 juni keer beoordeeld

6.5. Boekverslag door J woorden 12 juni keer beoordeeld Boekverslag door J. 2224 woorden 12 juni 2006 6.5 59 keer beoordeeld Vak Economie Visserij Hoofdstukindeling 1. Geschiedenis 2. Kotters 3. Trawlers 4. Het leven aan boord van een kotter 5. Hoe ziet een

Nadere informatie

Ik ben het Net. Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! VISSERIJ 7 8 GROEP. Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer.

Ik ben het Net. Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! VISSERIJ 7 8 GROEP. Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. VISSERIJ Ik ben het Net Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Aangeboden door Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. www.eu.nl -> onderwijs Europese Unie Haring! Verse

Nadere informatie

Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!

Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Haring! Verse haring! Wie maakt me los! Ik heb verse haring! Ha... ja, nou heb ik jullie aandacht, hè? Sorry, ik ben uitverkocht. Vandaag geen haring

Nadere informatie

7,6. Werkstuk door een scholier 2535 woorden 12 mei keer beoordeeld. Aardrijkskunde

7,6. Werkstuk door een scholier 2535 woorden 12 mei keer beoordeeld. Aardrijkskunde Werkstuk door een scholier 2535 woorden 12 mei 2003 7,6 22 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Kokkelvisserij 3. Garnalenvisserij 4. Rondvisserij 4.1. Kabeljauw 4.2 Wijting

Nadere informatie

Ik ben het Net. Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!. VISSERIJ 5 6 GROEP. Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer.

Ik ben het Net. Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!. VISSERIJ 5 6 GROEP. Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. VISSERIJ Ik ben het Net Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!. Aangeboden door Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. www.eu.nl -> onderwijs Europese Unie Haring! Verse

Nadere informatie

Werkstuk Biologie Vissen uit de Noordzee

Werkstuk Biologie Vissen uit de Noordzee Werkstuk Biologie Vissen uit de Noordzee Werkstuk door een scholier 1335 woorden 5 juni 2005 6 116 keer beoordeeld Vak Biologie INHOUD HOOFDSTUK 1 INLEIDING HOOFDSTUK 2 PLATVISSEN HOOFDSTUK 3 RONDVISSEN

Nadere informatie

Haring. Atlantische Oceaan. www.cookingclass.be

Haring. Atlantische Oceaan. www.cookingclass.be Haring Atlantische Oceaan Haring De haring is de meest verbruikte vis, vroeger nog meer dan nu. Hij is bovendien erg voedzaam en in vergelijking met andere vissen vrij goedkoop. Een maatje is een haring

Nadere informatie

Mul Mul wordt het hele jaar door in de Noordzee gevangen, maar is in de zomer op zijn best. Wordt ook wel koningspoon genoemd, maar is geen familie van de poon. Het visvlees is stevig en een beetje zoet

Nadere informatie

MARKT. Bulletin. Kwartaalbericht aanvoer en handelsgegevens vis, schaal en schelpdieren

MARKT. Bulletin. Kwartaalbericht aanvoer en handelsgegevens vis, schaal en schelpdieren MARKT Bulletin Kwartaalbericht aanvoer en handelsgegevens vis, schaal en schelpdieren Derde kwartaal 2008 Inhoud en Colofon Inhoud Rondvis Overige (vnl. platvis) 1. Aanvoer 2. Buitenlandse handel 3. Informatie

Nadere informatie

De Noordzee HET ONTSTAAN

De Noordzee HET ONTSTAAN De Noordzee De Noordzee is de zee tussen Noorwegen, Groot-Brittannië, Frankrijk, België, Nederland, Duitsland en Denemarken. De Noordzee is een ondiepe (30-200 m) randzee van de Atlantische oceaan met

Nadere informatie

Kreeftachtigen hebben meestal kleine ogen, waar ze maar weinig mee zien. Ze kunnen wel bijzonder goed ruiken.

Kreeftachtigen hebben meestal kleine ogen, waar ze maar weinig mee zien. Ze kunnen wel bijzonder goed ruiken. Kreeftachtigen Er zijn veel verschillende soorten kreeftachtigen. Van ieder soort leven er vaak zeer grote aantallen in zee. Kreeftachtigen zijn bijvoorbeeld de roeipootkreeftjes, de zeepissebedden en

Nadere informatie

Bewoners. Noordzee. Introductie. Als de Noordzee een paspoort zou hebben dan zou het er zo uitzien:

Bewoners. Noordzee. Introductie. Als de Noordzee een paspoort zou hebben dan zou het er zo uitzien: Gemiddelde: diepte 94 meter Oppervlak: 572.000 km2 Bodem: hoofdzakelijk zand Bewoners van de Noordzee Introductie Als de Noordzee een paspoort zou hebben dan zou het er zo uitzien: De Noordzee is natuurlijk

Nadere informatie

Lees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 40 tot en met 52. Bij het beantwoorden van die vragen kun je de informatie gebruiken.

Lees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 40 tot en met 52. Bij het beantwoorden van die vragen kun je de informatie gebruiken. De Waddenzee Lees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 40 tot en met 52. Bij het beantwoorden van die vragen kun je de informatie gebruiken. 2p 40 In de informatie worden biotische en

Nadere informatie

De vissen. Tarbot!! Griet!! Tonijn

De vissen. Tarbot!! Griet!! Tonijn Verlies bij vis Plat vis Rondvis + Bruto netto + Bruto 2/3 verlies netto Kop 1/2 verlies Graten Vel Huid Tarbot!! Griet!! Tonijn zeebaars Leeft in diepe wateren & zoute wateren, 60 cm lengte, rondvis,

Nadere informatie

Bijlage VMBO-GL en TL

Bijlage VMBO-GL en TL Bijlage VMBO-GL en TL 2009 tijdvak 1 biologie CSE GL en TL Bijlage met informatie. 913-0191-a-GT-1-b De Waddenzee - Informatie Lees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 40 tot en met

Nadere informatie

Schaal- en schelpdieren. Waar gaat deze kaart over? Garnalen. Wat wordt er van jou verwacht? Schelpdieren

Schaal- en schelpdieren. Waar gaat deze kaart over? Garnalen. Wat wordt er van jou verwacht? Schelpdieren Waar gaat deze kaart over? Deze kaart gaat over schaal- en schelpdieren. We behandelen drie soorten garnalen en mosselen. Je leert hoe deze garnalen en mosselen eruit zien en waar ze leven. Ook leer je

Nadere informatie

QuickTime en een -decompressor zijn vereist om deze afbeelding weer te geven.

QuickTime en een -decompressor zijn vereist om deze afbeelding weer te geven. Fuikenvisserij Een fuik is een langwerpig, taps toelopend, rondgebreid net met een wijde opening en meerdere 'kelen': versmallingen met daarin een netwerk dat het terugzwemmen van de vis belemmert. Een

Nadere informatie

De zee heeft jou nodig!

De zee heeft jou nodig! De zee heeft jou nodig! Je houdt van producten die uit de zee komen en die doen je goed. Maar de vangst en zelfs de kweek van bepaalde vissoorten heeft nare gevolgen: overbevissing, bedreiging met uitsterven,

Nadere informatie

paling onderzoek Prosea Eerste leerjaar

paling onderzoek Prosea Eerste leerjaar paling onderzoek Prosea Eerste leerjaar http://vistikhetmaar.nl/lesprogramma/paling-onderzoek/ Introductie op het lesprogramma Docent: Jerry Lust Contact: jerry@prosea.info PALING ONDERZOEK 2 / 15 Lesmodules

Nadere informatie

De Waddenzee - Informatie

De Waddenzee - Informatie De Waddenzee - Informatie Lees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 40 tot en met 52. Bij het beantwoorden van die vragen kun je de informatie gebruiken. Informatie 1 De Waddenzee R

Nadere informatie

ДЪРЖАВА [BG] SECTION. НИДЕРЛАНДИЯ /ХОЛАНДИЯ/ Рибни продукти. [bg] Date of publication 19/06/2012

ДЪРЖАВА [BG] SECTION. НИДЕРЛАНДИЯ /ХОЛАНДИЯ/ Рибни продукти. [bg] Date of publication 19/06/2012 ДЪРЖАВА [BG] SECTION НИДЕРЛАНДИЯ /ХОЛАНДИЯ/ Рибни продукти [bg] Date of publication 19/06/2012 Номер на одобрението Име Град Пощенски код Дейности [bg] Remarks 6516 WR-82 Hippolytushoef 1777 FV 6518 HA-24

Nadere informatie

Bijlage VMBO-KB. biologie CSE KB. tijdvak 1. Bijlage met informatie.

Bijlage VMBO-KB. biologie CSE KB. tijdvak 1. Bijlage met informatie. Bijlage VMBO-KB 2009 tijdvak 1 biologie CSE KB Bijlage met informatie. 913-0191-a-KB-1-b De Waddenzee - Informatie Lees eerst informatie 1 tot en met 5 en beantwoord dan vraag 37 tot en met 46. Bij het

Nadere informatie

KONINKRIJK BELGIE MINISTERIE VAN ECONOMISCHE ZAKEN. NATIONAAL INSTITUUT VOOR DE STATISTIEK Leuvenseweg DE BELGISCHE ZEEVISSERIJ IN 1979

KONINKRIJK BELGIE MINISTERIE VAN ECONOMISCHE ZAKEN. NATIONAAL INSTITUUT VOOR DE STATISTIEK Leuvenseweg DE BELGISCHE ZEEVISSERIJ IN 1979 KONINKRIJK BELGIE MINISTERIE VAN ECONOMISCHE ZAKEN 1 i NATIONAAL INSTITUUT VOOR DE STATISTIEK Leuvenseweg 44-1000 BRUSSEL 1 DE BELGISCHE ZEEVISSERIJ IN 1979 ''1 «i T Uittreksel "Landbouwstatistieken" nr

Nadere informatie

... Hoe ziet een Rijke Noordzee eruit?

... Hoe ziet een Rijke Noordzee eruit? ... Hoe ziet een Rijke Noordzee eruit? Samen voor een gezonde zee!... Stichting De Noordzee is de onafhankelijke natuur- en milieuorganisatie die zich inzet voor een duurzaam gebruik van de Noordzee en

Nadere informatie

inh oud 1. Leven onder water 3 2. Dieren en planten 3. Vissen 4. Kwallen 5. Zoogdieren 6. Schaaldieren 7. Stekelhuidigen 8. Zeewier 9.

inh oud 1. Leven onder water 3 2. Dieren en planten 3. Vissen 4. Kwallen 5. Zoogdieren 6. Schaaldieren 7. Stekelhuidigen 8. Zeewier 9. Leven onder water inhoud 1. Leven onder water 3 2. Dieren en planten 4 3. Vissen 5 4. Kwallen 7 5. Zoogdieren 8 6. Schaaldieren 9 7. Stekelhuidigen 10 8. Zeewier 11 9. Weekdieren 12 10. Filmpje 13 Pluskaarten

Nadere informatie

BELGISCHE ZEEVISSERIJ

BELGISCHE ZEEVISSERIJ NATIONAAL INSTITUUT VOOR DE STATISTIEK Leuvenseweg 44 000 BRUSSEL Tel. : 53.9.50 BELGISCHE ZEEVISSERIJ JAAR 984 Uittreksel "Landbouw/statistieken nr 4, 5, 98". I N H O U D S O P G A V E ZEEVISSERIJ Jaar

Nadere informatie

Lesbrief. biologie NATUUR EN MILIEU OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2

Lesbrief. biologie NATUUR EN MILIEU OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2 Lesbrief Onderbouw voortgezet onderwijs - VWO NATUUR EN MILIEU De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam binnen.

Nadere informatie

Vissoorten Aal Herkenning: Verspreiding: Voedsel: Lengte afgebeelde vis: Lengte tot circa: Snoek Herkenning: Verspreiding: Voedsel:

Vissoorten Aal Herkenning: Verspreiding: Voedsel: Lengte afgebeelde vis: Lengte tot circa: Snoek Herkenning: Verspreiding: Voedsel: Vissoorten Aal Herkenning: Het lichaam is slangachtig van vorm. De borstvinnen bevinden zich direct achter de kop. Op het achterste deel van het lichaam is, zowel onder als boven, een vinzoom aanwezig

Nadere informatie

Factsheet: Schol. versie maart 2013 VISSERIJ

Factsheet: Schol. versie maart 2013 VISSERIJ Factsheet: Schol versie maart 2013 Schol is een belangrijke vissoort voor de Nederlandse vissector, zelfs één van de belangrijkste wat betreft aanvoer op de Nederlandse afslagen; bijna 50% van alle vis

Nadere informatie

VLISSINGEN & BRESKENS

VLISSINGEN & BRESKENS VLISSINGEN & BRESKENS Vis met smaak Aanvoer uit de Zuidelijke Noordzee Mijn! Vis kopen in de mijnzaal of op afstand Een aantrekkelijke afslag Centrale ligging en goede infrastructuur De koers naar kwaliteit

Nadere informatie

Vis. Toepassing. Wijting

Vis. Toepassing. Wijting Wijting Tranche (moot) Darne (middenstuk) Tronçon (staartstuk) Kabeljauw Kabeljauw is een zeevis. De kabeljauw is een rondvis met drie rugvinnen en twee buikvinnen. Zijn lichaam is groenbruin gevlekt en

Nadere informatie

Lesbrief. biologie NATUUR EN MILIEU OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2

Lesbrief. biologie NATUUR EN MILIEU OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2 Lesbrief Onderbouw voortgezet onderwijs - VMBO NATUUR EN MILIEU De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam binnen.

Nadere informatie

Internationale handel visproducten

Internationale handel visproducten Internationale handel visproducten Marktmonitor ontwikkelingen 27-211 en prognose voor 212 Januari 213 Belangrijkste trends 27-211 Ontwikkelingen export De Nederlandse visverwerkende industrie speelt een

Nadere informatie

vis en duurzaamheid verantwoord vis eten = een beter geweten

vis en duurzaamheid verantwoord vis eten = een beter geweten vis en duurzaamheid verantwoord vis eten = een beter geweten is er nog wel voldoende vis in onze zeeën? waaraan kan ik zien dat vis verantwoord gevangen is? duurzame vis? wat betekent dit? hoe zit het

Nadere informatie

DE GEWONE ZEEHOND. Huiler

DE GEWONE ZEEHOND. Huiler DE GEWONE ZEEHOND Huiler Je gelooft het bijna niet als je in die mooie zwarte ogen kijkt, maar een gewone zeehond is een echt roofdier. Zijn scherpe tanden en gestroomlijnde lichaam zijn perfect voor het

Nadere informatie

Kaart 36: Jaarinkomen per hoofd van de bevolking per provincie ( )

Kaart 36: Jaarinkomen per hoofd van de bevolking per provincie ( ) 64 Economie In economisch opzicht is het IJsselmeer een zeer interessant gebied, denk bijvoorbeeld aan mogelijkheden voor zand- en waterwinning, koelwatervoorziening, recreatie, visserij en de beroepsvaart.

Nadere informatie

SPREEKBEURT MAANVIS VISSEN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN. l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n

SPREEKBEURT MAANVIS VISSEN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN. l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n SPREEKBEURT MAANVIS l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n VISSEN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE INFORMATIE OVER DE MAANVIS BIJ ELKAAR

Nadere informatie

Cursistenmateriaal Werkblad 4 Niveau A2 / 1F ... Opdracht 1, Lezen Lees de tekst. Beantwoord daarna de vragen op bladzijde 3.

Cursistenmateriaal Werkblad 4 Niveau A2 / 1F ... Opdracht 1, Lezen Lees de tekst. Beantwoord daarna de vragen op bladzijde 3. Opdracht 1, Lezen Lees de tekst. Beantwoord daarna de vragen op bladzijde 3. Tekst Vaker vette vis! Nederland is een echt waterland: de Noordzee, de Waddenzee, het IJsselmeer en alle rivieren en meren.

Nadere informatie

Mens, natuur & milieu

Mens, natuur & milieu Mens, natuur & milieu Lesbrief Biologie. In dit thema ga je aan de gang met opdrachten die gaan over de ontwikkelingen in het havengebied en de gevolgen voor natuur en milieu. Deze opdracht is een lesbrief

Nadere informatie

vierde leerjaar www.lessenpakket.be

vierde leerjaar www.lessenpakket.be vierde leerjaar 4 Vissen op zee De meeste vis die je in de winkels ziet, komt uit de zee. Hoe komt die vis dan in de winkel? Door de vissers natuurlijk. Schepen varen uit om de vis te vangen. Vandaag vertrekt

Nadere informatie

Ing. S.W. Verver, dr. ir. R.E. Grift, mw. ir. F.J. Quirijns. RIVM, Milieu- en natuurplanbureau De heer drs. W. Ligtvoet Postbus BA BILTHOVEN

Ing. S.W. Verver, dr. ir. R.E. Grift, mw. ir. F.J. Quirijns. RIVM, Milieu- en natuurplanbureau De heer drs. W. Ligtvoet Postbus BA BILTHOVEN Nederlands Instituut voor Visserij Onderzoek (RIVO) BV Postbus 68 Postbus 77 1970 AB IJmuiden 4400 AB Yerseke Tel.: 0255 564646 Tel.: 0113 572781 Fax.: 0255 564644 Fax.: 0113 573477 Internet:postkamer@rivo.dlo.nl

Nadere informatie

WIE EET WAT OP HET WAD

WIE EET WAT OP HET WAD Waddenzee De prachtige kleuren, de zilte geuren en de geluiden van de vele vogels, maken de Waddenzee voor veel mensen tot een geliefd gebied. Maar niet alleen mensen vinden het fijn om daar te zijn, voor

Nadere informatie

LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - HAVO - BIOLOGIE OPDRACHTEN OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2

LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - HAVO - BIOLOGIE OPDRACHTEN OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2 NATUUR EN MILIEU LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - HAVO - BIOLOGIE De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam

Nadere informatie

Wageningen IMARES Harder en zeebaars

Wageningen IMARES Harder en zeebaars Harder en zeebaars Biologie en visserij in Nederland en Europa Tammo Bult, Floor Quirijns, Harriët van Overzee, Stijn Bierman is een samenwerkingsverband tussen Wageningen UR en TNO Harder en Zeebaars

Nadere informatie

LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - BIOLOGIE OPDRACHTEN

LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - BIOLOGIE OPDRACHTEN NATUUR EN MILIEU LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - BIOLOGIE De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam

Nadere informatie

GEWONE ZEEHOND. Huiler

GEWONE ZEEHOND. Huiler GEWONE ZEEHOND Huiler Je zou het bijna niet geloven, maar een gewone zeehond is een echt roofdier! De zeehond is met zijn gestroomlijnde lichaam, speciale neus en handige snorharen helemaal aangepast op

Nadere informatie

OESTERS. Smit Vis. Smit Vis, verspartner van Sligro

OESTERS. Smit Vis. Smit Vis, verspartner van Sligro OESTERS Smit Vis Smit Vis heeft een keur aan oesters in het assortiment. Ze zijn alle van het zuiverste water en hebben een eigen unieke smaak. Deze folder gaat in op ons aanbod en helpt je een keuze te

Nadere informatie

Wij vangen deze. Uitgave natuurlijk verantwoord

Wij vangen deze. Uitgave natuurlijk verantwoord Wij vangen deze vis wijzer Uitgave 2009 natuurlijk verantwoord Wij vangen deze VIS wijzer Overbevissing en illegale visserijpraktijken zijn onderwerpen die met regelmaat tot maatschappelijke discussie

Nadere informatie

Examentrainer. Vragen. De iep. De medicinale bloedzuiger

Examentrainer. Vragen. De iep. De medicinale bloedzuiger Examentrainer Vragen De iep De iep is een boomsoort die goed tegen luchtverontreiniging kan. De iep is dan ook in veel steden aangeplant. De boom komt ook veel in de kuststreken voor, omdat hij goed bestand

Nadere informatie

informatie: schelpen - slakken

informatie: schelpen - slakken informatie: schelpen - slakken Er leven tientallen soorten slakken op het wad en op de bodem van de Noordzee. Hun huisjes vind je vaak als schelpen op het strand. Er zijn slakjes die vooral grazend door

Nadere informatie

Probleemstelling: Wat zijn de bedreigende factoren voor de vissen in de Waddenzee? En welke is de meest bedreigende?

Probleemstelling: Wat zijn de bedreigende factoren voor de vissen in de Waddenzee? En welke is de meest bedreigende? Klas: V5B/V5C Bio cluster 7/2 Datum: 21 05 2010 Namen v/d groep: Chris Klaver, Loes Klaver, Isabel Schilder en Lisanne van Dijk. Titel v/d opdracht: Visserij Omschrijving v/h onderwerp: Visserij in de

Nadere informatie

Stijgende visbestedingen maar dalend aankoopvolume Buitenshuisconsumptie neemt toe

Stijgende visbestedingen maar dalend aankoopvolume Buitenshuisconsumptie neemt toe Stijgende visbestedingen maar dalend aankoopvolume Buitenshuisconsumptie neemt toe We aten in 2018 thuis gemiddeld 7,5 kg vis, week- en schaaldieren. Dit is 5% minder dan het jaar voordien. In Vlaanderen

Nadere informatie

Een. hoort erbij! Over dieren uit een ei. groepen 3-5

Een. hoort erbij! Over dieren uit een ei. groepen 3-5 Een hoort erbij! Over dieren uit een ei groepen 3-5 1. Een ei hoort erbij Veel dieren leggen eieren: vogels en vissen. Maar ook insecten leggen kleine eitjes. Uit dat eitje komt een klein diertje. Dat

Nadere informatie

Zeg ken jij de mossel?

Zeg ken jij de mossel? Zeg ken jij de mossel? Even voorstellen Wat kan de mossel? Hoe wordt de mossel gebruikt? Kwaliteit? Aad Smaal, Wageningen Universiteit ZAZ EXPERT MEETING 28 NOV 2017 De mossel Tweekleppig weekdier Zowel

Nadere informatie

Inhoud 1. De zee is groot 2. Zonder zee geen leven 3. Golven 4. De zee is zout 5. De zee en rivieren 6. De kleur van de zee

Inhoud 1. De zee is groot 2. Zonder zee geen leven 3. Golven 4. De zee is zout 5. De zee en rivieren 6. De kleur van de zee De zee Inhoud. 1. De zee is groot 3 2. Zonder zee geen leven 4 3. Golven 5 4. De zee is zout 6 5. De zee en rivieren 7 6. De kleur van de zee 8 7. De kust en de branding 9 8. Sporten op zee 10 9. Werken

Nadere informatie

TIENPUNTENPLAN DE NEDERLANDSE NOORDZEEVISSERIJ

TIENPUNTENPLAN DE NEDERLANDSE NOORDZEEVISSERIJ TIENPUNTENPLAN DE NEDERLANDSE NOORDZEEVISSERIJ Tweede Kamerfractie ChristenUnie Arie Slob 22 januari 2011 TIENPUNTENPLAN VOOR DE NEDERLANDSE NOORDEEVISSERIJ Het gaat gelukkig beter met de visbestanden

Nadere informatie

Duurzame garnalenvisserij VOF Koster

Duurzame garnalenvisserij VOF Koster Duurzame garnalenvisserij VOF Koster WR 3 Noordster van VOF Koster en duurzaamheid De maatschap VOF Koster van Dirk en Wilma Koster vist met de WR3 Noordster op garnalen, vanaf het historische visserseiland

Nadere informatie

DE CALIFORNISCHE ZEELEEUW

DE CALIFORNISCHE ZEELEEUW DE CALIFORNISCHE ZEELEEUW Zwemmende acrobaat De Californische zeeleeuw is één van de meest elegante waterdieren die er bestaat. Met snelheden van wel 40 kilometer per uur schiet hij als een pijl door het

Nadere informatie

NAVIGO NATIONAAL VISSERIJMUSEUM 1

NAVIGO NATIONAAL VISSERIJMUSEUM 1 NAVIGO NATIONAAL VISSERIJMUSEUM 1 COLOFOON Concept - Danny Vanthournout, aquariumtechnicus - Ann Legein, educatief medewerker Realisatie - Danny Vanthournout, aquariumtechnicus - Ann Legein, educatief

Nadere informatie

Over haaien, vissen en bruinvissen. Leerlingen ontdekken het verschil tussen hondshaaien, bruinvissen en vissen.

Over haaien, vissen en bruinvissen. Leerlingen ontdekken het verschil tussen hondshaaien, bruinvissen en vissen. VO Werkblad Doel: Leerlingen ontdekken het verschil tussen hondshaaien, bruinvissen en vissen. Materialen: - Werkblad 3: - Potlood - Filmpjes: Dolfijnen, bruinvissen en vissen. De filmpjes zijn te vinden

Nadere informatie

Zeeduivel, Vis van het jaar 2018

Zeeduivel, Vis van het jaar 2018 Zeeduivel, Vis van het jaar 2018 Zeeduivel wordt door VLAM uitgeroepen tot vis van het jaar 2018. Maar wat zijn de biologische kenmerken van deze soort? Wat is de herkomst van onze Belgische zeeduivel?

Nadere informatie

Europese Unie, Europees Fonds voor Maritieme Zaken en Visserij

Europese Unie, Europees Fonds voor Maritieme Zaken en Visserij Project Best Practices II Opzet, eerste uitkomsten, stand van zaken en planning 2017 Voor intern gebruik 27 januari 2017 Ed de Heer Opzet Doelen BPII: 1) het inschatten van de uitvoerbaarheid, naleefbaarheid

Nadere informatie

Kijk uit! Pas OP! LEERlingenblad van:... speurles. basisonderwijs groep 4, 5 & 6

Kijk uit! Pas OP! LEERlingenblad van:... speurles. basisonderwijs groep 4, 5 & 6 LEERlingenblad van:... Kijk uit! Pas OP! speurles basisonderwijs groep 4, 5 & 6 weetje Professoren hebben uitgerekend dat er op de aarde 1.386.000.000.000.000.000.000 liter water is. 2 Kijk uit! Loop jij

Nadere informatie

Bewoners van de Noordzee

Bewoners van de Noordzee Bewoners van de Noordzee Doel Materialen Vak Niveau Duur Werkwijze De leerlingen kunnen: verschillende groepen dieren noemen die in de Noordzee leven (vissen, anemonen, kwallen,kreeftachtigen); uitleggen

Nadere informatie

l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n SPREEKBEURT AXOLOTL AMFIBIEËN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN

l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n SPREEKBEURT AXOLOTL AMFIBIEËN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n SPREEKBEURT AXOLOTL AMFIBIEËN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE INFORMATIE OVER DE AXOLOTL BIJ

Nadere informatie

SPREEKBEURT SLUIERSTAARTGOUDVIS

SPREEKBEURT SLUIERSTAARTGOUDVIS l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n SPREEKBEURT SLUIERSTAARTGOUDVIS VISSEN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE INFORMATIE OVER DE SLUIERSTAARTGOUDVIS

Nadere informatie

Een vis met vleugels. Dit is een uitgave van: Strandweg 13 (boulevard) 2586 JK Den Haag 070-3542100. www.sealife.nl

Een vis met vleugels. Dit is een uitgave van: Strandweg 13 (boulevard) 2586 JK Den Haag 070-3542100. www.sealife.nl Een vis met vleugels Dit is een uitgave van: Strandweg 13 (boulevard) 2586 JK Den Haag 070-3542100 www.sealife.nl 1 Roggen zijn rare snuiters Stel je eens voor. Je ligt met je neus en mond in het zand

Nadere informatie

Uit den oude doos van de redactie: Een stukje uit het blad WIJ uit 1937.

Uit den oude doos van de redactie: Een stukje uit het blad WIJ uit 1937. Uit den oude doos van de redactie: Een stukje uit het blad WIJ uit 1937. In die blonde dagen van milde voorspoed, wanneer daar bij huis Den Deen de nog zuivere wateren van Amer en Merwede zich paarden

Nadere informatie

CALIFORNISCHE ZEELEEUW

CALIFORNISCHE ZEELEEUW CALIFORNISCHE ZEELEEUW Zwemmende acrobaat De Californische zeeleeuw is een van de meest elegante waterdieren die er bestaan. Met snelheden van wel 40 kilometer per uur schieten ze als een pijl door het

Nadere informatie

PERSDOSSIER MOSSELEN

PERSDOSSIER MOSSELEN PERSDOSSIER MOSSELEN Mosselen algemeen De mossel is een belangrijk product uit de Nederlandse schelpdierteelt. In Europa worden er jaarlijks circa 700 miljoen kilo mosselen geproduceerd, waarvan ongeveer

Nadere informatie

Naam:_ KIKKERS. pagina 1 van 6

Naam:_ KIKKERS. pagina 1 van 6 Naam:_ KIKKERS _ De kikker is een amfibie. Er zijn veel soorten kikkers op de wereld. In Nederland zie je de bruine en de groene kikker het meest. De groene kikkers zijn graag veel in het water, de bruine

Nadere informatie

Altolamprologus calvus. Geschreven door: Lubbito

Altolamprologus calvus. Geschreven door: Lubbito Altolamprologus calvus Geschreven door: Lubbito 1. Inleiding 1.1 Aanleiding tot het schrijven van het artikel Aangezien ik veel informatie van dit forum afhaal, heb ik besloten een artikel toe te voegen,

Nadere informatie

SPREEKBEURT DISCUSVIS

SPREEKBEURT DISCUSVIS l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n SPREEKBEURT DISCUSVIS VISSEN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE INFORMATIE OVER DE DISCUSVIS BIJ

Nadere informatie

SPREEKBEURT Vissengroep Harnasmeervallen

SPREEKBEURT Vissengroep Harnasmeervallen SPREEKBEURT Vissengroep Harnasmeervallen l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n VISSEN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE INFORMATIE OVER

Nadere informatie

Deel 1 Toen en nu 13

Deel 1 Toen en nu 13 Deel 1 Toen en nu 13 14 Historie Het huidige typisch Nederlandse landschap met polders en dijken kent een lange historie. Na de laatste grote ijstijd, ongeveer 10.000 jaar geleden, werd door een stijgende

Nadere informatie

Scheepstypen. Achtereen volgens worden behandeld: Botter Hoogaars Klipper; Lemster Aak Tjalk (Skûtsje) Schokker Schouw Staverse Jol Vollenhovense Bol

Scheepstypen. Achtereen volgens worden behandeld: Botter Hoogaars Klipper; Lemster Aak Tjalk (Skûtsje) Schokker Schouw Staverse Jol Vollenhovense Bol Scheepstypen De verschillende typen die er bestaan in de traditionele schepen. Dit is een weergave van een aantal van de meest nu nog voorkomende platbodemschepen. Achtereen volgens worden behandeld: Botter

Nadere informatie

Perspectieven en concurrentiepositie Scheveningen Vissershaven en Visafslag

Perspectieven en concurrentiepositie Scheveningen Vissershaven en Visafslag Kees Taal Menno Smit Birgit de Vos Jan Willem de Wilde Notitie 30156 Juni 2004 LEI, Den Haag Perspectieven en concurrentiepositie Scheveningen Vissershaven en Visafslag Samenvatting De gemeente Den Haag

Nadere informatie

Den Haag 13 maart 2013. 1/6/2014 NEDERLANDSE VISSERSBOND - Derk Jan Berends

Den Haag 13 maart 2013. 1/6/2014 NEDERLANDSE VISSERSBOND - Derk Jan Berends Den Haag 13 maart 2013 1/6/2014 NEDERLANDSE VISSERSBOND - Derk Jan Berends 1 Introductie Voorstellen Doel: kennis uitwisselen over de visserijpraktijk, knelpunten en oplossingen bespreken betreffende bemanningszaken.

Nadere informatie

Uitkomsten enquête over de Noordzee visbestanden 2011

Uitkomsten enquête over de Noordzee visbestanden 2011 Uitkomsten enquête over de Noordzee visbestanden 2011 Inger Wilms, Pvis. Dit artikel beschrijft de uitkomsten van de Noordzee enquête die afgelopen zomer gehouden is onder Noordzee vissers uit België,

Nadere informatie

HET GEVECHT VOOR EEN DUURZAME TOEKOMST

HET GEVECHT VOOR EEN DUURZAME TOEKOMST HET GEVECHT VOOR EEN DUURZAME TOEKOMST Allereerst zal ik uiteen zetten wie wij zijn en wat wij doen. Mijn naam is Huub Lacor, algemeen directeur van het familiebedrijf Roem van Yerseke. Mijn voorvaderen

Nadere informatie

DIT BOEKJE IS VAN: Plak hier je foto

DIT BOEKJE IS VAN: Plak hier je foto MONSTERBOEKJE DIT BOEKJE IS VAN: Plak hier je foto Dit is jouw eigen MONSTERBOEKJE Iedereen die op zee vaart heeft een eigen monsterboekje nodig. Het is eigenlijk een soort paspoort voor iedereen op het

Nadere informatie

SCHMIDT ZeeVIS ROTTeRDaM De allerbeste VIS VaN De allerbeste VISSeRS SCHMIDT ZeeVIS en MVO

SCHMIDT ZeeVIS ROTTeRDaM De allerbeste VIS VaN De allerbeste VISSeRS SCHMIDT ZeeVIS en MVO SCHMIDT ZEEVIS ROTTERDAM De allerbeste VIS VAN DE ALLERBESTE VISSERS SCHMIDT ZEEVIS EN MVO Verantwoordelijkheid Alleen het beste is goed genoeg De maatschappij schreeuwt om verduurzaming. De vissers en

Nadere informatie

Vissen met zorg. factsheets kwaliteit en duurzaamheid. staandwant-, puls-, twinrig- en flyshootvisserij. Kees Taal. Wim Zaalmink.

Vissen met zorg. factsheets kwaliteit en duurzaamheid. staandwant-, puls-, twinrig- en flyshootvisserij. Kees Taal. Wim Zaalmink. Vissen met zorg factsheets kwaliteit en duurzaamheid staandwant-, puls-, twinrig- en flyshootvisserij Kees Taal Wim Zaalmink Maart 2012 LEI, onderdeel van Wageningen UR, Den Haag Voorwoord Met trots presenteer

Nadere informatie

Slim eten, lekker weten

Slim eten, lekker weten Slim eten, lekker weten Vis eten met een goed geweten. Doelgroep: onderbouw - bovenbouw Benodigdheden per kind: 13 prints van de vissoorten op A4(zie bijlage) 1 stok (bamboo of tak) 50 cm dun touw paperclip

Nadere informatie

Finding answers together

Finding answers together 1 Finding answers together 2 Economische prestaties 3 Veranderopgave Image: Chris King Source: topgear.nl 4 VISSERIJ IN CIJFERS 2019 Een overzicht van de economische ontwikkelingen in de Nederlandse visserij

Nadere informatie

De staat van de visserij en aquacultuur in de wereld

De staat van de visserij en aquacultuur in de wereld AQUACULTUUR OVERZEE De staat van de visserij en aquacultuur in de wereld Door Raymon van Anrooy, FAO Visserij en Visteelt Departement, Rome De Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO)

Nadere informatie

Opdrachten Oevergroep

Opdrachten Oevergroep Opdrachten Oevergroep Ho, stop! Voordat jullie met de schepnetjes naar het water rennen, eerst even dit! De Waal is de drukst bevaren rivier van Europa en door haar bedding stromen miljoenen liters water

Nadere informatie

DE DAPPERE REIZIGER WERKBLAD DE STEKELBAARS: 1. DE STEKELBAARS IN BEELD 2. DAPPERE REIZIGER. De stekelbaars is een veelvoorkomend visje in Nederland.

DE DAPPERE REIZIGER WERKBLAD DE STEKELBAARS: 1. DE STEKELBAARS IN BEELD 2. DAPPERE REIZIGER. De stekelbaars is een veelvoorkomend visje in Nederland. WERKBLAD DE STEKELBAARS: DE DAPPERE REIZIGER Naam 1. DE STEKELBAARS IN BEELD Groep 2. DAPPERE REIZIGER De stekelbaars is een veelvoorkomend visje in Nederland. Bekijk het clipje De dappere reiziger. Bekijk

Nadere informatie

SPREEKBEURT KOI VISSEN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN. l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n

SPREEKBEURT KOI VISSEN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN. l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n SPREEKBEURT KOI l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n VISSEN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE INFORMATIE OVER DE KOI BIJ ELKAAR GEZOCHT.

Nadere informatie

Dolfijnen behoren tot de walvisachtigen. Er bestaan 2 soorten walvissen:

Dolfijnen behoren tot de walvisachtigen. Er bestaan 2 soorten walvissen: Dolfijn Familie Dolfijnen behoren tot de walvisachtigen. Er bestaan 2 soorten walvissen: Baleinwalvissen: deze walvissen worden zo genoemd omdat ze in hun bek geen tanden hebben. Maar een soort lange draden,

Nadere informatie

Visbestanden in de Noordzee,

Visbestanden in de Noordzee, Indicator 11 juli 2008 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Door overbevissing staan veel visbestanden

Nadere informatie

Schol en tong: overzicht van activiteiten en maatregelen in de platvissector (april 2008) Inhoudsopgave

Schol en tong: overzicht van activiteiten en maatregelen in de platvissector (april 2008) Inhoudsopgave Schol en tong: overzicht van activiteiten en maatregelen in de platvissector (april 2008) Inhoudsopgave 0. Actuele situatie schol en tong... 1 0.1 Toestand tong- en scholbestand Noordzee... 1 0.2 Vangstadvies

Nadere informatie

Vestiging IJmuiden Vestiging Yerseke Vestiging Texel Postbus 68 Postbus 77 Postbus 167

Vestiging IJmuiden Vestiging Yerseke Vestiging Texel Postbus 68 Postbus 77 Postbus 167 Wageningen IMARES Institute for Marine Resources & Ecosystem Studies Vestiging IJmuiden Vestiging Yerseke Vestiging Texel Postbus 68 Postbus 77 Postbus 167 1970 AB IJmuiden 4400 AB Yerseke 1790 AD Den

Nadere informatie

Inhoud. Inleiding blz. 3. Wat is een fossiel? blz. 4. Hoe fossielen ontstaan blz. 5. Fossielen van zacht weefsel blz. 6. Zeedieren blz.

Inhoud. Inleiding blz. 3. Wat is een fossiel? blz. 4. Hoe fossielen ontstaan blz. 5. Fossielen van zacht weefsel blz. 6. Zeedieren blz. Door: Oscar Zuethoff Groep 6b - Meneer Jos & Ingrid Februari 2008 Inhoud Inleiding blz. 3 Wat is een fossiel? blz. 4 Hoe fossielen ontstaan blz. 5 Fossielen van zacht weefsel blz. 6 Zeedieren blz. 7 De

Nadere informatie

Bestaande vistuigen als mogelijk alternatief voor de boomkor

Bestaande vistuigen als mogelijk alternatief voor de boomkor Ministerie van Verkeer en Waterstaat Directoraat -Generaal Rijkswaterstaat Rijksinstituut voor Kust en Zee/RIKZ Bestaande vistuigen als mogelijk alternatief voor de boomkor Rapport RIKZ 2001.037 Auteurs:

Nadere informatie

WOLF. Huilend roofdier

WOLF. Huilend roofdier WOLF Huilend roofdier Wolven hebben vaak een hele slechte naam. Denk maar eens aan de wolf in het verhaal van Roodkapje, die haar oma heeft opgegeten. Of Midas de wolf, die tevergeefs op de drie biggetjes

Nadere informatie

Naam: WATER. pagina 1 van 8

Naam: WATER. pagina 1 van 8 Naam: WATER Geen leven zonder water Zonder water kun je niet leven. Als je niet genoeg drinkt, krijgt je dorst. Als je dorst hebt, heeft je lichaam water tekort. Je raakt dit water vooral kwijt door te

Nadere informatie