Een kind adopteren Informatie over (interlandelijke) adoptie en adoptieprocedure/ februari 2009

Transcriptie

1 Een kind adopteren Informatie over (interlandelijke) adoptie en adoptieprocedure/februari 2009

2 Voorwoord < Deze brochure Adopteren is voor alle betrokkenen een emotioneel ingrijpend proces. Adoptie is ook een proces dat aan allerlei regels gebonden is. Dat zijn twee kanten van adoptie die niet altijd even eenvoudig te combineren zijn. De persoonlijke vragen en afwegingen zijn van een andere orde dan de strikte wetgeving waar men aan gebonden is. Deze brochure is bedoeld voor mensen die overwegen een kind uit het buitenland te adopteren. Zij krijgen met zowel de persoonlijke als de juridische kant van adoptie te maken. Vandaar dat aan beide aspecten in deze brochure aandacht wordt besteed. De negen stappen die gezet moeten worden vanaf het moment dat besloten wordt om een adoptieprocedure in gang te zetten tot het afhandelen van de formaliteiten als een adoptiekind in Nederland is aangekomen, vormen de leidraad voor deze brochure. De wetten en regels voor deze procedure zoals vastgelegd in de Wet opneming buitenlandse kinderen ter adoptie (Wobka) worden daarbij van aanvullende informatie voorzien. Voorafgaand aan het deel over de adoptieprocedure wordt algemene informatie gegeven over adoptie en de kosten die ermee gemoeid zijn. De brochure wordt afgesloten met informatie over het stopzetten van de procedure, een beknopte literatuurlijst en een overzicht van relevante adressen. Ketenpartners Achtereenvolgens krijgen aspirant-adoptieouders tijdens de adoptieprocedure te maken met de Stichting Adoptievoorzieningen, de Raad voor de Kinderbescherming, het ministerie van Justitie en vergunninghouders (bemiddelaars in Nederland of contactpersonen in het buitenland). Zij vormen de (keten)partners in het adoptieproces. Het ministerie van Justitie is wettelijk belast met de uitvoering van de adoptieprocedure. Zij heeft een aantal taken gedelegeerd, onder andere aan de Stichting Adoptievoorzieningen. Zo registreert de Stichting Adoptievoorzieningen bijvoorbeeld de aanvragen ter verkrijging van de beginseltoestemming tot opneming van een buitenlands kind, zendt zij gegevens van aanvragers door aan de Raad voor de Kinderbescherming en geeft voorlichting aan aspirant-adoptieouders over interlandelijke adoptie.

3 > Inhoud Voorwoord < De Stichting Adoptievoorzieningen geeft ook algemene informatie over de adoptieprocedure en adoptie in het algemeen. Het ministerie van Justitie komt nadrukkelijk in beeld bij het toekennen van de beginseltoestemming. Informatie over het toekennen en verlengen van de beginseltoestemming is verkrijgbaar bij het ministerie van Justitie. Voor informatie over het gezinsonderzoek en de bemiddeling kan contact opgenomen worden met respectievelijk de Raad voor de Kinderbescherming en de vergunninghouders. Adoptie 6 Wat is adoptie? 6 Binnenlandse en interlandelijke adoptie 6 Waarom kiezen mensen voor adoptie? 7 De kinderen waar het om gaat 7 Wanneer komen kinderen voor adoptie in aanmerking? 7 Mag ieder voor adoptie in aanmerking komend kind ook naar Nederland komen? 8 Achtergrond adoptiekinderen 8 Redenen waarom een kind niet bij de biologische ouders kan opgroeien 9 In Nederland geboren adoptiekinderen 10 Regelgeving 10 Nederlandse wetgeving 10 Regels in landen van herkomst 11 Haags Adoptieverdrag 11 Kosten verbonden aan adoptie 13 De adoptieprocedure 14 Een zorgvuldige procedure 14 Lengte van de procedure 15 De adoptieprocedure: van het aanvragen tot het verkrijgen van de beginseltoestemming 1. INDIENEN VAN EEN AANVRAAG TOT VERKRIJGING VAN EEN BEGINSELTOESTEMMING 16 Voor de tweede of volgende keer adopteren TOETSING VAN DE AANVRAAG AAN DE VOORWAARDEN VOOR TOELATING TOT DE PROCEDURE EN ADOPTIE 18 Toetsing van de aanvraag 18 Voorwaarden om toegelaten te worden tot de procedure 18 Voorwaarden voor adoptie 19 Individuele aanvragers/eén-ouder adoptie 20 Omzetten aanvraag VOORLICHTINGSBIJEENKOMSTEN 22 Waarom voorlichting? 23 De voorlichting 23 Doel van de voorlichtingsbijeenkomsten 24

4 > Inhoud < De voorlichtingsbijeenkomsten 24 De inhoud 25 Terugbetalingsregeling HET GEZINSONDERZOEK 27 Voorafgaand aan het eigenlijke onderzoek 27 Gezondheid aspirant-adoptieouders 28 Het onderzoek 29 Aanvullend onderzoek 30 Gezinsonderzoek aanvragers 42 jaar en ouder BEGINSELTOESTEMMING 31 Toekenning 31 Verlenging van de geldigheidsduur van de beginseltoestemming 32 Geen beginseltoestemming 32 Indien van toepassing: aanvragen partneradoptie 44 De gevolgen van een adoptie-uitspraak 44 Uitstellen of stopzetten van de procedure 45 Uitstel van de voorlichting 45 Uitstel van het gezinsonderzoek 46 Uitstel bij zwangerschap 46 Stoppen 47 8 Schema: Vergelijking 9 stappen adoptieprocedure in verdragslanden en landen die niet zijn aangesloten bij het Haags Adoptieverdrag 48 De adoptieprocedure: de fase van bemiddeling Literatuur KIEZEN VOOR VOLLEDIGE OF DEELBEMIDDELING 33 Geschikte ouders voor een kind 33 Voorwaarden die betrekking hebben op het kind 33 Volledige of deelbemiddeling 34 Vergunninghouders 34 Eisen te stellen door vergunninghouders 36 Deelbemiddeling 36 Deelbemiddeling in verdragslanden VOORSTEL VAN EEN ADOPTIEKIND 38 De bemoeienis van de minister van Justitie 38 Adoptievoorstel aan aspirant-adoptieouders AANKOMST VAN HET KIND IN HET GEZIN 40 Zelf reizen of escorteren 40 Toelatingseisen 40 Adressen 52 Stichting Adoptievoorzieningen 56 De adoptieprocedure: formaliteiten als het kind in Nederland is 9. AANMELDEN VAN HET KIND BIJ OFFICIËLE INSTANTIES 42 Aanmelden bij de gemeente 42 Indien van toepassing: aanvragen van gezag 42 Erkennen van de buitenlandse adoptie 43 Indien van toepassing: adoptie naar Nederlands recht 43

5 Adoptie deren van Nederlandse vrouwen die ter adoptie werden afgestaan. Vanaf die tijd nam in Nederland het aantal ongewenste zwangerschappen af door de verbetering van de seksuele voorlichting en de toename van het gebruik van voorbehoedsmiddelen. 6 Wat is adoptie? Adoptie is letterlijk het aannemen van een kind. Wie een kind adopteert neemt de opvoeding en de dagelijkse zorg op zich van een kind dat geboren is uit andere ouders. Het belangrijkste kenmerk van adoptie zoals die in Nederland geregeld wordt, is dat de familieband met de biologische ouders door de adoptie verbroken wordt. Een adoptiekind is dus na het door de rechter uitspreken van de adoptie het kind van zijn adoptieouders. Er ontstaat een nieuwe, wettelijk geldende familieband, met alle rechten en plichten die daarbij horen. Deze vorm van adoptie wordt sterke adoptie genoemd. Als naast de nieuwe familierechtelijke betrekkingen tussen het kind en de adoptieouder(s) ook de juridische band met de biologische ouders blijft bestaan is er sprake van een zwakke adoptie. In Nederland kunnen zwakke adopties omgezet worden in sterke adopties. In de Internationale Verklaring van de Rechten van het Kind is vastgelegd dat ieder kind recht heeft om op te groeien in een gezin. Adoptie kan een mogelijkheid zijn om een kind dat niet bij zijn biologische ouders op kan groeien toch een gezin te bieden. Toch komen niet alle kinderen die niet in hun gezin van herkomst op kunnen groeien voor adoptie in aanmerking. Een belangrijke voorwaarde is dat adoptie pas overwogen mag worden als een kind niet door naaste familieleden of een pleeg- of adoptiegezin in het land van herkomst kan worden opgevangen. Pas als er in het land van herkomst geen plaatsingsmogelijkheden zijn, komt interlandelijke adoptie als mogelijkheid in aanmerking. Binnenlandse adoptie en interlandelijke adoptie Tegenwoordig komen de meeste adoptiekinderen uit het buitenland. Tot halverwege de jaren zeventig waren het echter vooral kin- Adoptie uit het buitenland, interlandelijke adoptie, is in opkomst vanaf het begin van de zestiger jaren. In eerste instantie ging het om kinderen uit Europese landen. De eerste kinderen van buiten Europa kwamen uit Azië. Waarom kiezen mensen voor adoptie? Kiezen voor adoptie, is kiezen voor kinderen, is kiezen voor ouderschap. Gewoon, omdat je van kinderen houdt, omdat je kinderen graag liefde en gezelligheid wilt geven, omdat het fijn is om kinderen in je huis te zien opgroeien en gelukkig te maken. Mensen die kinderen adopteren willen graag een kind en verschillen hierin niet van ouders met biologisch eigen kinderen. Meestal gaat men over adoptie denken als blijkt dat er zeer waarschijnlijk geen biologisch eigen kinderen zullen komen. De meeste aspirant-adoptieouders zijn ongewenst kinderloos (± 90%). Er zijn ook mensen die al kinderen hebben en hun gezin met een adoptiekind willen uitbreiden (± 9%). Ook is er een kleine groep mensen, die er (voorlopig) bewust vanaf ziet zelf kinderen te krijgen en uit idealistische motieven adopteert (± 1%). De kinderen waar het om gaat Wanneer komen kinderen voor adoptie in aanmerking? Volgens de Internationale Verklaring van de Rechten van het Kind heeft ieder kind, waar ook ter wereld, recht op een goede lichamelijke en geestelijke verzorging. Ieder kind heeft volgens deze verklaring ook recht op minimale materiële zorg, op ouders en op een liefdevolle omgeving om in op te groeien. Toch komt niet ieder kind dat deze zorg en aandacht mist in aanmerking voor adoptie. Er blijven altijd nog meer kinderen in de landen van herkomst achter dan er geadopteerd worden. Alleen kinderen waar afstand van is gedaan en die in hun eigen 7

6 Adoptie land geen toekomstmogelijkheden hebben, komen in aanmerking verschillende redenen voor, waaronder een groeiende welstand en voor adoptie naar het buitenland. Dat klinkt heel vanzelfsprekend. het verdwijnen van het taboe op adoptie. Toch blijkt het niet altijd eenvoudig om er zeker van te zijn dat Dat heeft directe gevolgen voor Nederlandse aspirant-adoptieou- (één van de) ouders daadwerkelijk ingestemd hebben (heeft) met ders. Het aantal kinderen dat in aanmerking komt voor adoptie een adoptie en zich bewust zijn (is) van de gevolgen van dit naar Nederland daalt. Maar ook het profiel van deze kinderen besluit. verandert: het zijn steeds minder vaak jonge, gezonde baby s. Bij vondelingen en wezen zijn het uiteindelijk de autoriteiten in het De kinderen die naar Nederland komen hebben vaker een medische land van herkomst die beslissen of een kind geadopteerd mag aandoening of zijn twee jaar of ouder. Ook stijgt het aantal voor- worden. stellen voor twee of meer kinderen tegelijk. Praktisch gezien is het niet mogelijk om voor alle kinderen die daadwerkelijk opgroeien zonder ouders en die niet door familiele- Redenen waarom een kind niet bij de biologische ouders kan opgroeien den of anderen uit hun directe omgeving verzorgd kunnen worden Voor de ouders die hebben moeten besluiten niet langer zelf de een geschikt pleeg- of adoptiegezin in het eigen land of in het zorg voor hun kinderen op zich te nemen, kunnen de volgende buitenland te vinden. motieven een rol gespeeld hebben: in het land van herkomst rust er een zwaar taboe op ongehuwd Mag ieder voor adoptie in aanmerking komend kind ook naar Nederland komen? moederschap. Moeders lopen het risico te worden verstoten en worden op geen enkele manier ondersteund. Deze kinderen wor- Een afstandsverklaring of een bewijs van overlijden van de ouders den vaak in het grootste geheim direct na de geboorte afgestaan; is nog niet voldoende. In internationale verdragen en de kinderen van gemengd bloed worden in veel landen niet geaccep- Nederlandse wetgeving zijn de voorwaarden vastgelegd waaronder teerd door familieleden en omgeving. De moeder of beide ouders adoptie van een kind al dan niet mogelijk is. besluiten, al dan niet in het geheim, afstand te doen; Zo geldt in Nederland bijvoorbeeld dat een kind dat ouder is dan kinderen kunnen in de steek worden gelaten door hun ouders, zes jaar niet meer voor adoptie in aanmerking komt, tenzij het die daartoe gedwongen zijn door armoede, ziekte of uit politieke tegelijk met een jonger broertje of zusje naar Nederland komt. overwegingen. Soms wordt een kind dan bij familie gebracht Een ander uitgangspunt is dat de kinderen uiteindelijk in staat waarna de ouder spoorloos verdwijnt of wordt het kind te moeten zijn om een onafhankelijk en zelfstandig leven op te bou- vondeling gelegd; wen in Nederland. Als de lichamelijke, maar vooral de geestelijke ook wanneer het kind zelf ziek of gehandicapt is en ouders geen gesteldheid van een kind dit niet toelaat, is adoptie niet mogelijk. mogelijkheid zien om voor dit kind te zorgen, is dat soms een reden om het af te staan; Achtergrond adoptiekinderen sommige kinderen worden afgestaan als één van de ouders een Kinderen die voor adoptie in aanmerking komen hebben in het land nieuwe relatie aangaat, waarbij de nieuwe partner het kind niet van herkomst geen ouders meer of de ouders hebben al dan niet accepteert; gedwongen besloten dat zij niet meer voor hun kind kunnen zor- ouders kunnen uit de ouderlijke macht gezet zijn, omdat er in gen. Wezen, vondelingen en afgestane kinderen zijn de voornaam- het gezin sprake is van ernstige verwaarlozing of geweld. ste categorieën adoptiekinderen. Voordat zij in een adoptiegezin Kinderen worden dan door de kinderbescherming uit huis terechtkomen hebben zij vaak korte of langere tijd in een tehuis of geplaatst. een pleeggezin doorgebracht. In 2007 vormden China, Ethiopië, Colombia, Zuid-Afrika en Polen 8 De mogelijkheid om een kind in het land zelf in een adoptie- of pleeggezin te plaatsen, is de laatste jaren sterk gegroeid. Daar zijn de top 5 van landen waaruit de meeste kinderen naar Nederland kwamen. 9

7 Adoptie In Nederland geboren adoptiekinderen In Nederland worden de laatste jaren weinig kinderen afgestaan voor adoptie, gemiddeld gaat het om vijftien tot twintig kinderen per jaar. Deze in Nederland geboren kinderen zijn voor een deel kinderen van (uitgeprocedeerde) asielzoekers of van allochtone Nederlanders. Een Nederlands adoptiekind is dus niet altijd een blank kind. Wie in aanmerking wil komen voor adoptie van een in Nederland geboren kind kan dit tijdens het gezinsonderzoek door de Raad voor de Kinderbescherming kenbaar maken. Informatie over de procedure van Nederlandse adoptiekinderen staat op de site van de Raad voor de Kinderbescherming: Meer informatie over adoptie van het kind van uw partner vindt u in de brochure Adoptie van een kind in Nederland. Voor vragen over familieadoptie of adoptie van een minderjarige asielzoeker verwijzen wij u naar de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). Achter in deze brochure vindt u een opsomming van brochures die wellicht van nut kunnen zijn. Regelgeving Nederlandse wetgeving De adoptie van kinderen uit het buitenland is geregeld in de Wet opneming buitenlandse kinderen ter adoptie (Wobka). Deze wet geldt sinds 1988 en is een voortzetting van eerdere regelgeving op het gebied van interlandelijke adoptie. Iedereen die in Nederland woont en een kind uit het buitenland wil adopteren moet eerst de adoptieprocedure volgen die in de Wobka is vastgelegd. De nationaliteit van de aspirant-adoptieouders is daarbij niet van belang. Ook als het in een land van herkomst mogelijk is om een kind via de lokale wetgeving te adopteren is het noodzakelijk om eerst in Nederland de adoptieprocedure te volgen en in het bezit te zijn van een beginseltoestemming. Bij adoptie van een in Nederland woonachtig kind gelden de bepalingen van het Burgerlijk Wetboek. Regels in landen van herkomst Niet alleen in de Nederlandse wet worden voorwaarden gesteld aan adoptie. Ook de landen waar de te adopteren kinderen vandaan komen hebben hun eigen wet- en regelgeving en kunnen dus voorwaarden stellen. Die voorwaarden kunnen betrekking hebben op de aspirant-adoptieouders. Het kan dan gaan om de gezondheid, huwelijksduur, godsdienst, leeftijd van de ouders, inkomen, seksuele geaardheid, kinderloosheid en het aantal aanwezige kinderen in het gezin. Zo zijn er landen waar adoptie door één persoon niet wordt toegestaan of waar andere leeftijdsgrenzen gelden voor mensen die een kind willen adopteren dan in Nederland. De landen van herkomst kunnen ook uitspraken doen over de kinderen. Belangrijke regel is dat de autoriteiten in het land van herkomst ermee in moeten stemmen dat het kind het land verlaat. Ook zijn er landen die een relatie leggen tussen het aantal kinderen dat via lokale adoptie in het land zelf geplaatst moet worden en het aantal kinderen dat voor interlandelijke adoptie in aanmerking komt. Landen van herkomst stellen ook voorwaarden wat betreft de gezondheid van kinderen. Kinderen die HIV-besmet zijn of een lichamelijke beperking hebben worden door sommige landen niet vrijgegeven voor adoptie. Haags Adoptieverdrag In 1993 hebben 66 landen, waaronder ook Nederland, in Den Haag een verdrag gesloten over samenwerking op het gebied van interlandelijke adoptie. Tot de inmiddels 76 landen die aangesloten zijn behoren zowel zendende als ontvangende landen: dus zowel de landen van herkomst van de kinderen als de landen waar de aspirant-adoptieouders wonen. Al deze landen hebben - met het belang van het kind voorop - afspraken gemaakt over adoptie. Deze afspraken zijn erop gericht dat de adoptieprocedure zo zorgvuldig mogelijk plaatsvindt. Zorgvuldig wil zeggen dat de belangen en rechten van het kind centraal staan en dat bijvoorbeeld bemiddeling door twijfelachtige personen of organisaties, kinderhandel en winstbejag zijn uitgesloten

8 Adoptie 12 De bij het Haags Adoptieverdrag aangesloten landen volgen allemaal dezelfde procedure bij adoptie en hebben afspraken gemaakt over wie wel en wie niet mag bemiddelen. Het verdrag sluit echter niet uit dat de aangesloten landen verschillende eisen en voorwaarden hanteren. Dat geldt bijvoorbeeld wat betreft de mogelijkheid van adoptie door één persoon. Het verdrag maakt deze vorm van adoptie mogelijk. Maar dat wil niet zeggen dat elk aangesloten land deze vorm van adoptie moet toestaan of goedkeuren. Een adoptie die uitgesproken is in een verdragsland wordt door alle landen die bij het verdrag zijn aangesloten automatisch en volledig erkend mits aan alle vereisten van beide landen is voldaan. Een dergelijke adoptie is in Nederland direct rechtsgeldig. De belangrijkste uitgangspunten van het Haags Adoptieverdrag zijn: het afstand doen van het kind ter adoptie door de afstandsmoeder in het land van herkomst moet goed geregeld zijn. De toestemming van de moeder moet na de geboorte en in alle vrijheid zijn gegeven, nadat zij is voorgelicht over de gevolgen van het doen van afstand. De toestemming voor adoptie mag niet zijn gegeven tegen betaling of in ruil voor enige andere tegenprestatie; een kind kan pas voor interlandelijke adoptie in aanmerking komen wanneer is gebleken dat opneming (ter adoptie) van het kind bij familie of in een pleeg- of adoptiegezin in het land van herkomst niet mogelijk is. Men spreekt in dit verband van het subsidiariteitsbeginsel; er moet een ouder bij een kind worden gezocht en niet een kind bij een ouder. Op basis van gegevens omtrent het kind en de aspirant-adoptieouders wordt bezien of met de plaatsing bij deze aspirant-adoptieouders het hoogste belang van het kind is gediend; voorafgaande aan de matching van adoptiekind en aspirantadoptieouders mag er geen contact zijn tussen de aspirantadoptieouders en degene die de zorg heeft over het adoptiekind, tenzij de adoptie plaatsvindt binnen één familie; door de autoriteiten van het land van herkomst en het land van opvang, kan het kind aan de aspirant-adoptieouders worden voorgesteld (op basis van gegevens, zonder het kind te zien) en moeten deze beslissen of zij akkoord gaan; aan bemiddeling mogen geen onevenredig hoge kosten zijn verbonden. De centrale autoriteiten moeten alle passende maatregelen nemen om het ten onrechte genieten van financieel en ander voordeel in verband met adoptie te voorkomen. Kosten verbonden aan adoptie In de diverse fasen van de procedure worden aspirant-adoptieouders met kosten geconfronteerd. De verplichte bijdrage voor de voorlichting van de Stichting Adoptievoorzieningen bedraagt 900,- per aanvraag. Als sprake is van een individuele aanvraag, maar er wel een partner is of iemand die straks de aanvrager gaat bijstaan in de verzorging en opvoeding van het kind, kan deze partner/opvoeder zonder betaling van extra kosten deelnemen. Onderdeel van het schriftelijk voorlichtingsmateriaal is een abonnement van één jaar op het Adoptietijdschrift. Daartoe worden naam en adres doorgegeven aan uitgeverij Bohn Stafleu Van Loghum die zorg draagt voor verspreiding. Deze gegevens worden niet voor andere doeleinden gebruikt. De bemiddelingskosten variëren, afhankelijk van het land van herkomst en de vergunninghouder, tussen de 7.500,- en ,-. Deze kosten omvatten onder meer een tegemoetkoming in de verzorgingskosten van het kind, soms een donatie aan het tehuis, reis- en verblijfkosten ouders, reiskosten kind, procedurekosten in het buitenland en personele kosten. Het laten controleren van een buitenlands contact door een vergunninghouder bij deelbemiddeling: 1.000,-. Als een vergunninghouder aan kan tonen hogere kosten gemaakt te hebben, mogen die extra kosten bij de aspirant-adoptieouder in rekening gebracht worden. Aanvragen verblijfsvergunning: 285,-. Adoptie-uitspraak naar Nederlands recht: 600,-. Per 1 januari 2009 zijn deze kosten niet meer aftrekbaar voor de belasting. Adoptieouders kunnen vanaf die datum een verzoek indienen voor een inkomensonafhankelijke bijdrage van 3.700,-. Voorwaarde om voor deze bijdrage in aanmerking te komen is dat de adoptieprocedure volledig moet zijn afgerond. 13

9 14 De adoptieprocedure Een zorgvuldige procedure Nederland kent een zorgvuldige adoptieprocedure die recht doet aan het belang van de drie groepen die bij adoptie betrokken zijn: de biologische ouders, het adoptiekind en de adoptieouders. Biologische ouders hebben recht op zorgvuldigheid waar het gaat om het proces van afstand doen en het voorkomen van kinderhandel. Daarnaast hebben zij het recht om er zeker van te kunnen zijn dat er hier in Nederland alles aan gedaan wordt om te zorgen dat hun kind op een goede plek terechtkomt, bij adoptieouders die goed voorbereid zijn en waarbij de geschiktheid is getoetst. Voor het adoptiekind geldt dat hij recht heeft op zorgvuldigheid waar het gaat om de besluitvorming rond de adoptie. Het kind heeft zelf immers geen stem. Het kind heeft er recht op beschermd te worden tegen malafide praktijken. En het kind heeft recht op adoptieouders die een bewuste keuze voor adoptie hebben kunnen maken, op een goede manier zijn voorbereid, waarbij gekeken is of zij een adoptiekind voldoende kunnen bieden. Adoptieouders hebben er recht op dat zorgvuldig is gekeken of dit ene, unieke kind, op een legale manier voor adoptie is afgestaan. Dat zij weten waar ze aan beginnen en wat adoptie inhoudt. Dat zij op een goede manier zijn voorbereid en daardoor in staat kunnen worden geacht om een adoptiekind een goede plek te bieden. Volwassenen die willen adopteren hebben echter geen recht op een kind. Dit houdt in dat in de adoptieprocedure altijd als uitgangspunt geldt dat voor een kind de meest passende ouders worden gezocht. De Nederlandse adoptieprocedure is gebaseerd op de afspraken uit het Haags Adoptieverdrag. Niet alle kinderen die via interlandelijke adoptie naar Nederland komen, komen uit landen die werken volgens het Haags Adoptieverdrag. Ook bij adopties van kinderen uit niet-verdragsstaten gelden de uitgangspunten en waarborgen van het Haags Adoptieverdrag. De adoptieprocedure verloopt voor adoptie uit een verdragsstaat op een aantal punten anders dan voor adoptie uit een niet-verdragsstaat. Dit geldt bijvoorbeeld voor de formaliteiten die verricht moeten worden vanaf het moment dat het kind in Nederland aankomt. Lengte van de procedure Aanvragers die zich op dit moment aanmelden voor adoptie moeten rekenen op een totale doorlooptijd van de adoptieprocedure van ongeveer drie tot vijf jaar. Door de grote belangstelling wordt de doorlooptijd vertraagd door wachttijden in de verschillende fasen van de procedure. Tijdbalk adoptieprocedure: de wachttijd tussen aanmelding en start van de voorlichtingsbijeenkomsten bedraagt gemiddeld twaalf maanden. Informatie over de actuele wachttijd is verkrijgbaar bij de Stichting Adoptievoorzieningen. De informatie is ook te vinden op de website van de Stichting Adoptievoorzieningen: - ongeveer zeven maanden na aanmelding ontvangt men een verzoek tot betaling van de kosten voor de voorlichting. Twee maanden voorafgaand aan de groepsbijeenkomsten wordt het handboek toegestuurd. In dit handboek staat uitgebreide informatie over adoptie: het hoe en waarom van de procedure, achtergrondinformatie over de kinderen, eventuele medische problemen, financiën, het gezinsonderzoek, nazorgmogelijkheden enz. - ongeveer twee maanden na ontvangst van het handboek start de voorlichting. De zes voorlichtingsbijeenkomsten vinden binnen een tijdsbestek van circa drie maanden plaats; wanneer de voorlichting is afgerond, stuurt de Stichting Adoptievoorzieningen de persoonsgegevens door naar de Raad voor de Kinderbescherming. Het streven is dat het gezinsonderzoek door de Raad voor de Kinderbescherming plaatsvindt in het kwartaal volgend op de voorlichting. In de praktijk bestaan er echter wisselende wachttijden bij de verschillende vestigingen van de Raad voor de Kinderbescherming; 15

10 de wachttijd bij de vergunninghouders varieert. De wachttijd is mede afhankelijk van de voorstellen die de landen van herkomst doen en de wensen en mogelijkheden van de aspirant-adoptieouders. In het algemeen geldt dat de wachttijd voor jonge kinderen (beneden de twee jaar) langer is dan de wachttijd voor de oudere kinderen. Ieder jaar komen er tussen de 1500 en 2000 aanvragen binnen voor een beginseltoestemming voor een eerste adoptiekind. Niet al deze mensen adopteren uiteindelijk een kind. Een deel van de aanvragers wordt na aanmelding niet toegelaten tot de adoptieprocedure omdat zij niet voldoet aan de wettelijke voorwaarden zoals vastgelegd in de nationale en internationale wet- en regelgeving. Andere aanvragers besluiten zelf om zich om uiteenlopende redenen na aanmelding alsnog terug te trekken. Ook tijdens de adoptieprocedure vallen mensen af. 1 De adoptieprocedure: van het aanvragen tot het verkrijgen van een beginseltoestemming INDIENEN VAN EEN AANVRAAG TOT VERKRIJGING VAN EEN BEGINSELTOESTEMMING Het indienen van de aanvraag tot verkrijging van een beginseltoestemming voor het opnemen van een buitenlands kind gebeurt door het zenden van een aanvraagformulier naar de Stichting Adoptievoorzieningen. Een beginseltoestemming wordt afgegeven voor één kind dan wel, indien de aanvraag daartoe strekt, voor twee kinderen tegelijk. Het dient dan wel te gaan om de gelijktijdige opneming van broertjes en/of zusjes dan wel om kinderen die op andere wijze zodanig aan elkaar gehecht zijn dat zij bezwaarlijk van elkaar gescheiden kunnen worden. Het formulier is telefonisch aan te vragen bij de Stichting Adoptievoorzieningen of te downloaden via de site Het aanvraagformulier moet ondertekend worden door beide aanvragers als het gaat om een gezamenlijke adoptie, maar ook als één van de partners binnen een relatie de aanvraag indient. Het formulier voor het aanvragen van een beginseltoestemming is alleen verkrijgbaar bij de Stichting Adoptievoorzieningen. Bij aanmelding wordt een BKA-nummer (=Buitenlands Kind ter Adoptie) verstrekt. Het BKA-nummer bepaalt de volgorde van behandeling van de aanvraag, tenzij het ministerie van Justitie anders beslist en met inachtneming van door het ministerie bepaalde voorrangsregelingen. Voor de tweede of volgende keer adopteren Ook voor de adoptie van een tweede of volgend kind, moet een beginseltoestemming aangevraagd worden. Dit kan zodra het laatste (uit het buitenland) opgenomen pleeg- of adoptiekind of een in het gezin geboren kind gedurende tenminste een jaar is verzorgd. Zodra de aanvraag voor het verkrijgen van een beginseltoestemming voor het adopteren voor een tweede of volgend kind bij de Stichting Adoptievoorzieningen binnen is, worden de gegevens doorgestuurd naar de Raad voor de Kinderbescherming. De raad doet dan zo snel mogelijk een aanvullend gezinsonderzoek. Er hoeft niet opnieuw voorlichting gevolgd te worden, tenzij er sprake is van een nieuwe partner. Wel moet opnieuw een gezondheidsverklaring worden overlegd en toestemming gegeven worden voor inzage in het Justitieel Documentatieregister

11 TOETSING VAN DE AANVRAAG AAN DE VOORWAARDEN VOOR TOELATING TOT DE PROCEDURE EN ADOPTIE aangevraagd gelden er aanvullende voorwaarden. - voor aanvragers tot 42 gelden geen voorwaarden; - bij aanvragers van 42 tot 46 jaar wordt het gezinsonderzoek afgenomen in de vorm van een IBO-onderzoek (IBO staat voor 2 Na ontvangst van het aanvraagformulier toetst de Stichting Adoptievoorzieningen of voldaan wordt aan de voorwaarden om toegelaten te worden tot de adoptieprocedure. Die voorwaarden betreffen met name het soort aanvraag en de leeftijd van de aanvra- Instrumentarium Bijzondere Omstandigheden) - aanvragers van 46 en ouder worden alleen toegelaten tot de procedure als op hen één van de bijzondere omstandigheden van toepassing is die door het ministerie van Justitie zijn ger(s). Het na aanmelding toegekende BKA-nummer bepaalt de omschreven. volgorde van behandeling van de aanvraag tijdens de verschillende stappen in de procedure. Een aanvrager van 42 jaar en ouder komt alleen in aanmerking Toetsing van de aanvraag Na ontvangst van het aanvraagformulier controleert de Stichting voor adoptie van een kind dat op het moment van voorstel twee jaar of ouder is of een special-needs kind. Tijdens het gezinsonderzoek wordt gelet op de bijzondere geschiktheid om een kind ouder Adoptievoorzieningen of het formulier volledig is ingevuld. dan twee jaar of een special-needs kind te adopteren. Als dat niet het geval is wordt het formulier geretourneerd aan de aanvrager(s) met het verzoek de ontbrekende informatie toe te Aanvragers die op het moment van indienen van het verzoek voegen. Alleen volledig ingevulde formulieren worden in behande- 42 jaar of ouder zijn, worden versneld ingedeeld in de voorlich- ling genomen. tingsbijeenkomsten. In beginsel kunnen zij gaan deelnemen aan de voorlichting in het kwartaal dat volgt op de aanmelding. De Stichting Adoptievoorzieningen toetst vervolgens of de aanvra- Als niet aan de voorwaarden wordt voldaan, stuurt de Stichting ger(s) voldoet(voldoen) aan de toelatingsvoorwaarden tot de adop- Adoptievoorzieningen de aanvraag door naar het ministerie van tieprocedure. Bij twijfel stuurt de Stichting Adoptievoorzieningen Justitie. Zij zullen in de meeste gevallen een dergelijke aanvraag het aanvraagformulier naar het ministerie van Justitie. Het ministe- formeel afwijzen. rie besluit in een dergelijk geval over toelating tot de procedure. Na toelating tot de adoptieprocedure krijgen aanvragers te maken Bij adoptie gelden wettelijke leeftijdsgrenzen. Die grenzen worden ook met de voorwaarden die gesteld worden bij adoptie. gehanteerd bij het in behandeling nemen van een aanvraag voor een beginseltoestemming. Aspirant-adoptieouders die bij aanmelding minder Voorwaarden om toegelaten te worden tot de adoptieprocedure dan anderhalf jaar jonger zijn dan deze wettelijke leeftijdsgrens als gevolg van de doorlooptijd van de adoptieprocedure nauwelijks kans maken op In de Nederlandse wet zijn voorwaarden vastgelegd waaraan bemiddeling. aspirant-adoptieouders moeten voldoen om toegelaten te worden Bij de Stichting Adoptievoorzieningen zijn de Richtlijnen opneming buiten- tot de adoptieprocedure. landse kinderen ter adoptie 2000 verkrijgbaar. Hierin staan de uitzonderingsgronden omschreven. Toelatingseisen tot de adoptieprocedure waaraan de aanvraag getoetst wordt zijn: Voorwaarden voor adoptie De burgerlijke status: alleenstaanden, samenwonenden en In de loop van de adoptieprocedure toetsen de diverse organisaties gehuwden mogen een adoptieprocedure starten. die bij de procedure betrokken zijn of voldaan wordt aan de voor- 18 De leeftijd: afhankelijk van de leeftijd van de aspirant-adoptieouders op het moment dat de beginseltoestemming wordt waarden en uitgangspunten die gelden bij adoptie. 19

12 De voorwaarden zijn: de aanvrager(s) (én partner) moet(en) zich medisch laten keuren; de aanvrager(s) (én partner) moet(en) toestemming geven voor inzage in het Justitieel Documentatieregister (JDR); wie een kind wil adopteren moet bereid zijn het kind alle noodzakelijke medische behandelingen te geven. Daarbij horen ook de in Nederland gangbare vaccinaties en het toedienen van bloedtransfusies. Door het aanvraagformulier te ondertekenen wordt de bereidheid uitgesproken; adoptieouders moeten garant staan voor alle kosten die de verzorging van het kind met zich meebrengt; de aspirant-adoptieouders moeten in Nederland wonen. Woont u in het buitenland dan gelden er andere regels en voorwaarden. In beginsel moet u dan adopteren volgens de lokale wet- en regelgeving. Is uw verblijf in het buitenland voor een duidelijk afgebakende periode, dan kunt u nadere informatie krijgen bij de Stichting Adoptievoorzieningen over de mogelijkheden om in Nederland een procedure te starten. Individuele aanvragers/eén-ouder adoptie Sinds 1 oktober 1998 is het mogelijk om als individu een adoptieprocedure te starten. Voordien was het alleen voor gehuwden mogelijk om te adopteren. Wie alleenstaand is, een LAT-relatie heeft, samenwoont en/of een geregistreerd partnerschap is aangegaan, kan een adoptieprocedure starten als individuele aanvrager. Daarnaast is het voor gehuwden mogelijk dat één van beide partners de adoptieaanvraag indient. Is de alleenaanvrager getrouwd of heeft hij/zij een geregistreerde partner of andere levensgezel, dan kan het verzoek alleen met instemming van de echtgenoot/echtgenote of partner worden ingediend. Een individuele aanvrager mag op het moment dat de aanvraag wordt ingediend nog geen 44 jaar zijn. Voor de partner gelden geen wettelijke leeftijdscriteria. Wel wordt tijdens het gezinsonderzoek gekeken of de leeftijd van de partner geen risico s oplevert voor het adoptiekind. Ook gelden voor sommige landen van herkomst leeftijdscriteria voor beide partners. Vergunninghouders zullen hier bij het beoordelen van verzoeken tot bemiddeling rekening mee houden. De partner dient de voorlichting te volgen, moet ook medisch gekeurd worden en inzage geven in het JDR en wordt eveneens betrokken bij het gezinsonderzoek. De mogelijkheden voor individuele aanvragers om daadwerkelijk een kind te adopteren, zijn beperkt. Het buitenland kan namelijk andere uitgangspunten hanteren dan Nederland. Veel landen geven er de voorkeur aan dat hun kinderen door echtparen geadopteerd worden. Dit betekent in de praktijk dat individuele aanvragers soms geconfronteerd worden met een langere wachttijd of dat zij bij sommige landen alleen in aanmerking komen voor een special-needs kind: een kind dat extra zorg en aandacht nodig heeft. Individuele aanvragers met een partner van gelijk geslacht hebben op dit moment in het algemeen geen mogelijkheden in de landen waarvoor de vergunninghouders bemiddelen. Een beperkt aantal andere landen biedt deze aspirant-adoptieouders wel de mogelijkheid om een kind te adopteren. Daarbij zijn zij aangewezen op een zogenaamde zelfdoeprocedure. Zie ook pagina 36. Tussen de geadopteerde en de adoptieouder ontstaan familierechtelijke betrekkingen. Dit betekent dat de adoptieouder het gezag krijgt, het kind zijn/haar naam kan geven en dat het kind en de ouder van elkaar kunnen erven. Deze band ontstaat niet automatisch met de eventuele partner. Het is mogelijk om partneradoptie aan te vragen als de relatie al ten minste drie jaar duurt en de partner het kind één jaar verzorgd heeft. Omzetten aanvraag Sinds in 1998 de mogelijkheid van interlandelijke adoptie door één persoon in de Wobka werd opgenomen, is het mogelijk om de aanvraag voor een beginseltoestemming om te zetten. Omzetten van een aanvraag kan tot maximaal anderhalf jaar na het verkrijgen van de beginseltoestemming. Omzetting kan: van een aanvraag op naam van één persoon naar een aanvraag van twee personen; van een aanvraag op naam van twee personen naar een aanvraag van één persoon; van een aanvraag op naam van de één naar een aanvraag op naam van de ander

13 Bij het omzetten is het belangrijk rekening te houden met de volgende aspecten: Waarom voorlichting? Het adopteren van een (buitenlands) kind is een bijzondere manier partners dienen samen te wonen; van gezinsvorming. Een adoptiekind heeft ook (al dan niet nog in omzetting is mogelijk op verschillende momenten tijdens de leven zijnde) biologische ouders en komt in de meeste gevallen uit adoptieprocedure, maar zal alleen worden toegestaan als door een ander land met een andere cultuur. Het heeft vaak niet vanaf alle betrokkenen voldaan is aan de voorwaarden die in de Wobka zijn geboorte bij zijn adoptieouders gewoond en het heeft in zijn gesteld zijn. Hieronder valt bijvoorbeeld het gezamenlijk volgen korte bestaan soms al een aantal ingrijpende ervaringen achter de van de voorlichting en het betrokken zijn (geweest) van beide rug. Veel kinderen zijn korte of lange tijd lichamelijk en/of emotio- aanvragers bij het gezinsonderzoek; neel verwaarloosd. Een kind voelt zich hierdoor onveilig, en laat dat als de aanvraag omgezet wordt op naam van iemand die jonger zien in gedrag dat wellicht niet makkelijk te begrijpen en te hante- is dan 42 jaar kan geen aanspraak meer gemaakt worden op ren is. bijzondere omstandigheden en vervalt het recht op voorrang. Omgekeerd, als de aanvraag ná de omzetting op naam komt te Niet alleen de adoptiekinderen hebben een geschiedenis die mee- staan van iemand die op het tijdstip van de (oorspronkelijke) weegt. Ook aspirant-adoptieouders hebben een verhaal. Het groot- indiening tussen de 42 en 44 jaar was, wordt de aanvraag alsnog ste deel van de aspirant-adoptieouders kan geen biologisch eigen met voorrang behandeld en zonodig alsnog door de raad worden kinderen krijgen. Een deel van de aspirant-adoptieouders heeft een beoordeeld op grond van eventueel aanwezige bijzondere medisch traject doorlopen. Ook zij hebben dus de nodige verlies- omstandigheden; ervaringen. als er al een beginseltoestemming is afgegeven als om omzetting In toenemende mate overwegen mensen die al één of meer biolo- wordt gevraagd, mag het raadsonderzoek niet ouder dan ander- gisch eigen kinderen hebben hun gezin uit te breiden met een half jaar zijn. adoptiekind. Zij zullen zich afvragen wat de komst van een adoptiekind voor hen en voor het (de) al in het gezin aanwezige Uitgebreide informatie over het omzetten van een aanvraag en de kind(eren) betekent. mogelijkheden voor alleenaanvragers kunt u vinden op de website van de Stichting Adoptievoorzieningen. Wie adoptie overweegt en zich goed wil voorbereiden op de komst van een adoptiekind zal zich op verschillende manieren willen informeren. De ervaring heeft geleerd dat een goede voorlichting en voorbereiding kan bijdragen aan het goed verlopen van adoptie- X 3 VOORLICHTINGSBIJEENKOMSTEN De Stichting Adoptievoorzieningen belicht in zes voorlichtingsbijeenkomsten thema s die in adoptiegezinnen speciale aandacht verdienen. De Stichting Adoptievoorzieningen stelt zich ten doel om ook door middel van de voorlichtingsbijeenkomsten de kwaliteit van plaatsingen. De voorlichting De voorlichting wordt gegeven door de Stichting Adoptievoorzieningen. Zij heeft van het ministerie van Justitie de opdracht gekregen deze voorlichting te verzorgen voor mensen die adoptie en het adoptieproces te verhogen. voor het eerst een buitenlands kind willen adopteren. De Stichting De voorlichting is geen cursus die leidt tot een diploma, maar is Adoptievoorzieningen is de enige organisatie in Nederland die bedoeld om aspirant-adoptieouders zodanig voor te bereiden op de voorlichting geeft aan aspirant-adoptieouders. komst van een adoptiekind dat zij na afloop van de voorlichtingsbij- De stichting is onafhankelijk van andere adoptieorganisaties en de 22 eenkomsten een weloverwogen keuze kunnen maken om al dan niet te adopteren, gebaseerd op de eigen wensen en mogelijkheden. Raad voor de Kinderbescherming. 23

14 24 De Stichting Adoptievoorzieningen hanteert een uniforme werkwijze, die voor een deel is voorgeschreven in de Nederlandse wet- en regelgeving. Daarnaast kent de organisatie procedures die de duidelijkheid voor aspirant-adoptieouders bevorderen en een gelijke behandeling van alle aanvragers garanderen. Informatie over de werkwijze van de Stichting Adoptievoorzieningen vindt u op de website: Doel van de voorlichtingsbijeenkomsten Niet iedereen die zich aanmeldt bij het ministerie van Justitie heeft de beslissing om te adopteren al genomen. De voorlichtingsbijeenkomsten worden door aanmelders ervaren als mogelijkheid om zich inhoudelijk te oriënteren en op basis van nieuwe ervaringen en kennis een keuze te maken. Een doel van de voorlichtingsbijeenkomsten is het geven van informatie en de deelnemers de mogelijkheid te bieden tot uitwisseling van ideeën, ervaringen en gedachten met anderen. Na het volgen van de voorlichting moeten de deelnemers een weloverwogen keuze kunnen maken. De keuze om te adopteren. Of de keuze om af te zien van adoptie. Een ander belangrijk doel is om door middel van de voorlichtingsbijeenkomsten de kwaliteit van adoptie en het adoptieproces te verhogen. Het blijkt dat aspirant-adoptieouders na het volgen van de voorlichtingsbijeenkomsten niet alleen in staat zijn om een weloverwogen keuze te maken, maar ook beter voorbereid zijn op de veranderingen in hun gezin, het gedrag van hun kind sneller kunnen plaatsen en niet schromen om indien nodig deskundigen, waaronder huisartsen en leerkrachten, op de hoogte te stellen van het adoptiespecifieke dat mogelijk mee kan spelen bij de ontwikkeling van hun kind. De voorlichtingsbijeenkomsten Voor de voorlichtingsbijeenkomsten geldt een aantal algemene uitgangspunten: De zes bijeenkomsten vinden overdag plaats, in de ochtend of in de middag, (alleen op werkdagen), binnen een periode van elf weken. Elke bijeenkomst duurt drie uur. De bijeenkomsten worden regionaal georganiseerd, voor groepen van maximaal 16 personen. Wanneer men samen de aanvraag indient, is men verplicht samen alle bijeenkomsten bij te wonen. Wanneer het gaat om een individuele aanvrager, maar de aanvrager wel een partner heeft, wordt ervan uitgegaan dat ook deze partner de voorlichtingsbijeenkomsten bijwoont. De Raad voor de Kinderbescherming stelt als voorwaarde voor het gezinsonderzoek, dat beide partners de voorlichting hebben gevolgd. Het is voor alleenstaande individuele aanvragers in beginsel mogelijk om de voorlichtingsbijeenkomsten samen met iemand bij te wonen. Voor meer informatie kan contact opgenomen worden met de Stichting Adoptievoorzieningen. De bijeenkomsten worden door twee voorlichters begeleid. Er is ruimschoots gelegenheid om met andere deelnemers van gedachten te wisselen over verschillende onderwerpen, die direct of indirect met adoptie te maken hebben. De voorlichting is een verplicht onderdeel van de adoptieprocedure. Men moet de bijeenkomsten (samen) bijwonen. Wanneer het problemen oplevert om de voorlichting te volgen in verband met het werk, is het mogelijk om een verklaring op te vragen voor de werkgever, waarin staat dat de voorlichting verplicht is. Deze verklaring kan nadat de kosten voor de voorlichting zijn voldaan schriftelijk aangevraagd worden bij de Stichting Adoptievoorzieningen. De inhoud De voorlichtingsbijeenkomsten zijn opgebouwd rondom een aantal thema s: de biologische ouders; de voorgeschiedenis van het kind; hechting; verlies en rouw; identiteit en loyaliteit; de wensen en mogelijkheden van aspirant-adoptieouders. Daarnaast wordt er ingegaan op vragen, die voor een belangrijk deel door de deelnemers zelf worden ingebracht. Voorbeelden van mogelijke gespreksonderwerpen: hoe oud is het kind waarvoor wij in aanmerking komen, of waarvoor ik in aanmerking kom?; kun je ook twee of meer kinderen tegelijk adopteren?; 25

15 mag je een voorkeur opgeven voor het geslacht, de leeftijd en Als u na het stopzetten van de procedure alsnog besluit te willen adopte- het land van herkomst?; ren, moet de adoptieprocedure van begin af aan gestart worden. U moet wat is beter: zelf reizen of het kind onder begeleiding naar dus opnieuw een aanvraag indienen en u krijgt een nieuw BKA-nummer, Nederland laten komen?; waarna de wachtperiode opnieuw ingaat. kun je van een adoptiekind net zoveel houden als van je eigen Van deze terugbetalingsregeling wordt afgeweken in geval van overlijden kind?; van een van de partners of als sprake is van een zeer ernstige (levensbe- hoe kun je met je adoptiekind een goede band opbouwen?; dreigende) ziekte van een van de partners. hoe vertel ik mijn kind dat het geadopteerd is?; De volledige Terugbetallingsregeling bij beëindiging en uitstel is te vin- welke aanpassingsgedragingen kun je verwachten?; den op de site van de Stichting Adoptievoorzieningen. is het adopteren van een ouder kind moeilijker dan het adopteren van een baby?; discriminatie van adoptiekinderen; komt dat voor en hoe kun je daar als ouder(s) mee omgaan?; wat kunnen we tijdens het gezinsonderzoek verwachten?; HET GEZINSONDERZOEK hoe kies ik een vergunninghouder? Terugbetalingsregeling De verplichte bijdrage voor de voorlichtingsbijeenkomsten bedraagt De Raad voor de Kinderbescherming adviseert de minister van Justitie over het geven van de beginseltoestemming. Hiervoor stelt de raad een onderzoek in. Nadat het onderzoek is afgerond, maakt de raad een rapport en stelt zij een advies op. Het rapport en het 4 900,-. Wanneer aspirant-adoptieouders na betaling definitief zijn advies worden met de aanvragers besproken. Daarna stuurt de raad ingedeeld in een voorlichtingsgroep kunnen zich omstandigheden de stukken naar het ministerie van Justitie. voordoen waardoor zij niet in staat zijn om in de aangegeven perio- Het gezinsrapport wordt in het buitenland gebruikt om te bepalen de de voorlichtingsbijeenkomsten bij te wonen. In dat geval bestaat welk gezin het meest geschikt is om een te adopteren kind te plaat- de mogelijkheid één keer uitstel van de bijeenkomsten te krijgen sen. zonder dat daar extra kosten aan verbonden zijn. Als aspirant-adoptieouders definitief af willen zien van adoptie kan Voorafgaand aan het eigenlijke onderzoek Als alle voorlichtingsbijeenkomsten zijn bijgewoond, stuurt de de procedure in iedere fase worden stopgezet. Stichting Adoptievoorzieningen de gegevens van de aspirant-adop- Wie besluit de adoptieprocedure te stoppen voordat de voorlichting tieouders naar de Raad voor de Kinderbescherming. De raad stuurt is gestart, heeft recht op teruggave van een deel van de verplichte aspirant-adoptieouders vervolgens een gezondheidsverklaring toe bijdrage voor de voorlichtingsbijeenkomsten, mits de Stichting met het verzoek deze door een onafhankelijke arts te laten invul- Adoptievoorzieningen tijdig van dit besluit op de hoogte is gesteld: len. In deze verklaring moet staan dat de gezondheidstoestand Als de procedure stopgezet wordt voordat de bijdrage is betaald geen bezwaar oplevert voor een adoptie. De verklaring mag niet worden geen kosten in rekening gebracht; worden afgegeven door de eigen huisarts, maar kan wel een colle- Als de bijdrage betaald is en de procedure wordt beëindigd voor- ga uit een groepspraktijk zijn, tenzij dit de vaste vervangende arts dat de aanvrager ingeroosterd is, wordt 820,00 geretourneerd; is. Daarnaast vraagt de raad over de aanvrager en eventuele Bij het beëindigen van de procedure na het versturen van het partner een uittreksel op uit het Justitieel Documentatie Register rooster wordt 750,00 terugbetaald; (JDR). Gekeken wordt of daar informatie uit naar voren komt die Aanvragers die zich korter dan tien werkdagen voor de eerste wijst op gedragingen, mentaliteit of omstandigheden die een risico 26 voorbereidingsbijeenkomst terugtrekken, hebben geen recht op teruggave van de verplichte bijdrage. kunnen zijn voor een te plaatsen adoptiekind. 27

16 28 Als de aanvrager en eventuele partner met een fertiliteitsonderzoek of -behandeling bezig zijn op het moment dat het gezinsonderzoek van start gaat, zal het onderzoek worden uitgesteld. Bij zwangerschap wacht de raad met het onderzoek tot dit kind één jaar oud is en de aanvrager zelf heeft aangegeven het gezinsonderzoek te willen voortzetten. Bij de komst of uithuisplaatsing van een Nederlands pleegkind geldt in beginsel ook een jaar wachttijd. Een uitzondering daarop geldt bijvoorbeeld voor crisisplaatsingen en vakantie- en weekendopvang. In alle gevallen dat een gezinsonderzoek wordt opgeschort wordt van de aanvrager verwacht dat die zelf contact opneemt over het weer voortzetten van het gezinsonderzoek. De aanvrager krijgt bij het opschorten daarover een brief. Wanneer binnen twee jaar na de datum van opschorten niets van de aanvrager vernomen is, zal de Raad voor de Kinderbescherming de Centrale Autoriteit berichten dat geen advies over het verzoek om het verlenen van een beginseltoestemming kan worden uitgebracht om reden dat geen onderzoek heeft plaatsgevonden. Gezondheid aspirant-adoptieouders Een belangrijke voorwaarde die aan aspirant-adoptieouders wordt gesteld, is een goede gezondheid. De belangrijkste reden voor het stellen van deze eis is de wens dat het te adopteren kind niet binnen afzienbare tijd opnieuw geconfronteerd zal worden met het verliezen van een ouder. Voordat het gezinsonderzoek aanvangt moeten de aanvragers of de aanvrager en zijn/haar partner een gezondheidsverklaring overleggen. Uitgangspunt bij het afgeven van een gezondheidsverklaring is dat men lichamelijk en geestelijk in staat moet zijn om het toekomstige adoptiekind te verzorgen en op te voeden. Wanneer er sprake is van een levensbedreigende ziekte zal geen gezondheidsverklaring afgegeven worden. In andere gevallen zal de raadsonderzoeker bekijken in hoeverre het ziektebeeld een belemmering vormt. Wat meespeelt is de aard van de ziekte, hoe lang het geleden is dat de ziekte zich openbaarde, en in hoeverre deze ziekte het huidige leven en dat van de eventuele partner nog bepaalt. Tijdens het gezinsonderzoek wordt ook gekeken of een eventuele lichamelijke beperking, zoals doofheid- of blindheid of de afhankelijkheid van een rolstoel invloed hebben op de mogelijkheden om een adoptiekind op te voeden. Ook als sprake is (geweest) van langdurige psychische (psychiatrische) problemen geldt dat zorgvuldig moet worden afgewogen in hoeverre het ziektebeeld of het psychisch functioneren het belang van het adoptiekind zal kunnen schaden. Wat zijn de risico s voor het kind? Aanvragers kunnen ondanks de ziekte die men heeft (gehad) mogelijk toch een beginseltoestemming krijgen. In Nederland zijn de beschikbare voorzieningen zodanig dat een ziekte toch geen belemmering vormt voor adoptie. Landen van herkomst kunnen hier echter heel anders tegenaan kijken en zelf eisen stellen. Het kan dus gebeuren dat men, ondanks het feit dat de beginseltoestemming is verkregen, op grond van de gezondheidssituatie toch geen kind kan adopteren. Wanneer u meent dat uw eigen gezondheid of die van uw partner aanleiding zal geven tot het niet verkrijgen van de gezondheidsverklaring of tot een negatief advies van de Raad voor de Kinderbescherming, kunt u al in het begin van de procedure of zelfs al voor aanmelding, contact opnemen met de Stichting Adoptievoorzieningen, de vestigingen van de Raad voor de Kinderbescherming en/of de vergunninghouders. Het onderzoek Nadat de Raad voor de Kinderbescherming de gezondheidsverklaring(en) en de informatie uit het Justitieel Documentatie Register heeft ontvangen, start het eigenlijke onderzoek. De juridische en medische informatie wordt bekeken om te zien of dit aandachtspunten zijn voor het gezinsonderzoek. De gesprekken met een raadsmedewerker die deel uitmaakt van een multidisciplinair team, vinden zowel plaats bij de aspirant-adoptieouders thuis als bij de vestiging van de raad in de regio waar de aspirant-adoptieouders wonen. Het gezinsonderzoek bestaat uit meerdere gesprekken. Soms wordt een deelonderzoek door een gedragsdeskundige nodig geacht. Bij het raadsonderzoek wordt onder andere gekeken naar de gezins- of leefsituatie en de wensen en beweegredenen om een kind te adopteren. Het spreekt vanzelf dat de eventuele partner, ook indien hij of zij juridisch gezien niet mee-adopteert, met het oog op het onderzoek als opvoeder wordt beschouwd en geheel bij het onderzoek wordt betrokken. Tijdens het onderzoek wordt ook gesproken over welke ideeën de aanvrager(s) heeft (hebben) over 29