De problematiek van de blootstelling van omwonenden aan pesticiden

Transcriptie

1 1 De problematiek van de blootstelling van omwonenden aan pesticiden Herman Fontier FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu Dienst Gewasbeschermingsmiddelen en Meststoffen 2 Inhoud De context: - Een gevoelig onderwerp - Het Federaal Reductieprogramma voor Pesticiden (FRPP) - De Verordening (EG) N 1107/ Het EFSA GD operator, worker, bystander and resident exposure Het voorstel: - De bufferzone - Communicatie en sensibilisatie - Onderzoek 1

2 3 Een gevoelig onderwerp Blootstelling van omwonenden aan pesticiden = klachten, emoties, angst, parlementaire vragen, artikelen in de pers, Het is een materie waar niet onmiddellijk een pasklare oplossing voor bestaat: wetenschappelijke onduidelijkheid, tot voor kort onvoldoende evaluatietools, De kwestie staat dus hoog op de agenda bij allen: politiek, autoriteiten, wetenschappelijke instellingen, NGO s, industrie, 4 Inhoud De context - Een gevoelig onderwerp - Het Federaal Reductieprogramma voor Pesticiden (FRPP) - De Verordening (EG) N 1107/ Het EFSA GD operator, worker, bystander and resident exposure Het voorstel - De bufferzone - Communicatie en sensibilisatie - Onderzoek 2

3 5 Het FRPP Het hoeft dan ook geen verwondering te wekken dat de blootstelling van omwonenden ook in het Federaal Reductieprogramma voor Pesticiden (FRPP) aan bod komt (koninklijk besluit van 15/12/13 betreffende het federaal reductieprogramma van pesticiden voor de periode ) Doelstelling van het FRPP: met alle mogelijke middelen, een vermindering van het risico gerelateerd aan het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en biociden, met inbegrip van de vermindering van het gebruik en van het op de markt brengen van deze producten 6 Het FRPP Het FRPP beantwoordt ook aan Richtlijn 2009/128/EG van 21 oktober 2009 tot vaststelling van een kader voor communautaire actie ter verwezenlijking van een duurzaam gebruik van pesticiden Art. 4(1): De lidstaten nemen nationale actieplannen aan teneinde hun kwantitatieve doelstellingen, streefcijfers, maatregelen en tijdschema s vast te stellen om de risico s en de effecten van het gebruik van pesticiden voor de menselijke gezondheid en het milieu te verminderen en de ontwikkeling en invoering van geïntegreerde gewasbescherming en alternatieve benaderingswijzen of technieken te bevorderen ter beperking van de afhankelijkheid van het gebruik. van pesticiden 3

4 7 Het FRPP Het FRPP omvat tientallen acties; één ervan is de volgende : Fed. 7.1.: Vermindering van de blootstelling aan gewasbeschermingsmiddelen van de bewoners die nabij de toepassingsplaatsen wonen In het KB voorgesteld project voor Fed. 7.1.: Haalbaarheidsstudie voor verschillende reductiemaatregelen. Voor deze materie die betrekking heeft op talrijke gebruikers van gewasbeschermingsmiddelen, is het van essentieel belang om de haalbaarheid van diverse maatregelen ter beperking van het gebruik van de producten te onderzoeken, vooraleer ze op te leggen. 8 Het FRPP De haalbaarheidsstudie zal een inventaris en een evaluatie van de bestaande middelen bij de erkenning van gewasbeschermingsmiddelen bevatten. De studie zal ook een theoretische evaluatie van de reële blootstellingssituaties bevatten. Daarnaast zullen er verschillende actiemogelijkheden moeten worden overwogen op basis van het advies van de stakeholders en een evaluatie van de economische en sociale impact, onder andere op de landbouw. Over deze studie zal overleg worden gepleegd met de Gewesten om te komen tot praktische oplossingen zodat de bewoners langs de zones waar de gewasbeschermingsmiddelen worden gebruikt worden beschermd. 4

5 9 Inhoud De context - Een gevoelig onderwerp - Het Federaal Reductieprogramma voor Pesticiden (FRPP) - De Verordening (EG) N 1107/ Het EFSA GD operator, worker, bystander and resident exposure Het voorstel - De bufferzone - Communicatie en sensibilisatie - Onderzoek 10 De Verordening (EG) n 1107/2009 Verordening (EG) n 1107/2009 betreffende het op de markt brengen van gewasbeschermingsmiddelen = de EU-wetgeving die reguleert hoe werkzame stoffen op EU-niveau worden goedgekeurd en hoe gewasbeschermingsmiddelen op nationaal niveau worden toegelaten De Verordening is sinds juni 2011 van toepassing en vervangt de Richtlijn 91/414/EEG 5

6 11 De Verordening (EG) n 1107/2009 Eén van de toelatingsvoorwaarden luidt als volgt: Een gewasbeschermingsmiddel kan slechts worden toegelaten mits het geen onmiddellijk of uitgesteld schadelijk effect heeft op de gezondheid van de mens, met inbegrip van kwetsbare groepen, of op die van dieren, rechtstreeks of via drinkwater (met inachtneming van stoffen die voortkomen uit waterbehandeling), levensmiddelen, diervoeder of lucht, noch gevolgen op de werkplek of andere indirecte effecten, rekening houdend met bekende cumulatieve en synergistische effecten waar er door de Autoriteit (= EFSA) aanvaarde wetenschappelijke methoden om dergelijke effecten te evalueren beschikbaar zijn 12 De Verordening (EG) n 1107/2009 kwetsbare groepen : mensen die specifieke aandacht behoeven als het gaat om de beoordeling van acute en chronische gevolgen van gewasbeschermingsmiddelen voor de gezondheid. Hiertoe behoren zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven, ongeboren kinderen, zuigelingen en kinderen en ouderen, alsmede werknemers en bewoners die gedurende langere tijd blootstaan aan hoge doses pesticiden 6

7 13 Inhoud De context - Een gevoelig onderwerp - Het Federaal Reductieprogramma voor Pesticiden (FRPP) - De Verordening (EG) N 1107/ Het EFSA GD operator, worker, bystander and resident exposure Het voorstel - De bufferzone - Communicatie en sensibilisatie - Onderzoek 14 European Food Safety Authority (EFSA) EFSA heeft als onafhankelijke wetenschappelijke instelling een dubbele rol op het vlak van de gewasbeschermingsmiddelen: - Het uitvoeren van een risicobeoordeling voor elke werkzame stof waarvoor de EU-goedkeuring wordt aangevraagd - Het uitwerken van risicobeoordelingsmethodologieën op diverse domeinen (toxicologie, leefmilieu, residuen, ) In de EU ontbrak het aan een geharmoniseerde methodologie voor het beoordelen van de blootstelling van omwonenden en andere groepen; daarom heeft de Europese Commissie aan EFSA gevraagd een dergelijke methodologie te ontwikkelen 7

8 15 European Food Safety Authority (EFSA) In oktober 2014 heeft EFSA het volgende document gepubliceerd: Guidance on the assessment of exposure of operators, workers, residents and bystanders in risk assessment for plant protection products Dit richtsnoer bevat de eerste EU-methodologie voor de beoordeling van de blootstelling van (o.a.) omwonenden De EFSA Guidance bevat een calculator; voor boomgaarden en teelten zoals wijnstokken wordt er vanuit gegaan dat er een afstand is van minstens 3 m tussen de behandelde plant en de rand van het. veld; voor andere gewassen bedraagt dat minstens 2 m 16 European Food Safety Authority (EFSA) EFSA wijst op de nood aan verder onderzoek: - Further qualitative and quantitative information on the different pathways of resident and bystander exposure is strongly recommended to perform a more realistic exposure assessment. In addition, the WoG recommends further collection/production of data on exposure pathways, other than the ones considered, in order to produce more realistic exposure assessments - The WoG recommends to further collect/produce data on relevant drift for residents/bystanders after application in high crops - The WoG recommends to further collect/produce data on relevant daily air concentrations (based on vapour pressure) of substances 8

9 17 Concrete invulling van Fed.7.1. Voor een concrete invulling van de actie Fed.7.1. wordt rekening gehouden met de eerder geschetste context: - Een gevoelige materie die hoog op de agenda staat - Een wettelijke verplichting om in het toelatingsbeleid rekening te houden met de impact op de gezondheid van kwetsbare groepen, waaronder omwonenden - De publicatie van het EFSA richtsnoer dat: Uitgaat van een standaard no-spray zone Wijst op noodzaak verdere informatie in te zamelen ten einde te komen tot meer realistische beoordeling van de blootstelling 18 Concrete invulling van Fed.7.1. Voor de concrete invulling van de actie Fed.7.1. wordt gedacht aan drie invalshoeken - Een standaard bufferzone - Sensibilisering en communicatie - Onderzoek Verdere uitwerking zal gebeuren in nauwe samenwerking met alle betrokkenen (Gewesten, sector, industrie, ) 9

10 19 De bufferzone Er wordt gedacht aan het wettelijk vaststellen van een steeds in acht te nemen bufferzone van 2 (verticaal neerwaarts gerichte bespuitingen) of 3 m (horizontaal gerichte bespuitingen) tussen het behandelde gewas en het perceel van omwonenden Het Vlaams actieplan voor een duurzaam pesticidengebruik stelt deze maatregel ook voor (maar het Vlaamse Gewest erkent dat dit een federale bevoegdheid is) Analogie met bufferzone t.o.v. oppervlaktewater ten einde waterorganismen te beschermen: de wetgeving schrijft een minimale standaard bufferzone van 1 of 3 m voor 20 De bufferzone Uiteraard is de standaard bufferzone een minimale bufferzone Het EFSA Guidance zal wellicht binnenkort door de Europese Commissie worden aangenomen, met een datum voor gebruik ervan door de lidstaten in de nationale toelatingsprocedure Voor iedere aangevraagde toepassing van een gewasbeschermingsmiddel zal dan aan de hand van het EFSA Guidance worden beoordeeld of er geen ruimere bufferzone nodig is om de omwonenden te beschermen 10

11 21 Concrete invulling van Fed.7.1. Voor de concrete invulling van de actie Fed.7.1. wordt gedacht aan drie invalshoeken - Een default bufferzone - Sensibilisering en communicatie - Onderzoek 22 Sensibilisering en communicatie Mogelijke elementen, verder uit te werken in samenspraak met de Gewesten en de stakeholders: - Een systeem implementeren voor een sensibiliseringscampagne voor de omwonenden en de directe omgeving van de behandelde plaatsen - Adviezen uitbrengen en procedures uitwerken betreffende de toepassing van de pesticiden voor landbouwkundig gebruik in de buurt van woongebieden - Gedragscodes bepalen voor de operatoren die sproeien, met een specifieke verwijzing naar de toepassing van pesticiden voor landbouwkundig gebruik in de buurt van woongebieden 11

12 23 Sensibilisering en communicatie - Een systeem implementeren voor voorafgaandelijke melding aan de omwonenden van de toepassing van gewasbeschermingsmiddelen (de mogelijkheid wordt expliciet voorzien door de Verordening) - Nauwkeurige indicaties en/of een specifieke opleiding verschaffen op het vlak van bespuitingen in de buurt van woongebieden via de cursussen voor de toegang tot de fytolicentie of andere opleidingsmiddelen 24 Concrete invulling van Fed.7.1. Voor de concrete invulling van de actie Fed.7.1. wordt gedacht aan drie invalshoeken - Een default bufferzone - Sensibilisering en communicatie - Onderzoek 12

13 25 Onderzoek Er wordt nagegaan of er eventueel een budget zou kunnen worden vrijgemaakt via het Begrotingsfonds voor de Grondstoffen en de Producten voor verder onderzoek Zo n onderzoek zou in een aantal stappen kunnen verlopen: - een inventaris opstellen van wat reeds is gekend over het onderwerp (onderzoek, beschikbare modellen, ) - het identificeren van de meest kritieke situaties inzake blootstelling van omwonenden 26 Onderzoek - Het valideren van de geïdentificeerde scenario s door middel van proeven waarbij de blootstelling in de praktijk op beperkte schaal wordt gemeten bij landbouwers of werkers die zich bevinden in situaties die beantwoorden aan de scenario s - Het ontwikkelen van een voorspellingsmodel (instrument om de beslissing te ondersteunen) voor gebruik door de professionele gebruikers van gewasbeschermingsmiddelen 13

14 27 Dank u voor uw aandacht 14