JAN Gemeente Oostzaan. Behandeld door

Transcriptie

1 Deloitte BINNENGEKOMEN r 3 1 JAN Gemeente Oostzaan T.a.v. de heer S. Plooijer Postbus AA WORMER G 3 1 JAN Gemeente Oostzaan I Deloitte Consulting B.V. Schenkkade AR Den Haag Postbus LS Den Haag Nederland Tel: Fax: Datum 30 januari 2013 Onderwerp Rapport Analyse Afschrijvingskosten Behandeld door Ons kenmerk de heer A.J. van der Wiel /MMC/AvdW/ms/009 Uw kenmerk Geachte heer Plooijer, Bij dezen doen wij het rapport "Analyse Afschrijvingskosten" in tweevoud naar u toekomen. Wij vertrouwen u met het toezenden van het rapport voldoende te hebben geinformeerd en vanzelfsprekend zijn wij graag bereid de inhoud van dit rapport toe te lichten. Hoogachtend, Deloitte Consulting B.V. drs. R.H. Dubbeldeman CMC Gevolmachtigde Bijlagen: Rapport "Analyse Afschrijvingskosten" in tweevoud Op aile opdrachten verricht door Deloitte zijn de 'Algemene Voorwaarden Dienstverlening Deloitte Nederland, november 2010' gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel onder nummer van toepassing. Deloitte Consulting B.V. is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel en Fabrieken te Amsterdam onder nummer Member of Deloitte Touche Tohmatsu Limited

2 n n to) n C, n er) n n r) r) 2 n ri Deloitte Rapport analyse afschrijvingskosten uemeente uostzaa. Den Haag, 30 januari /M MC/AvdW/m s/009

3 t,i1 nnempine1nne1e1e11,1 Inhoudsopgave 1. Situatieschets 2. Opdracht 3. Scope 4. Onderzoeksbevindingen 5. Attentiepunten 6. Samenvatting 7. Ten slotte /MMC/AvdW/ms/ Deloitte The Netherlands

4 rne)r)r)nryonnononnooreei 1. Situatieschets De gemeente Oostzaan is permanent bezig met het verbeteren en optimaliseren van haar bedrijfsvoering. Het periodiek actualiseren van haar financiele uitgangspunten en beleid vormen onderdeel van deze aandacht. In het najaar van 2012 is de notitie `Bente- en afschrijving' geactualiseerd en vastgesteld. In de geactualiseerde notitie is opgenomen dat de gemeente met ingang van 1 januari 2013 de afschrijvingsmethode wijzigt. Tot en met 2012 schreef de gemeente de activa af op basis van de Iineaire afschrijvingsmethode. Met ingang van 2013 schrijft de gemeente de activa af op basis van de annuitaire afschrijvingsmethode. De Iineaire afschrijvingsmethode veronderstelt een gelijkmatig gebruik van de activa gedurende de gebruiksduur of economische Ievensduur. Gedurende de Ievensduur van de activa worden de toegerekende rentekosten jaarlijks lager. De annuytaire afschrijvingsmethode gaat uit van jaarlijks gelijkblijvende lasten. Gedurende de Ievensduur nemen de rentekosten af en stijgen de afschrijvingskosten. U heeft ons gevraagd de financiele gevolgen van het wijzigen van de afschrijvingsmethode voor de meerjarenbegroting van de gemeente in beeld to brengen /MMC/AvdW/ms/ Deloitte The Netherlands

5 2. Opdracht U heeft Deloitte verzocht op basis van de volgende uitganspunten de verschillen tussen de Iineaire en de annuitaire afschrijvingsmethode te berekenen: Rentepercentage bedraagt 5% en is ontleend aan de interne rekenrente zoals opgenomen in de meerjarenbegroting van de gemeente Oostzaan. De staat van materiele activa behorend bij de jaarrekening 2011 vormt de basis voor de berekeningen. Geen sprake van uitbreidings- of vervangingsinvesteringen sinds De berekening betreft de restant Ievensduur van de activa ultimo De berekening maakt het verschil in de jaarlijkse afschrijvingskosten op basis van de Iineaire en annuitaire afschrijvingsmethode inzichtelijk. Het gemeentehuis van de gemeente Oostzaan wordt vanaf 2007 al annuitair afgeschreven in een periode van 60 jaar (totale investering K). U heeft ons gevraagd de budgettaire effecten in beeld te brengen van het wijzigen van de afschrijvingsduur van het gemeentehuis van 60 jaar naar 40 jaar /MMC/AvdW/ms/ Deloitte The Netherlands

6 3. Scope Wij hebben onze werkzaamheden verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften, waaronder de Verordening Gedragscode. Het doel van een opdracht tot het verrichten van overeengekomen specifieke werkzaamheden is het verrichten van de werkzaamheden, die wij met onze opdrachtgever zijn overeengekomen en het rapporteren over de feitelijke bevindingen. Aangezien wij slechts versiag doen van feitelijke bevindingen uit hoofde van de overeengekomen werkzaamheden betekent dit dat op het opgenomen cijfermateriaal en toelichtingen in aan ons ter beschikking gestelde documentatie, geen accountantscontrole is toegepast en dat evenmin een beoordelingsopdracht is uitgevoerd. Dit houdt in dat aan onze rapportage geen zekerheid kan worden ontleend omtrent de getrouwheid van het hierin opgenomen cijfermateriaal en toelichtingen daarop. Het is de bedoeling dat u zeif een oordeel vormt over de bevindingen in dit versiag en op basis daarvan uw conclusies trekt. Wij wijzen u er op dat indien wij aanvullende werkzaamheden zouden hebben verricht of een controle- of beoordelingsopdracht zouden hebben uitgevoerd, wellicht andere onderwerpen zouden zijn geconstateerd die voor rapportering in aanmerking zouden zijn gekomen /MMC/AvdW/ms/ Deloitte The Netherlands

7 r.) 0"1 t^1 0 1 e's 4. Bevindingen (t.a.v. het kader) Wettelijk kader Gemeentewet De Gemeentewet schrijft voor dat gemeenten een begroting, meerjarenraming, jaarrekening en jaarverslag maken en geven enkele vereisten waaraan de genoemde documenten dienen te voldoen. Artikel 186 van de Gemeentewet bepaalt dat de begroting, de begrotingswijzigingen, de meerjarenraming, het jaarverslag en de jaarrekening van gemeenten moeten voldoen aan bij of krachtens algemene maatregel van bestuur te geven regels. Vanaf begrotingsjaar 2004 geldt hiervoor het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV). BBV In hoofdstuk vijf `waardering, activeren en afschrijven' van het BBV zijn de specifieke bepalingen opgenomen over het activeren van investeringen, de waarderingsmethoden van investeringen en de afschrijvingsmethoden van investeringen. Belangrijkste punten zijn: Activerinq Alle investeringen met een economisch nut worden geactiveerd. Investeringen hebben een economisch nut indien ze verhandelbaar zijn en/of indien ze kunnen bijdragen aan het genereren van middelen. Investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut kunnen worden geactiveerd /MMC/AvdW/ms/ Deloitte The Netherlands

8 4. Bevindingen (t.a.v. het kader) Waardering Alle vaste activa worden voor het bedrag van de investering geactiveerd. Bijdragen van derden die in directe relatie staan met een actief mogen op de waardering daarvan in mindering worden gebracht. Activa worden gewaardeerd op basis van de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. De verkrijgingsprijs omvat de inkoopprijs en de bijkomende kosten. De vervaardigingsprijs omvat de aanschaffingskosten van de gebruikte grond- en hulpstoffen en de overige kosten, welke rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend. In de vervaardigingsprijs kunnen voorts worden opgenomen een redelijk deel van de indirecte kosten en de rente over het tijdvak dat aan de vervaardiging van het actief kan worden toegerekend; in dat geval vermeldt de toelichting dat deze rente is geactiveerd. Afschrijvingsmethoden De afschrijvingen geschieden onafhankelijk van het resultaat van het boekjaar. Slechts om gegronde redenen mogen de afschrijvingen geschieden op andere grondsiagen dan die welke in het voorafgaande begrotingsjaar zijn toegepast. De reden van de verandering wordt in de toelichting op de balans uiteengezet. Tevens wordt inzicht gegeven in haar betekenis voor de financiele positie en voor de baten en de lasten aan de hand van aangepaste cijfers voor het begrotingsjaar of voor het voorafgaande begrotingsjaar /MMC/AvdW/ms/ Deloitte The Netherlands

9 4. Bevindingen (t.a.v. het kader) Op vaste activa met een beperkte gebruiksduur, waaronder begrepen de financiele vaste activa, wordt jaarlijks afgeschreven volgens een stelsel dat is afgestemd op de verwachte toekomstige gebruiksduur. Naar verwachting duurzame waardeverminderingen van vaste activa worden onafhankelijk van het resultaat van het boekjaar in aanmerking genomen. Een actief dat buiten gebruik wordt gesteld wordt afgewaardeerd op het moment van buitengebruikstelling, indien de restwaarde lager is dan de boekwaarde. Uitspraken Commissie BBV In het BBV is opgenomen dat er een commissie voor het Besluit begroting en verantwoording (commissie BBV) is met als taak zorg te dragen voor een eenduidige uitvoering en toepassing van het BBV. Dit doet zij ondermeer door het beantwoorden van praktijkvragen en het uitbrengen van richtinggevende notities. In de notitie `Vragen en antwoorden materiele vaste activa' van de Commissie BBV is bij `Vraag 14 van deel 5' opgenomen dat gemeenten niet verplicht zijn om de lineaire afschrijvingsmethode toe te passen. Wel is het voor gemeenten verplicht om in de verordening ex artikel 212 vast te leggen welke afschrijvingsmethode de gemeente hanteert /MMC/AvdW/ms/ Deloitte The Netherlands

10 r) 0 el 0 e, " " epik " '-""' 4. Bevindingen (t.a.v. het kader) Het wijzigen van de afschrijvingsmethode is volgens de Commissie BBV een schattingswijziging (notitie `Het BBV en stelsel-/schattingswijzigingen' (juli 2011). De balanspositie onder het BBV is te typeren als een balans van (rest)boekwaarden welke nog met de burgers moeten worden verrekend. Om deze reden, en ook vanwege de gewenst administratieve eenvoud, is de Commissie BBV van mening dat voor een stelselwijziging en/of een schattingswijziging geen terugwerkende kracht kan gelden. Er vindt dus geen herrekening of herwaardering over de al afgeschreven waarden plaats. De nog bestaande (rest)boekwaarden worden dus via de nieuwe inzichten afgeschreven. Gemeentelijk kader Gemeenten zijn verplicht om in een nota vast te leggen welke afschrijvingsmethode de gemeente hanteert. De Notitie rente- en afschrijving 2012 voor de gemeente Oostzaan' is in het najaar van 2012 vastgesteld door de raad (24 oktober 2012). In deze nota is opgenomen dat de gemeente vanaf het kalenderjaar 2013 de annuitaire afschrijvingsmethode toepast. In onderdeel 10 van deze notitie zijn de gemeentelijke beleidsuitgangspunten voor het activerings- en afschrijvingsbeleid vastgelegd /MMC/AvdW/ms/ Deloitte The Netherlands

11 n (.1 r,)onoonon Bevindingen (t.a.v. het kader) Samenvattinq wetteliik en qemeenteliik beleidskader Zowel de Iineaire als de annuitaire afschrijvingsmethoden zijn toegestaan volgens het BBV (inclusief uitspraken Commissie BBV). Volgens het BBV moeten de afschrijvingen geschieden onafhankelijk van het resultaat van het boekjaar. Slechts om gegronde redenen mogen de afschrijvingen geschieden op andere grondsiagen dan die welke in het voorafgaande begrotingsjaar zijn toegepast. De gemeente Oostzaan moet derhalve kunnen motiveren waarom er geen sprake is van een gelijkmatige waardevermindering van de gemeentelijke vaste activa, maar dat er sprake is van progressieve waardevermindering van de gemeentelijke vaste activa /M MC/AvdW/m s/ Deloitte The Netherlands

12 4. Bevindingen (t.a.v. het meerjarig budgettair effect) Op basis van de volgende met u afgestemde uitgangspunten hebben wij de verschillen tussen de lineaire en de annuitaire afschrijvingsmethode to berekend: Rentepercentage bedraagt 5% en is ontleend aan de interne rekenrente zoals opgenomen in de meerjarenbegroting van de gemeente Oostzaan. De staat van materiele activa behorend bij de jaarrekening 2011 vormt de basis voor de berekeningen. Geen sprake van uitbreidings- of vervangingsinvesteringen sinds De berekening betreft de restant levensduur van de activa ultimo De berekening maakt het verschil in de jaarlijkse afschrijvingskosten op basis van de lineaire en annuitaire afschrijvingsmethode inzichtelijk. NB: In deze rapportage is als uitgangspunt gehanteerd dat er geen sprake is van projectfinanciering van de individuele vaste activa. Dit betekent dat de interne toerekening van rentekosten aan de vaste activa o.b.v. de rekenrente per saldo geen invloed heeft op de netto rentekosten in de begroting van de gemeente. De netto rentekosten van de gemeente zijn de rentekosten die de gemeente moet betalen aan de externe vreemd vermogensverschaffers. Daarom is in deze rapportage alleen de ontwikkeling van de afschrijvingskosten in beeld gebracht /MMC/AvdW/ms/ Deloitte The Netherlands

13 o'n 4. Bevindingen (t.a.v. het meerjarig budgettair effect) In onderstaande grafiek is voor de periode 2013 tot en met 2060 voor de Iineaire als voor annuitaire afschrijvingsmethode de ontwikkeling in de tijd van de jaarlijkse afschrijvingskosten opgenomen (exciusief gemeentehuis) Lineare afschrijving Annuitaire afschrijving I I ty) N x-1 M 1.11 N rn v- m In N 01 N1 M 1/1 N 01 x1 m Lf1 N rn T1 T-1 c-1 x-1 csi cni N N N m CC) M m u-) Lt1 1/1 1/1 1/ N CNJ N N N NNNNNNNN N NI N N N N N NJ NJ NJ /MMC/AvdW/ms/ Deloitte The Netherlands

14 e) eft n ": reit e'44 r"), ") 4. Bevindingen (t.a.v. het meerjarig budgettair effect) In onderstaande tabel is voor de periode 2013 tot en met 2060 het verschil tussen de jaarlijkse afschrijvingslasten van de Iineaire en van de annuitaire afschrijvingsmethode opgenomen (exciusief gemeentehuis). Lineaire afschrijving Annuitaire afschrijving Verschil Cumulatief (per jaar) verschil , /MMC/AvdW/ms/ Deloitte The Netherlands

15 4. Bevindingen (t.a.v. het meerjarig budgettair effect) Samenvattinq meerjariq budqettair effect Over de gehele restant economische Ievensduur ( ) is er per saldo geen verschil tussen de lineaire en de annuytaire afschrijvingsmethode. De lineaire afschrijvingsmethode veronderstelt een gelijkmatig gebruik van de activa gedurende de gebruiksduur of economische Ievensduur. De jaarlijkse afschrijvingskosten zijn constant gedurende de economische Ievensduur. De annuitaire afschrijvingsmethode gaat uit van jaarlijks gelijkblijvende lasten. Gedurende de Ievensduur nemen de rentekosten of en stijgen de afschrijvingskosten. De jaarlijkse afschrijvingskosten stijgen met de rekenrente (5%). In de periode 2013 tot en met 2024 zijn de jaarlijkse afschrijvingskosten o.b.v. de annuitaire methode lager dan op basis van de lineaire methode (2013 verschil van 413K, aflopend naar een verschil van 14K in 2024). In de periode 2024 tot en met 2060 zijn de jaarlijkse afschrijvingskosten o.b.v. de annuitaire methode hoger dan op basis van de lineaire methode (2025 verschil van 9K, aflopend naar een verschil van 112 K in 2060) /MMC/AvdW/ms/ Deloitte The Netherlands

16 , t - n f, 0 0 n n 00if 4. Bevindingen (t.a.v. wijziging economische Ievensduur gemeentehuis van 60 naar 40 jaar) In onderstaande grafiek is voor de periode 2013 tot en met 2060 de afschrijvingskosten voor het gemeentehuis berekend op basis van een economische Ievensduur van 60 jaar en van 40 jaar jaar 40 jaar ry1 UD Q1 N U 1 CO 1-1 Cr N O M ld O1 N 00 T-1 d' N N M M (Y) cp Ct C Zt 111 td ld N N N N N N N N N N N N N N N N N N /MMC/AvdW/ms/ Deloitte The Netherlands

17 4. Bevindingen (t.a.v. wijziging economische Ievensduur gemeentehuis van 60 naar 40 jaar) In onderstaande tabel is voor de periode 2013 tot en met 2060 het verschil tussen de jaarlijkse afschrijvingslasten voor het gemeentehuis o.b.v. 60 jaar annuitair en 40 jaar annuitair opgenomen. 60 jaar 40 jaar Verschil 60 jaar 40 jaar Verschil c c Totaal /MMC/AvdW/ms/ Deloitte The Netherlands

18 4. Bevindingen (t.a.v. wijziging economische Ievensduur gemeentehuis van 60 naar 40 jaar) Samenvattinq meerjariq budqettair effect Het aanpassen van de economische Ievensduur van 60 jaar naar 40 jaar Ieidt tot een verhoging van de afschrijvingslasten in 2013 met een bedrag van 82K oplopend tot een bedrag van 408K in 2046 (= einde economische Ievensduur van 40 jaar) /MMC/AvdW/ms/ Deloitte The Netherlands

19 5. Attentiepunten Wanneer de gemeente overgaat tot de annuitaire afschrijvingsmethode ontstaat er in de eerste jaren een budgettair voordeel. Dit voordeel is in het jaar van het wijzigen van de afschrijvingsmethode het grootst en wordt gedurende het ouder worden van de vaste activa steeds kleiner tot dat het budgettaire voordeel omslaat in een nadeel (2025). De gemeente kan derhalve geen structurele verplichtingen dekken uit het budgettaire voordeel dat in de eerste jaren ontstaat na het jaar van wijzigen van de afschrijvingsmethode. Vanaf 2025 en verder moet de gemeente budgettaire ruimte vinden om de hogere afschrijvingslasten o.b.v. de annuitaire methode to dekken (gemiddeld 72K per jaar). De lineaire afschrijvingsmethode veronderstelt een gelijkmatig gebruik van de activa gedurende de gebruiksduur of economische levensduur. Gedurende de levensduur van de activa worden de toegerekende rentekosten jaarlijks lager. De kostprijs van gemeentelijke activiteiten zal hierdoor gedurende het ouder worden van de vaste activa die op deze activiteiten betrekking hebben afnemen. Op het moment van vervanging van de vaste activa neemt de kostprijs van de activiteit weer toe, door de hogere kosten van de toegerekende rente. Bij de annuitaire afschrijvingsmethode is er sprake van een stabiele kostprijs van de gemeentelijke activiteiten (jaarlijks een gelijkblijvend bedrag aan afschrijvings- en toegerekende rentekosten aan de gemeentelijke activiteiten). Alleen op het moment van vervanging ontstaat er een hogere kostprijs door een hoger investeringsbedrag in verband met de prijsontwikkeling /MMC/AvdW/ms/ Deloitte The Netherlands

20 e*. " oak. oat o" o 0 0 ft, 0 0 tr, - k e) 0.) 5. Attentiepunten Met terugwerkende kracht tot 1 januari 2013 wordt zoals het er nu naar uit ziet de Wet Houdbare Overheidsfinancien ingevoerd. Deze wet houdt in dat decentrale overheden door het Rijk worden `afgerekend' op de mate waarin het EMU-saldo voor de decentrale overheden wordt overschreden. Lastig hierbij is dat de financiele huishouding van decentrale overheden gebaseerd is op het stelsel van baten en lasten terwiji het EMU-saldo wordt berekend op kasbasis. In het algemeen kan worden gesteld dat het risico op overschrijding van het EMU-saldo vooral groot is bij gemeenten die de komende jaren meer investeren in het voorzieningenniveau dan de jaarlijkse afschrijvingslasten en/of to maken hebben met stagnerende grondexploitaties. Wanneer de gemeente Oostzaan het budgettaire voordeel dat in de eerste jaren ontstaat na het wijzigen van de afschrijvingsmethode niet inzet voor de dekking van verplichtingen, heeft deze methodewijziging geen effect op de hoogte van het gemeentelijke EMU-saldo. Wanneer de gemeente Oostzaan het budgettaire voordeel wel inzet voor de dekking van verplichtingen heeft dit een nadelig effect op het EMU-saldo en is het risico hoger op overschrijding van de voor de gemeente Oostzaan geldende referentiewaarde. In deze rapportage is gerekend met een rekenrente van 5%. Dit percentage is relatief hoog gezien de actuele rente-stand op de kapitaalmarkt. Bij een lager rentepercentage worden de verschillen in de jaarlijkse afschrijvingslasten tussen de Iineaire en de annuitaire afschrijvingsmethode kleiner /MMC/AvdW/ms/ Deloitte The Netherlands

21 ei O n t**) el Samenvatting Zowel de Iineaire als de annuytaire afschrijvingsmethoden zijn toegestaan volgens het BBV (inclusief uitspraken Commissie BBV). Volgens het BBV moeten de afschrijvingen geschieden onafhankelijk van het resultaat van het boekjaar. Slechts om gegronde redenen mogen de afschrijvingen geschieden op andere grondslagen dan die welke in het voorafgaande begrotingsjaar zijn toegepast. De gemeente Oostzaan moet derhalve kunnen motiveren waarom er geen sprake is van een gelijkmatige waardevermindering van de gemeentelijke vaste activa, maar dat er sprake is van progressieve waardevermindering van de gemeentelijke vaste activa. Over de gehele economische Ievensduur ( ) is er per saldo geen verschil tussen de Iineaire en de annuitaire afschrijvingsmethode. De annuitaire afschrijvingsmethode gaat uit van jaarlijks gelijkblijvende lasten. Gedurende de Ievensduur nemen de rentekosten of en stijgen de afschrijvingskosten. De jaarlijkse afschrijvingskosten stijgen met de rekenrente (5%). In de periode 2013 tot en met 2024 zijn de jaarlijkse afschrijvingskosten o.b.v. de annataire methode lager dan op basis van de Iineaire methode (2013 verschil van 413K, aflopend naar een verschil van 14K in 2024). In de periode 2024 tot en met 2060 zijn de jaarlijkse afschrijvingskosten o.b.v. de annilitaire methode hoger dan op basis van de Iineaire methode (2025 verschil van 9K, oplopend naar een verschil van 112K in 2060) /MMC/AvdW/ms/ Deloitte The Netherlands

22 r* ey fc,4 ry (my t " " 6. Samenvatting Wanneer de gemeente Oostzaan overgaat tot de annuitaire afschrijvingsmethode ontstaat er in de eerste jaren een budgettair voordeel. Dit voordeel is in het jaar van het wijzigen van de afschrijvingsmethode het grootst en wordt gedurende het ouder worden van de vaste activa steeds kleiner tot dat het budgettaire voordeel omslaat in een nadeel (2025). De gemeente kan derhalve geen structurele verplichtingen dekken uit het budgettaire voordeel dat in de eerste jaren ontstaat na het jaar van wijzigen van de afschrijvingsmethode. Vanaf 2025 en verder moet de gemeente budgettaire ruimte vinden om de hogere afschrijvingslasten o.b.v. de annuitaire methode to dekken (gemiddeld 72K per jaar) Wanneer de gemeente Oostzaan het budgettaire voordeel dat in de eerste jaren ontstaat na het wijzigen van de afschrijvingsmethode niet inzet voor de dekking van verplichtingen, heeft deze methodewijziging geen effect op de hoogte van het gemeentelijke EMU-saldo. Wanneer de gemeente Oostzaan het budgettaire voordeel wel inzet voor de dekking van verplichtingen heeft dit een nadelig effect op het EMU-saldo en is het risico hoger op overschrijding van de voor de gemeente Oostzaan geldende referentiewaarde. Het aanpassen van de economische Ievensduur van 60 jaar naar 40 jaar voor de economische Ievensduur van het gemeentehuis Ieidt tot een verhoging van de afschrijvingslasten in 2013 met een bedrag van 82K oplopend tot een bedrag van 408K in 2046 (= einde economische Ievensduur van 40 jaar). Voor dit (oplopende) bedrag moet structureel dekking worden gevonden in de begroting /MMC/AvdW/ms/ Deloitte The Netherlands

23 rc r,n n fj ry nnoon C o " f1 rs " rin PI; 7. Ten slotte Wij vertrouwen u met de inhoud van dit rapport voldoende te hebben geinformeerd en vanzelfsprekend zijn wij graag bereid de inhoud van dit rapport nader toe te Iichten. Hoogachtend, drs. R.H. Dubbeldeman CMC Gevolmachtigde /MMC/AvdW/ms/ Deloitte The Netherlands

24 t?* r r nono 6000r1rNeNelnn to Deloitte Deloitte refers to one or more of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, a UK private company limited by guarantee, and its network of member firms, each of which is a legally separate and independent entity. Please see for a detailed description of the legal structure of Deloitte Touche Tohmatsu Limited and its member firms. Deloitte provides audit, tax, consulting, and financial advisory services to public and private clients spanning multiple industries. With a globally connected network of member firms in more than 150 countries, Deloitte brings world-class capabilities and deep local expertise to help clients succeed wherever they operate. Deloittes approximately 170,000 professionals are committed to becoming the standard of excellence. This publication contains general information only, and none of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, its member firms, or their related entities (collectively, the "Deloitte Network") is, by means of this publication, rendering professional advice or services. Before making any decision or taking any action that may affect your finances or your business, you should consult a qualified professional adviser. No entity in the Deloitte Network shall be responsible for any loss whatsoever sustained by any person who relies on this publication /MMC/AvdW/ms/ Deloitte The Netherlands