Actuariële en bedrijfstechnische nota

Transcriptie

1 Actuariële en bedrijfstechnische nota Stichting Pensioenfonds Consumentenbond december 2010 met update maart 2012 bijlage 1: Risico-analyse Pensioenfonds CB

2 Inhoudsopgave INLEIDING HOOFDLIJNEN INTERNE BEHEERSINGSSYSTEEM EN OPZET ADMINISTRATIEVE ORGANISATIE EN INTERNE CONTROLE VERDELING TAKEN, BEVOEGDHEDEN EN VERANTWOORDELIJKHEDEN INTERNE UITVOERINGSORGANISATIE UITBESTEDE WERKZAAMHEDEN CONTROLE MECHANISMEN GOED PENSIOENFONDSBESTUUR MANAGEMENTINFORMATIE EDUCATIE PROCEDURES EN CRITERIA VOOR AANSLUITING VAN WERKGEVERS BIJ FONDS EN VOOR VERKRIJGEN DEELNEMERSCHAP VAN HUN WERKNEMERS AANSLUITING WERKGEVERS VERKRIJGING DEELNEMERSCHAP HOOFDLIJNEN UITVOERINGSOVEREENKOMST WIJZE VASTSTELLING VERSCHULDIGDE PREMIE EN PREMIEBETALING INFORMATIEVERSTREKKING DOOR WERKGEVER AAN PENSIOENFONDS PROCEDURES PREMIEBETALINGSACHTERSTAND PROCEDURES WIJZIGING PENSIOENOVEREENKOMST VOORWAARDELIJKE TOESLAGVERLENING PROCEDURES AANGAANDE BESLUITEN OMTRENT VERMOGENSOVERSCHOTTEN, VERMOGENSTEKORTEN DAN WEL WINSTDELING ONTBINDING EN LIQUIDATIE VAN HET PENSIOENFONDS HOOFDLIJNEN PENSIOENREGELING HERVERZEKERING FINANCIËLE OPZET EIGEN VERMOGEN PREMIEBELEID BELEGGINGSBELEID TOESLAGBELEID SYSTEMATIEK VASTSTELLING PARAMETERS FINANCIËLE STURINGSMIDDELEN RESERVE- EN DEKKINGSTEKORT KOSTENDEKKENDE PREMIE FINANCIËLE POSITIE FONDS VOLDOENDE Bijlagen 1. Risicoanalyse Pensioenfonds Consumentenbond 2. Kenmerken pensioenregeling 3. Vereist eigen vermogen 4. Specificatie premie 5. Verklaring inzake beleggingsbeginselen 6. Beknopte beschrijving beleggingsfondsen 7. Continuïteitsanalyse

3 Inleiding Zoals in artikel 2 lid 3 van de statuten is vermeld, werkt Stichting Pensioenfonds Consumentenbond gevestigd te s-gravenhage, hierna te noemen 'het pensioenfonds', volgens een Actuariële en Bedrijfstechnische Nota (ABTN). De inhoud van de hierna te beschrijven ABTN is afgestemd op het bepaalde bij en krachtens de Pensioenwet: - artikel 145 van de Pensioenwet; - paragraaf 9 van het Besluit financieel toetsingskader pensioenfondsen. Deze ABTN is vastgesteld op 15 september 2010, geldt met ingang van 1 januari 2010 en vervangt alle voorgaande nota s. De beschrijvingen die deze ABTN bevat zijn zodanig dat men op basis van deze ABTN tot een oordeel kan komen over de wijze waarop wordt voldaan aan het bij en krachtens de Pensioenwet bepaalde. De ABTN is onderverdeeld in de volgende onderwerpen: - de hoofdlijnen van het interne beheersingssysteem en van de opzet van de administratieve organisatie en interne controle (hoofdstuk 1); - procedures en criteria voor de aansluiting van werkgevers bij het pensioenfonds en voor het verkrijgen van het deelnemerschap van hun werknemers (hoofdstuk 2); - de hoofdlijnen van de uitvoeringsovereenkomst (hoofdstuk 3); - de hoofdlijnen van de pensioenregeling (hoofdstuk 4); - herverzekering (hoofdstuk 5); - de financiële opzet (hoofdstuk 6); - de financiële sturingsmiddelen (hoofdstuk 7).

4 1. Hoofdlijnen interne beheersingssysteem en opzet administratieve organisatie en interne controle Dit hoofdstuk geeft een toelichting op de uitvoeringsorganisatie. In figuur 1 is het organisatieschema geschetst. In de volgende paragrafen worden de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden weergegeven. Dit is afgestemd op het bepaalde bij en krachtens hoofdstuk 4 en 5 van de Pensioenwet. Organisatieschema Stichting Pensioenfonds Consumentenbond Dagelijks Bestuur Bestuur van het pensioenfonds Ambtelijk secretaris Interne administratie (F. Wesseling) Accountant (KPMG) Externe administrateur (AODS) Visitatiecommissie (intern toezicht) Actuaris (Triple A) Adviseurs (o.m. Triple A) Beleggingscommissie Verantwoordingsorgaan ( RvC ) Administratie (Centraal Beheer) - uitkeringsadministratie - pensioenadministratie - actuariële berekeningen Herverzekering (Centraal Beheer) Vermogensbeheer incl. financiële administratie (Aegon Investment Management) 1.1. Verdeling taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden Het bestuur heeft de volgende verantwoordelijkheden en bevoegdheden: - Het beheer van het pensioenfonds; - Het uitvoeren van door de werkgever verleende pensioenregeling en het doen van pensioenuitkeringen aan gepensioneerden en nabestaanden van (nietactieve) deelnemers. Het bestuur heeft deze taak gedelegeerd aan de verzekeraar; - Voorbereiden, vaststellen en/of wijzigen statuten en reglement: het zelfstandig vaststellen en/of wijzigen van statuten en/of reglement kan alleen door het bestuur worden geëffectueerd als de wijzigingen voortvloeien uit wettelijke veranderingen of als de haalbare of te behalen pensioenaanspraken niet wijzigen of als de wijzigingen tot stand zijn gekomen in nauw overleg tussen werkgever en vakverenigingen. In alle andere gevallen moet het bestuur de goedkeuring van de algemene vergadering van deelnemers en de werkgever verkrijgen; - Voorbereiden, vaststellen en/of wijzigen uitvoeringsovereenkomst (alleen in overleg met de werkgever); - Voorbereiden, vaststellen en/of wijzigen uitvoeringsbesluiten; - Voorbereiden en vaststellen bestuursbesluiten; - Voorbereiden en vaststellen Jaarverslag; - Contractuele verplichtingen aangaan met derden, waarbij minimaal een deelnemersvertegenwoordiger samen met een werkgeversvertegenwoordiger bevoegd zijn;

5 - Toezien op de in 1.3 en 1.4 genoemde werkzaamheden die worden uitgevoerd door het Dagelijks Bestuur, de Beleggingscommissie en Ad hoc voorbereidende bestuurscommissies. Risicomanagement is een verantwoordelijkheid van het bestuur. Hierbij worden risico s geïdentificeerd en gekwantificeerd en worden beheersmaatregelen vastgesteld. Met beheersmaatregelen worden activiteiten bedoeld waarmee de kans van optreden of de gevolgen (impact) van risico s worden beïnvloed. Risicobeheersing is nodig omdat bij de verwezenlijking van de doelstelling van het pensioenfonds het nemen van risico s onvermijdbaar is. Het is een continuproces, met permanente bijsturing door het bestuur. Een uitwerking van de risicoanalyse van Stichting Pensioenfonds Consumentenbond is terug te vinden in Bijlage 1. Het bestuur heeft een externe voorzitter met stembevoegdheid (namens de werkgever). De verzekeraar (Centraal Beheer) heeft de volgende bevoegdheden en taken: - Het uitvoeren van de pensioenregeling en het doen van pensioenuitkeringen aan gepensioneerden en nabestaanden van (niet-actieve) deelnemers; - Het administreren van de pensioentoezeggingen en de pensioenspaarrekeningen; - Het verzorgen van een jaarlijks depotverslag en de input voor de kwartaalrapportages aan De Nederlandsche Bank (DNB); - Het verzorgen van het jaarlijkse pensioenoverzicht voor de actieve deelnemers (het Uniform Pensioen Overzicht, UPO) en het 5-jaarlijks overzicht voor de nietactieve deelnemers; - Het verzorgen van een stopbrief (bij beëindiging deelname), scheidingsbericht, brief bij pensioeningang en een jaarlijkse brief aan pensioengerechtigden; - Het verstrekken van een definitieve opgave bij uitdiensttreding; - Het aanleveren van informatie aan het Pensioenregister. De vermogensbeheerder (Aegon Investment Management) heeft de volgende taken en bevoegdheden: - Het beheren en administreren van de beleggingportefeuille binnen de richtlijnen van het beleggingsmandaat; - Het verzorgen van de input voor de maandrapportages aan DNB en de periodieke verslaglegging over de vermogenspositie en beleggingsprestaties. De externe administrateur (D. Smit, AODS) bereidt het jaarverslag voor en verzorgt de verslaglegging naar DNB. Dit betreft tevens de verslagstaten DNB. De maandrapportages DNB worden verzorgd door het bestuur Interne uitvoeringsorganisatie Het bestuur heeft onder andere de volgende taken van het pensioenfonds gedelegeerd aan de interne administrateur van het pensioenfonds: - Sturing geven aan interne controle maatregelen; - Financiële administratie en de interne controle daarop; - Sturing geven aan totstandkoming jaarverslag. Het bestuur heeft onder andere de volgende taken van het pensioenfonds gedelegeerd aan de ambtelijk secretaris van het pensioenfonds: - Voorbereiden en uitwerken vergaderingen; - Correspondentie verzorgen en voeren met deelnemers, DNB en andere belanghebbenden; - Bewaken actiepunten.

6 De secretaris en de voorzitter treden op als Dagelijks Bestuur. Minimaal één keer per maand hebben zij een genotuleerd overleg en verder komen zij regelmatig bijeen voor het bespreken van relevante ontwikkelingen en de voortgang van de activiteiten. Voor verdere details over de taken en bevoegdheden van het Dagelijks Bestuur en de Beleggingscommissie, zie het Huishoudelijke Reglement. Het bestuur heeft een accountantsbureau (KPMG) aangesteld. Deze accountant controleert jaarlijks het depotverslag van de verzekeraar en de overige jaarcijfers van het pensioenfonds en doet vervolgens verslag van zijn werkzaamheden in de vorm van een accountantsverklaring en een verslag aan het bestuur. Het bestuur heeft een actuarieel bureau (Triple A) aangesteld. Er wordt onderscheid gemaakt tussen certificerende en adviserende taken. De certificerende actuaris bepaalt of de voorziening pensioenverplichtingen volgens de fondsgrondslagen en op basis van de door de accountant gecontroleerde gegevens is vastgesteld en of deze voldoende prudent is. De certificerende actuaris rapporteert éénmaal per jaar aan het fondsbestuur door middel van een actuarieel rapport en een actuariële verklaring. Rapportage vindt plaats uiterlijk 1 juli van het jaar volgend op het kalenderjaar waarop de rapportage betrekking heeft. De adviserende actuaris geeft het bestuur gevraagd en ongevraagd advies over de activiteiten van het fonds en de ontwikkeling van wet- en regelgeving Uitbestede werkzaamheden Het bestuur heeft de uitkeringsadministratie, de pensioenadministratie, de werkzaamheden inzake actuariële berekeningen en de belegging van het vermogen uitbesteed aan externe deskundigen, respectievelijk Centraal Beheer en Aegon Investment management Controle mechanismen In de contracten met externe deskundigen inzake uitbestede werkzaamheden heeft het bestuur clausules opgenomen inzake functiescheiding en verdere interne controle maatregelen. Het bestuur is verantwoordelijk voor het uitvoeren van interne controle maatregelen gericht op de juiste en volledige registratie van de gegevens van het pensioenfonds. Het pensioenfonds heeft op het gebied van administratieve organisatie en interne controle maatregelen getroffen ter naleving van de Sanctiewet 1977 en de op grond van die wet vastgestelde regelingen en besluiten met betrekking tot het financieel verkeer. Het pensioenfonds heeft een compliance officer aangesteld die toeziet op de naleving van de gedragscode voor bestuursleden en de leden van het verantwoordingsorgaan Goed pensioenfondsbestuur Het bestuur van het pensioenfonds heeft gezorgd voor de organisatie van een transparant intern toezicht per 1 juli Daartoe heeft het bestuur een visitatiecommissie ingesteld en een Reglement visitatiecommissie opgesteld. De eerste visitatie vond plaats in november De bepalingen omtrent het intern toezicht zijn nader uitgewerkt in de statuten. Het bestuur van het pensioenfonds heeft gezorgd voor de instelling van een verantwoordingsorgaan per 1 juli Het bestuur en het verantwoordingsorgaan komen conform artikel 8 lid 8 van de statuten minstens eenmaal per jaar bijeen. Het verantwoordingsorgaan bestaat uit 3 leden: - Een vertegenwoordiger van de werkgever; - Een vertegenwoordiger van de deelnemers, via de OR; - Een vertegenwoordiger van de pensioengerechtigden.

7 1.6. Managementinformatie Het bestuur wordt voorzien van managementinformatie. Jaarlijks worden de uitvoerings- en administratiekosten, de advieskosten en de kosten van vermogensbeheer gebudgetteerd. Het bestuur stelt jaarlijks een taakstellende begroting vast. Iedere maand wordt de Beleggingscommissie geïnformeerd door de vermogensbeheerder over de ontwikkeling van en de resultaten uit het belegd vermogen. Bij iedere bestuursvergadering brengt de Beleggingscommissie daarover verslag uit. Het bestuur rapporteert op maandbasis aan DNB de ontwikkelingen in het belegd vermogen volgens een vast formaat. Tot slot stelt het bestuur jaarlijks de statutaire jaarrekening en staten voor DNB vast Educatie Het bestuur waarborgt de deskundigheid door te werken volgens een deskundigheidsplan. In dit deskundigheidsplan staat beschreven welke functieeisen aan bestuurders c.q. het bestuur als zodanig worden gesteld en hoe deze worden bereikt. Ook ziet het bestuur toe op de deskundigheid van de leden van het verantwoordingsorgaan. In september 2008 hebben de individuele bestuursleden met goed gevolg een Deskundigheidstoets gedaan (Towers Perrin Academy). De getoetste terreinen waren: - Het besturen van een organisatie; - Relevante wet- en regelgeving; - Pensioenregelingen en soorten; - Actuariële begrippen en verslaglegging; - Vermogensbeheer; - AO/IC; - Uitbesteding; - Communicatie. Jaarlijks wordt door het bestuur een Deskundigheidsplan (incl. opleidingstraject per bestuurslid) opgesteld. Dit om de verdeling van alle deskundigheden goed te monitoren en de deskundigheid up-to-date te houden (permanente educatie). 2. Procedures en criteria voor aansluiting van werkgevers bij fonds en voor verkrijgen deelnemerschap van hun werknemers 2.1. Aansluiting werkgevers Vereniging Consumentenbond, gevestigd te Den Haag en de door de Consumentenbond aangewezen gelieerde ondernemingen waarvan een pensioenregeling door het fonds wordt uitgevoerd. In dat geval wordt met de aangesloten ondernemingen een uitvoeringsovereenkomst gesloten. Voor de hoofdlijnen van deze uitvoeringsovereenkomst wordt verwezen naar hoofdstuk Verkrijging deelnemerschap Blijkens het pensioenreglement van het pensioenfonds worden werknemers van de aangesloten werkgever onder de volgende voorwaarden deelnemer in de regeling: de werknemer, vallend onder de CAO van de Vereniging Consumentenbond, neemt deel aan de regeling.

8 3. Hoofdlijnen uitvoeringsovereenkomst De afspraken over de uitvoering van de pensioenovereenkomst tussen het pensioenfonds en de aangesloten werkgever zijn vastgelegd in de uitvoeringsovereenkomst zoals bedoeld in artikel 25 van de Pensioenwet. In paragraaf 3.2 van de Pensioenwet staan de eisen omtrent de inhoud ervan opgesomd. 3.1 Wijze vaststelling verschuldigde premie en premiebetaling De premie wordt als doorsneepremie bepaald in een model waarbij rekening wordt gehouden met de volgende factoren: - Uitvoeringskosten (administratiekosten, kosten van actuaris en accountant, beleggingskosten); - Loonontwikkeling; - Actuariële inkoop pensioenaanspraken inclusief overlijdensdekking en dekking arbeidsongeschiktheid en de beschikbare premie in verband met de pensioenverplichtingen zoals omschreven in het pensioenreglement; - Gewenst vermogen. De kosten van de pensioenvoorziening komen voor rekening van de werkgever en werknemer gezamenlijk: 1. De bijdrage van de werknemer is vastgesteld op 5,37% van de pensioengrondslag. Het premieniveau wordt vastgesteld in overleg tussen het bestuur van de Stichting Pensioenfonds Consumentenbond en de directie van de Vereniging Consumentenbond na vooraf advies van de actuaris. Het bestuur moet daarbij akkoord zijn met de premie om te waarborgen dat de regeling robuust kan worden uitgevoerd. 2. De werkgever is gehouden jaarlijks bij het fonds de bijdragen te storten ter financiering van de aanspraken, zoals deze voortvloeien uit het pensioenreglement en de statuten en berekend naar de grondslagen zoals beschreven in de ABTN. Het reguliere percentage bedraagt 22.5% van de som van de pensioengrondslagen (loonsom minus franchise). Vanaf 1 juni 2009 tot en met 30 mei 2012 is de jaarlijkse bijdrage echter 24.5% van de som van de pensioengrondslagen van de deelnemers in het betreffende jaar. Deze tijdelijke verhoging is bedoeld voor een vlot herstel van het pensioenfonds. De jaarlijkse bijdrage wordt geacht kostendekkend te zijn. De werkgever kan niet verplicht worden tot betaling van een hogere bijdrage. De werkgever heeft evenmin de mogelijkheid om, behoudens het bepaalde in artikel 7 van de uitvoeringsovereenkomst, de bijdragen op een lager niveau vast te stellen dan voortvloeit uit de hierboven omschreven berekeningsmethodiek. Door betaling van bovenstaande bijdrage voldoet de werkgever aan de verplichtingen uit hoofde van de pensioentoezegging zoals vastgelegd in het pensioenreglement en kan de werkgever niet aansprakelijk gesteld worden voor enig tekort in het fonds, dan wel kan de werkgever geen aanspraak maken op enig overschot in het fonds. Er is geen financieel verhaal mogelijk op de werkgever, behoudens het niet naleven van de bepalingen in deze overeenkomst. De pensioenrechten en pensioenaanspraken worden voorzover mogelijk - per 1 januari in enig jaar met een toeslag verhoogd. Het bestuur beslist, voor zover de financiële positie van het fonds dat toelaat, evenwel jaarlijks in hoeverre pensioenrechten en pensioenaanspraken worden aangepast. Voor deze voorwaardelijke toeslagtoezegging is geen bestemmingsreserve gevormd en wordt geen premie betaald.

9 3.2 Informatieverstrekking door werkgever aan pensioenfonds De werkgever zal alle volgens het pensioenreglement daarvoor in aanmerking komende werknemers aanmelden bij het pensioenfonds met inachtneming van de bepalingen van het pensioenreglement. De werkgever is verplicht deelnemers bij het pensioenfonds aan te melden en bij beëindiging van het deelnemerschap af te melden. De werkgever is verplicht de volgende voor de uitvoering benodigde gegevens en mutaties in deze gegevens aan het pensioenfonds te leveren: - de naam van de deelnemers; - het adres van de deelnemers; - de geboortedatum van de deelnemers; - het burgerservicenummer van de deelnemers; - het personeelsnummer; - de salarisgegevens van de deelnemers; - ingangsdatum van de pensioenovereenkomst; - en alle overige relevante gegevens om een pensioenaanspraak te kunnen vaststellen. Verder geldt: - De werkgever levert de hierboven genoemde gegevens en mutaties maandelijks in bestandsvorm bij het pensioenfonds aan; - De werkgever informeert het pensioenfonds wie als rechtsgeldige vertegenwoordiger kan optreden voor de betrokken deelnemers bij een wijziging van de pensioenovereenkomst; - De werkgever informeert het pensioenfonds binnen 10 dagen over een wijziging van de pensioenovereenkomst. De informatie dient schriftelijk te worden verstrekt en een volledige opsomming te bevatten van de overeengekomen wijzigingen. Bij inwerkingtreding van het bepaalde in artikel 37 van de Pensioenwet sluit het pensioenfonds een overeenkomst met het Uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen op basis waarvan het Uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen de arbeidsongeschiktheid van een deelnemer aan het pensioenfonds meldt. 3.3 Procedures premiebetalingsachterstand Betalingstermijnen Op 1 januari van elk kalenderjaar raamt het pensioenfonds de bijdragen over dat jaar als percentage van de som van de geschatte pensioengrondslagen van het betreffende kalenderjaar en factureert deze aan de werkgever. De werkgever betaalt deze vooruit aan het pensioenfonds met een uiterste betalingstermijn van 8 dagen. Aan het einde van elk kalenderjaar zal een verrekening plaatsvinden tussen de geraamde en de werkelijk verschuldigde bijdragen. De uiterste betalingstermijn hiervan is 31 december. De hierboven genoemde termijnen gelden niet indien er sprake is van beëindiging van de deelneming. In dat geval wordt de ten tijde van de beëindiging nog verschuldigde premie binnen dertien weken voldaan. Niet-nakoming van de betalingsverplichting door de werkgever Indien de werkgever zijn verplichting tot betaling aan het pensioenfonds niet binnen een maand na afloop van de zojuist genoemde periode is nagekomen, is ieder der bestuurders van het pensioenfonds gehouden ervoor zorg te dragen, dat dit binnen 30 dagen aan DNB wordt meegedeeld. Het pensioenfonds informeert elk kwartaal schriftelijk de deelnemersraad, en bij het

10 ontbreken daarvan de deelnemers, gewezen deelnemers en pensioengerechtigden, wanneer sprake is van: - een premieachterstand ter grootte van 5% van de totale door het pensioenfonds te ontvangen jaarpremie en - tevens niet voldaan wordt aan de bij of krachtens wettelijke bepalingen geldende eisen met betrekking tot het minimum eigen vermogen van het pensioenfonds. Gedurende de in de hierboven bedoelde situatie informeert het pensioenfonds tevens elk kwartaal de ondernemingsraad van de werkgever. 3.4 Procedures wijziging pensioenovereenkomst De in het pensioenreglement omschreven pensioenregeling kan wijzigen als de werkgever de bijdrage aan de pensioenregeling moet verlagen, beperken of beëindigen vanwege ingrijpende wijziging van omstandigheden. Een ingrijpende wijziging van omstandigheden wordt in ieder geval aanwezig geacht indien: - De overheid maatregelen treft op het gebied van pensioenen en sociale verzekeringen, ten gevolge waarvan het handhaven van de bijdragen niet meer of niet meer in dezelfde mate gevergd kan worden; - De financiële resultaten van de werkgever daartoe noodzaken. Een belangrijke indicatie hiervoor is een negatief eigen vermogen bij de werkgever. De toetsing van deze situatie vindt plaats door een externe accountant; - De werkgever verplicht wordt tot aansluiting bij een verplicht gesteld bedrijfs(tak)pensioenfonds. Wanneer de werkgever voornemens is tot uitoefening van hiervoor omschreven bevoegdheid over te gaan, is hij verplicht hieromtrent vooraf met het bestuur van het fonds te overleggen. Nadat de werkgever het besluit tot vermindering of beëindiging van zijn bijdragen heeft genomen, deelt hij het besluit onverwijld schriftelijk mede aan het fonds alsmede aan degenen wier pensioen of aanspraak op pensioen daardoor wordt getroffen. Het fonds zal in een zodanig geval onmiddellijk de herverzekeraar en degenen van wie het pensioen of de aanspraak op pensioen daardoor wordt getroffen, schriftelijk in kennis stellen van de daaraan verbonden gevolgen en de eventueel aan te brengen wijzigingen in het pensioenreglement. Bij wijziging of intrekking van de pensioenregeling zullen de tot het moment van wijziging opgebouwde rechten niet verder worden aangetast dan wettelijk is toegestaan. 3.5 Voorwaardelijke toeslagverlening In het toeslagenbeleid wordt aangegeven of, en in welke mate en onder welke omstandigheden, pensioenaanspraken worden geïndexeerd. Ten behoeve van dit beleid heeft het bestuur van het pensioenfonds de bepalingen in het reglement opgenomen. Het toeslagenbeleid wordt uitgebreider beschreven in Procedures aangaande besluiten omtrent vermogensoverschotten, vermogenstekorten dan wel winstdeling Tussen het fonds en de aangesloten vereniging geldt een afspraak van een vaste premie, ongeacht de financiële status van het fonds. De premie is naar verwachting kostendekkend. Ingeval van tekorten binnen het fonds, dient een lange termijn herstelplan (ingeval van reservetekort) dan wel een korte termijn herstelplan (ingeval van dekkingstekort) te worden opgesteld en ter goedkeuring aan DNB te worden voorgelegd. Het plan dient aan te tonen dat het fonds binnen de gestelde termijn van maximaal 15 jaar respectievelijk 3 jaar weer uit bedoeld tekort geraakt. Als het dekkingstekort niet tijdig opgeheven kan worden, kan het bestuur besluiten de opgebouwde rechten te reduceren, zodanig dat daarmee alsnog aan de dekkingseisen wordt voldaan. Als het reservetekort niet tijdig opgeheven dreigt te

11 worden, kan het bestuur besluiten het toeslagenbeleid aan te scherpen, de opbouw te beperken of combinaties van die maatregelen te treffen. 3.7 Ontbinding en liquidatie van het pensioenfonds Het fonds kan worden ontbonden bij een met algemene stemmen genomen bestuursbesluit. Het fonds treedt in liquidatie op de dag van dit bestuursbesluit. De vereffening zal plaatsvinden conform artikel 12.4 van de statuten en het overschot na de vereffening wordt door het bestuur vastgesteld zoveel mogelijk in overeenstemming met het doel van het fonds. 4. Hoofdlijnen pensioenregeling Uitgegaan wordt van het pensioenreglement geldend voor de werknemers van de Vereniging Consumentenbond, dat in werking is getreden per 1 januari Dit pensioenreglement is laatstelijk gewijzigd op 9 oktober In 2005 is het systeem van de toegezegd pensioen regeling vervangen door een collectieve toegezegde bijdrage regeling. Deze collectieve toegezegde bijdrage regeling, hierna collectief DC, kent de volgende uitgangspunten: 1. Jaarlijks stelt de werkgever voor de deelnemers een premie ter beschikking overeenkomstig de tussen het fonds en de werkgever gesloten financieringsovereenkomst. Deze financieringsovereenkomst ligt voor iedere deelnemer bij het fonds ter inzage. 2. Deze premie bestaat uit een vast percentage over de som van de pensioengrondslagen van de deelnemers. De werkgever verhaalt de premie voor een deel op de deelnemers. 3. De in punt 1 bedoelde premie wordt aangewend voor: a. de aanspraken toegekend op basis van dit pensioenreglement; b. de voor de uitvoering van de regeling noodzakelijke uitvoeringskosten; c. de krachtens wetgeving aan te houden buffers. 4. Waar in dit pensioenreglement over aanspraken of toezeggingen wordt gesproken, geldt steeds dat deze voorwaardelijk zijn. De uiteindelijke hoogte van de uitkering gedurende pensioengerechtigde leeftijd is afhankelijk van de financiële positie van het fonds op dat moment. 5. Wanneer de dekkingsgraad onder het vereiste niveau daalt, kan het bestuur de pensioenopbouw en/of de (opgebouwde) aanspraken verlagen, eventueel in achtneming van de kortingsregeling. Dit is uitgewerkt in artikel 13 van het pensioenreglement. 6. Alle actuariële- en beleggingsrisico s zijn voor rekening van de verzekerden van het fonds. Door betaling van de in punt 1 bedoelde premie voldoet de werkgever aan al haar verplichtingen uit hoofde van de pensioentoezegging. De werkgever kan niet aansprakelijk worden gesteld voor enig tekort in de stichting. Ook kan de werkgever geen aanspraak maken op enig overschot in de stichting. Specifieke kenmerken (o.a. pensioenleeftijd, ouderdoms- en wezenpensioen en pensioenspaarrekening) staan in Bijlage Herverzekering Ter zake van het overlijdens- en arbeidsongeschiktheidsrisico heeft het pensioenfonds een herverzekeringsovereenkomst met Centraal Beheer Verzekeringen. De herverzekering betreft een integrale verzekering op kapitaalbasis met technische winstdeling en een stoplossdekking voor het dekken van technische

12 verliezen. Effectief is de verzekering een integrale stoplossdekking. De contractperiode bedraagt 5 jaar met een opzegtermijn van 6 maanden. 6. Financiële opzet De voornaamste financiële doelstellingen van het pensioenfonds zijn: - het waarborgen van de opbouw van de pensioenaanspraken overeenkomstig de in het reglement vastgelegde bepalingen; - het minimaliseren van de kansen op een dekkings- en reservetekort, alsmede van de mate van dekkings- en reservetekort; - het maximaliseren van het beleggingsrendement om de nagestreefde toeslagen te realiseren. In dit hoofdstuk wordt de financiële opzet van het pensioenfonds uiteengezet. Ingegaan wordt op de waarderingsgrondslagen van de pensioenverplichtingen en het belegd vermogen, alsmede de uitgangspunten voor het premiebeleid, het beleggingsbeleid en het toeslagbeleid. Uitgangspunt bij de financiële opzet is de wet- en regelgeving zoals beschreven in: - de Pensioenwet (hoofdstuk 6); - het Besluit financieel toetsingskader pensioenfondsen; - de Regeling Pensioenwet; - de Regeling Parameters pensioenfondsen; - de Beleidsregel Toeslagenmatrix. 6.1 Eigen vermogen Waarderingsgrondslagen beleggingen De waardering van de bezittingen van het pensioenfonds geschiedt op marktwaarde. Een nadere beschrijving van de waarderingsgrondslagen is opgenomen in paragraaf 6.3. Technische voorzieningen Het pensioenfonds stelt toereikende technische voorzieningen vast met betrekking tot het geheel van pensioenverplichtingen. De voorwaardelijke toeslagverlening maakt geen onderdeel uit van de pensioenverplichtingen. De vaststelling van de technische voorzieningen geschiedt op basis van de volgende uitgangspunten: - Berekening vindt plaats op basis van marktwaardering. - De grondslagen zijn gebaseerd op prudente beginselen inzake overlijden, arbeidsongeschiktheid en levensverwachting. - De methodiek van vaststelling is van jaar op jaar consistent, tenzij juridische, demografische en/of economische omstandigheden zich hiertegen verzetten. De technische voorzieningen van het pensioenfonds bestaan uit de voorziening pensioenverplichtingen. Deze voorziening is gelijk aan: - voor de actieve deelnemers de - op basis van prudente grondslagen vastgestelde - actuariële contante waarde van de over de verstreken dienstjaren verkregen pensioenaanspraken, inclusief de toegekende toeslagen. - voor niet-actieve deelnemers de actuariële contante waarde van de verzekerde pensioenen, inclusief de tot balansdatum verstrekte toeslagen. - voor arbeidsongeschikte deelnemers de actuariële contante waarde van de verzekerde pensioenen, inclusief het premievrijgestelde deel van de toekomstige premies. Het betreft hierbij de contante waarde van de toekomstige - tot en met de pensioendatum - te betalen reglementaire

13 pensioenbijdragen, waarbij de kans op revalidering buiten beschouwing is gelaten. De voorziening pensioenverplichtingen is gebaseerd op de volgende actuariële grondslagen. Intrest Conform de Rentetermijnstructuur Financieel Toetsingskader, zoals deze wordt gepubliceerd door DNB. Sterfte Volgens de AG Prognosetafels (zoals gepubliceerd door het AG). Voorts wordt rekening gehouden met het verschil in overlevingskansen tussen de werkende en de totale bevolking door middel van een leeftijdsafhankelijke correctie op de overlevingskansen. Vanwege voorzienbare verzwaring van de sterftegrondslagen in 2010 is vanaf ultimo 2009 in de voorziening een forfaitaire opslag van 4,0% opgenomen. Gehuwdheid Volgens samenlevings- en gehuwdheidsfrequenties zoals die door de verzekeraar worden gehanteerd. Leeftijden Er wordt gerekend met werkelijke leeftijden. Leeftijdsverschil Het leeftijdsverschil tussen man en vrouw is op 3 jaar gesteld (man ouder dan vrouw). Kosten Voor excassokosten wordt een voorziening getroffen ter grootte van 2,0% van de voorziening pensioenverplichtingen. Uitkeringen Bij de waardering van de aanspraken is uitgegaan van de veronderstelling dat de pensioenuitkeringen continu geschieden. Aanwendingsfactoren Flexibiliseringsfactoren De opgebouwde kapitalen in de beschikbare premie regeling worden op de pensioenleeftijd aangewend voor de inkoop van pensioenaanspraken. De aanwendingsfactoren zijn gebaseerd op de volgende actuariële uitgangspunten: - rekenrente van 4% - sterfte conform de AG Prognosetafels (zoals gepubliceerd door het AG) - sexeneutraal De flexibiliseringsfactoren zijn gebaseerd op de hierboven genoemde actuariële uitgangspunten. Minimaal vereist eigen vermogen Het minimaal vereist eigen vermogen bedraagt 4,3% (ultimo 2009) van de technische voorzieningen en voldoet daarmee aan de daaromtrent gestelde wettelijke eisen bij of krachtens artikel 131 van de Pensioenwet. Indien het pensioenvermogen minder bedraagt dan de som van de technische voorzieningen en het minimaal vereist eigen vermogen, bestaat er een dekkingstekort. Als er sprake is van een dekkingstekort stelt het pensioenfonds een korte-termijnherstelplan op met in achtneming van het bepaalde bij of krachtens artikel 140 van de Pensioenwet. Indien de situatie van een dekkingstekort ontstaat, zal het pensioenfonds DNB direct inlichten over de ontstane situatie. Uit het korte-termijnherstelplan zal blijken dat het pensioenfonds zo snel mogelijk - maar uiterlijk binnen de periode drie jaar - na ontstaan van de onderdekking het minimaal vereist eigen vermogen heeft hersteld. Vereist eigen vermogen Het pensioenfonds stelt het vereist eigen vermogen zodanig vast dat met een zekerheid van 97,5% wordt voorkomen dat het pensioenfonds binnen een periode van een jaar over minder waarden beschikt dan de hoogte van de technische voorzieningen. De onderliggende methodiek is beschreven in Bijlage 3. Indien het pensioenvermogen minder bedraagt dan de som van de technische voorzieningen en het vereist eigen vermogen, bestaat er een reservetekort. Als er sprake is van een reservetekort stelt het pensioenfonds een langetermijnherstelplan op met in achtneming van wettelijke eisen.

14 Indien de situatie van een reservetekort ontstaat, zal het pensioenfonds DNB direct inlichten over de ontstane situatie. In het lange-termijnherstelplan beschrijft het pensioenfonds de maatregelen die worden genomen om binnen maximaal 15 jaar het reservetekort op te heffen. 6.2 Premiebeleid In deze paragraaf wordt het premiebeleid van het pensioenfonds beschreven. Achtereenvolgens komen aan de orde: 1. de hoogte van de kostendekkende premie conform de voorschriften gesteld bij en krachtens artikel 128 van de Pensioenwet alsmede door DNB; 2. de feitelijke premie, zoals vastgelegd in de uitvoeringsovereenkomst; 3. de premieaanwending. Hoogte kostendekkende premie De hoogte van de (zuivere) kostendekkende premie wordt bepaald door rekening te houden met: - de aanspraken en beschikbare premie toegekend op basis van het pensioenreglement; - de voor de uitvoering van de regeling noodzakelijke uitvoeringskosten; - de herverzekeringspremies; - de opslag die nodig is voor het in stand houden van het VEV. Solvabiliteitsopslag De solvabiliteitsopslag die wordt toegepast bij de vaststelling van de kostendekkende premie is gelijk aan het percentage vereist eigen vermogen. In Bijlage 4 is een cijfermatige onderbouwing opgenomen van bovengenoemde premie en opslag. Feitelijke premie De feitelijke premie is gelijk aan de premie zoals omschreven in paragraaf 3.1. Premieaanwending De feitelijk ontvangen premie zal gebruikt worden voor: - de aanspraken toegekend op basis van het pensioenreglement; - de voor de uitvoering van de regeling noodzakelijke uitvoeringskosten; - de krachtens wetgeving aan te houden buffers. Indien de premie ontoereikend is voor de hierboven omschreven inkoop en er geen verrekening resteert vanuit voorgaande jaren, zal de pensioenopbouw van alle deelnemers naar rato verlaagd worden zodanig dat de premie wel kostendekkend is. 6.3 Beleggingsbeleid In deze paragraaf wordt het beleggingsbeleid van het pensioenfonds beschreven. Tevens zijn hierin de richtlijnen voor het vermogensbeheer vastgelegd. Conform de artikelen 123 en 124 van de Pensioenwet en paragraaf 5 uit het Besluit financieel toetsingskader pensioenfondsen wordt achtereenvolgens ingegaan op het strategisch beleggingsbeleid, de opzet en uitvoering van de vermogensbeheeractiviteiten, de wijze van risicometing en -beheersing, de opzet van de resultaatsevaluatie alsmede de waarderingsgrondslagen. Bijlage 5 beschrijft de uitgangspunten van het beleggingsbeleid van Pensioenfonds Consumentenbond. a. Strategisch beleggingsbeleid 1. Beleggingsdoelstelling Teneinde de beoogde pensioenuitkeringen op korte en lange termijn veilig te stellen wenst het bestuur de toevertrouwde middelen op een verantwoorde en solide wijze

15 te beleggen. Dit komt in grote mate overeen met de prudent person gedachte conform de Europese richtlijnen 1. In lijn hiermee is de hoofddoelstelling van het beleggingsbeleid: het op lange termijn realiseren van een zo hoog mogelijk rendement uitgaande van het strategische beleggingsbeleid bij een acceptabel risico, rekening houdend met de verplichtingenstructuur van het pensioenfonds. Om de doelstelling te realiseren voert het pensioenfonds een actieve beleggingsstijl. Dat wil zeggen: het realiseren van een hoger rendement dan de performance van de benchmark, binnen de in deze paragraaf vastgestelde restricties, op basis van de marktvisie van de geselecteerde vermogensbeheerder. De performance van de benchmark is gerelateerd aan de verschillende hieronder beschreven herbeleggingindices. 2. Samenstelling strategische beleggingsportefeuille en tactische bandbreedtes De strategische beleggingsmix en de bandbreedtes daaromheen zien er per 1 februari 2010 als volgt uit: Strategische Minimum Maximum mix Vastrentende waarden 66,4% 51,4% 81,4% Aandelen 20,3% 15,3% 25,3% Vastgoed 8,3% 3,3% 13,3% Commodities 5,0% 2,5% 7,5% Liquide middelen 0% -3% 3% Totaal 100% De samenstelling van het vermogen dient binnen de bovenstaande minima en maxima te blijven. De mogelijkheid tot voorbeleggen (door middel van het accepteren van een tijdelijk tekort op liquide middelen) is toegestaan. In lijn met de doelstelling van het pensioenfonds om rekening te houden met de verplichtingenstructuur, dekt het pensioenfonds het renterisico voor 50% af (per 1 februari 2010). Concreet betekent dat dat een gedeelte van de vastrentende waarden in een Long Duration Fund is belegd. 2 b. Opzet en uitvoering vermogensbeheeractiviteiten 1. Organisatie vermogensbeheer Het bestuur van het pensioenfonds is verantwoordelijk voor het strategische beleggingsbeleid. Onder het strategisch beleggingsbeleid wordt verstaan de vaststelling van het doel en de stijl van het beleggingsbeleid, de strategische beleggingsportefeuille en bandbreedtes, de benchmarks en de selectie en aanstelling van de vermogensbeheerder. De vermogensbeheerder is verantwoordelijk voor het tactische en operationele beleggingsbeleid. De vermogensbeheerder is binnen de hier geformuleerde 1 Richtlijn nr. 2003/41/EG van het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie van juni 2003 betreffende de werkzaamheden van het toezicht op instellingen voor bedrijfsvoorziening. 2 Het Long Duration Fund ( AEAM Long Duration Overlay ) werkt met een zogeheten overlay structuur die als doel heeft (een deel van) het beoogde renterisicoprofiel van de totale vastrentende portefeuille in overeenstemming te brengen met het gewenste renterisicoprofiel.

16 randvoorwaarden vrij in de wijze van belegging en herbelegging. De vermogensbeheerder is verantwoordelijk voor het verzamelen, administreren en rapporteren over de beleggingen aan het bestuur. Het bestuur heeft de voorbereiding en de uitvoering van het beleggingsbeleid uitbesteed aan Aegon Investment Management (AIM). Teneinde zich daarin te laten adviseren heeft het bestuur een Beleggingscommissie ingesteld. Deze commissie is belast met monitoring van de prestaties van de vermogensbeheerder en rapporteert hierover tijdig aan het bestuur. Minstens ieder kwartaal komt de commissie bijeen voor het bespreken van de actuele beleggingsresultaten. Hiervan wordt schriftelijk verslag opgesteld dat aan het bestuur wordt toegestuurd. De Beleggingscommissie bereidt jaarlijks (de aanpassing van) het beleggingsmandaat voor. Ook adviseert de commissie indien aan de orde bij de keuze van een nieuwe vermogensbeheerder. 2. Structuur vermogensbeheer De vermogensbeheerder van het pensioenfonds is AEGON Investment Management (AIM). Begin maart 2007 heeft een transitie plaatsgevonden waarbij de gehele beleggingsportefeuille op verzoek van het fonds door F&C aan AIM is overgedragen. Als externe vermogensbeheerder heeft AIM zodoende de taak om binnen de in dit beleggingsplan opgestelde doelstellingen en restricties het tactische en operationele beleggingsbeleid uit te voeren. De beheerder, AIM heeft een vergunning van de AFM op grond van de Wet op het financieel toezicht om beleggingsinstellingen te beheren. Bewaarder van de door AIM beheerde fondsen is AEGON Custody. c. Wijze van risicometing en beheersing De risicobeheersing is vormgegeven door de onderstaande randvoorwaarden. De vermogensbeheerder dient deze restricties te respecteren. Door middel van rapportages door de vermogensbeheerder kan de naleving van deze voorwaarden door het bestuur worden gecontroleerd. 1. Randvoorwaarden vastrentende waarden Zoals reeds beschreven is, bestaat de portefeuille voor 66,4% (strategisch) uit vastrentende waarden. De vastrentende waarden zijn onderverdeeld in de onderstaande categorieën. Voor iedere categorie is tevens aangegeven hoeveel er minimaal en maximaal in mag worden belegd. Genoemde percentages gelden vanaf 1 februari Vastrentende waarden Strategisch Minimum Maximum AEAM European Bond Fund 45.6% 30.6% 60.6% AEAM European Credit Fund 30.0% 23.0% 37.0% AEAM Emerging Market Debt Fund 10.0% 7.0% 13.0% AEAM Global High Yield Fund 9.6% 6.6% 13.5% AEAM Long Duration Overlay 4.8% 1.92% 9.6% Bij de vastrentende waarden hoeft er geen minimum percentage in een bepaalde regio geïnvesteerd te worden. Alle beleggingen luiden ofwel in euro of zijn gehedged naar de euro. Bijlage 6 geeft een beknopte beschrijving (doelstelling, benchmark en restricties) per fonds. 2. Randvoorwaarden aandelen Strategisch bestaat 20,3% van de portefeuille uit aandelenbeleggingen. Ten behoeve van deze beleggingen wordt gebruik gemaakt van het TKPI MultiManager

17 World Equity Afdekking Fund. Belegd kan o.a. worden in de volgende regio s: Europa, Noord-Amerika, Japan en opkomende markten (Latijns-Amerika en Azië). Alle aandelen dienen te zijn genoteerd aan algemeen erkende beurzen. 3. Randvoorwaarden vastgoed Het pensioenfonds is in vastgoed belegd door middel van het AEAM Global Real Estate Fund. Het gedeelte, dat strategisch in deze categorie wordt belegd, is gelijk aan 8,3%. De bijbehorende bandbreedtes zijn 3,3% en 13,3%. 4. Randvoorwaarden commodities Het pensioenfonds is in commodities belegd door middel van het AEAM Global Commodity Fund. Het gedeelte, dat strategisch in deze categorie wordt belegd, is gelijk aan 5.0%. De bijbehorende bandbreedtes zijn 2,5% en 7,5. 5. Randvoorwaarden liquide middelen Onder liquide middelen wordt verstaan: deposito s en kasgeld in euro s met een looptijd van maximaal één jaar. Het opnemen van kasgeldleningen is toegestaan bij de voorfinanciering van beleggingen en/of het overbruggen van tijdelijke tekorten. 6. Derivaten Derivaten vormen als afgeleide beleggingsinstrumenten geen aparte beleggingscategorie. De vermogensbeheerder mag slechts beperkt van derivaten gebruik maken bij vastrentende waarden om: - de risicograad van de beleggingsportefeuille te verlagen; - tactische wijzigingen in de portefeuille op een efficiënte wijze tot stand te brengen; - op defensieve wijze valutarisico s af te dekken door middel van valutatermijntransacties. Het gebruik van derivaten op enige andere wijze is slechts toegestaan na overleg met en goedkeuring van het bestuur van het pensioenfonds. De totale portefeuille inclusief derivatenposities dient te allen tijde binnen de vermelde randvoorwaarden te blijven. 7. Valuta s Valutatransacties die geen betrekking hebben op onderliggende waarden zijn niet toegestaan. Via het beleggingsmandaat is geregeld dat: - de vastrentende waarden 100% zijn afgedekt; - de zakelijke waarden voor de dollar, yen en pond een afdekking hebben; - het vastgoedfonds een deel niet afgedekt heeft; - de grondstofbeleggingen volledig zijn afgedekt. 8. Maatschappelijk Verantwoord Beleggen AIM streeft naar een strategie waarin financiële rendementen worden gemaximaliseerd. Dit gebeurt binnen een raamwerk van beleggingen die zich laten verenigen met de sociale verantwoordelijkheid die AEGON Nederland draagt. In haar beleggingsbeleid houdt AIM daarom rekening met factoren die ten grondslag liggen aan Maatschappelijk Verantwoord Beleggen. Hierbij kan worden gedacht aan de volgende aandachtsgebieden: mensenrechten, wapens en milieu. Deze aandachtsgebieden zijn onder andere afgeleid van internationale verdragen. Meer informatie op: Het bestuur voert geen actief MVO-stembeleid t.a.v. de onderliggende waarden in de verschillende beleggingsfondsen. d. Resultaatsevaluatie

18 De vermogensbeheerder dient zorg te dragen voor een volledige administratie van de beleggingsportefeuille en alle daarop betrekking hebbende transacties. Minimaal per kwartaal dienen de volgende zaken te worden vastgelegd. Voor elke beleggingscategorie en de totale portefeuille: - portefeuilleoverzichten in marktwaarden begin en einde periode op transactiebasis inclusief lopende rente in euro; - aan- en verkopen op transactiebasis in euro; - waarde vermogenswinst of verlies in euro; - fonds- en benchmarkrendement in procenten; - attributie analyse; - tracking error. Voor totale portefeuille: - beknopte toelichting op het gevoerde beleggingsbeleid; - verwachtingen voor de komende periode; - overzicht van valuta-, rating-, duration- en looptijdverdeling voor totale vastrentende portefeuille en vastrentende benchmark; - overzicht van regio- en sectorenverdeling voor de totale aandelenportefeuille en aandelen benchmark; - dagafschriften. Minimaal elk kwartaal worden bovenstaande zaken getoetst en beoordeeld door de Beleggingscommissie, waarbij de nadruk ligt op de performance van de beleggingscategorieën tegen de vastgestelde benchmarks en de door de vermogensbeheerder aangeleverde risicoattributie. Hiervan wordt verslag gedaan aan het bestuur. Tevens moet er ieder jaar in de vorm een verslag een jaarrekening met een accountantsverklaring gepresenteerd worden. e. Waarderingsgrondslagen Alle beleggingen worden tegen marktwaarde gewaardeerd. 6.4 Toeslagbeleid a. Voorwaardelijke toezegging De pensioenrechten en pensioenaanspraken worden voorzover mogelijk - per 1 januari van enig jaar met een toeslag verhoogd. De (hoogte van de) eventuele toeslag is gebaseerd op de consumenten-prijsindex (CPI) alle huishoudens van het jaar daarvoor (t-1) zoals gepubliceerd door het CBS en is afhankelijk van de dekkingsgraad van het fonds. Feitelijke toekenning van toeslagen zal altijd eerst plaatsvinden na een daartoe door het bestuur genomen besluit. Het bestuur beslist, voor zover de financiële positie van het fonds dat toelaat, jaarlijks in hoeverre pensioenrechten en pensioenaanspraken worden aangepast. Er bestaat echter geen recht op toeslagen. Het kan zelfs zo zijn dat er besloten moet worden tot korten; dit als laatste stuurmiddel van het bestuur (zie ook Hoofdstuk 4). Er wordt door het pensioenfonds geen reserve aangehouden om in de toekomst toeslagen te kunnen verlenen. Met betrekking tot de mate van de feitelijke toekenning hanteert het bestuur momenteel de beleidsstaffel - zoals hieronder in tabelvorm weergegeven - als leidraad. Deze staffel geldt slechts als uitgangspunt; bij de jaarlijkse besluitvorming zal het bestuur andere relevante economische omstandigheden (zoals economische vooruitzichten en verwachte bestandsontwikkeling) in ogenschouw nemen. Zolang en voor zover de toekenning van aanspraken niet heeft plaatsgevonden, zal er geen toeslag worden verleend.

19 In onderstaande tabel wordt deze afhankelijkheid uitgewerkt. Deze tabel wordt regelmatig geëvalueerd en zonodig aangepast en maakt dus geen onderdeel van de toezegging. Zonodig kan het bestuur de staffel aanpassen, ook voor opgebouwde rechten. Het bestuur besluit over de uiteindelijke toeslag in een jaar mede op basis van de (voorziene) financiële ontwikkelingen. Bij een dekkingsgraad van: Toeslag: < 110% niet indexeren 110% 115% 25% x CPI 115% 120% 50% x CPI 120% 125% 75% x CPI > 125% 100% x CPI > 130% 100% x CPI + zo mogelijk extra toeslagen De extra toeslag in bovenstaande tabel mag er niet toe leiden dat de dekkingsgraad onder 130% daalt. Indien het bestuur de systematiek van toeslagverlening aanpast, wordt deze ten aanzien van alle belanghebbenden (inclusief exdeelnemers en gepensioneerden) op een gelijke wijze aangepast. In lijn met de toeslagenmatrix is het (voorwaardelijke) toeslagbeleid vastgelegd in het pensioenreglement, de uitvoeringsovereenkomst en de pensioenovereenkomst. De toeslagverlening op basis van het toeslagbeleid bij het pensioenfonds wordt hiermee geclassificeerd als categorie D1 in de toeslagenmatrix, dat wil zeggen een voorwaardelijke toeslag gekoppeld aan een ex ante vastgelegde maatstaf, namelijk de consumentenprijsindex. Met betrekking tot de communicatie aan de deelnemers zal het pensioenfonds in alle communicatie-uitingen ten aanzien van de rechten van deelnemers de volgende formuleringen hanteren, met betrekking tot de inhoud van de pensioenregeling respectievelijk over de toekenning van toeslagen: Stichting Pensioenfonds Consumentenbond streeft er naar dat het pensioen van de actieve deelnemers, gewezen deelnemers en gepensioneerden de consumentenprijsindex volgt. De aanpassing van pensioen aan de lonen dan wel de prijzen heet toeslag. Stichting Pensioenfonds Consumentenbond betaalt de kosten van toeslag uit de groei van het vermogen ten opzichte van de verplichtingen. De toekenning van de toeslag is voorwaardelijk, dus geen automatisme. Per jaar beoordeelt het bestuur van Stichting Pensioenfonds Consumentenbond of uw pensioen de ontwikkeling van de prijzen kan volgen. Het toekennen van toeslagen is alleen verantwoord als het bestuur van Stichting Pensioenfonds Consumentenbond vindt dat de financiële positie van het fonds dit toestaat. Bij een gunstige financiële positie kan het bestuur overigens besluiten om gemiste toeslagen in het verleden in te halen. Het bestuur houdt zich het recht voor om het toeslagbeleid aan te passen. Toekomstige wijzigingen zijn verbindend voor alle deelnemers, gewezen deelnemers en pensioengerechtigden. b. Ambitie Het pensioenfonds streeft er naar om: - de tijdens het deelnemerschap opgebouwde aanspraken van de actieve deelnemers jaarlijks per 1 januari (maximaal) te verhogen op basis van Consumentenprijsindices (CPI) alle huishoudens zoals gepubliceerd door het CBS; - de premievrije en ingegane pensioenen jaarlijks (maximaal) te verhogen met eveneens de Consumentenprijsindices (CPI) alle huishoudens zoals gepubliceerd door het CBS.

20 c. Verwachte realisatie Op basis van de in 2009 uitgevoerde continuïteitsanalyse is gebleken dat de koopkracht van het opgebouwd pensioen naar verwachting op de lange termijn (15 jaar) 78% van de huidige koopkracht zal behouden. Op basis van deze analyse, die is uitgevoerd op basis van voorschriften van de toezichthouder, mag verwacht worden dat op de lange termijn met 95% kans zekerheid een koopkracht met een waarde van 70% van de huidige koopkracht zal resteren. Het bestuur van het pensioenfonds zal periodiek een continuïteitsanalyse laten uitvoeren, om de waarschijnlijkheid van de toeslagverlening vast te stellen. Een samenvatting van de uitgangspunten en resultaten van de continuïteitsanalyse zijn opgenomen in Bijlage Systematiek vaststelling parameters De parameters die gehanteerd worden bij de berekeningen ten behoeve van de vaststelling van de technische voorzieningen, het vereist eigen vermogen en de continuïteitsanalyse worden door het bestuur van het fonds vastgesteld. De parameters voldoen ten minste aan de voorwaarden conform de Regeling parameters pensioenfondsen. 7. Financiële sturingsmiddelen In dit hoofdstuk worden de financiële sturingsmiddelen kort uiteengezet. Het bestuur maakt onderscheid bij het toepassen van de sturingsmiddelen tussen de volgende situaties: - reserve- en dekkingstekort; - kostendekkende premie. 7.1 Reserve- en dekkingstekort Het bestuur van het fonds kan verschillende sturingsmiddelen inzetten indien de financiële positie van het pensioenfonds, gehoord de actuaris van het pensioenfonds, daartoe aanleiding geeft. Indien er sprake is van een reserve- of dekkingstekort volgens de maatstaven van de wetgever dan wel De Nederlandsche Bank (DNB), zal het bestuur maatregelen nemen om binnen de wettelijke kaders dit tekort te doen verdwijnen. Deze maatregelen worden vastgelegd in een herstelplan. Indien sprake is van een dekkingstekort kan, na overleg tussen het bestuur en de actuaris, tevens het verminderen van de aanspraken en/of toekomstige pensioenopbouw tot de maatregelen behoren. Daarnaast staan de volgende middelen ter beschikking: - beleggingsbeleid: het risicoprofiel van de portefeuille wordt zodanig gewijzigd dat de vereiste reserves afnemen; - toeslagbeleid: het bestuur hanteert de in paragraaf 3.5 beschreven methodiek als leidraad bij de vaststelling van de hoogte van de maximale toeslag. Indien in enig jaar de toereikendheidstoets van het fonds uitwijst, dat de financiële positie van het fonds ontoereikend is, zal het bestuur vaststellen of alsnog op andere wijze de middelen ter opheffing van de ontoereikendheid worden gevonden, dan wel of de opgebouwde rechten beperkt dienen te worden teneinde het tekort tijdig op te heffen. Indien het fonds in een situatie verkeert dat er geen onderdekking noch een reservetekort bestaat en er voldoende vrije reserves in het fonds aanwezig zijn dan zal het bestuur bij de toetsing van de kostendekkende premie versus de ontvangen