>> Als het gaat om internationaal ondernemen en samenwerken

Transcriptie

1 Handels- en investeringscijfers Angola-Nederland 1 1. Samenvatting Angola behoort tot de honderd belangrijkste exportmarkten van Nederland. De bilaterale goederenhandel met Angola had in 2015 een omvang van krap 700 miljoen euro. Daarbij beliep de Nederlandse goederenexport bijna 235 miljoen euro. Het waarde van de financiële belangen (FDI) van het Nederlandse bedrijfsleven in Angola bedroeg eind miljoen euro. 2. Economie en buitenlandse handel Het gemiddelde inkomen in Angola bedroeg in USD (gecorrigeerd voor koopkrachtpariteiten (PPP)) 2 per inwoner (25 miljoen inwoners), tegenover USD in 2011 (EIU, 2016). T.i.: het Nederlandse gemiddelde bbp bedroeg in US dollar (PPP). Het bbp van Angola bedroeg in 2015 volgens EIU 102,6 miljard US dollar. Dit was 13,6% van het Nederlandse bbp (755 miljard US dollar (680 miljard euro)). Volgens EIU groeit het Angolese bbp dit jaar met 0,6%. Voor 2017 voorziet EIU een bbp-groei van 3% (volumegroei t.o.v. voorgaand jaar, zie figuur 1A). Hierdoor stijgt het Angolaanse bbp per hoofd naar verwachting tot USD (PPP) in 2017 (EIU, 2016). Figuur 1A Economische ontwikkeling Angola % investeringen bbp-groei Bron: EIU, >> Als het gaat om internationaal ondernemen en samenwerken 1 Dit overzicht is in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken gemaakt. 2 Dit wil zeggen dat gecorrigeerd is voor de feitelijke koopkracht van een US dollar in het betreffende land. In het ene land kun je voor een US dollar (of euro) meer goederen of diensten kopen dan in een ander land. Ergo, in het ene land kun je van een inkomen van US dollar prima rondkomen, terwijl in het andere land dit bedrag amper voldoende is om fatsoenlijke huisvesting voor een half jaar te financieren. 1 van 12

2 Figuur 1B illustreert de sterke gemiddelde welvaartstijging die zich sinds 2002 toen na 27 jaar een einde kwam aan de burgeroorlog - in Angola heeft voltrokken. In vergelijking met Zambia, Mozambique, Malawi en Zimbabwe is het gemiddelde Angolese welvaartsniveau duidelijk hoger. Namibië, Zuid-Afrika en Botswana zijn gemiddeld welvarender (EIU, 2016). OPEC-lidstaat Angola leunt sterk op de productie en export van olie (olie is goed voor ruwweg 50% van het bbp, zie ook paragraaf over buitenlandse handel). Naast uitgebreide olie- en gasreserves beschikt het land over diamantenmijnen (Angola is de derde Afrikaanse producent ter wereld). Tevens is het potentieel op agrarisch gebied groot (bijvoorbeeld koffie). Corruptie en mismanagement in de publieke sector verhinderen volgens analisten evenwel vaak dat dit papieren potentieel zich vertaalt in echte economische en banengroei die ten goede komt aan de gehele bevolking. Positie op Human Development Index Op de Human Development Index van de VN deze index kijkt breder dan het bbp per hoofd (PPP), namelijk ook naar levensverwachting/gezondheidszorg en analfabetisme/opleidingsniveau staat Angola 149 e. Nederland staat 5 e, de VS 8 e, Botswana 106 e, Zuid-Afrika 116 e, Namibië 126 e, Congo 136 e, Zambia 139 e, Zimbabwe 155 e, DR Congo 176 e, Mozambique 180 e. Figuur 1B - Ontwikkeling Angolese bbp per capita in US dollars (PPP) in periode Bron: WEF, Het ondernemingsklimaat in Angola is slecht: in een van de vorige ranglijsten ( ) van het World Economic Forum (WEF) stond Angola op de 140 e positie qua meest aantrekkelijke vestigings- en 2 van 12

3 investeringsklimaat (van in totaal 144 landen) 3. In de recente WEF-lijst ontbreekt Angola. Ter info geeft figuur 2 de recente ranking met diverse Afrikaanse landen (WEF - GCI , Nederland staat 4 e van in totaal 138 landen). Figuur 2 Score aantal Afrikaanse landen op WEF-GCI-ranglijst Nederland Zuid-Afrika Namibië Botswana Kenia Ethiopië Oeganda Ghana Tanzania Mali Nigeria Zimbabwe Mozambique WEF, Op Doing Business deze ranglijst van de Wereldbank kijkt naar een geringer aantal indicatoren dan die van het WEF scoort Angola een bijzondere magere 181 e plaats (van in totaal 189 landen, zie figuur 3). 3 IMD (2016) heeft eveneens Angola niet opgenomen op haar actuele ranglijst, de 2016 IMD World Competitiveness Scoreboard (NL staat hierop 8 e ). 4 Deze ranglijst meet het gemak waarmee in een land zaken kan worden gedaan. Daarbij wordt onder meer gekeken naar het starten van een bedrijf, het verkrijgen van een bouwvergunning, een elektriciteitsaansluiting en krediet, het registeren van eigendom, de mate van bescherming van investeerders, grensoverschrijdend kunnen handelen en de kosten daarvan en de mogelijkheid om contracten nageleefd te krijgen (functioneren van rechtbank (proceslengte, objectiviteit) e.d.). 3 van 12

4 Figuur 3 Angola s score op Doing Business-ranglijst Nederland Rwanda Botswana Zuid-Afrika Zambia Namibië Sierra Leone Togo Benin Kameroen Congo Angola DR Congo World Bank, Een zwak punt van het Angolese ondernemingsklimaat is corruptie, zo blijkt uit de 163 e positie van Angola op de Corruption Perceptions Index 2015 van Transparency International deze organisatie wordt vaak de internationale "corruptiewaakhond" genoemd (deze lijst telt in 167 landen, Nederland staat 8 e, zie figuur 4). Alleen Soedan en Zuid-Soedan scoren op deze lijst in Afrika slechter dan Angola. Figuur 4 Angola s score op Corruption Perception Index Nederland Botswana Rwanda Namibië Ghana Zuid-Afrika Zambia Togo Sierra Leone Kameroen Congo DR Congo Angola Transparency International, van 12

5 Buitenlandse handel Als gevolg van de fors gedaalde olieprijs heeft olie-exporteur Angola de afgelopen jaren een turbulente economische periode doorgemaakt. De waarde van de goederenuitvoer bedroeg in 2015 nog slechts de helft van die in Het saldo op de lopende rekening is daardoor sinds 2014 negatief geworden. De lagere exportopbrengsten zijn terug te zien in de sinds 2012 teruggelopen economische groei (zie figuur 1A), terwijl het begrotingsoverschot in 2012 is omgeslagen in een fors tekort (van naar verwachting 6,9% bbp in 2016). Als gevolg hiervan is de overheidsschuld opgelopen van 30,2% bbp in 2012 tot 56,9% in Tabel 1 illustreert de volume-ontwikkeling van de Angolese export van goederen en diensten. Voor dit jaar voorziet EIU opnieuw een daling van de uitvoer, terwijl de invoer groeit. Voor 2017 en 2018 verwacht EIU een flinke stijging van de buitenlandse handel. Tabel 1: Buitenlandse goederen- en dienstenhandel, %-volumemutatie t.o.v. voorgaand jaar Uitvoer Invoer ,4 18, ,0 7, ,0 9, ,2-5, ,8 2, ,5 5, ,0 5,3 Bron: Economist Intelligence Unit, Belangrijkste handelspartners en positie van Nederland Portugal en de VS zijn verreweg de belangrijkste handelspartners van Angola (zie tabel 2A en 2B). Nederland staat daarbij in de top-20 van exportmarkten; we staan op de 17 e positie als belangrijkste Angolese exportmarkt (zie tabel 2A). In 2015 ging 0,2% van de Angolese goederenexport naar Nederland. Tabel 2A: Voornaamste Angolaanse exportpartners (bedragen x euro) Importers Exported value in 2004 Exported value in 2005 Exported value in 2006 Totale waarde Angolaanse goederenexport United States of America China Israel Belgium Brazil United Arab Emirates Spain Congo van 12

6 9 United Kingdom Iceland France Singapore South Africa Norway Korea, Republic of Italy Netherlands Bron: ITC, Als goederenleverancier is Nederland voor Angola het 11 e importland (zie tabel 2B). In 2015 kwam 2,2% van de goederenimport uit Nederland. Tabel 2B: Voornaamste Angolaanse importpartners (bedragen x euro) Exporters Imported value in 2004 Imported value in 2005 Imported value in 2006 Totale waarde Angolaanse goederenimport Portugal United States of America South Africa Brazil China Belgium France United Arab Emirates Japan United Kingdom Netherlands Bron: ITC, Kader - Toelichting bij cijferverschillen totale in- en uitvoerwaarden De diverse tabellen in dit document bevatten (o.a.) de totale uit- en invoerwaarde van Nederlandse goederenhandel met Angola. De cijfers in tabel 3 en 4 stammen van het CBS. In de tabellen 2A en 2B staan de cijfers met de belangrijkste handelspartners van Angola. Deze handelscijfers stammen van het ITC (onderdeel van UNCTAD). Helaas blijken deze cijfers af te wijken van de CBS-cijfers. Dit komt vaak voor. De oorzaak is in belangrijke mate terug te voeren op verschillen in meten/betrouwbaarheid van 6 van 12

7 meetmethode. De CBS-cijfers geven o.i. een (veel) getrouwer beeld van de Nederlandse totale handel met Angola dan die van ITC. Wel geven de ITC-cijfers een goede indicatie van de omvang/importantie van de verschillende Angolaanse handelspartners. Handel vanuit Nederlands perspectief Angola behoort tot de honderd belangrijkste Nederlandse exportmarkten. Onze goederenexport naar Angola bedroeg in 2015 volgens het CBS 234,6 miljoen euro (zie tabel 3, ook voor de samenstelling), tegenover bijna 363 miljoen euro in Angola was in de eerste helft van 2016 de 91 e exportmarkt voor goederen van Nederland (zie tabel A in de bijlage). Over de periode januari-augustus 2016 bedroeg de exportwaarde van goederen 98,8 miljoen euro. Indien de uitvoer zich in hetzelfde tempo ontwikkelt als in de eerste acht maanden, komt de uitvoerwaarde over geheel 2016 uit op ongeveer 148 miljoen euro. Tabel 3: Nederlandse goederenuitvoer naar Angola, bedragen x euro (volgens SITC-indeling) Totale Nederlandse goederenuitvoer Voeding en levende dieren Dranken en tabak Grondstoffen Minerale brandstoffen Dierlijke en plantaardige oliën Chemische producten Fabricaten Machines en vervoermaterieel Diverse gefabriceerde goederen Niet afzonderlijk genoemde goederen Bron: CBS, De Nederlandse goederenimport uit Angola had in 2015 volgens het CBS een waarde van ruim 462,5 miljoen euro (zie tabel 4, ook voor de samenstelling), tegenover 1,3 miljard euro in Angola was voor Nederland in 2015 het 62 e invoerland van goederen. Tabel 4: Nederlandse goedereninvoer uit Angola, bedragen x euro (volgens SITC-indeling) Totaal Nederlandse goedereninvoer Voeding en levende dieren Dranken en tabak Grondstoffen Minerale brandstoffen Dierlijke en plantaardige oliën Chemische producten Fabricaten Machines en vervoermaterieel Diverse gefabriceerde goederen Niet afzonderlijk genoemde goederen = precieze waarde is onbekend. CBS mag de exacte waarde om privacy-redenen niet publiceren. Omdat anders de importomvang mogelijk tot een of enkele individuele ondernemingen te herleiden is. Bron: CBS, van 12

8 Over de periode januari-augustus 2016 bedroeg de importwaarde van goederen 113,8 miljoen euro. Indien de invoer zich in hetzelfde tempo ontwikkelt als in de eerste helft van 2016, komt de invoerwaarde over geheel 2016 uit op 170,7 miljoen euro. 3. Directe buitenlandse investeringen De gecumuleerde Nederlandse directe buitenlandse investeringen (FDI) 5 (standencijfers en FDI-cijfers exclusief BFI s (Bijzondere Financiële Instellingen 6 )) in Angola bedroegen volgens de Nederlandsche Bank (DNB) eind miljoen euro. T.i: de totale waarde van Nederlandse FDI in de wereld bedroeg eind miljard euro (DNB, 2016). Het VK was in 2015 de grootste Nederlandse bestemming van FDI (met 135 miljard euro, stand ultimo 2015), gevolgd door Zwitserland (109 miljard), de VS (107 miljard euro), Luxemburg (91 miljard), België (66 miljard) en Duitsland (55 miljard). De gecumuleerde waarde van alle FDI in Angola bedroeg eind ,6 miljard US dollar (World Investment Report 2016, standen), tegenover 8,0 miljard US dollar ultimo De Angolese FDI in Nederland waren vertrouwelijk. Dit is veelal het geval als de omvang gering is en/of het aantal bedrijven beperkt is. DNB mag dan uit privacy-overwegingen niets publiceren, omdat dit anders mogelijk tot individuele ondernemingen te herleiden is. T.i.: de totale waarde van alle FDI in Nederland bedroeg eind miljard euro (DNB, 2016). De totale Angolese FDI in de wereld bedroeg eind miljard US dollar, tegenover 8 miljoen US dollar in 2000 (UNCTAD, 2016). Na Zuid-Afrika is dit de grootste (uitgaande) FDI-omvang binnen de groep van Sub-Sahara-landen. Tabel 5: Investeringsrelatie Angola-Nederland Angolaanse investeringen in Nederland, excl. BFI's (x miljoen euro) Standen Vertrouwelijk Vertrouwelijk Vertrouwelijk Vertrouwelijk Nederlandse investeringen in Angola, excl. BFI's (x miljoen euro) Standen Vertrouwelijk Vertrouwelijk Vertrouwelijk 289 Bron: DNB, Directe buitenlandse investeringen (FDI) zijn investeringen door buitenlandse ondernemingen, waarbij de buitenlandse onderneming (mede)zeggenschap verkrijgt over het bedrijf waarin wordt geïnvesteerd. Het kan de vorm hebben van onder meer een participatie (als een joint venture), een totale overname of een geheel van de grond af op te bouwen dochteronderneming. Voor de volledigheid: FDI omvatten geen aankopen van aandelen door beleggers of speculanten. De "stock"- of standencijfers vertegenwoordigen de gecumuleerde waarde van alle in het verleden tot heden gedane FDI. (Deze omvatten de totale waarde van de vorderingen en verplichtingen van ondernemingen ten opzichte van het buitenland op een bepaald moment. De standen omvatten de gecumuleerde transacties, aangepast voor prijs-, wisselkoers- en overige mutaties (waaronder goodwill) en betreffen zowel kapitaaldeelnemingen als alle overige financiële transacties tussen gelieerde ondernemingen (leningen, ingehouden winsten, mutaties in rekeningen-courant, storting van werkkapitaal), evenals de aan- en verkoop van onroerend goed). 6 BFI's worden in de volksmond brievenbusfirma's genoemd. Ondernemingen (dus) die veelal om fiscale redenen formeel/juridisch in een land zijn gevestigd zonder dat sprake is van wezenlijke feitelijke economische activiteiten in dat land zelf. DNB omschrijft BFI's (Bijzondere Financiële Instellingen) als "ondernemingen of instellingen, ongeacht de rechtsvorm, welke ingezetenen zijn en waarin niet-ingezetenen, direct of indirect, via aandelenkapitaal of anderszins deelnemen en die tot doel hebben, of zich in belangrijke mate bezighouden met, het ontvangen van middelen van nietingezetenen en het doorbetalen daarvan aan niet-ingezetenen" (DNB, 2011). De economische bijdrage van de brievenbusfirma s aan de Nederlandse economie is 3 tot 3,4 miljard euro inclusief alle belastinginkomsten (SEO, 2013). Volgens de Volkskrant (13 oktober 2015) kent Nederland van deze firma s. 8 van 12

9 Kader - Impact directe buitenlandse investeringen Volgens onderzoek leveren directe buitenlandse investeringen (FDI) vaak een belangrijke bijdrage aan het versterken van de economie en de groei van de welvaart van een land. Cijfers voor Nederland kunnen dit illustreren, te meer omdat Nederland zowel absoluut als relatief veel directe buitenlandse investeringen heeft aangetrokken. Zo zorgen buitenlandse bedrijven voor circa 15% van alle banen in de private sector in Nederland. Het gaat dan om ruim arbeidsplaatsen. Ook zijn buitenlandse ondernemingen goed voor ongeveer 26% van de totale toegevoegde waarde van het bedrijfsleven (dit is de bijdrage aan het bbp). Verder zijn buitenlandse bedrijven goed voor 34% van de totale omzet in Nederland en voor 24% van de investeringen in vaste activa. Daarnaast zijn ze verantwoordelijk voor 30% van de R&D-uitgaven. Buitenlandse bedrijven zijn innovatiever dan het gemiddelde Nederlandse bedrijf en de arbeidsproductiviteit van hun werknemers ligt op een hoger niveau. Zij betalen hun werknemers doorgaans 10% meer en spenderen meer geld en tijd aan training van hun werknemers dan nationale bedrijven. Bron: CBS, Den Haag, november 2016 drs. R.J. (Ron) Hogenboom (ron.hogenboom@rvo.nl) Rijksdienst voor Ondernemend Nederland/Concernstaf/Unit Omgevingskennis Dit is een publicatie van: Rijksdienst voor Ondernemend Nederland november van 12

10 Bijlage Tabel A Ontwikkeling Nederlandse goederenuitvoer naar belangrijkste exportmarkt (bedragen x euro, tenzij anders aangegeven) e helft e helft 2016 %- mutatie 1 e helft 2016 tov 1 e helft Duitsland ,9 2 België ,3 3 Verenigd Koninkrijk ,6 4 Frankrijk ,3 5 Italië ,9 6 Verenigde Staten ,0 7 Spanje ,3 8 Polen ,9 9 China ,2 10 Zweden ,2 11 Tsjechië ,6 12 Zwitserland ,7 13 Denemarken ,7 14 Turkije ,7 15 Oostenrijk ,2 16 Singapore ,6 17 Zuid-Korea ,1 18 Russische Federatie ,3 19 Finland ,5 20 Noorwegen ,1 21 Ierland ,9 22 Hongarije ,8 23 Brazilië ,5 24 Taiwan ,0 25 Japan ,0 26 Verenigde Arabische Emiraten ,3 27 Canada ,9 28 Portugal ,1 1 van 12 0

11 e helft e helft 2016 %- mutatie 1 e helft 2016 tov 1 e helft Roemenië ,3 30 Saoedi-Arabië ,0 31 Nigeria ,5 32 Australië ,4 33 Griekenland ,5 34 Hongkong ,5 35 Zuid-Afrika ,2 36 Mexico ,0 37 Israël ,1 38 India ,0 39 Slowakije ,9 40 Egypte ,1 41 Maleisië ,4 42 Thailand ,8 43 Luxemburg ,6 44 Bulgarije ,3 45 Indonesië ,7 46 Marokko ,4 47 Litouwen ,4 48 Vietnam ,3 49 Argentinië ,4 50 Estland ,5 51 Togo ,4 52 Slovenië ,7 53 Gibraltar ,2 54 Algerije ,2 55 Iran (Islamitische Republiek) ,7 56 Oekraïne ,8 57 Koeweit ,3 58 Kroatië ,3 59 Chili ,7 60 Filipijnen ,9 1 van 12 1

12 e helft e helft 2016 %- mutatie 1 e helft 2016 tov 1 e helft Letland ,6 62 IJsland ,4 63 Ghana ,4 64 Kazachstan ,5 65 Qatar ,9 66 Pakistan ,0 67 Nieuw-Zeeland ,3 68 Servië ,7 69 Colombia ,9 70 Libanon ,1 71 Guinee ,3 72 Tunesië ,2 73 Cyprus ,8 74 Jordanië ,1 75 Senegal ,7 76 Oman ,2 77 Irak ,3 78 Malta ,2 79 Caymaneilanden ,2 80 Peru ,5 81 Kenia ,8 82 Curaçao ,2 83 Bangladesh ,7 84 Libië (Arabische Republiek) ,0 85 Wit-Rusland ,1 86 Ecuador ,3 87 Panama ,0 88 Bahrein ,8 89 Ivoorkust ,8 90 Bosnië-Herzegovina ,2 91 Angola ,2 Bron: CBS, 2016 en Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, van 12 2