HOUTDISTILLATIE IN SURINAME

Transcriptie

1 HOUTDISTILLATIE IN SURINAME DOOR H. J. HOMULLE, Ingenieur. Onder de middelen, welke zouden kunnen dienen om Suriname economisch vooruit te helpen, behoort, naast de ontwikkeling der verschillende cultures, het stichten van industrieën. Van die industrieën, waarvan de grondstoffen in betrekkelijk groote hoeveelheden daar ter plaatse voorkomen, terwijl die grondstoffen zeer gering in prijs zijn, maar ook waarvan de producten een gretige aftrek vinden op de Europeesche markten, waarvan de producten zeer veel gebruikt worden voor de bereiding van verschillende stoffen, noodig voor verschillende doeleinden. De industrie, welke ik hier op het oog heb, is de droge distillatie van hout en het verwerken der bijproducten. De grondstof voor deze industrie toch is hout" en hout komt in Suriname zeer veel voor, tegen betrekkelijk zeer geringen prijs. De gegevens omtrent het hout, welke ik hier geef, zijn mij welwillend verstrekt door den heer J. W. Gonggrijp, houtvester in Suriname, tijdelijk hier te lande. In Suriname zijn tienduizenden H.A. bosch, zeer gunstig gelegen aan bevaarbare rivieren en kreken, waarvan het hout zeer geschikt zou zijn voor de distillatie. Maar behalve deze aan bevaarbare rivieren en kreken gelegen bosschen zijn er nog groote complexen bosch, waaruit ook door middel van smalspoor hout verkrijgbaar is. De productie aan hout per H.A. bedraagt 200 tot 500 stapelmeter. Aannemende dat de gemiddelde opbrengst per H.A. bedraagt 350 stapelmeter en dat het verbruik van een fabriek voor houtdistillatie bedraagt 350 stapelmeter per etmaal, dan zou bij een werktijd van 300 etmalen per jaar 300 H.A. bosch moeten worden gerooid. Er zijn tienduizenden H.A. bosch, zoodat gebrek aan grondstof niet kan voorkomen. Bovendien kan op de ontboschte terreinen nieuw hout worden

2 152 aangeplant van zoodanige soort, als het meest^geëigend is voor de distillatie. De kosten van het hout zijn zeer gering. In 1918 leverde het boschwezen in Suriname aan openbare werken en aan de gasfabriek te Paramaribo stapelmeter hout, gemiddeld wegende 500 K.G. per stapelmeter (luchtdroog) tegen den prijs van (geleverd aan particulieren) / 2.48 per stapelmeter, dus zeg / 5 per ton ad 1000 K.G. franco Paramaribo. Deze prijs is waarlijk zeer gering, gezien de prijzen der Amerikaansche distilleerderijen, ad 4 dollar per ton hout. Deze prijzen waren vóór den oorlog. Door den oorlog is de vraag naar producten der houtdistillatie in de Vereenigde Staten zoo groot geweest, dat men daar op zeer roekelooze wijze zeer veel bosch heeft geveld, zoodat nu de regeering heeft moeten ingrijpen en het verder ontbosschen heeft verboden, behoudens haar goedkeuring. Ik meen hiermede te hebben aangetoond, dat de grondstof voor een houtdistillatie in zeer groote hoeveelheden voorradig is tegen betrekkelijk zeer geringen prijs. Na deze boschbouwkundige beschouwing wil ik iets mededeelen omtrent de droge distillatie van hout en bijproducten. Wat is droge distillatie van een stof? Droge distillatie van een stof, (hout, steenkool) is het verhitten van die stof in een afgeslotenfruimte, waarbij dus geen lucht, geen zuurstof, bij die stof kan toetreden en waarbij die stof een chemische verandering ondergaat, waarbij gewoonlijk alle gasvormige bestanddeelen worden uitgedreven, en waarbij een residu, een rest, achterblijft. Hout (loofhout, zooals uitsluitend in Suriname voorkomt) bestaat hoofdzakelijk uit cellulose, lignine en water, waaruit volgt dat de chemische elementen, waaruit hout is opgebouwd, uitsluitend zijn : waterstof, koolstof en zuurstof. In 't kort heeft bij droge distillatie van hout het volgende plaats. Wanneer in een gesloten vat, aan welk vat een buis is verbonden voor den afvoer der gasvormige producten, hout wordt verhit, dan ontwijkt het allereerst het water in dampvorm. Bij toenemende toevoer van warmte ziet men daarna het hout bruin worden en kan men in het waterachtige distillaat, dat uit den condensor, verbonden aan de afvoerbuis, vloeit, reeds sporen van andere stofien, i.e. azijnzuur aantoonen. Maar

3 153 niet alleen kleurveranderingen van het hout, en vorming van sporen azijnzuur, welke oorspronkelijk niet in het hout aanwezig was, maar ook het optreden van gassen toont aan dat de cellulose en lignine moleculen door de verhitting uit elkaar worden geworpen. De waterstof en zuurstof van de cellulose moleculen scheiden zich van elkaar af en vereenigen zich opnieuw met elkaar of met een deel der koolstof tot koolstof ver bindingen, welke weer nieuwe verbindingen aangaan, welke weer nieuwe stoffen vormen. Zoo ontstaan een oneindig aantal gasvormige, vloeibare en vaste producten, welke bij lange na nog niet allen bekend zijn. Volgens onderzoekingen van P. Klason, Heidenstamm en Nerlin zal bij een maximumtemperatuur van 400 C. het proces verloopen volgens de formule : 2 C42 H66 O 28 = 3 C 16 H 10 O H2 O + hout houtskool + 5CO2+3CO+ C28 H46 O 9 mengsel van in houtazijn en teer en houtgassen voorkomende bestanddeelen.! Wanneer bij dit proces de warmtetoevoer is opgevoerd tot i 380 a 400 C. verloopt het proces verder exothermisch, d.w.z. dat bij de reactie in het gesloten vat warmte vrijkomt. De producten der droge distillatie van hout zijn : ie houtskool, 2e teer, 3e ruwe houtazijn, waarin methyl-alcohol en 4e houtgas. Een van deze ruwe producten en wel het voornaamste moet op de fabriek gezuiverd en verder verwerkt worden, of beter moet gemakkelijker transportabel gemaakt worden: dit is de ruwe houtazijn, waarin de methyl. De ruwe houtazijn is een- vloeistof van bruine kleur die zeer eigenaardig ruikt en smaakt. Het hoofdbestanddeel der ruwe houtazijn is water, 't welk ten deele afkomstig is van de oorspronkelijke hoeveelheid water in het hout, ten deele chemisch gevormd water is. De hoeveelheid water wisselt af tusschen 80 en 90 % al naar gelang dat het verwerkte hout meer of minder droog was. De resteerende % bestaat uit houtazijn en teer waarbij nog een zeer groot aantal zuren en stoffen, welke meestal slechts een wetenschappelijke waarde hebben, uitgenomen één, n.l. de houtgeest of methyl-alcohol.

4 154 Practisch dus bestaat ruwe houtazijn uit water, opgelost teer, azijnzuur en houtgeest. De groote hoeveelheid water maakt, dat de ruwe houtazijn niet direct getransporteerd kan worden, daar dan de transportkosten veel te hoog zouden zijn. Het azijnzuur uit de ruwe houtazijn moet dus worden vastgelegd. Dit vastleggen nu geschiedt in den vorm van een acetaat n.l. natrium- of calciumacetaat. Wanneer de ruwe houtazijn slechts bestond uit water, houtgeest en azijnzuur, dan was de bewerking tot acetaat zeer gemakkelijk. Maar in ruwe houtazijn is opgelost teer, welke zich bij het acetaat mengt. Uit een monster ruwe houtazijn van 9 % was in ioo K.G. vloeistof 7 K.G. teer opgelost. 100 K.G. houtazijn van 9 % geven theoretisch IT.85 K.G. azijnzure kalk van 100 %. In werkelijkheid geven ze = K.G. calcium-acetaat, waarvan het gehalte slechts 63 % bedraagt. Practisch wordt steeds verkregen een product van ± 67 %, bruinkalk genaamd. Wordt het teer echter afgedistilleerd, dan ontstaat een acetaat van %, dat graukalk genoemd wordt. Bruinkalk van 67 % is voor de bereiding van azijnzuur of aceton niet te gebruiken. Wordt het toch gebruikt, dan zijn de productiekosten van het azijnzuur of de aceton zóó hoog, dat niet te concurreeren valt met azijnzuur of aceton verkregen uit graukalk. Steeds wordt daarom de ruwe houtazijn verwerkt op calcium-acetaat van % of graukalk. Bovendien komt hierbij nog, dat voor de bereiding van azijnzuur uit ruwe houtazijn steeds de tusschenvorm acetaat noodig is. De methyl-alcohol, welke in de ruwe houtazijn aanwezig is, wordt bij het distilleeren der ruwe houtazijn opgevangen en daarna gerectificeerd. Hoe belangrijk beide producten : calcium-acetaat en methylalcohol zijn blijkt uit het volgende. Volgens opgave van het Ministerie van Financiën werd in Nederland ingevoerd aan Calcium-acetaat en aan methyl-alcohol in K.G. in H.L

5 155 Frankrijk voerde in: in 1903, K.G. methyl-alcohol en in K.G. methyl-alcohol. In 1901 verbruikte Duitschland HX. methyl-alcohol. Respectabele kwantums. Practisch wordt verkregen uit 1000 K.G. hout: 270 K.G. houtskool; 50 teer; 15 methyl-alcohol van 97 %; 66 calcium-acetaat van 80 %. Waneer in Suriname zou worden opgericht een fabriek voor droge distillatie van hout, welke per etmaal zou verwerken 250 stapelmeter en welke per jaar zou werken 300 dagen, dan zou de opbrengst aan producten zijn : K.G. houtskool; teer; methyl-alcohol van 97 % calcium-acetaat van 80 %. Uit bovenstaande cijfers blijkt, dat de invoer van calciumacetaat in Nederland aanmerkelijk grooter is dan de productie van een eventueele fabriek in Suriname, terwijl ook voor de geproduceerde methyl-alcohol gemakkelijk een afzetgebied is te vinden in Europa. Wat het product teer betreft dit kwantum zou geheel verbruikt kunnen worden als brandstof onder de ovens en stoomketels. Zoo zou ook de houtskool grootendeels gebruikt kunnen worden voor brandstof. Een deel zou kunnen worden verkocht aan de bevolking van Suriname of worden uitgevoerd naar Barbados of andere eilanden. Een kleine berekening kan aantoonen de levensvatbaarheid van een fabriek van houtdistillatie in Suriname. Bij deze berekening is rekening gehouden met loonen en salarissen in Suriname, de huidige marktprijzen der producten op de Europeesche markten, en de vrachtprijzen van Suriname naar Holland. Als basis is genomen de prijs van / 5 per ton hout.

6 156 Per ton hout zijn de Houtskool / i. Hout / 5. Methyl-alcohol 97 % 1440 Kalk 1.01 Calcium-acetaat 80 % 7.73 Brandstoffen 2. Teer Salarissen 0.99 Arbeidsloonen 1.58 Hospitaalkosten (geschat) 0.08 Onderhoud 1.33 Laboratoritunkosten (geschat) 0.13 Onkosten (geschat)' 0.27 Onvoorzien ( ) 0.27 Saldo ( ) 1047 / / Het saldo zou als volgt verdeeld kunnen worden Afschrijvingen / 3.33 Kapitaalrente 1.60 Tantiemes, enz 1.70 Te verdeelen winst, 3.84 / 1047" Wanneer een fabriek van houtdistiuatie zou kunnen verbonden worden met een houtzagerij, waar zooveel hout verwerkt zou worden, dat de hoeveelheid afvalhout voldoende zou zijn om de houtdistiuatie van grondstof te voorzien, dan zouden de resultaten natuurlijk nog veel gunstiger zijn, daar het afvalhout bijna niets zou kosten.