Hogeschool Rotterdam Instituut voor EAS, Rotterdam

Transcriptie

1 Hogeschool Rotterdam Instituut voor EAS, Rotterdam Opleiding: Autotechniek; hbo-bachelor Croho: Varianten: voltijd/duaal Visitatiedata: 23 en 24 september 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, december 2008

2 2/73 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, Instituut voor EAS: hbo-bacheloropleiding Autotechniek (vt/du)

3 Inhoud Inhoud 3 Deel A: Onderwerpen Voorwoord Inleiding Werkwijze Oordeelsvorming Oordelen per facet en onderwerp 13 Deel B: Facetten 15 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 17 Onderwerp 2 Programma 20 Onderwerp 3 Inzet van personeel 37 Onderwerp 4 Voorzieningen 42 Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 47 Onderwerp 6 Resultaten 52 Deel C: Bijlagen 57 Bijlage 1: Onafhankelijkheidsverklaring panelleden 58 Bijlage 2: Deskundigheden panelleden 63 Bijlage 3: Bezoekprogramma 67 Bijlage 4: Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal 71 Bijlage 5: Domeinspecifieke referentiekader en opleidingscompetenties 72 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, Instituut voor EAS: hbo-bacheloropleiding Autotechniek (vt/du) 3/73

4 4/73 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, Instituut voor EAS: hbo-bacheloropleiding Autotechniek (vt/du)

5 Deel A: Onderwerpen NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, Instituut voor EAS: hbo-bacheloropleiding Autotechniek (vt/du) 5/73

6 6/73 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, Instituut voor EAS: hbo-bacheloropleiding Autotechniek (vt/du)

7 1.1 Voorwoord Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA de opleiding Autotechniek van Hogeschool Rotterdam heeft onderzocht. Het beschrijft de werkwijze, de bevindingen en de conclusies. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in het kader van de accreditatie van hogere beroepsopleidingen. Het onderzoek is begonnen in juli 2008, toen het zelfevaluatierapport bij NQA is aangeleverd. Als onderdeel van het onderzoek heeft het panel de opleiding gevisiteerd op 23 en 24 september Het panel bestond uit: De heer ir. E. Boer (voorzitter, domeinpanellid); De heer dr. H. Vos (domeinpanellid); De heer W. Bergsma (studentpanellid); De heer drs. L.S. van der Veen (NQA-auditor). Dit panel voldoet aan de eisen zoals gesteld in het document Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties van de NVAO (oktober 2007). Het panel beschikt over relevante werkvelddeskundigheid en over vakdeskundigheid. Onder vakdeskundigheid wordt verstaan het vertrouwd zijn met de meest recente ontwikkelingen en vertrouwd met lesgeven en beoordeling en toetsing minstens op het niveau/oriëntatie van de te beoordelen opleiding. Daarnaast beschikt het panel over onderwijsdeskundigheid, studentgebonden deskundigheid en visitatiedeskundigheid (zie bijlage 2). Het rapport bestaat uit drie delen: Deel A: een hoofdrapport, het Onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel over de basiskwaliteit van de opleiding op onderwerpniveau worden uitgesproken met daarbij de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om oordelen in de gradatie positief/negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel geformuleerd. Deel B: een Facetrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan uit van de vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent) conform het voorschrift van de NVAO. Uitzondering hierop is facet 2.6, als gevolg van aanvullende instructies van de NVAO wordt hier het oordeel voldaan of niet voldaan gegeven. Dit Facetrapport vormt de basis van het Onderwerprapport. Deel C: hierin zijn alle relevante bijlagen opgenomen. 1.2 Inleiding De Hogeschool Rotterdam (HR) biedt 80 bacheloropleidingen en 12 masteropleidingen aan. Het onderwijsaanbod van de HR is breed. De opleidingen van de HR zijn ondergebracht bij 11 instituten. De opleidingen worden ondersteund door 9 centrale diensten. Het College van Bestuur (CvB) fungeert als bevoegd gezag dat zich primair richt op de strategische positie en ontwikkeling van de hogeschool. De hogeschool heeft zich, naar eigen zeggen, ontwikkeld van een opleidingsinstituut naar een kennisinstelling. NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, Instituut voor EAS: hbo-bacheloropleiding Autotechniek (vt/du) 7/73

8 Na een periode van sterke groei gedurende een aantal jaren (de instroom is tussen 2002 en 2007 met 47% toegenomen), loopt de instroom in 2007 licht terug. Bij de HR staan ongeveer studenten ingeschreven. Er zijn circa medewerkers actief bij de HR, waarvan circa docerend personeel. Zij vullen ongeveer 875 fte aan onderwijscapaciteit. Vanuit de maatschappelijke rol van de hogeschool zijn twee hoofdtaken geformuleerd, oftewel aspecten van de bijdrage die de hogeschool wil leveren aan de ontwikkeling van de regio Rotterdam: - opleiden van voldoende hbo ers voor de arbeidsmarkt; - bijdragen aan de ontwikkeling van de beroepsuitoefening in de regio. Om die taken goed te kunnen uitvoeren wordt binnen de HR gewerkt aan de realisatie van vier hoofddoelen: - Verbreden van de participatie in het hoger onderwijs, door te richten op nieuwe doelgroepen, door verbetering van de doorstroom in de beroepskolom en door het bieden van diplomagerichte maatwerktrajecten met erkenning van eerder verworven competenties (EVC); - In de praktijk van alledag verzorgen van goed hbo-onderwijs. Dat beogen de opleidingen door studenten intensief en attractief onderwijs, en uitdagende opdrachten te geven binnen het kennisgestuurde, praktijkgestuurde en studentgestuurde onderwijs van het Rotterdams Onderwijsmodel (ROM). Hierdoor wordt het studiesucces geoptimaliseerd, en worden studenten gericht voorbereid op een rol als resultaatgerichte en innovatieve probleemoplosser voor hun beroepspraktijk; - In nauwe samenwerking met de omgeving bijdragen aan kennisontwikkeling, relevant praktijkgericht (ontwerp)onderzoek doen, vooral gericht op het aanpakken van weerbarstige vraagstukken die met de economische en sociale ontwikkeling van de regio samenhangen; - Ontwikkelen van contractactiviteiten en maatwerktrajecten voor bedrijven en instellingen, die gevoed worden door de opleidingen en onderzoekprogramma s van de hogeschool. Daarmee draagt de HR bij aan een praktijk van levenslang leren. Deze hoofddoelen zijn ook sturend voor de interne organisatie: - Instituten voor de verschillende sectoren, die elk een volledig en samenhangend pakket bieden van opleidingen, onderzoek (lectoraten) en maatwerk en contractactiviteiten; - Personeelsbeleid voeren dat gericht is op het werven van en kansen bieden aan mensen die zichzelf willen overtreffen bij het realiseren van onze ambities, met een gerichte inzet op professionalisering, - De voorzieningen en de communicatie van de hogeschool afstemmen op de vereisten van een kennisinstelling; - De ambities van de hogeschool in het systeem van sturing en kwaliteitszorg verankeren, opdat systematisch gewerkt wordt aan het realiseren daarvan. 8/73 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, Instituut voor EAS: hbo-bacheloropleiding Autotechniek (vt/du)

9 De HR heeft elf maatschappelijke sectoren in Rotterdam en de regio met kernopgaven onderscheiden waaraan de hogeschool een bijdrage wil leveren. De elf instituten van de hogeschool zijn elk direct verbonden met een sector. De instituten zijn gericht op het onder één regie aanbieden van de drie hoofdtaken: bachelor- en masteronderwijs, onderzoek in lectoraten en contractactiviteiten voor de relevante maatschappelijke sector. Per instituut is een directie met een voorzitter en een lid of adjunct-directeur aangesteld. De voorzitters van de instituutsdirecties vormen met het CvB de Bestuursraad, die het belangrijkste overlegorgaan is voor de ontwikkeling van het hogeschoolbeleid. De opleiding Autotechniek maakt onderdeel uit van het instituut voor Engineering en Applied Science (EAS). Dit instituut biedt verder de opleidingen Elektrotechniek, Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek, Chemie, Chemische Technologie, Gezondheidszorg Technologie, Industrieel Product Ontwerpen en Werktuigbouwkunde aan. Voor haar opleidingen hanteert de EAS uitgangspunten die zijn gestoeld op het ROM. Thema s waar de EAS zich op richt hebben betrekking op het tot stand brengen van een innovatieve maakindustrie; het realiseren van duurzame ontwikkeling en oplossingen in het haven- en industriecomplex; en het realiseren van een unieke op innovatieve gerichte leeren werkomgeving, de RDM Innovation Dock. De opleiding Autotechniek biedt een vierjarige voltijd en een vierjarige duale variant aan. Na de eerste twee jaar in voltijd te hebben gevolgd kunnen studenten het derde en vierde jaar in een duaal traject volgen. De opleiding bestaat sinds september 2003 en is niet eerder gevisiteerd. De opleiding biedt twee minoren aan (30 studiepunten in het derde en vierde jaar). Studenten kiezen in het derde jaar voor de afstudeerrichting Commercial Business Engineer (CBE) of de richting Research & Development Engineer (RDE). De opleiding wordt verzorgd door elf docenten (9,68 fte) die worden aangestuurd door de onderwijsmanager. De onderwijsmanager maakt deel uit van het managementteam van EAS. De opleiding telt 295 studenten. Daarvan volgen 269 het voltijd programma, 26 het duale traject (oktober 2008). 1.3 Werkwijze De beoordeling van de opleiding door het panel verliep volgens de werkwijze zoals die is neergelegd in het Beoordelingsprotocol van NQA. Deze werkwijze wordt hieronder beschreven. Het onderzoek vond plaats op basis van het domeinspecifieke referentiekader dat voor de opleiding geldt (zie facet 1.1). NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het eigenlijke bezoek door het panel en de rapportagefase. Hieronder volgt een korte toelichting per fase. De voorbereidingsfase Allereerst heeft een NQA-auditor het zelfevaluatierapport gecontroleerd op kwaliteit en compleetheid (de validatie) en daarmee op bruikbaarheid voor de visitatie. Vervolgens NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, Instituut voor EAS: hbo-bacheloropleiding Autotechniek (vt/du) 9/73

10 bereidden de panelleden zich in de periode juli september 2008 inhoudelijk voor op het bezoek van 23 en 24 september Zij bestudeerden het zelfevaluatierapport (en bijlagen), formuleerden hun voorlopige oordelen op basis van argumenten en zij formuleerden vraagpunten. Zij gaven hun bevindingen door aan de NQA-auditor. Op basis van een overzicht van voorlopige oordelen inventariseerde de NQA-auditor tenslotte kernpunten en prioriteiten voor materialenonderzoek en gesprekken. Tijdens een voorbereidende vergadering is het bezoek door het panel voorbereid. De opleiding heeft in haar zelfevaluatierapport kenbaar gemaakt voor welk domeinspecifiek referentiekader zij kiest. De NQA-auditor heeft met de domeindeskundigen in het panel bekeken of sprake is van adequate domeinspecifieke doelstellingen, of dat nadere aanvulling dan wel nadere specificatie nodig is. In het facetrapport is aangegeven op welke landelijke beroeps- en opleidingsprofielen het domeinspecifieke kader (en het opleidingsprogramma) is gebaseerd. Het bezoek door het panel Generieke audit In het kader van de visitatie van de te accrediteren opleidingen van de Hogeschool Rotterdam heeft op 12 februari 2008 een zogenoemde generieke instellingsaudit plaats gevonden. Het doel van een generieke audit was het op een hoger aggregatieniveau verzamelen van informatie en evidenties die kunnen bijdragen aan het beoordelen van basiskwaliteit van de individuele opleiding. De audit richtte zich op de onderwerpen: Missie, Beleid en Uitgangspunten; Planning en Control; Kwaliteitszorg van de Hogeschool Rotterdam en Onderwijs en Personeel. De uitkomsten zijn in deze rapportage opgenomen, waar van toepassing op de masteropleidingen. De generieke audit, die plaatsvond op Locatie Museumpark in Rotterdam, had als uitgangspunt een Aanvullende rapportage Generieke Audit 2008 met bijlagen en bestond uit een materiaalbestudering en twee gesprekken: Gesprek over Beleid en Uitgangspunten, Planning en Control, en Kwaliteitszorg van de Hogeschool Rotterdam. Deelnemers vanuit HR: - G.J. van Drielen, lid College van bestuur; - J.G. Roelof, lid College van Bestuur; - J.A. Sevenhuijsen, directeur dienst Concern Strategie; - C. van de Kraan, directeur bureau AMC (Auditing, Monitoring and Control); - P.M.F. Hupkens, directeur dienst O&K (Onderwijs en Kwaliteit); - A. Hartman, manager kwaliteitszorg dienst Onderwijs en Kwaliteit; - G.A.M. Neger, senior beleidsadviseur kwaliteitszorg O&K; - C. Spee, auditor AMC. 10/73 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, Instituut voor EAS: hbo-bacheloropleiding Autotechniek (vt/du)

11 Gesprek over Onderwijs en Personeel. Deelnemers vanuit HR: - J.G. Roelof, Lid van het CvB; - J.A. Sevenhuijsen, directeur Concern Strategie; - M.Y.B.P. Duivenvoorde, directeur Dienst Personeel en Organisatie; - J.E. Huurman-van Buren, directeur Communicatie en externe Betrekkingen (CEB); - G.A.M. Neger, senior beleidsadviseur kwaliteitszorg O&K; - C. Spee, auditor AMC. Het NQA-panel bestond uit: - dr. E.V. Schalkwijk, directeur NQA; - drs. R.V. van der Dussen, accountmanager HR; - drs. M.J.J. van Beers, auditor. Opleidingsvisitatie NQA heeft een bezoekprogramma ontwikkeld voor de (dag-)indeling van het bezoek door het panel dat is aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding (bijlage 3). Er vonden gesprekken plaats met het opleidingsmanagement, docenten, studenten, afgestudeerden en met werkveldvertegenwoordigers. Aan het begin en tijdens het bezoek heeft het panel ter inzage gevraagd materiaal bestudeerd. Tussen de gesprekken door heeft het panel ruimte ingelast om de bevindingen uit te wisselen en te komen tot gezamenlijke en meer definitieve (tussen-)oordelen. De bevindingen zijn door de panelleden beargumenteerd. Aan het einde van het bezoek heeft de voorzitter een mondelinge terugkoppeling gegeven van enkele indrukken en ervaringen van het panel, zonder expliciete oordelen uit te spreken. De fase van rapporteren Door NQA is, op basis van de bevindingen van het panel, een tweeledige rapportage opgesteld, bestaande uit een facetrapport en een onderwerprapport, waarin de kwaliteit van de opleiding is beoordeeld. Met dit rapport kan de opleiding accreditatie aanvragen bij de NVAO. De opleiding heeft innovember 2008 een concept van het Facetrapport (deel B) voor een controle op feitelijke onjuistheden ontvangen. Naar aanleiding daarvan zijn enkele wijzigingen aangebracht. In het Onderwerprapport (deel A) wordt door NQA een oordeel op de onderwerpen en op de opleiding als geheel gegeven. Dit rapport is in november 2008 voor een controle op feitelijke onjuistheden aan de opleiding voorgelegd. Het definitieve rapport is door het panel vastgesteld in december Het visitatierapport is uiteindelijk in december 2008 ter beschikking gesteld aan de opleiding, die het samen met de accreditatieaanvraag kan indienen bij de NVAO. 1.4 Oordeelsvorming In dit hoofdstuk wordt per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van de facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij deze weging spelen de beslisregels zoals die door NQA in het Beoordelingsprotocol zijn geformuleerd en nader uitgewerkt in de notitie Handreiking voor oordeelsvorming een belangrijke rol. Tevens is bij de beoordeling rekening gehouden met accenten die de opleiding eventueel legt, het domeinspecifieke kader en een NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, Instituut voor EAS: hbo-bacheloropleiding Autotechniek (vt/du) 11/73

12 vergelijking met andere relevante opleidingen op een aantal aspecten. Het eindoordeel is voorzien van een aanvullende tekst als sprake is van: weging van de oordelen op facetniveau; benchmarking; generieke bevindingen die het facetniveau overschrijden; bepaalde accenten respectievelijk best practices. In de oordelen per onderwerp wordt steeds een herhaling gegeven van de oordelen op de facetten gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel. De (uitgebreide) argumentatie is te vinden in het facetrapport. Daar waar een argumentatie/beoordeling voor de duale variant afwijkt van de voltijd, is dit expliciet vermeld. Indien niet vermeld, gelden voor de duale opleiding dezelfde argumentatie/oordelen als voor de voltijdopleiding, aangezien de duale opleiding inhoudelijk voornamelijk is gebaseerd op dezelfde inhouden als de voltijdopleiding. Volgorde en onderwijsmethodieken kunnen daarbij verschillen. 12/73 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, Instituut voor EAS: hbo-bacheloropleiding Autotechniek (vt/du)

13 1.5 Oordelen per facet en onderwerp Opleiding Autotechniek Rotterdam Totaaloverzicht van oordelen op facet- en onderwerpniveau Onderwerp/Facet voltijd duaal Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen Voldoende Voldoende 1.2 Niveau bachelor Goed Goed 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Voldoende Voldoende Totaaloordeel Positief Positief Onderwerp 2 Programma 2.1 Eisen HBO Goed Goed 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Voldoende Voldoende 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Goed Goed 2.4 Studielast Goed Goed 2.5 Instroom Goed Goed 2.6 Duur Voldaan Voldaan 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Goed Goed 2.8 Beoordeling en toetsing Goed Goed Totaaloordeel Positief Positief Onderwerp 3 Inzet van personeel 3.1 Eisen HBO Goed Goed 3.2 Kwantiteit personeel Onvoldoende Onvoldoende 3.3 Kwaliteit personeel Goed Goed Totaaloordeel Positief Positief Onderwerp 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen Goed Goed 4.2 Studiebegeleiding Voldoende Voldoende Totaaloordeel Positief Positief Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten Goed Goed 5.2 Maatregelen tot verbetering Goed Goed 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld Voldoende Voldoende Totaaloordeel Positief Positief Onderwerp 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerd niveau Voldoende Voldoende 6.2 Onderwijsrendement Onvoldoende Onvoldoende Totaaloordeel Positief Positief NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, Instituut voor EAS: hbo-bacheloropleiding Autotechniek (vt/du) 13/73

14 Doelstellingen opleiding De facetten 1.1 en 1.3 zijn voor beide varianten als voldoende beoordeeld, facet 1.2 als goed. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Programma De facetten 2.1, 2.3, 2.4, 2.5, 2.7 en 2.8 zijn voor beide varianten beoordeeld als goed, facet 2.2 als voldoende en facet 2.6 als voldaan. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Inzet van personeel De facetten 3.1 en 3.3 zijn voor beide varianten beoordeeld als goed, facet 3.2 als onvoldoende. De kwantiteit is naar de mening van het panel op dit moment onvoldoende. De opleiding onderneemt echter gerichte activiteiten om daarin verbetering te brengen. Om deze reden en omdat de beide andere facetten als goed zijn beoordeeld, is het oordeel op het onderwerp voor de opleiding positief. Voorzieningen Facet 4.1 is voor beide varianten beoordeeld als goed, facet 4.2 als voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Interne kwaliteitszorg De facetten 5.1 en 5.2 zijn voor beide varianten beoordeeld als goed, facet 5.3 als voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Resultaten Facet 6.1 is voor beide varianten beoordeeld als voldoende, facet 6.2 als onvoldoende. Het panel is van mening dat het gerealiseerd niveau zwaarder moet wegen dan het onderwijsrendement. Daar komt bij dat het heeft vastgesteld dat het management maatregelen treft om verbetering te brengen in het rendement. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Totaaloordeel Op grond van voorgaand schema en de inhoudelijke onderbouwing daarvan blijkt dat de opleiding op de zes onderwerpen positief scoort. De conclusie is dat het totaaloordeel over de opleiding positief is. 14/73 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, Instituut voor EAS: hbo-bacheloropleiding Autotechniek (vt/du)

15 Deel B: Facetten NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, Instituut voor EAS: hbo-bacheloropleiding Autotechniek (vt/du) 15/73

16 16/73 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, Instituut voor EAS: hbo-bacheloropleiding Autotechniek (vt/du)

17 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding Facet 1.1 Domeinspecifieke eisen voldoende Criterium - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Generiek Hogeschool Rotterdam De Hogeschool Rotterdam stimuleert dat instituten en opleidingen stevige verbindingen leggen met de beroepspraktijk. De hogeschool institutionaliseert en professionaliseert de relaties met de beroepspraktijk in de bureaus externe betrekkingen op hogeschool- en instituutsniveau. Hierdoor zijn de instituten en opleidingen op de hoogte van actuele eisen die door vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden. Het beleid van de Hogeschool Rotterdam op het gebied van internationalisering is vastgelegd in de beleidsnota Internationalisering HR (2005). In het strategisch beleidsplan per instituut dient het internationaliseringsbeleid van de opleidingen van het desbetreffende instituut in relatie tot het eigen beroepsprofiel te zijn uitgewerkt. Autotechniek De opleiding leidt op voor een beroep waarvoor nog geen landelijk vastgelegde beroepcompetenties bestaan. Ook een landelijk overleg ontbreekt. Dit is het gevolg van het historische gegeven dat de eerste opleiding Autotechniek (aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, tot 2003 de enige opleiding Autotechniek) en de automotive opleidingen van Fontys Hogescholen opleiden tot een diploma Werktuigbouwkunde of Commerciële Economie met een aantekening Autotechniek. De opleiding geeft aan een bijdrage te leveren aan het totstandkomen van een landelijk overleg om via die weg een landelijk beroepsprofiel op te stellen. De opleiding volgt sinds haar bestaan in 2003 nauwlettend de landelijke ontwikkelingen. Ook is er veelvuldig contact met de HAN en Fontys over de ontwikkelingen in de beroepspraktijk. Daarnaast is de opleiding partner van het Automotive Technology Centre Nederland (ATC), een overkoepelende organisatie van de automotive industrie in Nederland. Met het ATC is regelmatig overleg over de koers die het hoger onderwijs in de branche moet volgen. De directeur van het ATC is lid van de beroepenveldcommissie van de opleiding. Voor de ontwikkeling van het opleidingsprofiel is gebruik gemaakt van bovengenoemde contacten en van landelijke rapporten over de arbeidsmarktontwikkeling op het gebied van de automotive industrie (Opzet en Ontwikkeling Automotive Opleiding, 2002). Bij de ontwikkeling van het profiel heeft de opleiding een vooronderzoek laten uitvoeren in het werkveld en vervolgens een ontwikkelteam en een stuurgroep (op directieniveau) ingesteld om het profiel uit te werken. NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, Instituut voor EAS: hbo-bacheloropleiding Autotechniek (vt/du) 17/73

18 Het panel stelt vast dat de opleiding geen vergelijking heeft gemaakt met overeenkomstige opleidingen in het buitenland. In de beroepenveldcommissie is deskundigheid aanwezig op het gebied van internationale ontwikkelingen in het domein en enige kennis van opleidingen in het buitenland. De Fachhochschule in Duitsland heeft volgens hen een meer theoretische inslag, in Nederland komen de beroepsvaardigheden meer aan bod. Sinds 2004 zijn de eindkwalificaties verwoord in competenties. Onder begeleiding van een extern bureau (BDF) zijn voor alle Engineeringopleidingen competentieprofielen opgesteld. De profielen zijn gebaseerd op het principe van integraal ontwerpen volgens de product life cycle-benadering, die bestaat uit vijf fasen. Deze zijn voor de opleiding vertaald in vijf kerncompetenties: een automotive probleem analyseren; een automotive product ontwerpen; een automotive ontwerp in productie nemen; een automotive product in gebruik nemen; en een automotive product volgen en verbeteren. Door deze vijf kerncompetenties af te zetten tegen de drie niveaus van de product life cycle ontstaan 15 competenties die leidend zijn voor het onderwijs. Alle studenten moeten alle competenties behalen. Afhankelijk van de afstudeerrichting, Commercial Business Engineer (CBE) of Research & Development Engineer (RDE), wordt wel op verschillende competenties het accent gelegd. Studenten CBE zijn meer marktgericht (met het accent op in gebruik nemen en volgen en verbeteren) en studenten RDE zijn meer technisch gericht (met het accent op analyseren en ontwerpen). Het panel is van oordeel dat de eindkwalificaties in voldoende mate aansluiten bij de eisen van vakgenoten en beroepenveld. Omdat er geen sprake is van een landelijk beroeps- en opleidingsprofiel heeft de opleiding door middel van eigen onderzoek en door overleg met relevante beroepenorganisaties een eigen profiel ontwikkeld. Daarbij heeft ze tevens de beroepenveldcommissie betrokken. Het panel komt tot het oordeel voldoende in plaats van goed, omdat de opleiding geen vergelijking heeft gemaakt met overeenkomstige opleidingen in het buitenland. Facet 1.2 Niveau bachelor goed Criterium - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Generiek Hogeschool Rotterdam Ter ondersteuning van de invulling van de Dublin Descriptoren op opleidingsniveau heeft de Hogeschool Rotterdam een hogeschoolbrede concretisering van de Dublin Descriptoren geformuleerd voor zowel de bachelor- als de masteropleidingen. Autotechniek In het Opleidingsprofiel HBO-bachelor Autotechniek 2008 is het verband uitgewerkt tussen de Dublin descriptoren, de uitwerking daarvan door de Hogeschool Rotterdam, de 18/73 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, Instituut voor EAS: hbo-bacheloropleiding Autotechniek (vt/du)

19 generieke hbo-kwalificaties, de algemene engineering competenties en de opleidingscompetenties (de eindkwalificaties van de opleiding). Daaruit blijkt dat de Dublin descriptoren goed gedekt zijn door de competenties. Zo wordt bijvoorbeeld de descriptor kennis en inzicht gerelateerd aan de competentie 2 (stelt een plan van aanpak op om de analyse uit te voeren) en competentie 5 (werkt het eerste ontwerp uit resulterend in een technisch of strategisch concept). Competentie 4(stelt een technisch ontwerp op of ontwerpt een businessstrategie die leidt tot een ontwerp dat voldoet aan het goedgekeurde pakket van eisen) en competentie 10 (stelt in samenspraak een salesplan op voor een automotive product en toetst hierbij de strategie) sluiten aan bij de descriptor oordeelsvorming. In een toelichting op het beoordelingsformulier voor het afstuderen zijn de beoordelingsonderdelen en de criteria gerelateerd aan de Dublin descriptoren. Op deze wijze wordt geborgd dat studenten bij afstuderen over het hbo-bachelorniveau beschikken. Voor elke fase van de product life cycle zijn drie niveaus geformuleerd. Het onderscheid in de drie niveaus bestaat in een toenemende complexiteit van de taak en de beroepssituatie, waarin de taak moet worden uitgeoefend. De globale indeling is als volgt: uitvoeren (laagste niveau), structureren (midden niveau) en organiseren (hoogste niveau). De combinatie van de vijf fasen van de product life cycle en de drie niveaus leidt tot de 15 competenties (vergelijk 1.1). Facet 1.3 Oriëntatie HBO bachelor voldoende Criteria - De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. - De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een hbo-opleiding vereist is of dienstig is. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Generiek Hogeschool Rotterdam De beroepsgerichte identiteit van de eindkwalificaties komt tot uiting in de contacten met het beroepenveld op het niveau van de hogeschool, de instituten en de opleidingen in de Bureaus Externe Betrekkingen. De minor biedt de student een extra inhoudelijke startkwalificatie als beginnend beroepsbeoefenaar en de student ontwikkelt daarin een innovatieve competentie. Autotechniek Voor de ontwikkeling van het opleidingsprofiel heeft de opleiding een vooronderzoek laten uitvoeren waarbij is gesproken met vertegenwoordigers uit het beroepenveld. Op basis van de uitkomsten is het profiel opgesteld: De afgestudeerde van de opleiding Autotechniek heeft algemene kennis op het gebied van het ontwerp en de constructie, NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, Instituut voor EAS: hbo-bacheloropleiding Autotechniek (vt/du) 19/73

20 (het managen van) de productie, het beheer en onderhoud en van de verkoop en de distributie van motorvoertuigen in de brede zin van het woord. Met een basis vanuit de techniek is hij deskundig op een van de genoemde deelgebieden. De activiteiten van de autotechnicus zijn zelden alleen technisch of alleen commercieel. Hij werkt langs meerdere lijnen (Opzet en ontwikkeling Automotive opleiding, juni 2002). De opleiding heeft twee beroepsrollen onderscheiden: de Commercial Business Engineer (CBE) en de Research & Development Engineer (RDE). De RDE is een engineer met een stevige autotechnische basis. Hij zal een functie vervullen op ontwerp- en ontwikkelafdelingen van bedrijven in de automotive branche. Het concrete werk bestaat uit analyse en ontwerp van componenten en deelsystemen, en het beproeven en zonodig bijstellen daarvan. De CBE werkt eveneens vanuit een autotechnische basis, maar heeft het perspectief verbreed naar bedrijfsvoering en management. Hij zal bijvoorbeeld als leidinggevende in een productieafdeling of commerciële afdeling functioneren, of als accountmanager de zeer specifieke klantwensen in de business-to-business-markt vertalen naar technische oplossingen in samenspel met de R&D-adfdelingen. De opleiding raadpleegt het werkveld (beroepenveldcommissie en stageverlenende bedrijven) structureel om te toetsen of de afgestudeerden adequaat gekwalificeerd zijn (verg 5.3). Het panel stelt op basis van materiaalbestudering en gesprekken vast dat de opleiding kiest voor een brede profilering. Werkveldvertegenwoordigers beschouwen de combinatie van de technische basis en de commerciële kant als het kenmerk van de opleiding in Rotterdam, als onderscheid ten opzichte van de andere opleidingen. Het panel is van oordeel dat de opleiding het beroepenveld in voldoende mate heeft betrokken bij het totstandkomen van het beroepsprofiel en dat de eindkwalificaties het niveau van de beginnend beroepsbeoefenaar weergeven. Het ziet in de opleiding de productiekant minder sterk vertegenwoordigd (vergelijk 2.2). Dat komt in de profilering niet voldoende tot uiting. Dat is voor het panel reden voor een voldoende in plaats van goed. Onderwerp 2 Programma Facet 2.1 Eisen HBO goed Criteria - Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. - Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline. - Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. 20/73 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, Instituut voor EAS: hbo-bacheloropleiding Autotechniek (vt/du)

21 Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Generiek Hogeschool Rotterdam De opleiding wil de praktijk een centrale plaats geven in het curriculum door de beroepspraktijk in de school te halen. In het Rotterdams Onderwijsmodel (ROM) zijn daarvoor kaders vastgelegd, onder meer wat betreft de omvang. Vanaf het begin van de studie wordt studenten geleerd om vraagstukken aan te pakken die ze in hun beroepspraktijk tegenkomen. Het betreft zoveel mogelijk échte vraagstukken met een échte opdrachtgever. Zoveel mogelijk samen met andere studenten, ook met studenten van andere opleidingen. In 2006 is op hogeschoolniveau de Taskforce Praktijksturing actief geworden, gericht op het versterken van het praktijkgestuurde onderwijs in de opleidingen. Zij kreeg de specifieke opdracht opleidingen te ondersteunen zodat deze actief aan de slag kunnen gaan met vragen/opdrachten die in de omgeving leven ( authentieke leerervaringen ). De werkzaamheden van de Taskforce zijn eind 2007 afgerond. Het werk van de Taskforce heeft geresulteerd in een serie handreikingen voor de opleidingen voor het omgaan met praktijkopdrachten in het onderwijs. De kenniskringen van lectoraten hebben een rechtstreekse verbinding met het onderwijs. Nieuw ontwikkelde inzichten dienen te worden vertaald in het onderwijsprogramma. Ook dragen de studenten bij aan het ontwikkelen van die kennis. Studenten leveren hun bijdrage door te participeren in onderwijsprojecten die gericht zijn op het aanpakken van vragen uit de praktijk. Autotechniek De beroepspraktijk is in het programma aanwezig in de vorm van projectonderwijs, stage en afstuderen. Het projectonderwijs wordt in de laatste twee jaar van de studie in toenemende mate direct gestuurd door het bedrijfsleven (via het interne Ingenieursbureau, zie hierna). Stage en afstuderen vinden altijd plaats in bedrijven. Duale studenten voeren alle projecten uit binnen het bedrijf waar zij werkzaam zijn. Het programma van de opleiding en de kennisontwikkeling van de studenten zijn voor minimaal 50% praktijkgestuurd (120 EC). De leerdoelen van het praktijkleren zijn afgeleid van de competenties. Daarnaast heeft het praktijkleren het doel de student een beroepsbeeld te laten ontwikkelen. De student wordt door middel van het praktijkleren gemotiveerd en enthousiast gemaakt. Het eerste jaar van de opleiding is gericht op oriëntatie op het beroep en het werkveld en op het ontwikkelen van algemene en beroepsgerichte competenties. Studenten moeten de verschillende beroepsproducten kunnen duiden en relevante functies kunnen benoemen. Het beroepsbeeld moet al in het eerste jaar dermate duidelijk zijn voor de studenten, dat zij daar hun motivatie aan kunnen ontlenen en kunnen beoordelen of zij daadwerkelijk geschikt zijn voor het werkveld. Hierop wordt ook gestuurd met studieloopbaancoaching. De projecten zijn erop gericht om studenten te laten werken aan beroepsproducten. Een project kan een externe werkopdrachtgever hebben. In het geval van een externe opdrachtgever is diens oordeel adviserend. De docent/ examinator bepaalt het cijfer. Voorbeelden van beroepsproducten zijn onder andere: bedrijfsplan auto- NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, Instituut voor EAS: hbo-bacheloropleiding Autotechniek (vt/du) 21/73

22 demontagebedrijf (jaar 1), virtueel ontwerp duurzame mobiliteit (jaar 2), productieplan van een voertuig (jaar 3) en het ontwerpen van een testvoertuig Schell Ecomarathon (jaar 4). Het structurele contact met de beroepspraktijk wordt geconcretiseerd doordat er gastdocenten ingezet worden, doordat studenten in verschillende onderdelen contact hebben met beroepsfunctionairssen (zoals tijdens stage of projecten) en doordat studenten kunnen deelnamen aan (race)wedstrijden (zoals Shell Ecomarathon) via de studievereniging. Binnen het Ingenieursbureau, ingericht in 2008, worden opdrachten uit het bedrijfsleven uitgevoerd door derde- en vierdejaars studenten van verschillende opleidingen. Voltijdstudenten voeren in de laatste twee jaar uitsluitend opdrachten uit die via het Ingenieursbureau door het bedrijfsleven zijn aangereikt. In de stage (24 EC in het derde jaar) werken studenten aan een opdracht met een strategische component voor het bedrijf. De stage moet leiden tot kennistoename voor het bedrijf. In het vierde jaar doen de studenten een afstudeeropdracht (24 EC) voor een bedrijf. Het panel vindt de stages van voldoende niveau. Ze zijn tevens relevant voor de autotechniek, zij het dat de automotive kant in een aantal gevallen onderbelicht is in verhouding tot de bedrijfseconomische. In het derde en het vierde jaar (semesters 6 en 7) volgt de student een minor (samen 30 EC). De meeste studenten kiezen een opleidingsgerelateerde minor: Automotive Industrial Concepts (AIC) of Automotive Management (AMA). In de minoren staan concrete en relevante vraagstukken uit de beroepspraktijk centraal. Ze zijn gericht op actuele ontwikkelingen in het vakgebied en op interdisciplinaire samenwerking. In de minor AIC wordt gewerkt aan een door waterstaf aangedreven auto, in de minor AMA wordt het bedrijfsplan voor een hybride bus opgesteld. De studievereniging organiseert ongeveer vijf excursies per jaar, bijvoorbeeld naar NedCar in Born. Jaarlijks wordt er een buitenlandse excursie georganiseerd. Tijdens de studie kan de student tenminste één buitenlandse activiteit ondernemen, zoals een excursie, stage of afstudeerstage. Ter ondersteuning hiervan is Engels voor Technici opgenomen in het reguliere currriculum. De vakliteratuur in het basiscurriculum bestaat voornamelijk uit basisboeken, standaardwerken en op standaardwerken gebaseerde readers. Boeken behandelen naast de techniek van automotive ook onderwerpen als marketing en bedrijfskunde. In het derde en vierde jaar en in de minoren ligt het accent op actuele artikelen en onderzoeksartikelen, vaak van buitenlandse oorsprong. De gebruikte literatuur is veelal Engels- of Duitstalig, aangezien de actuele ontwikkelingen op het gebied van automotive internationaal zijn. Binnen Nederland is het hele palet aan automotive producten weliswaar aanwezig, maar binnen Europa zijn omringende landen leidend. Naar de mening van het panel zijn de boeken van goede kwaliteit en relevant. Studenten krijgen les uit standaardwerken en moeten daarnaast actuele artikelen bestuderen. De literatuur wordt in de studiehandleidingen vermeld, soms in beperkte mate. Het gebruik van literatuurverwijzingen in werkstukken (boeken en internet) wordt voldoende bewaakt. 22/73 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, Instituut voor EAS: hbo-bacheloropleiding Autotechniek (vt/du)

23 In de cursus Methoden & Technieken worden de studenten getraind in onderzoeksvaardigheden. Studenten moeten onderzoek uitvoeren in hun afstudeeropdracht, die is gericht op productverbetering (gegevens verzamelen, analyseren, conclusies). Ook elders in het curriculum zijn onderzoeksopdrachten opgenomen. Technisch onderzoek heeft vooralsnog wat minder aandacht. Daarvoor komen op de nieuwe RDM-locatie meer mogelijkheden. De duale student sluit een arbeidsovereenkomst met de werkgever en een tripartiete leerovereenkomst met hogeschool en bedrijf. De duaal coördinator van de hogeschool bespreekt met de student zijn plannen bij het bedrijf en moet deze goedkeuren. Voorwaarden zijn voldoende mogelijkheden voor begeleiding binnen het bedrijf, continuïteit gedurende twee leerjaren, het kunnen bieden van een hbo-functie, een werkplek en een afstudeeronderzoek. De student kiest op dat moment de beroepsrol die hij ambieert (RDE of CBE). Centraal staat het portfolio, waarin de student de einddoelen per leerjaar opneemt. Dit wordt concreet gemaakt in het persoonlijk ontwikkelingsplan en het persoonlijk activiteitenplan. De einddoelen zijn gekoppeld aan de competenties uit de competentiematrix. De begeleider vanuit de opleiding bespreekt de plannen van de student in het portfolio en moet die goedkeuren. Dit is een vast onderdeel van de module WOP (Werk Overleg Portfolio). Naast de WOP volgen de duale studenten op school cursussen ter waarde van 15 EC in het derde en 15 EC in het vierde leerjaar. Het panel heeft tripartiete overeenkomsten gezien en vindt deze in orde. Om het hbo-karakter van de opleiding te borgen heeft de modulehouder de taak om actueel onderwijs te ontwikkelen dat gericht is op de praktijk. Daarnaast beoordeelt de curriculumcommissie jaarlijks het onderwijs op inhoud en actualteit en adviseert de opleidingsmanager. De beroepenveldcommissie informeert de opleiding over ontwikkelingen in de beroepspraktijk. De opleidingsmanager geeft de modulehouder opdracht de inhoud en actualiteit indien nodig bij te stellen. Productinnovatie en duurzaamheid staan centraal in de Kenniskring Innovatie, Energie en Productrealisatie (KIEP). De kenniskring en de daaraan verbonden lectoraten spelen een belangrijke rol in de realisatie van het RDM Innovation Dock (vergelijk 4.1). Vanaf de februari 2009 (derde onderwijsperiode) volgen studenten hier op een vaste dag in de week praktijkonderwijs. In de hal kan worden samengewerkt met bedrijven uit de regio, die er tijdelijk een ruimte kunnen huren. Naar de mening van het panel is het materiaal goed aan de praktijk ontleend. De opdrachten voor de beroepsproducten zijn relevant en van een passend niveau. Actuele ontwikkelingen komen in het curriculum goed aan bod, in het bijzonder bij duurzame technieken zoals waterstof, hybride, elektrovoertuigen et cetera. Uit het Studenttevredenheidsonderzoek 2007 blijkt dat 64% van de studenten zich voldoende voorbereid vindt voor de beroepspraktijk, 68% vindt het contact met de beroepsparktijk voldoende, 69% vindt de opleiding voldoende praktijkgericht, 86% vindt dat de opleiding goed aansluit bij actuele ontwikkelingen en 65% vindt het studiemateriaal van voldoende inhoudelijke kwaliteit. NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, Instituut voor EAS: hbo-bacheloropleiding Autotechniek (vt/du) 23/73

24 Facet 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma voldoende Criteria - Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. - De eindkwalificaties van de doelstellingen zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. - De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheden om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Autotechniek Het programma van de voltijdse variant is per jaar opgedeeld in vier blokken. In de eerste twee jaar worden de blokken gevuld met studieloopbaancoaching (SLC), keuzevakken/ deficiëntieonderwijs en trainingen en cursussen met betrekking tot algemene beroepsvaardigheden. Daarnaast is er in elk blok een project. In het derde jaar zijn er SLC, algemene beroepsvaardigheden (cursussen), projecten en een stage (in het eerste half jaar). Het vierde jaar bevat SLC, algemene beroepsvaardigheden (cursussen), projecten en een afstudeerproject (in het tweede half jaar). De duale variant volgt de eerste twee jaar van de voltijd variant. Het derde jaar is opgebouwd uit werkoverleg/ portfolio werkzaamheden, externe projecten en diverse cursussen. Het vierde jaar kent een overeenkomstige opbouw, met dien verstande dat de externe projecten zijn vervangen door werkervaring op de eigen werkplek. Ook duale studenten doen in de tweede helft van het jaar een afstudeerproject. In het programma zijn diverse keuzemogelijkheden opgenomen: o De student kan de eerste en tweede jaar voor 6 EC kiezen uit het hogeschoolbrede aanbod van keuzevakken. o In semester zeven kiest de student een cursus van 3 EC uit het aanbod van het instituut. o De student kiest zelf zijn stage- en afstudeerbedrijf en de opdrachten daarbinnen (mits voldaan aan randvoorwaarden van de opleiding). o In het propedeusejaar hebben studenten enige keuzevrijheid in de keuze van het onderwerp bij de uitvoering van projecten. In de hoofdfase worden deze keuzemogelijkheden uitgebreid. o In de semesters zes en zeven zijn telkens 15 EC ingeruimd voor een minor, hetzij een van de twee opleidingsspecifieke minors of een andere minor uit het hogeschoolbrede aanbod. De keuze van duale studenten voor een hogeschoolbrede minor is meestal moeilijk te realiseren gezien hun arbeidsverplichtingen. De opleidingscompetenties zijn vertaald in leerdoelen per module en in beroepsproducten. Per competentie en module levert de student een beroepsproduct. De modulehandleidingen beschrijven aan welke eisen het beroepsproduct moet voldoen. Door een beroepsproduct op te leveren kan de student bewijzen dat hij voor een bepaalde competentie het niveau van een startbekwame beroepsbeoefenaar heeft 24/73 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, Instituut voor EAS: hbo-bacheloropleiding Autotechniek (vt/du)

25 behaald. De beroepsproducten als zodanig zijn nadrukkelijk niet op verschillende niveaus gedefinieerd. Het product voldoet aan de beroepseisen of niet. Er wordt wel onderscheid gemaakt in de mate van begeleiding door de docent, de mate van complexiteit van de opdracht, en de mate waarin de eisen aan het beroepsproduct (specificaties) van te voren zijn gegeven. Elke module heeft een modulehandleiding, opgesteld volgens een vast format. In de handleiding staat vermeld aan welke competenties in de module wordt gewerkt, wat de leerdoelen zijn en hoe die worden getoetst. Het panel stelt vast dat een aantal modulen inderdaad volgens dit model is uitgewerkt, maar dat dit nog niet voor alle modulen het geval is. Een en ander bevindt zich in stadium van ontwikkeling. Wel worden steeds leerdoelen vermeld. De opleiding heeft een uitgebreide matrix opgesteld waaruit blijkt op welke plaatsen in het curriculum bepaalde competenties worden geoefend en getoetst (Opleidingsprofiel HBO-bachelor Autotechniek 2008). Alle competenties en de drie niveaus komen tijdens de opleiding aan bod. Het panel is van mening dat de productiekant in het programma onderbelicht is. De verantwoordelijkheid voor de inhoud van het onderwijs en de dekking van de kwalificaties ligt bij de opleidingsmanager, hierin geadviseerd door de curriculumcommissie. De uitwerking van het competentieprofiel in modulehandleidingen is de verantwoordelijkheid van de modulehouder, die overleg voert met collega-docenten die de module mede uitvoeren. Uit evaluaties (modulemeters en gesprekken met studentvertegenwoordigers) blijkt dat studenten overwegend op de hoogte zijn van de relevantie en doelstellingen. Uit het Studenttevredenheidsonderzoek 2007 blijkt dat 64% van de studenten de opleiding van voldoende niveau vindt. Het panel is van oordeel dat het programma aansluit op de eindkwalificaties. Reden voor een voldoende in plaats van goed is het feit dat de explicitering van de competenties in het curriculum nog niet volledig is doorgevoerd en het feit dat de productiekant onderbelicht is. Facet 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma goed Criterium - Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Generiek Hogeschool Rotterdam In het curriculum van de opleiding worden drie leerlijnen onderscheiden die in elke studiefase (in wisselende verhouding) aanwezig zijn en die onderling inhoudelijk verbonden zijn: kennisgestuurd, praktijkgestuurd en studentgestuurd. Deze lijnen vormen de kern van het didactisch concept van de hogeschool, het Rotterdams Onderwijsmodel (ROM), en dienen de samenhang van het onderwijs te stimuleren. NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, Instituut voor EAS: hbo-bacheloropleiding Autotechniek (vt/du) 25/73

26 Met betrekking tot de leerlijnen zijn voor de instituten/opleidingen richtinggevende kadernotities ontwikkeld. Zo zijn er handreikingen beschikbaar voor de functie en organisatie van de minoren, de invulling van het onderwijs in de laatste twee jaar van de studie naast de minor en het ontwerpen van een curriculum van een deeltijd en duale opleiding. Deze op hogeschoolniveau vastgestelde randvoorwaarden stimuleren de borging van een inhoudelijk samenhangend studiepad van de student. Elke student van de opleiding wordt een aantal keuzemogelijkheden geboden. Daarmee wordt ingespeeld op de diversiteit van de beginsituaties en leervragen van de studenten. De keuzeruimte in het eerste studiejaar is bij voorrang bestemd voor het organiseren van gerichte (cursorische of individuele) ondersteuning van studenten, bijvoorbeeld doordat zij met achterstanden instromen. Voor zover een student de keuzeruimte niet voor dit doel nodig heeft, zal hij gebruik kunnen maken van het hogeschoolbrede keuzeonderwijs. Het curriculum omvat een minor met een omvang van 30 EC. De opleiding heeft een overzicht van de minoren waaruit studenten kunnen kiezen. De minoren bieden de studenten een extra inhoudelijke eindkwalificatie. Het werken aan concrete vraagstukken uit de beroepspraktijk staat centraal in het minorprogramma. Ook verdiept de student zich in nieuwe conceptuele kaders. Er worden drie typen minoren onderscheiden: verbredende minoren, verdiepende minoren en doorstroomminoren. Het assortiment aan minoren sluit aan bij de strategische inzet van de hogeschool (speerpunten). Autotechniek Sinds 2004 is het ROM geïmplementeerd in het curriculum. Dit houdt in dat er in elke periode sprake is van wisselwerking tussen theorie en praktijk. Een belangrijk aspect van het model is het toenemend aandeel van de praktijkcomponent in het programma. Ook wordt de sturing door de student en het praktijkgestuurd onderwijs vergroot in hogere leerjaren. De inhoudelijke opbouw vertoont een lijn waarin de onderdelen elkaar naar de mening van het panel logisch opvolgen: o In het eerste jaar wordt het voertuig in de volle breedte behandeld, ook in relatie tot zijn omgeving: waaruit bestaat het voertuig, wat zijn de functies van de subsystemen en hoe grijpen die op elkaar in. Ook de rol van mobiliteit wordt behandeld. o In het tweede jaar zijn de modulen verdiepend en verbredend ten opzichte van het eerste jaar. In jaar twee leren de studenten een visie te ontwikkelen op het gebied van automotive. o De rollen van de student veranderen in de loop van de studie. Vanaf het tweede jaar gaat hij die zelf kiezen en invullen (bijvoorbeeld de rollen in projectgroepen, zoals voorzitter, ontwerper). In de eerste twee jaar komen alle competenties aan bod, zodat de student met een goede basis zijn stage kan starten. De afstemming tussen stage en het binnenschools leren wordt gerealiseerd doordat studenten, onder begeleiding van de studieloopbaancoach, in hun POP en PAP leerdoelen en leeractiviteiten formuleren, afgeleid van competenties. Studieloopbaancoaching vormt een rode draad door de gehele opleiding (vergelijk 4.2). Ook wordt de keuze voor de minor en de afstudeerstage op deze manier bepaald. 26/73 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, Instituut voor EAS: hbo-bacheloropleiding Autotechniek (vt/du)