Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar VIII Vaststelling van de begrotingsstaat van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (VIII) voor het jaar 2005 Nr Samenstelling: Leden: Van de Camp (CDA), Cornielje (VVD), voorzitter, Lambrechts (D66), Hamer (PvdA), Van Bommel (SP), Vendrik (GroenLinks), Mosterd (CDA), Blok (VVD), Balemans (VVD), Slob (ChristenUnie), Vergeer (SP), Tichelaar (PvdA), Joldersma (CDA), Jan de Vries (CDA), Van Vroonhoven-Kok (CDA), Aasted Madsen-van Stiphout (CDA), Eski (CDA), Smeets (PvdA), Eijsink (PvdA), Leerdam (PvdA), ondervoorzitter, Van Miltenburg (VVD), Kraneveldt (LPF), Hermans (LPF), Van Dam (PvdA), Visser (VVD), Azough (GroenLinks), Roefs (PvdA). Plv. leden: Ferrier (CDA), Rijpstra (VVD), Verbeet (PvdA), Bakker (D66), Bussemaker (PvdA), Tonkens (GroenLinks), Jonker (CDA), Hirsi Ali (VVD), Örgü (VVD), Van der Vlies (SGP), Kant (SP), Dijksma (PvdA), Hessels (CDA), Sterk (CDA), Atsma (CDA), Van Bochove (CDA), Van Hijum (CDA), Verbeet (PvdA), Arib (PvdA), Stuurman (PvdA), De Krom (VVD), Varela (LPF), Nawijn (LPF), Adelmund (PvdA), Aptroot (VVD), Halsema (Groen- Links), Kalsbeek (PvdA). VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG Vastgesteld 29 maart 2005 De vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap 1 heeft op 3maart 2005 overleg gevoerd met minister Van der Hoeven van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en staatssecretaris Van der Laan van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap over: de brieven van de minister en staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap inzake Cultuur en School ( VIII, nr. 143 en brief OCW ); de brief van de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Van der Laan, d.d. 27 oktober 2004 inzake de kwaliteit van (buitenschoolse) cultuureducatie en amateurkunst (OCW ); de brief van de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Van der Laan, d.d. 25 november 2004 inzake kwalitatief normeren van de amateurkunst (OCW ); de brief van de minister en staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Van der Laan, d.d. 24 februari 2005 inzake de Voortgangsbrief Cultuur en School ( VIII, nr. 174). Van dit overleg brengt de commissie bijgaand beknopt verslag uit. Vragen en opmerkingen uit de commissie Mevrouw Van Vroonhoven-Kok (CDA) hecht zeer aan cultuuronderwijs op scholen. Zij is het eens met het uitgangspunt dat de autonome school aan zet is, dat de overheid slechts ondersteunend werk verricht en dat de nadruk moet worden gelegd bij het primair onderwijs en het vmbo. CKV (Culturele en Kunstzinnige Vorming) schijnt een gat in de markt te zijn voor organisatoren van cursussen en workshops. Scholen worden bedolven onder aanbiedingen van mensen die de CKV-uren willen invullen. Het is goed dat er gezocht wordt naar mogelijkheden om het programma toe te snijden op het niveau van de leerlingen. De scholen moeten zelf een verantwoorde kostenafweging maken. Mevrouw Van Vroonhoven vindt dat het besteden van de vouchers geen doel op zichzelf mag worden. De school is een goede plaats om de kinderen affiniteit met cultuur bij te brengen. Ook ouders vervullen een KST tkkst29800VIII-182 ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2005 Tweede Kamer, vergaderjaar , VIII, nr

2 grote rol bij het enthousiasmeren van kinderen voor kunst en cultuur. Het is dan ook zeer gewenst dat ouders samen met hun kinderen de culturele wereld ontdekken. Het aantal ondernemende ouders/opvoeders moet zo groot mogelijk gemaakt worden. Een deel van de voor cultuureducatie gereserveerde middelen zou ingezet kunnen worden voor het aanbieden van gezinsarrangementen. Zo worden kinderen én ouders bij cultuur betrokken. Mevrouw Van Vroonhoven hecht zeer aan muziekscholen. Zij vormen een broedplaats voor de amateurskunstenaars. De muziekscholen worden met name bekostigd uit gemeentelijke en provinciale middelen. Lagere overheden kunnen eigenstandig afwegingen maken. Als de rijksoverheid zich sterk maakt voor cultuureducatie, is het niet juist als daarop door de lagere overheden bezuinigd wordt. Is het mogelijk om de lagere overheden ervan te overtuigen dat zij niet extra moeten bezuinigen op de muziekscholen? De heer Visser (VVD) onderschrijft het belang van cultuureducatie. Hij vraagt zich af hoe en wanneer kan beoordeeld worden of dit project geslaagd is. Wanneer is het af? In 2007 komt een deel van het beschikbare budget in de lumpsum terecht. In 2007 eindigt ook het project Erfgoed à la carte. Wat betekent dit voor het hele project? Verwachten de bewindslieden een soort vliegwieleffect, of moeten er ook na 2007 nog een aantal dingen gedaan worden? Vorig jaar mei heeft de Onderwijsraad het advies «Hoe kan het onderwijs meer betekenen voor jongeren?» uitgebracht. Daarin wordt o.a. aanbevolen bestaande beleidsinspanningen op diverse terreinen te bundelen tot één gemeenschappelijke regeling. Het ging daarbij om cultuurprofielscholen, loadlicenties en het informatiepunt hoogbegaafden. Ook wordt geadviseerd om de geldstromen samen te brengen en deze los van de lumpsum te houden. Hoe zien de bewindslieden dat advies in het kader van dit project? De heer Visser verwijst naar de brede maatschappelijke discussie over canonvorming en het belang van canons op verschillende terreinen voor het vaststellen van de nationale identiteit. Wat heeft ons gevormd? Wat vormt ons? Wat zijn onze cultuurdragers in brede zin? Dat speelt ook bij het onderwijs en cultuur een rol. Wie zijn wij? Wat leren wij en wat betekent dat? Is het misschien geen leuk idee om bij het project Cultuur en School canonvorming een rol te laten spelen? Men zou daarbij kunnen denken aan de tien hoogtepunten in de literatuur, de tien hoogtepunten in de architectuur, de tien hoogtepunten in de schilderkunst en dit via de bestaande kanalen aan de scholen aan te bieden. Laat deskundigen vaststellen wat het canon is op een bepaald terrein en biedt dat scholen als handvat. Kan er nadere informatie worden gegeven over de nieuwe opleiding in de Bve-sector? En wat is de stand van zaken bij de kwaliteitszorg amateurkunst en de buitenschoolse cultuureducatie? Welke afspraken zijn er gemaakt? Mevrouw Bussemaker (PvdA) vindt de school dé plek voor kinderen om met cultuur in aanraking te komen. Daar worden immers de competenties ontwikkeld om kunst te waarderen, om iets mooi en om iets lelijk te vinden. Dat geldt des te meer in een samenleving die voor het overige zoveel variëteit kent en waarin weinig samenbindende krachten zijn. Hoe zien de bewindsvrouwen de relatie tussen de discussie over de canons en de discussie over de geschiedenis en betekenis van kunst en cultuur? Cultuur moet echt verbonden zijn met het onderwijsbeleid. Alleen wanneer cultuur verankerd is, wordt de aandacht voor cultuur in het onderwijs versterkt. Hoe kan de aansluiting verbeterd worden tussen de vraag vanuit het onderwijs en het aanbod van kunst en cultuur vanuit de instellingen? Tweede Kamer, vergaderjaar , VIII, nr

3 Mevrouw Bussemaker heeft de indruk dat bij de instellingen de bereidheid aanwezig is, maar dat er meer gerichte ondersteuning gewenst wordt. Hoe wil men de culturele instellingen stimuleren om kunst en cultuur toegankelijk te maken voor het onderwijs? Als er in 2007 wordt overgegaan tot lumpsumfinanciering hoe kan dan gegarandeerd worden dat het cultuuronderwijs voldoende ingebed en verankerd is in het hele onderwijs? CKV is een mooi inzichtbaar vak geworden, met name ook door de inzet van de vouchers. Toch heeft het vak weinig effect op de cultuurparticipatie van jongeren. Hoe komt het dat die niet toeneemt? Hoe verklaren de bewindslieden dat het vmbo vooroploopt in de besteding van de vouchers? Naar verwachting wordt in 2004 een 70%-besteding gehaald. Dat moet 80% worden in Is er ook inzicht in de vraag waarom vouchers niet besteed worden aan CKV en waaraan zij dan wél besteed worden? Het profiel cultuur in de tweede fase lijkt nog het minst ingevuld. Het is mooi dat er 20 profielscholen zijn. Het profiel cultuur alle aandacht. Willen de bewindspersonen toewerken naar meer samenhang in het cultuurprofiel analoog aan de bètaprofielen waaruit op een gegeven moment één vak moet ontstaan? Er wordt weinig gemeld over de samenwerking met gemeenten en provincies. Die kunnen immers een belangrijke rol spelen zowel ten aanzien van de scholen als de culturele instellingen. Waar ligt de regie en in hoeverre worden eerdere afspraken met IPO en VNG o.a. over hun rol bij het stimuleren en ondersteunen van scholen bij visie- en netwerkvorming ook daadwerkelijk ingevuld? De aansluiting op mogelijke vervolgopleidingen op het gebied van cultuur is erg belangrijk. Leerkrachten moeten ook voldoende voorbereid zijn. John Leerdam zei bij het debat over de Cultuurnota dat cultuur méér is dan franje voor het land, het is onderdeel van de menselijke infrastructuur. Dat geldt ook voor cultuuronderwijs. Cultuur is geen leuk dingetje erbij, geen pretpakket, maar een wezenlijk onderdeel van kennisvergaring, competentieontwikkeling, confrontatie en identificatie. Kunst en cultuur moeten een vanzelfsprekend onderdeel zijn waarvoor uiteindelijk geen apart beleid meer nodig is. Hoe zorgen de bewindslieden ervoor dat dit in de gestelde termijn daadwerkelijk bereikt wordt en hoe kunnen zij daarop worden afgerekend? Mevrouw Vergeer (SP) onderschrijft het belang van kennismaking met cultuur en van cultuureducatie. Onbekend maakt immers onbemind! Een belangrijk deel van de kennismaking met cultuur gaat via de school en een ander deel via buitenschoolse cultuureducatie: festivals, podia, verschillende uitingsvormen van amateurkunst. In de Cultuurnota wordt gesproken over extra intensiveringen voor binnenschoolse cultuureducatie. De financiële intensiveringen wegen echter niet op tegen de bezuinigingen. De bezuinigingen vallen niet alleen binnen de Cultuurnota zoals bleek uit onderzoek van Berenschot in augustus Op verzoek van het FAPK (Fonds voor Amateurkunst en Podiumkunsten) is dit onderzoek uitgebreid en de cijfers zijn schokkend. Gemeenten, provincies en Rijk bezuinigen 6% en daarbij zijn de intensiveringen meegerekend. Het is werkelijk een netto bezuiniging van 6%. Ook de bezuiniging op de ID-banen kan worden gezien als een bezuiniging van ongeveer 5 mln. voor De vier grote steden bezuinigen op cultuureducatie en amateurkunst de komende jaren zelfs 25%! Wat is de reactie van de bewindslieden op deze dramatische cijfers van het op 18 februari 2005 gepubliceerde onderzoek van Berenschot? Wat betekent dit voor de infrastructuur waarvan ook de school afhankelijk is? Mevrouw Vergeer vraagt of er middelen beschikbaar gesteld worden nu er een nieuw voorstel van Kunstconnectie en PAK ligt met betrekking tot de Tweede Kamer, vergaderjaar , VIII, nr

4 kwaliteitsbewaking. Wordt in het nieuwe toetsingssysteem inderdaad de kwaliteit voor de mensen gewaarborgd? De heer Van der Vlies (SGP) vindt het terecht dat er een accent gelegd wordt op de culturele factor in het onderwijs. Het kennisnemen en verwerken van goede culturele uitingen heeft een belangrijke vormende waarde. Het is belangrijk jongeren daarmee tijdig in aanraking te brengen en hen daarvoor hopelijk voor het leven te interesseren. De heer Van der Vlies kan zich vinden in de omschrijving van het begrip cultuur: kunst, literatuur en erfgoed. Deze begrippen moeten in het onderwijs worden geduid vanuit een achterliggend gedachtegoed, vanuit de Nederlandse historie, vanuit waarden en normen en wat dies meer zij. Zou er geen koppeling aangebracht kunnen worden met de huidige discussie over de canon geschiedenis? De culturele factor in het onderwijs moet immers zoveel als mogelijk is worden ingebed in het totale programma. Het culturele element in het onderwijs moet geen geïsoleerde positie krijgen. Er moet gestreefd worden naar maximale inbedding in het bestaande curriculum. Bij vrijwel alle vakken is een relatie met cultuur denkbaar. De heer Van der Vlies onderschrijft dat de eigen verantwoordelijkheid en de autonomie van de scholen steeds moeten worden onderstreept. Het gaat inderdaad om een faciliterende en stimulerende inzet. Dat geldt uiteraard ook de kerndoelen voor de vakken CKV en KCV in het voortgezet onderwijs. De rol van de overheid is met name van betekenis om het culturele element in het onderwijs door middel van gerichte subsidiëring in positie en op niveau te brengen. De heer Van der Vlies ziet liever geen apart beleid. Dat kan tijdelijk van nut zijn maar die inspanning moet eindig zijn. Het moet regulier worden. De inspectie kan een en ander toetsen. Het specifieke beleid moet zichzelf overbodig maken door integratie in het reguliere beleid. Het Actieplan Cultuurbereik heeft slechts betrekking op 30 grote steden, de G30. Heel veel scholen zitten daarbuiten. Wat betekent dat voor de betrokkenheid bij cultuureducatie van het lokale en provinciale bestuur buiten de G30? Zou het niet zinvol zijn hier een schepje bovenop te doen? Structurele contacten van scholen met culturele instellingen zijn uitermate belangrijk. De heer Van der Vlies vraagt ook aandacht voor cultuureducatie in het curriculum van de lerarenopleidingen. Soms valt het op papier erg mee maar moet afgewacht worden wat het in de praktijk precies betekent! De aantoonbare effecten van de vouchers blijven achter bij het ambitieniveau. Dat moet leiden tot intensivering of er moet gezocht worden naar meer specifieke alternatieven. Mevrouw Kraneveldt (LPF) wijst op het belang van het tot stand brengen van duurzame relaties tussen scholen en culturele instellingen. Zij is in hoge mate tevreden met hetgeen nu wordt voorgesteld. Beide bewindsvrouwen hebben een goede aanpak gekozen. Zij sluit zich aan bij de vraag over de onderuitputting bij de cultuurvouchers. Neemt de waarde van de uitgezette vouchers in de loop van de jaren toe of blijft die hetzelfde? Het is goed dat de cultuurprofielscholen er zijn. Valt hun profilering helemaal binnen de bestaande wet- en regelgeving voor het voortgezet onderwijs, of moeten bepaalde regels aangepast worden? Mevrouw Kraneveldt wijst op een krantenbericht over een vmbo-school in Leiden die zich met succes heel erg profileert als cultuurschool, maar geen gymlessen heeft omdat men zoveel aan kunst en cultuur doet. Kunnen de bewindslieden daarop ingaan? Uit onderzoek uit 1999 blijkt dat de gemeentelijke en provinciale steunfunctie-instellingen voor kunsteducatie zo n 80% van de basisscholen bereiken. Hoe is de huidige situatie? Zijn er basisscholen die Tweede Kamer, vergaderjaar , VIII, nr

5 helemaal niet bereikt worden? Kunnen de regionale verschillen worden aangegeven? Is er een bepaald patroon? Doen bijvoorbeeld grote steden met hun enorme cultuuraanbod het beter, of wellicht juist slechter vanwege de grotestedenproblematiek? De subsidieregeling maakt het voor 10% van de scholen mogelijk om per leerling 10,90 te krijgen om allerlei activiteiten te ontwikkelen. Hiervoor hebben zich 2800 scholen gemeld maar slechts 700 aanvragen zijn gehonoreerd. De regeling gaat uit van een groeimodel. Hoe ziet dat eruit? Hoe voorkomen de bewindslieden dat scholen niet steeds achter het net vissen en de motivatie verliezen? Pabostudenten uiten vaak de klacht dat zij nauwelijks behoorlijk leren doceren in rekenen en taal, terwijl zij wel knutselen en liedjes zingen. Dat is natuurlijk gechargeerd en het zal zeker niet gelden voor alle pabo s en voor alle studenten. Wat heeft prioriteit bij de pabo s en hoe past kunst- en cultuureducatie in het curriculum? Wordt daarvan serieus werkgemaakt? Wat mag er op dit terrein van een pabostudent worden verwacht? De minister wil integratie van kunst en cultuur in andere delen van het curriculum dan alleen de traditionele cultuuronderdelen ondersteunen c.q. bevorderen. Maar cultuureducatie past niet in alle vakken. Er moet gewaakt worden voor verwatering van vakken. Er mag best een afbakening blijven bestaan. Het antwoord van de bewindslieden De minister wijst op het grote belang van culturele vorming. Cultuureducatie kan een enorme bijdrage leveren, niet alleen aan de vorming van kinderen maar ook aan sociale samenhang en integratie. Dat is erg belangrijk. Door persoonlijke vorming krijgt de bijdrage aan de samenleving op een andere manier gestalte. Daarom is het zo belangrijk dat het project Cultuur en School mogelijkheden biedt voor allerlei projecten waarbinnen jongeren kennis kunnen nemen van de Nederlandse cultuur en van de diversiteit van culturen in ons land. Om die reden vindt er op dit moment een gesprek plaats met de ISBO (Islamitische Scholen Besturen Organisatie) Het is de bedoeling dat ook die kinderen goed meedoen aan programma s voor kunst en voor erfgoed. Alle kinderen moeten kennismaken met kunst en cultuur. Het is inderdaad waar dat de sociaaleconomische positie van ouders daarin soms bepalend is. Autochtoon of allochtoon maakt vaak niets uit, het is echter wel van belang om in de gaten te houden op welke manier álle kinderen kennis kunnen maken met de rijkdom en de diversiteit van culturen in Nederland en met de aspecten van de Nederlandse cultuur. Er zijn inderdaad regionale verschillen. Die hebben te maken met het aanbod in de regio en met de belangstelling van de scholen. Dat is ook niet erg maar men moet wel gebruikmaken van wat er in de regio voorhanden is. Bij de vmbo-scholen is een goede start gemaakt met de invoering van CKV. De scholen zijn bezig met de Cordys Onderwijstrajecten en met Erfgoed Actueel. Deze krijgen een vervolg in het project Sporen. Vijf netwerken van scholen die gecoördineerd worden door een erfgoedinstelling gebruiken in dit project de culturele omgeving om de didactische ontwikkelingen een extra impuls te geven. Er wordt ook gewerkt aan een methode voor de beroepsgerichte leerweg voor het vakoverstijgend werken naar contacten met de omgeving. De cultuurprofielscholen vallen binnen de wet- en regelgeving. De inspectie ziet erop toe. Gymnastiek hoort bij de kerndoelen, dus die lessen horen gewoon gegeven te worden. De minister zal een en ander laten natrekken. Er is gekozen voor een werkwijze waarbij de autonome school aan zet is. Juist omdat een goede verbinding met het onderwijsbeleid van een school belangrijk is, moeten de scholen die vraag zelf formuleren. Zij Tweede Kamer, vergaderjaar , VIII, nr

6 worden daarbij gefaciliteerd en ondersteund met extra middelen uit het regeerakkoord. Cultuureducatie moet uiteindelijk verankerd worden. De aandacht voor cultuur moet niet geïsoleerd zijn maar geïntegreerd worden in het curriculum van de onderwijsorganisatie. Cultuureducatie kan op heel natuurlijke wijze in een aantal vakken geïntegreerd worden. Cultuur heeft een brede betekenis. Ook techniek en wetenschap behoren tot onze cultuur. Dat geldt ook voor het kennismaken met wetenschap en techniek. De scheiding op dat punt is dan ook niet terecht. De kerndoelen van de vakken moeten natuurlijk wel gehaald worden, maar het is fout als men zich vanuit de techniekwereld afzet tegen cultuur. Gezochte combinaties werken echter niet. De communicatie met de praktijk is essentieel. Er is wel een verschil tussen primair en voortgezet onderwijs. Bij het voortgezet onderwijs profileren de cultuurprofielscholen zich heel scherp. Scholen kiezen zelf op welke terreinen zij zich willen profileren. Bij bepaalde vmbo-scholen en scholen voor voortgezet onderwijs komt het profiel cultuur heel scherp naar voren. Men wil zich daarmee onderscheiden van de concurrenten in de regio. Scholen maken ook hun eigen keuzes als het gaat om innovatie. Uiteindelijk zijn er geen aparte budgetten meer omdat alles in de lumpsum terechtkomt. Er moet afgestapt worden van specifieke regelingen waarbij sprake is van een bundeling van geldstromen. De minister is geen voorstander van specifieke uitkeringen naast de lumpsumbekostiging. Autonomie moet op een andere manier geregeld worden. Er moet echter wel duidelijk gemaakt worden wat er van de scholen verwacht wordt in het kader van de lumpsum. Ook innovatie moet op een gegeven ogenblik ook vanuit de lumpsum komen. Aanjagen kan, maar uiteindelijk moet het in de school zelf verankerd zijn en niet blijvend gesteund worden met aparte subsidiestromen. Uiteindelijk moeten scholen in het schoolplan aangeven wat zijn op het punt van Cultuur en School willen bereiken. Daarop hebben de ouders, de belastingbetaler en de Kamer recht. Scholen geven op die manier ook aan waarop zij geïnspecteerd kunnen worden, maar de inspectie kan ook vragen wat een school doet om bepaalde doelen te halen. Daarbij horen kunst en cultuur natuurlijk ook. Alle activiteiten van het project Cultuur en School zijn zodanig opgezet dat onderwijs met en over cultuur een integraal onderdeel wordt van zowel onderwijsinhoud als schoolbeleid. Er zal worden aangegeven wat er vanuit de lumpsum gedaan moet worden. Daarin moet ook dit aspect een rol krijgen. De inspanningen zijn erop gericht dat cultuureducatie zodanig wordt verankerd dat ook straks na invoering van de lumpsum in het primair onderwijs, van die middelen daarvoor worden ingezet. Het is de bedoeling dat scholen en culturele instellingen een doorlopende leerlijn ontwikkelen waarin leerlingen kennis kunnen opdoen over en met kunst en cultuur. Dat is ook de reden dat het programma Cultuur en School vanaf 2004 geïntensiveerd wordt, met name ten gunste van het primair onderwijs. De minister wijst ook op de intensivering ten aanzien van de vernieuwde onderbouw voor het voortgezet onderwijs en de allianties tussen culturele instellingen en scholen. Zij is tevreden als alle jongeren in Nederland de kans wordt geboden om vanaf hun eerste jaar op de basisschool tot en met de afronding van hun schoolopleiding in ruime mate in aanraking te komen met kunst en cultuur. Het is nog beter wanneer scholen en culturele instellingen hierin structureel en constructief gaan samenwerken. Daarop is het beleid gericht. Er is dus nog veel te doen. Het is ook de bedoeling dit als een integraal punt mee te nemen bij het inspectietoezicht om het aan de hand van het jaarlijkse onderwijsverslag te kunnen blijven monitoren. Er zullen natuurlijk altijd verschillen zijn want de autonome school is immers het uitgangspunt. In het kader van de lumpsum wordt aangegeven aan welke punten aandacht moet worden besteed en dat moet terugkomen in het onderwijsverslag. Juist omdat het een onderdeel wordt van de inspectie, is het onderwerp van het debat. Tweede Kamer, vergaderjaar , VIII, nr

7 Het komt ook op kwaliteitskaarten te staan. De publieke verantwoording is geregeld. Op dit moment krijgen 700 scholen in het primair onderwijs 10,90 per leerling. Die regeling is uitgebreid. In gaan nog eens 30% van de basisscholen meedoen en in nogmaals 30%. De effecten van een en ander worden bekeken omdat uiteindelijk in het primair onderwijs een lumpsumbekostiging komt. Er wordt een nulmeting gedaan in De monitor is meerjarig. De nulmeting komt beschikbaar na april 2004 en zal inzicht geven in de huidige stand van zaken. De minister benadrukt dat zij voor de operationalisering afhankelijk is van de scholen. De scholen maken hun keuzes. Vanuit het project Cultuur en School kan beoordeeld worden wat er de komende tijd extra gebeurt, wat er met het geld gebeurt en of cultuureducatie in ruimte mate inhoud krijgt. Zij kan niet voorschrijven dat cultuureducatie op een bepaalde manier gestalte moet krijgen, maar zij wil wel zien wat er gebeurt en daarvoor is de monitoring. Op basis van die monitoring kan een gedachtewisseling plaatsvinden over de vraag of de resultaten stroken met de verwachtingen. Er zijn inderdaad gemeenten en provincies die bezuinigen op cultuurbudgetten. Dat is hun eigen verantwoordelijkheid. In het kader van het actieplan Cultuurbereik en het project Cultuur en School wordt behoorlijk geïnvesteerd in de binnenschoolse cultuureducatie en in het kader van het actieplan Cultuurbereik krijgt de amateurkunst veel aandacht. Een groot aantal gemeenten maakt combinaties met brede scholen waardoor zeker als het gaat om muziekscholen, ook op dat punt een relatie gelegd wordt met het onderwijs. De minister zegt toe om in de gesprekken met IPO en VNG daarvoor aandacht te vragen, maar wijst erop dat het is een eigenstandige verantwoordelijkheid van de medeoverheden. Zij hebben hun eigen taken en verantwoordelijkheden, zij hebben een eigen budget, zij hebben een algemene uitkering uit het Gemeentefonds die zij naar eigen goeddunken besteden. De rijksoverheid kan niet op de stoel van gemeenten en provincies gaan zitten. Zij kan wel zaken aan de orde stellen maar gemeenten niet verplichten om het beleid op een andere manier vorm te geven. Het centrale toezicht op de buitenschoolse cultuureducatie verdwijnt niet. Het wordt de verantwoordelijkheid van het veld zelf. In de vorige Cultuurnota werd voorgesteld dit bij de Onderwijsinspectie te leggen. Dat stuitte op ongelooflijk veel tegenstand. Het is immers een gemeentelijke/ provinciale sector met een eigen branchevereniging. Er is ook geen inspectie voor de schouwburgen of voor de bibliotheken. Wel wordt met een tijdelijke subsidie de ontwikkeling van de nieuwe systemen mogelijk gemaakt. De plannen van de Kunstconnectie en van het Platform voor amateurkunst zijn binnen. Bekeken wordt op welke manier deze gehonoreerd kunnen worden, maar dat zal altijd tijdelijk zijn. De discussie over de canon is heel interessant. De minister heeft uitgebreid met de staatssecretaris gesproken over het advies van de Onderwijsraad. Historische kennis is van belang, zowel van de goede als van de minder goede kanten uit het verleden. Er zijn zelfs gebeurtenissen die door de zuiderlingen anders beleefd worden dan door de Hollanders! Er ligt een voorstel van de commissie-de Rooij. Die commissie heeft de geschiedenis onderverdeeld in tien tijdvakken. De Rooij gebruikt het woord canon. Dat is een goed fundament om op verder te bouwen, overigens met respect voor de autonomie van de scholen. Er kan ook gekeken worden naar de link met cultuurhistorie, naar diversiteit, etc. De bewindslieden zullen de Kamer schriftelijk informeren hoe zij met dit voorstel denken om te gaan en welke procedure zij zich daarbij voorstellen. De minister gaat uit van de canon zoals die door De Rooij is gepresenteerd. Er moet geen dubbel werk gedaan worden. Zij is het met de Kamer eens dat hier een kans ligt en dat die benut moet worden met inachtneming van het voorstel van de commissie-de Rooij. Het staat buiten kijf dat Tweede Kamer, vergaderjaar , VIII, nr

8 daarin uiteraard ruimte moet zijn voor het onderwijs. Het onderwijs hoeft echter niet te wachten, men kan al een aantal dingen doen zonder dat iemand die allemaal gaat opschrijven. Er is al een aantal opleidingen op het gebied van cultuur. De proeftuin cluster kunst en cultuur is van start gegaan. Die is gericht op een aantal kwalificatieprofielen zoals artiest, medewerker marketing en communicatie, medewerker podiumtechniek. Als het allemaal goed loopt, kan in het studiejaar met echte experimenten gestart worden. Natuurlijk moet er niet opgeleid worden voor werkeloosheid. Het Platform MBO Kunstvakonderwijs heeft goed gekeken naar de ontwikkelingen in de beroepspraktijk, ook wat het arbeidsmarktperspectief betreft. Daar is de basis gelegd voor het opstellen van een beroepscompetentieprofiel. Dat moet uitmonden in een opleiding. Of het wordt aangeboden, hangt ook af van de onderwijsinstellingen. Die moeten echt kijken naar de regionale vraag en werkgelegenheid voor afgestudeerden. Het kan niet zo zijn dat het in elke mbo-opleiding wordt ingevoerd. Zeker op mbo-niveau is de link met de regionale arbeidsmarkt veel sterker dan op hbo-niveau. De docent vervult inderdaad een sleutelfunctie. Voor het voortgezet onderwijs zullen onder coördinatie van Cultuurnetwerk Nederland pilotprojecten gestart worden samen met de lerarenopleidingen, de universitaire lerarenopleiding en de VO-scholen. Het is de bedoeling om die aanstaande docenten reeds in een vroeg stadium vertrouwd te maken met de mogelijkheden van kunst en erfgoed in het onderwijs als middel in het onderwijs te verrijken. Bij het primair onderwijs ligt het iets anders. Daar zijn pilotprojecten gestart op de pabo s. Wat kun je doen met kunst en cultuur in het reguliere onderwijs?het is de bedoeling dat alle pabo s uiteindelijk meedoen. Dit is naast de creativiteitsvakken zoals die binnen de pabo s gestalte moeten krijgen. De minister stelt zich voor om over de ontwikkelingen rond de lerarenopleiding nog met de Kamer te spreken. De staatssecretaris is het niet eens met de opmerking dat de cultuurparticipatie niet toeneemt. Het museumbezoek van kinderen is juist toegenomen mede als gevolg van de vouchers, van het programma Cultuur en School en vanwege het feit dat de instellingen veel actiever omgaan met cultuureducatie. Door staatssecretaris Van der Ploeg is de beroemde 2%-regeling ingesteld in relatie tot cultuurinstellingen. Dat geld kon o.a. besteed worden aan educatieve projecten. Een en ander heeft geleid tot een toename van het bezoek aan culturele instellingen. Het echte langetermijneffect valt nu nog niet te meten omdat het project pas zes jaar loopt. Het aantal educatieve projecten en het aantal kinderen dat naar musea en kunstvoorstellingen gaat, groeit, mede als gevolg van de 2%-regeling. Als ouders cultuurbewust zijn, geven zij dit automatisch aan hun kinderen mee. Maar dat geldt andersom ook. Kinderen maken hun ouders cultuurbewust. De staatssecretaris wijst erop dat het bij de vouchers gaat het om geld voor cultuur en school. Het is lastig om dat aan te wenden voor gezinsarrangementen want dan wordt het geld in wezen beschikbaar gesteld voor de ouders. Het is wel goed als scholen de ouders betrekken bij allerlei cultuuruitingen, maar de staatssecretaris kiest er niet voor om dat in een financiële vorm te gieten. Het is geen zaak van wel of geen financiële ruimte, het gaat om een vrij principieel punt. Het geld moet aan onderwijs aan kinderen worden besteed en niet aan cultuurparticipatie van ouderen. De extra impuls voor het project Cultuur en School komt uit de 700 mln voor kenniseconomie en onderwijs. Er wordt al heel veel geld aan cultuur besteed, ongeveer 680 mln. Er wordt ook veel geld uitgegeven om de kosten voor het cultuurbezoek omlaag te brengen. Het blijkt ook dat als kinderen actief worden, zij de ouders meetrekken! Dan ontstaat er dus een gezinseffect en dat is fantastisch. Als niet al het voor de vouchers beschikbare geld besteed wordt, wordt dat zeker weer besteed aan cultuur en onderwijs aan kinderen. Op het moment dat het besteed wordt aan de Tweede Kamer, vergaderjaar , VIII, nr

9 ouders, kan het niet meer besteed worden aan kinderen. Het moet echt besteed worden binnen het onderwijs. Er wordt alles aan gedaan om de voucherbesteding omhoog te krijgen. Het werkt bij kinderen van 16 jaar niet als je zegt: ga toch naar de schouwburg want dat is zo goed voor je. Het werkt wel als je zegt: laat geen geld liggen. Het is een communicatie-instrument. Als zij eenmaal gaan, zijn zij heel blij. Maar er moet een andere communicatiestrategie gekozen worden om hen die drempel over te laten gaan dan «het is zo goed voor je». Bij scholen met een beleid voor de besteding van de vouchers, is sprake van een toepassing van 100%. Daar zie je ook een hoge besteding van docenten. Er zijn echter ook scholen met een relatief lage besteding en daar is sprake van een lage besteding van docenten. Het feit dat er geen volledige besteding is, wordt daardoor veroorzaakt. Het varieert van 100% tot 50%. Dat heeft te maken met de autonomie van de school. De waarde van de vouchers blijft gelijk. In het randstedelijk gebied loopt men achter bij de besteding van de vouchers terwijl de regio vooroploopt. In de provincie Groningen bijvoorbeeld is een actief bestuur en is er een actieve samenwerking van de verschillende partijen. Er is een systematisch beleid vanuit de verschillende gemeenten en vanuit de provincie. Bovendien is er een enorm actieve en ambitieuze ondersteuningsstructuur. Het samenspel tussen cultuurinstellingen, het voucherbeleid, het CKV-beleid en het beleid in het kader van Cultuur en School is ontzettend belangrijk. Op het moment dat dit allemaal bij elkaar komt, zie je enorme resultaten. Als mensen er niets mee doen, gaat het niet goed. Het beleid is erop gericht om de aanwezige potentie optimaal te benutten. Het project Cultuur en School speelt daarbij een belangrijke rol. Het is moeilijk te stellen dat de zwartescholenproblematiek in de grote steden remmend werkt op het cultuurbeleid omdat men eerst aan de andere problemen wil werken. Vanuit de cultuurinstellingen geredeneerd, vinden er ook in de grote steden heel veel culturele schoolactiviteiten plaats. Met name de grote instellingen hebben allemaal een zeer fors beleid op dat punt. Die bereiken een bepaald aantal scholen, maar zij kunnen niet alle scholen in zo n grote omgeving bereiken. In de regio gaat het om een relatief overzichtelijk aantal scholen. Een museum in zo n regio heeft dus een overzichtelijk netwerk, kan goede afspraken maken, het is allemaal kleiner en fijner. Omdat het allemaal zo netwerkgevoelig is, kan een en ander in de regio gemakkelijker opgebouwd worden. Het cultuuraanbod is even duur in de regio als in de stad. Er zijn echter scholen die kiezen voor een amateur-voorstelling en er zijn scholen die kiezen voor een voorstelling van het educatieproject van de toneelgroep Amsterdam. De toneelgroep Amsterdam is natuurlijk duurder dan een amateur-gezelschap. Volgens Berenschot is er sprake van een bezuiniging van 15 mln door de medeoverheden. De staatssecretaris merkt op dat op het Actieplan Cultuurbereik geen euro bezuinigd is omdat zij daarmee een signaal wilde geven aan VNG en IPO dat het haar ernst is op het lokale en regionale niveau. Dat heeft ook gewerkt. De rijksoverheid heeft bezuinigd maar ook extra geïnvesteerd: 20 mln in de film, eenmalig 20 mln in het erfgoed en door tussenkomst van de Kamer is er nog 10 mln bijgekomen. Netto is het budget voor de cultuur in Nederland verhoogd. Het is echter niet mogelijk om in te grijpen in de keuzen die op lokaal niveau worden gemaakt. In de bestuurlijke overleggen kan wel serieus aandacht gevraagd worden voor dit probleem. In de commissie cultuur van VNG en IPO zijn ook zorgen geuit, maar de commissie kan geen 468 democratieën beïnvloeden. In het kader van het project Cultuur en School komt er elk jaar geld bij. Scholen die erin zitten, kunnen erin blijven voor de looptijd van het traject. Die projecten lopen soms twee jaar. Het is niet zo dat zij elk jaar opnieuw moeten meedingen naar dat geld. Er komen ook steeds nieuwe scholen bij. Het is een getrapt systeem. Tweede Kamer, vergaderjaar , VIII, nr

10 De staatssecretaris gaat samen met staatssecretaris Rutte aan de slag over het kunstvakonderwijs op universitair en hbo-niveau. Het curriculum van het basis- en voortgezet onderwijs sluit niet naadloos aan op vraag en aanbod. Het is nog volop in ontwikkeling. Het Actieplan Cultuurbereik beperkt zich niet tot 30 grote steden. Het is wel een belangrijk cohort maar daarnaast gaat er ook geld naar de provincie en die zorgt voor een gerichte inzet in de overige steden en dorpen. Goede plannen buiten de grote steden krijgen ook een volwaardige kans. Bij de inspectie buitenschoolse cultuureducatie ging het oorspronkelijk om een budget van Op dit moment vindt overleg plaats over de vraag op welke wijze dat geld gedeeltelijk kan worden herbesteed, uitgaande van zelfregulering. Het is echter een tijdelijke situatie. De staatssecretaris meent dat met een tijdelijke impuls hetzelfde resultaat kan worden bereikt. De minister zegt toe binnen enkele weken te komen met een standpunt over de canon en daarbij expliciet in te gaan op het meenemen van cultuur in de canon. De voorzitter van de vaste commissie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Cornielje De griffier van de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, De Kler Tweede Kamer, vergaderjaar , VIII, nr