Gemeente Den Haag Dienst Stadsbeheer. De Laakzone ECOLOGISCHE VERBINDINGEN

Transcriptie

1 Gemeente Den Haag Dienst Stadsbeheer De Laakzone ECOLOGISCHE VERBINDINGEN

2 Stedelijke ecologische hoofdstructuur belangrijkste verbindingszones en stapstenen wenselijke verbindingszone belangrijkste waterlopen grote groengebieden LAAKZONE

3 2 3 Inhoud Voorwoord Voorwoord De Laakzone in beeld De natuur in de Laakzone Het groen in de Laakzone Wat doet de gemeente? Kan er meer? U en de natuur: samen aan de slag Den Haag is een groene stad, met veel bossen, parken en landgoederen. Tussen deze grote groengebieden ligt een heel netwerk van wegbermen, bomenrijen, waterwegen met oevers, kleine bosjes en struiken. Planten en dieren kunnen zo van het ene gebied naar het andere komen. Dat noemen we ecologische verbindingszones. Door de stad verspreid liggen verschillende verbindingszones, elk met hun eigen karakteristieken. De Laakzone is er één van. De Laak is een oud veenriviertje dat midden door het dichtbebouwde Laakkwartier loopt. Het water met de oevers en graslanden er langs vormt een langgerekte groene oase in de stad. De zone vormt een verbinding tussen de Trekvliet en - via het spoortalud en groen langs de Assumburgweg - de Rijswijkse groengebieden. Ook sluit de zone in het westen bij station Moerwijk aan op een andere verbindingszone in de stad: de Erasmuszone. LAAK TER HOOGTE VAN DE ALLARD PIERSONLAAN Sinds 2001 is de gemeente bezig met een herinrichting van de Laakzone. Hierdoor gaat het er mooier uit zien, zullen er meer planten en dieren voorkomen en worden ook de mogelijkheden voor recreatie verbeterd. Samen met de omwonenden zijn hiervoor ideeën ontwikkeld. Een groot deel van de zone is inmiddels opnieuw ingericht. Dit boekje geeft een indruk van de resultaten die dit voor de natuur heeft opgeleverd. Aan de binnenkant van het omslag vindt u een kaartje van het gebied Ik hoop dat dit boekje u nieuwsgierig maakt naar een wandeling door de Laakzone. Wilbert Stolte Wethouder Stadsbeheer, ICT, Scheveningen en Sport

4 4 5 De Laakzone in beeld VANAF DE BRUG BIJ DE SLACHTHUISLAAN VANAF DE RIJSWIJKSEWEG RICHTING MOLEN NATUUREILAND BIJ DE GENESTETLAAN NATUURLIJKE OEVER EEN PASSEND KUNSTWERK IN EEN NATUURLIJKE OMGEVING De Laakzone is een langgerekte strook groen tussen het Hildebrandplein en de Trekvliet. Sinds de herinrichting is een natuurlijk beeld ontstaan. Je vindt er natuurlijke oevers en bloemrijke graslanden met hier en daar bomen en struiken.

5 6 7 De natuur in de Laakzone PLANTEN Pastinaak Margriet Scherpe boterbloem Speerdistel Groot hoefblad Grote kattenstaart Grote lisdodde Gele lis Wolfspoot Sleedoorn Hondsroos Gelderse roos PASTINAAK FLUITENKRUID SPEERDISTEL GELE LIS AMFIBIEËN Gewone pad Bruine kikker Groene kikker Kleine watersalamander KLEINE WATERSALAMANDER PAARTJE GEWONE PAD BLOEMRIJK GRASLAND MARGRIET GROOT HOEFBLAD In de hooilandjes langs de Laak staan bloemrijke planten als pastinaak, margriet, scherpe boterbloem, speerdistel, fluitenkruid en groot hoefblad. Ook de oevers zijn bloemrijk met onder meer grote kattenstaart, grote lisdodde, gele lis, wolfspoot, harig wilgenroosje en moerasandoorn. WITTE DOVENETEL GROTE LISDODDE Hier en daar zijn besdragende struiken aangeplant, zoals sleedoorn, hondsroos en gelderse roos. Allerlei vogels komen er op af om de bessen op te eten. In en bij het water leven groene en bruine kikkers en kleine watersalamanders. Ook de gewone pad komt er voor.

6 8 9 ZOOGDIEREN Vleermuizen Egel GEWONE DWERGVLEERMUIS MEERKOETENNEST IN DE LAAK AARDHOMMEL LANTAARNTJE Vleermuizen maken van de Laakzone gebruik als vliegroute en om te jagen op insecten. Nu er sinds de herinrichting meer begroeiing is, zullen kleine zoogdieren als de egel zich hier beter thuis voelen. Op termijn kan je er wellicht zelfs de bunzing en de rosse woelmuis verwachten. VOGELS Boomkruiper Blauwe reiger Fuut Waterhoen Meerkoet Winterkoning Koolmees Roodborst INSECTEN Libellen Vlinders Hommels ROODBORST EN (ONDER) FUUT Op de stammen van de bomen zoekt de boomkruiper naar insecten en spinnen. In het water leven algemene watervogels, zoals de blauwe reiger, fuut, meerkoet en waterhoen. Ook algemene zangvogels, zoals winterkoning, koolmees en roodborst kun je er horen. KLEINE VUURVLINDER Langs het water en de oevers vliegen waterjuffers en libellen. Vlinders profiteren van de bloemrijke hooilanden en oevers.

7 10 11 Het groen in de Laakzone De Laak is een oud veenriviertje, midden in het dichtbebouwde Laakkwartier. Tegenwoordig vormt het water met de oevers, graslanden en bomen erlangs een natuurlijke groene oase in de stad. In heel Den Haag ligt tussen de grote groengebieden, zoals duinen, parken en bossen, een netwerk van groene verbindingszones. Getracht wordt de verbindingszones met zo min mogelijk onderbrekingen op elkaar te laten aansluiten. Zo kunnen planten en dieren van het ene gebied naar het andere komen. GEKNOTTE POPULIEREN LOCATIE WAAR NATUURSPEELPLEK KOMT De Laakzone sluit in het westen aan op de Erasmuszone, die een verbinding vormt naar De Uithof en via de zones in het Wateringse Veld met de Zweth. Ook is de Laakzone via het spoortalud en het groen langs de Assumburgweg verbonden met de Rijswijkse groengebieden. Zo wordt via deze zones de natuur diep de stad in gebracht, vrijwel tot aan het centrum. Herinrichting In 1999 is samen met bewoners en belangengroepen een plan opgesteld voor herinrichting van de Laakzone. Het ging erom zowel de natuurwaarden te verhogen als de gebruiksmogelijkheden voor de bewoners te vergroten. Voor het plan is uitgebreid overleg gevoerd met de bewoners over hun ideeën en wensen. Sinds 2001 is het gedeelte tussen het Hildebrandplein en de Oudemansstraat opnieuw ingericht. Het gedeelte tussen de Oudemansstraat en de Trekvliet is in 2004 aangepakt. De noordzijde van de Laak is natuurlijk ingericht. Langs de zuidzijde is het traditionele beeld met gazons en stenen beschoeiingen gehandhaafd. Dit past goed bij het klassieke gevelbeeld van de door Berlage ontworpen wijk aan deze zijde. Bovendien krijgt de oever aan de noordzijde meer zon, waardoor de natuurlijke oevers en graslanden zich hier beter kunnen ontwikkelen. Aan de noordzijde zijn natuurlijke oevers ontstaan, door de stenen oeverbeschoeiing te vervangen door onderwaterbeschoeiingen. IMPRESSIE TOEKOMSTIGE NATUURSPEELPLEK

8 12 13 UITZETTEN VAN MOERASPLANTEN HET NIEUWE SCHELPENPAD MET BLOEMRIJK GRASLAND UITSTAPPLAATS VOOR DIEREN TE HERSTELLEN POEL BIJ DE RIJSWIJKSEWEG Om de begroeiing op weg te helpen zijn hier en daar moerasplanten aangebracht. Het grasland wordt minder vaak gemaaid, waardoor bloemrijke hooilanden zijn ontstaan. Door het hooiland is een goed toegankelijk schelpenpad aangelegd. Het natuurlijke, slingerende verloop van de Laak is op een aantal plaatsen versterkt. Bij de Genestetlaan is midden in de Laak een natuureilandje aangelegd. Langs de oever zijn uitstapplaatsen gemaakt, zodat jonge eenden of andere dieren weer op de kant kunnen klimmen. HET NATUUREILAND EN EEN SLINGER IN DE LAAK VOORBEREIDING MET BEWONERS Een aantal oude bomen is vervangen door nieuwe bomen. Tussen de Slachthuislaan en de Slachthuisstraat is een aantal oude populieren geknot, in plaats van gerooid. Zo kunnen spechten en vleermuizen eventuele holten in de stammen nog gebruiken als onderkomen. In het gedeelte tussen de Oudemansstraat en de Rijswijkseweg komt een natuurspeelplek met snelgroeiende boomsoorten.

9 14 15 Wat doet de gemeente? De gemeente wil de Laakzone graag zo goed mogelijk als ecologische verbindingszone laten functioneren. Met de herinrichting zijn de voorwaarden geschapen voor een hogere natuurwaarde. Maar met deze eenmalige inspanning is de gemeente nog niet klaar. Sinds de herinrichting worden de bloemrijke graslanden, oevers, struiken en het water van de Laak op een natuurvriendelijke manier beheerd. DE NOORDOEVER VÓÓR DE HERINRICHTING: STRAK EN TRADITIONEEL Het hooiland aan weerszijden van het schelpenpad wordt niet vaker dan twee maal per jaar gemaaid, om de planten voldoende kans te geven te bloeien en zaad te zetten. De smalle oevers worden éénmaal per jaar gemaaid, tegelijk met de tweede maaibeurt van het grasland. Ook hier zullen veel bloemen gaan groeien. Door af en toe een strook oeverbeplanting niet te maaien ontstaan in de winter de noodzakelijke schuilmogelijkheden voor bijvoorbeeld rietvogels, kleine zoogdieren en rupsen en poppen van vlinders. Het maaisel wordt afgevoerd. Door op deze manier telkens voedingsstoffen af te voeren krijgen meer bloemrijke soorten een kans om te groeien en neemt de variatie toe. Op de overgangen van grasland naar struweel wordt hier en daar een strook van enkele meters breed slechts één maal per twee jaar gemaaid. Zo ontstaat een geleidelijke overgang tussen grasland en struweel. De Laak wordt niet vaker dan éénmaal per jaar geschoond. Dit zorgt voor variatie in waterplanten. Door elk jaar hetzelfde beheer op ongeveer dezelfde tijd uit te voeren, in samenhang met onder meer de rijping van zaden, het verpoppen van vlinders en het uitvliegen van jonge vogels, ondervinden planten en dieren zo min mogelijk schade. Bij het beheer wordt uiteraard ook rekening gehouden met de andere functies die het groen heeft. Je moet er goed kunnen wandelen en van het groen kunnen genieten. Belangrijk is ook dat het er mooi uitziet en dat het schoon is. DE NOORDOEVER NA DE HERINRICHTING: NATUURLIJK EN BLOEMRIJK

10 16 17 Kan er meer? Door de herinrichting zullen de natuurwaarden van de Laakzone sterk toenemen. Qua ruimte zou natuurontwikkeling aan beide zijden van de Laak mogelijk zijn. Er is echter voor gekozen om langs de zuidoever de strakke inrichting met gazons en stenen beschoeiing te handhaven. Zo blijft het klassieke gevelbeeld bewaard van de in begin 20ste eeuw door architect Berlage ontworpen wijk aan deze zijde. Ondanks de grote verscheidenheid aan planten en dieren, die sinds de herinrichting langs de noordzijde van de Laak voorkomen, blijft de invloed van de stad op het gebied uiteraard groot. Wandelaars, spelende kinderen en vissers hebben invloed op planten en dieren. Dat is ook niet erg, want natuurbeleving is een belangrijke functie van het gebied. Wel wordt geprobeerd om honden te weren uit de natuurlijk ingerichte noordzijde. Deze moeten worden uitgelaten aan de klassiek ingerichte zuidzijde. ZUIDOEVER STRAK, NOORDOEVER NATUURLIJK INGERICHT Drukke wegen zoals Hildebrandplein, Slachthuislaan, Oudemansstraat en Rijswijkseweg zijn voor dieren die niet kunnen vliegen barrières in de verbindingszone. Voorlopig is het niet mogelijk deze barrières te verwijderen. Wel is het mogelijk om ecotunnels onder de drukke wegen aan te leggen, op het moment dat deze opgebroken moeten worden voor aanpassingen of onderhoud. Onder de bruggen kunnen looprichels aangelegd worden voor dieren die zich langs het water verplaatsen. Voor het functioneren van de verbindingszone is een goede waterkwaliteit een voorwaarde. Dit wordt geregeld in het Waterplan Den Haag. De riooloverstort bij de Rijswijkseweg is een belangrijk knelpunt voor de waterkwaliteit. Dit knelpunt is in 2004 aangepakt, zodat er minder vuil rioolwater in de Laak zal stromen.

11 18 19 U en de natuur: samen aan de slag Tijdens de herinrichting is de jeugd nadrukkelijk betrokken bij de milieuvriendelijke kunstwerken in de zone. De bewerkte boomstammen zijn gemaakt op basis van tekeningen die de kinderen maakten vanuit hun eigen culturele achtergrond. Zo zijn de vormen van minaret, draak en klompen gecombineerd tot een object waar je ook veilig in kunt klimmen. Ook na de herinrichting kunt u zelf de natuur in uw omgeving een handje helpen. Wanneer u in het groen in uw omgeving ongewenste ontwikkelingen signaleert, neem dan contact op met het gemeentelijk ContactCentrum. U kunt kiezen voor een natuurlijke inrichting van uw tuin. U kunt de inrichting bijvoorbeeld afstemmen op de Laakzone, zodat ook uw tuin een kleine schakel wordt in deze verbindingszone. Dat doet u door te kiezen voor inheemse plantensoorten, die passen bij de grondsoort, vochtigheid en hoeveelheid zon in uw tuin. Andere tips zijn: struiken met bessen (meidoorn, sleedoorn, lijsterbes en hulst) bieden voedsel aan vogels dichte struiken zijn ideaal voor vogels om hun nest in te bouwen bladeren en bodembedekkende planten vormen schuilplaatsen voor bijvoorbeeld egels veel bloemen trekken vlinders, hommels en bijen aan. Ook uw volkstuin kan als stapsteen fungeren voor onder meer vogels, vlinders en bijen, zeker als u kiest voor ecologisch tuinieren. Wilt u meehelpen om bij te houden welke natuur in de stad aanwezig is, bijvoorbeeld om het beheer te toetsen? Neem contact op met het Haags Milieucentrum of één van de natuurverenigingen. TUIN IN LAAKKWARTIER AANSPREEKPUNTEN GEMEENTELIJK CONTACTCENTRUM (070) HAAGS MILIEUCENTRUM (070) , met aangesloten Natuurverenigingen, o.a.: Haagse Vogelbescherming Stichting Egelopvang Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging Algemene Vereniging voor Natuurbescherming Vereniging voor Natuur- en Milieu-educatie MILIEU INFORMATIE CENTRUM (070) NADERE INFORMATIE

12 UITGAVE Gemeente Den Haag Dienst Stadsbeheer Postbus DP Den Haag TEKST De Groene Ruimte BV, Wageningen FOTO S Dienst Stadsbeheer, Den Haag De Groene Ruimte BV, Wageningen Arie Benschop, Henk Harmsen, Sandra Kamphuis, Lex Kreffer, Peter van Oosterhout, Den Haag Kees Mostert, Delft MET DANK AAN Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, Den Haag Haagse Vogelbescherming Haags Milieucentrum VORMGEVING Weijsters & Kooij, Grave DRUK Hub. Tonnaer bv, Kelpen-Oler deze brochure is gedrukt op minder milieubelastend papier september 2004