Vicieuze cirkel doorbreken
|
|
- Willem Verstraeten
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Vicieuze cirkel doorbreken Vicieuze cirkel doorbreken Zwaar verslaafde ouders van jonge kinderen en zwangere vrouwen krijgen in Gezinskliniek De Borch in
2 Eelderwolde een allerlaatste kans op een toekomst zonder drank en drugs.,,ik zou mijn zoontje kwijt raken. Dat wilde ik niet.''ongeveer negen maanden verblijven ouders met kinderen in de Gezinskliniek De Borch in Eelderwolde. Er moet worden afgerekend met de gevolgen van jarenlange verslaving. Elke dag opnieuw werken de bewoners intensief aan een nieuwe toekomst. ARTIKELINFORMATIE 13 SEPTEMBER OM 14:48 UUR DVHN Het is een doorsnee nazomerdag in Gezinskliniek De Borch. De kinderen van de veertien bewoners zijn net vertrokken naar de basisschool in de buurt of de eigen crèche van de kliniek van Verslavingszorg Noord Nederland (VNN). De Borch in Eelderwolde is de enige plek in Nederland die behandeling biedt aan zwangere vrouwen en aan ouders met kleine kinderen. De mannen en vrouwen hebben ernstige en langdurige verslavingsproblemen. Ze komen uit alle delen van het land en verblijven er vrijwillig. Al voelt dat niet voor iedereen zo. Een opname weigeren kan vergaande gevolgen hebben: het volledige verlies van zeggenschap over de kinderen, huisuitzetting of de tenuitvoerlegging van een gevangenisstraf.
3 De bewoners zijn zwangere vrouwen die tot ruim na de bevalling in de kliniek blijven, alleenstaande ouders en stelletjes. Zoals Ed Wolters (33) en zijn exvriendin Janine (28) uit Den Bosch. De Brabander vertelt dat hij een verrot leven' heeft gehad. Hij is als 6-jarige door zijn ouders uit huis gezet en in een internaat beland.,,mijn ouders hadden al twee oudere kinderen en hadden geen zin om voor mij te zorgen.'' De vriendin van Ed raakte ongewenst zwanger.,,we waren allebei zwaar verslaafd aan ghb, speed, coke en heroïne. We wilden de baby laten weghalen. De afspraak bij de abortuskliniek hebben we twee keer gemist, gewoon vergeten. We waren compleet van de wereld. Uiteindelijk hebben we het kind maar laten komen.'' Ed heeft heel vaak in de gevangenis gezeten. Hij dealde drugs en handelde in gestolen spullen.,,ik had wel normen. Een gestolen fiets met een kinderzitje of een kinderfiets wilde ik niet verkopen.''
4 Ed en zijn vriendin hebben in de kliniek hun relatie verbroken. Het voormalige liefdeskoppel verblijft nu vijf maanden met hun 4-jarige dochter in De Borch.,,We waren geen verantwoordelijke ouders, zwierven van hot naar her. Het liep totaal uit de hand.'' Strak geregeld Het dagelijkse programma door de week is in de gezinskliniek altijd hetzelfde. Eigenlijk net als bij een gewoon gezin. Het is gestructureerd, strak geregeld. Totaal anders dan het chaotische leven dat de bewoners jarenlang als (zwervende) verslaafden hebben geleid. De bewoners staan 's morgens op tijd op om hun kinderen klaar te maken voor school of crèche. Zijzelf hebben de hele dag therapie en behandelingen, individueel of met de groep.
5 Ook samen ontbijten, koffiedrinken, schoonmaken, koken en eten staat ingepland. Wie van het programma wil afwijken, moet toestemming vragen en een heel goede reden hebben. Bewoner Ed Wolters is deze week ploegleider. Hij moet regelen dat de taken onderling goed worden verdeeld en controleren of deze goed worden uitgevoerd. Medewerkers van alle disciplines van de gezinskliniek komen aan het begin van de werkdag in de personeelsruimte bijeen om kort door te nemen wat er voor de bewoners op het programma staat en welke afspraken nog ingepland moeten worden. Ze bespreken of er tijdens de avond en de nacht nog bijzondere dingen zijn gebeurd. Deze ochtend nemen negen collega's, sociotherapeuten, hoofdbehandelaars, de creatief therapeut, een crècheleidster en de secretaresse samen de agenda door van alle gezinnen en alleenstaande ouders.
6 Er moeten praktische zaken geregeld worden voor en met de bewoners. Een van de sociotherapeuten gaat met een nieuwe bewoonster, een Rotterdamse vrouw die twintig weken zwanger is, voor controle naar de gynaecoloog in het Martini Ziekenhuis in Groningen. Twee bewoners hebben geen inkomen. Ze hebben geen uitkering, niets.,,ze lenen nu geld. Dat moet snel geregeld worden'', zegt een medewerkster. Tussen de praktische afspraken door zijn er behandelingen en vaste gezamenlijke dagmomenten. Bij de koffie vanmorgen trakteert Maarten Bos (24) op zelfgemaakt appelgebak. Hij heeft het eerste traject in de gezinskliniek doorlopen. Ongeveer vijf weken zit hij met zijn 3-jarige dochter in de kliniek in Eelderwolde. De vader en het meisje mogen om dat te vieren allebei met verf hun handafdruk op de muur zetten. Gezinskliniek De Borch is sinds 2013 in nieuwbouwwijk Ter Borch (tegen de
7 zuidrand van de stad Groningen) gevestigd. De kliniek bestaat twintig jaar. Ouders met kinderen tot de basisschoolleeftijd kunnen er terecht. Het begon ooit met De Herberg, een verbouwde boerderij in Nooitgedacht bij Rolde. Later kwam De Lage Kamp in Paterswolde. Clean De bewoners komen clean binnen in De Borch, vertelt Ingrid Willems, psychiater en hoofdbehandelaar van de volwassenen. Het afkicken gebeurt tijdens een opname van ongeveer een week in de nieuwe VNN-kliniek Vossenloo in Eelde. Willems legt uit dat de behandeling erop is gericht om de bewoners en de kinderen na de opname zonder middelengebruik zo zelfstandig mogelijk te kunnen laten functioneren in de maatschappij.,,bij binnenkomst zijn ze niet of nauwelijks in staat om voor zichzelf en de kinderen te zorgen.''
8 De kinderen hebben meestal veel ellende meegemaakt en bijna zonder uitzondering een ontwikkelingsachterstand in taal en motoriek.,,door de verslaving tonen ouders weinig gevoel naar de kinderen. Ze staan continu onder stress en worden volledig opgeslokt door het gebruik van verdovende middelen. Van opvoeden komt al helemaal niets terecht. De ouders gedragen zich inconsequent en stellen geen grenzen. Ze zijn zelf grenzeloos en hebben voor zichzelf ook weinig gevoel.'' De gezinskliniek werkt met pedagogische ondersteuning en verschillende therapiëen aan het herstel van de band tussen de ouders en de jonge kinderen. De groepsdynamiek, het dagelijkse gebeuren, is daarbij ook belangrijk. Verder krijgen bewoners en de kinderen individuele therapie.,,de meeste van deze voormalig zwaar verslaafde mensen hebben een moeilijke jeugd gehad met verwaarlozing, trauma's, mishandeling, seksueel misbruik. Ze hebben psychische problemen. Drank en drugsgebruik onderdrukken de ellende. Het is een keihard gevecht te leren om clean van het leven te genieten.''
9 De behandeling slaat, zo zegt Willems, bij relatief veel zwaar verslaafden aan.,,er zijn zeker mensen die terugvallen in drugs- of alcoholgebruik. Een verslaving is hardnekkig, zeker als deze er jaren is geweest. Als ex-verslaafden het moeilijk hebben, is de verleiding groot om toch weer naar de drank en of drugs te grijpen.'',,wij proberen de vicieuze cirkel te doorbreken. De behandeling is ook sterk gericht op de kinderen, om te zorgen dat zij niet dezelfde fouten maken als hun ouders. Verslavingen worden vaak van generatie op generatie doorgegeven. Onze aanpak lijkt te werken. Uit cijfers blijkt dat onze kinderen' minder kampen met verslavingsproblemen dan leeftijdsgenoten van verslaafden die niet in de gezinskliniek zijn geweest.'' 'Drugsverslaagde kan geen goede moeder zijn'
10 De 27-jarige Sandra Wanders onderging met haar zoon een zeer intensieve behandeling in Gezinskliniek De Borch. De ex-harddrugsverslaafde woont sinds een paar maanden met haar zoontje Mike (9), onder begeleiding, buiten de kliniek in Groningen.,,Ik was blij dat ik weg mocht uit de kliniek en met mijn zoon een eigen huisje kreeg. Het is ook eng. Ik moet het nu zelf doen, mijn leven opbouwen. Het gaat lukken. Daar vertrouw ik op. Het is wel moeilijk hoor.'' Sandra is meer dan tien jaar zwaar verslaafd geweest, nu is ze bijna twee jaar clean. Familie of vrienden buiten het drugscircuit heeft de jonge vrouw bijna niet. Zonder ondersteuning van hulpverleners zou ze het niet redden, zegt zij. Sandra zit in het nazorgtraject. Om de twee weken komt zij terug in de kliniek voor een gesprek met een behandelaar en om te praten met andere exverslaafde moeders, ook vrouwen die zwanger in de kliniek kwamen.,,ik heb
11 die gesprekken echt nodig. De angst om terug te vallen, is er altijd. Ik moet bezig blijven, anders kan het fout gaan. Dat weet ik. Ik ga vrijwilligerswerk doen bij demente bejaarden en ik ben druk met mijn zoontje. Ik doe veel samen met hem. Vroeger nooit.'' Een normaal leven, met alledaagse dingen als school, werk, hobby's, vakantie, en een gezinsleven heeft Sandra nooit eerder gehad. Vanaf haar dertiende stond alles in het teken van drugs regelen en gebruiken. Ze leefde met zwervers, dealers, pooiers, criminelen en andere junks. Huilbaby,,Toen ik 19 jaar was en mijn kindje kreeg, ben ik een tijdje gestopt met drugs. Maar het was een huilbaby. Ik kon daar niet mee omgaan. Een blowtje moet kunnen, dacht ik. Het ging al snel weer helemaal mis met de drugs. Dat kwam ook doordat mijn moeder plotseling overleed. Ze kreeg een hartaanval waar ik
12 bij was.'' De jonge moeder vluchtte terug in de harddrugs.,,ik gebruikte speed om mijn verdriet niet te voelen. Net als toen ik als jong meisje met drugs begon. Ik heb absoluut geen leuke kindertijd gehad. Mijn vader, die inmiddels ook is overleden, was alcoholverslaafd. Hij was agressief. Thuis hield ik het niet uit. Ik ging als tienermeisje om met oudere jongens in het dorp. Het waren foute vrienden uit het drugscircuit. Ik begon jointjes te roken en met pillen en cocaïne. Eigenlijk was ik direct verslaafd.'' Ze ging zwerven en deed alles om aan geld voor drugs te komen, ook nadat haar baby was geboren.,,ik heb in de prostitutie gezeten. Ik had klanten in een werkhuis. Het was gewoon een huis, waar mannen kwamen voor betaalde seks. Een pooier regelde alles. Hij regelde klanten, plaatste een seksadvertentie bij De Speurders in de krant. Hij regelde het geld en de drugs en oppas voor mijn kindje. Soms moest ik wel met twintig mannen per dag seks hebben. Het boeide me niet. Ik was constant high. Mijn ontbijt en mijn avondeten bestonden uit drugs.'' Sandra heeft een reeks mislukte behandelingen en afkickpogingen achter de rug. Als puber zat ze al in een verslavingskliniek voor jongeren. De opname in de De Borch was voor haar de laatste kans. Jeugdzorg dreigde haar kind in een pleeggezin te plaatsen.,,ik zou mijn zoontje misschien voor altijd kwijt raken. Dat wilde ik niet. Een familielid van mij zorgde vaak voor hem. Ik wilde dat zij voogd werd, dat kon niet. Door met mijn zoontje samen naar de kliniek te gaan, kon ik hem bij me houden.'' Ze ging een week naar de verslavingskliniek in Groningen om eerst lichamelijk af te kicken van de drugs. Het was een overgang die niet gemakkelijk was.,,ik was heel erg depressief toen ik in de gezinskliniek kwam. Voor mij hoefde het allemaal niet meer. Ik had helemaal geen zin. Zeker de eerste periode wilde ik weglopen.'',,in de kliniek zijn ze heel erg streng. Je moet je aan de regels houden. In het begin heb je totaal geen privileges. Ik mocht niet eens alleen naar buiten. Voor alles moet je toestemming vragen. Later snap je dat ze streng moeten zijn,
13 zodat je structuur en stabiliteit in je leven krijgt.'',,in De Borch heb ik geleerd om oprecht van mezelf te houden en om een echte moeder te zijn voor mijn zoon. Ik wist niets van opvoeden. Pas hier heb ik een band met hem opgebouwd. Ik leerde grenzen stellen en hoe ik met hem moest spelen. Eerst deed ik alles op de automatische piloot. Ik had geen enkel gevoel naar mijn kind toe.'' Maatje Via behandelingen en therapieën heeft Sandra, zoals ze zegt, handvatten gekregen om terugval in de verslaving te voorkomen.,,omdat ik geen huis kon vinden, ben ik langer in de kliniek gebleven. Ik had heel veel aan creatieve en bewegingstherapie. Het contact met de andere bewoners is heel belangrijk geweest. Als je binnenkomt, krijg je een maatje dat je helpt om te wennen. Later heb ik anderen geholpen.''
14 ,,Ik kwam hier als bang meisje. Door mijn tijd in De Borch voel ik me krachtiger als vrouw en als moeder. Ik moet nog laten zien dat ik het vol kan houden. Het is niet alleen de drugs. Ik was ook verslaafd aan aandacht en geld van mijn klanten. Achteraf zie ik dat het belachelijk was. De klanten kwamen alleen voor seks en al het geld ging naar mijn pooiers. Die hebben miljoenen aan mij verdiend. En ik zit in de schulden.'' De kliniek leerde haar simpele dagelijkse dingen.,,ik durfde niet eens met mijn zoon aan de wandelvierdaagse mee te doen. Ik dacht: als iemand tegen me praat, wat moet ik dan zeggen? In de kliniek hebben we een rollenspel gedaan, waarbij ik met een therapeut de vierdaagse liep.'' Sandra schiet in de lach. Even. Dan is ze serieus. Haar emoties worden niet meer onderdrukt door drugs. Alles komt heftig binnen. Verdriet, twijfels. Ze heeft schuldgevoelens naar haar kind.,,een drugsverslaafde kan geen goede moeder zijn.'' Diep van binnen is ze boos op haar vader die haar kindertijd heeft verpest en op de pooiers die haar misbruikten.,,ik probeer niet te veel terug te kijken. Dat heeft geen zin. Ook dat heb ik in De Borch geleerd. Ik moet naar de toekomst kijken. Mijn verleden kan ik niet veranderen.'' De namen van de (ex-)bewoners zijn uit privacyoverwegingen gefingeerd. TEKST DANIËLLE MOLENAAR FOTO'S KEES VAN DE VEEN Reacties
GEZINSKLINIEK DE BORCH
Voor cliënten GEZINSKLINIEK DE BORCH WAT IS DE BORCH? De Borch is een gezinskliniek voor de behandeling van verslaafde zwangere vrouwen (met of zonder partner) en verslaafde ouders met kinderen. 2 GEZINSKLINIEK
Nadere informatieGeweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders. huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26. 5 cent per minuut
Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders Grafisch ontwerp: Ontwerpstudio 2 MAAL EE Bij huiselijk geweld tussen (ex-)partners worden kinderen vaak over het hoofd gezien. Toch hebben
Nadere informatieDe weg naar mijzelf. Interview met Lana door Ghadisha
De weg naar mijzelf Interview met Lana door Ghadisha 'Mijn naam is Lana en ik ben nu 39 jaar. Ik vertel hier over mijn levensverhaal, omdat ik anderen wil laten zien dat het mogelijk is om je leven te
Nadere informatieInhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197
Inhoud Aan jou de keuze 7 D/2012/45/239 - isbn 978 94 014 0183 8 - nur 248 Tweede druk Vormgeving omslag en binnenwerk: Nanja Toebak, s-hertogenbosch Illustraties omslag en binnenwerk: Marcel Jurriëns,
Nadere informatieMoeder worden, moeder zijn
Moeder worden, moeder zijn Uitgeverij Eenvoudig Communiceren Postbus 10208 1001 EE Amsterdam Telefoon: (020) 520 60 70 Fax: (020) 520 60 61 E-mail: info@eenvoudigcommuniceren.nl Website: www.eenvoudigcommuniceren.nl
Nadere informatieBrijder Verslavingszorg Hoofddorp
Ons Team Ons team is zeer divers. We bestaan uit het secretariaat, psychologen, maatschappelijk werkers, sociaal psychiatrisch verpleegkundigen, cognitief gedragstherapeutisch werkers, ervaringsdeskundigen,
Nadere informatieBen jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!
Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw
Nadere informatieEIGEN BLOED Over moeders die hun kind afstaan ter adoptie
EIGEN BLOED Ik zie het koppie al, zegt de huisarts tegen de dertienjarige Henny Paniek Ze kwam bij hem vanwege buikpijn Dan gaat alles razendsnel Met een ambulance wordt Henny naar het ziekenhuis gebracht
Nadere informatieJEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen +
> vooruitkomen + Hulp na seksueel misbruik JEUGDIGEN Heb jij seksueel misbruik meegemaakt of iemand in jouw gezin, dan kan daarover praten helpen. Het kan voor jou erg verwarrend zijn hierover te praten,
Nadere informatieDe muur. Maar nu, ik wil uitbreken. Ik kom in het nauw en wil d r uit. Het lukt echter niet. De muur is te hoog. De muur is te dik.
De muur Ik heb een muur om me heen. Nou, een muur? Het lijken er wel tien. En niemand is in staat om Over die muur bij mij te komen. Ik laat je niet toe, Want dan zou je zien Hoe kwetsbaar ik ben. Maar
Nadere informatieik? Houd je spreekbeurt over GGNet
ik? Houd je spreekbeurt over GGNet 1 Houd je spreekbeurt over GGNet Krijg je zelf hulp van GGNet Jeugd? Of je vader/moeder/broer(tje)/zus(je) of iemand anders die je kent? Werkt één van je ouders bij GGNet?
Nadere informatieMeld. seksueel misbruik. aan de commissie-samson
Meld seksueel misbruik aan de commissie-samson Help ons Mijn naam is Rieke Samson en ik wil je vragen om ons te helpen bij het onderzoek naar seksueel misbruik van kinderen en jongeren. Zelf ben ik voorzitter
Nadere informatie0-3 maanden zwanger. Zwanger. Deel 1
Zwanger Ik was voor het eerst zwanger. Ik voelde het meteen. Het kon gewoon niet anders. Het waren nog maar een paar cellen in mijn buik. Toch voelde ik het. Deel 1 0-3 maanden zwanger Veel te vroeg kocht
Nadere informatieSlachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg
Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt
Nadere informatieU in het middelpunt Die migraine hè Levenservaring verzilveren
Welzijn op recept Welkom bij SWOA. Uw huisarts heeft u met ons in contact gebracht. De dokter kan u op dit moment geen passende behandeling (meer) bieden. Toch voelt u zich niet lekker, of heeft u pijn.
Nadere informatieInformatie en advies voor ouders
Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders 1 2 Wist u dat de gevolgen van het zien of horen van geweld in het gezin net zo groot zijn als zelf geslagen worden? Ook als het geweld gestopt
Nadere informatieGeweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders
Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders Bij huiselijk geweld tussen (ex) partners worden KINDEREN vaak over het hoofd gezien. Toch hebben zij meer in de gaten dan u denkt. Dit kan
Nadere informatieHoofdstuk 1. namelijk afschuwelijke dingen! Daders zijn soms zo creatief en geslepen, daar kunnen we ons maar amper een voorstelling bij maken.
Hoofdstuk 1 Het beestje bij de naam Wat gebeurt er precies? In dit hoofdstuk wil ik graag stilstaan bij geweld en misbruik en wat het precies is. We hebben hier allemaal onze eigen ideeën over. Schelden,
Nadere informatieAlvast bedankt voor het invullen!
Deze vragenlijst gaat over jongeren die steun of hulp geven aan een familielid. Wij zijn erg benieuwd hoeveel jongeren er binnen onze school steun of hulp geven en hoe zij dit ervaren. De vragenlijst is
Nadere informatieFOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.
PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een
Nadere informatieGezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft
Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Zorgen en vragen 1 Gezinsinterventie 2 Tien praktische
Nadere informatieWoorden en Beelden voor Kinderen
Woorden en Beelden voor Kinderen Mama en Aaron waren 1 jaar gelukkig samen toen ze een zoontje kregen, Nico. Toen Nico 1,5 jaar was besloten mama en Aaron om niet meer bij elkaar te blijven omdat ze veel
Nadere informatieHet is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.
De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.
Nadere informatieMEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Leren & Werken
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Leren & Werken Steeds opnieuw raak ik mijn baan kwijt. Waar ligt dat nou aan? Welke vervolgopleiding zou iets voor mij zijn? Is er voor mij extra ondersteuning
Nadere informatieIs iemand in jouw omgeving verslaafd?
Is iemand in jouw omgeving verslaafd? Verslaafd aan Jou ondersteunt en informeert de omgeving van verslaafden. Vaak gaat alle aandacht uit naar de verslaafde en daardoor wordt soms niet gezien dat familie
Nadere informatieTraining - Begeleiding - Coaching BALANS DE BAAS VOOR VROUWEN DIE MAMA ZIJN OF WORDEN
Training - Begeleiding - Coaching BALANS DE BAAS VOOR VROUWEN DIE MAMA ZIJN OF WORDEN HERKEN JE DIT? Heb je steeds het gevoel het net niet goed genoeg te doen voor iedereen? Zijn de dagen te kort voor
Nadere informatieKOPPen bij elkaar en schouders eronder. Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen
KOPPen bij elkaar en schouders eronder Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen Mama, waarom huil je? Mama, ben je nu weer verdrietig? Papa, gaan we naar het zwembad? Waarom niet?
Nadere informatieGedwongen opname met een IBS of RM *
Gedwongen opname met een IBS of RM * Informatie voor cliënten Onderdeel van Arkin Inleiding In deze folder staat kort beschreven wat er gebeurt als u gedwongen wordt opgenomen. De folder bevat belangrijke
Nadere informatieAan de slag met de Werk Ster!
Aan de slag met de Werk Ster! Werk Ster Copyright EgberinkDeWinter 2013-2014 Werk Ster Stappen naar werk De Werk Ster helpt je duidelijk te krijgen waar jij op dit moment staat op weg naar werk. Je krijgt
Nadere informatieOpGroeieN. OpGroeieN. DaT doen We in Best SaMen! Beste Betsy geeft antwoord op al je vragen over opvoeden en opgroeien
OpGroeieN OpGroeieN DaT doen We in Best SaMen! DaT doen We in Best SaMen! Beste Betsy geeft antwoord op al je vragen over opvoeden en opgroeien Beste Betsy is het Centrum voor Jeugd en Gezin in Best. Niet
Nadere informatieamersfoort Hoe bereik ik CJG Amersfoort?
amersfoort Folder voor ouders van 0-8 jarigen Bezoekadres Heiligenbergerweg 36, 3816 AK Amersfoort T 033 47 94 000, E info@cjgamersfoort.nl I www.cjgamersfoort.nl carta U kunt binnenlopen bij CJG Amersfoort.
Nadere informatieThuisbegeleiding: Een praktische vorm van begeleiding
Een praktische vorm van begeleiding Thuiszorg Thuisbegeleiding: 1 Thuisbegeleiding: Een praktische vorm van begeleiding Soms kunnen mensen hun problemen niet alleen aan 2 In deze folder Thuisbegeleiding
Nadere informatieHET VERHAAL VAN KATRIN
HET VERHAAL VAN KATRIN Katrin begon heroïne te gebruiken toen ze ongeveer 12 was. In het begin deed ze dat nog af en toe. We hadden er niet genoeg geld voor. Door een ingrijpende gebeurtenis ging ze steeds
Nadere informatieAfstand ter adoptie. Astrid Werdmuller
Afstand ter adoptie Astrid Werdmuller 1 Disclosure belangen Astrid Werdmuller en Annette van Hulst (Potentiële) belangenverstrengeling: geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven:
Nadere informatieDOSSIER >>> Wat is een. goede papa? DOSSIER
DOSSIER >>> Wat is een DOSSIER goede papa? 42 PSYCHOLOGIES MAGAZINE april 2014 Beter in je vel op het werk Nu de strenge maar afwezige vader definitief heeft afgedaan is het voor papa s zoeken naar een
Nadere informatierijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005
rijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005 Provided by Fanart Central. http://www.fanart-central.net/stories/user/fightgirl91/21803/rijm Chapter 1 - rijm 2 1 - rijm Gepaard
Nadere informatieEerste nummer. Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie. Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik.
juni 2014 Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie Eerste nummer Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik. INHOUD juni 2014 Eten als een kind Op kamers
Nadere informatieNatuurlijk heb je ideaalbeelden. Maar wij wisten allang dat die. niet kloppen OOK
Natuurlijk heb je ideaalbeelden. Maar wij wisten allang dat die niet kloppen 82 bijzonder kleinkind Ingrid & Meindert werden onverwacht oma & opa Onze dochters warenzorgeloze tieners totdat ze zwanger
Nadere informatieEikenhorst (kliniek) Informatie voor patiënten. Eikenhorst
Eikenhorst (kliniek) Informatie voor patiënten Eikenhorst Je komt mogelijk binnenkort op Eikenhorst. Daar is alles anders en nieuw vergeleken met waar je nu woont. Om je te laten wennen aan al dat nieuwe,
Nadere informatieZingeving op MAAT. Wat zijn de effecten van aandacht voor levensvragen en hoe meet je dat?
Zingeving op MAAT Wat zijn de effecten van aandacht voor levensvragen en hoe meet je dat? Hoe maken we het hard? Aandacht voor levensvragen en ouderen in zorg en welzijn Expertisenetwerk Levensvragen en
Nadere informatieGevaarlijke liefde. Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Ik geloof dat hij Ramon heet!
Gevaarlijke liefde Gevaarlijke liefde In de pauze Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Als je verliefd wordt ben je in de wolken. Tegelijk voel je je
Nadere informatieEen gelukkige huisvrouw
Een gelukkige huisvrouw Voordat ik zwanger was, was ik een gelukkige huisvrouw, ik had alles wat ik wilde. En daarvoor hoefde ik geen dag te werken. Want werken, dat deed mijn man Harry al. Harry zat in
Nadere informatieDe PAAZ, wat is dat? Informatie voor kinderen van 8 tot 12 jaar
De PAAZ, wat is dat? Informatie voor kinderen van 8 tot 12 jaar De afgelopen weken was het niet zo leuk bij Pim thuis. Zijn moeder lag de hele dag in bed. Ze stond niet meer op, deed geen boodschappen
Nadere informatieVroeg Interventiedienst Drugs
VRIND Vroeg Interventiedienst Drugs Als aan ouders gevraagd wordt wat hun grootste bekommernissen zijn voor hun kinderen in de toekomst, dan scoort 'drugs' zeer hoog. Ouders maken zich zorgen over drugs.
Nadere informatieTaboe. Door mijn verhaal te vertellen wil ik graag het taboe verbreken, dat heerst over mensen die getraumatiseerd zijn door hun verleden.
Taboe Door mijn verhaal te vertellen wil ik graag het taboe verbreken, dat heerst over mensen die getraumatiseerd zijn door hun verleden. Sommigen hebben er angst-, dwangmatige of psychische stoornissen
Nadere informatieIndividueel Transitieprofiel voor jongeren
Individueel Transitieprofiel voor jongeren Naam Datum van invullen : : A. ZIEKTE EN GEZONDHEID 1. Ik kan mijn aandoening goed beschrijven. 2. Ik begrijp wat mijn arts vertelt. 3. Ik weet welke medicijnen
Nadere informatieVan sondevoeding naar marsepein
Van sondevoeding naar marsepein Eerste druk, 2013 2013 Nelleke van Doodewaard Corrector: Anneke van Heusden isbn: 9789048430765 nur: 402 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel
Nadere informatieNaam: Mariska v/d Boomen. Klas: TG2C. Datum: 25 Juni. Docent: Van Rijt. Schrijfverslag.
Naam: Mariska v/d Boomen. Klas: TG2C. Datum: 25 Juni. Docent: Van Rijt. Schrijfverslag. Onze vragen: 1. Wanneer bent u met uw schrijfcarrière begonnen? 8 jaar geleden ben ik begonnen met het schrijven.
Nadere informatieMijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd
Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen
Nadere informatieU schrijft ook dat wij Belgen bang zijn voor elkaar. Hoezo?
Wablieft praat met Paul Verhaeghe De maatschappij maakt mensen ziek Materieel hebben we het nog nooit zo goed gehad. De meesten van ons hebben een inkomen, een dak boven ons hoofd Toch voelen veel mensen
Nadere informatieEerst wat algemene gegevens. Vragen over je lichaam. 1. In welke klas zit je?
Eerst wat algemene gegevens. 1. In welke klas zit je? 2. Bij wie woon je de meeste dagen van de week? Je mag één antwoord geven. Ik woon: Bij mijn vader en moeder (samen) Ongeveer de helft van de tijd
Nadere informatieGemaakt door: Kelly.
De kanjertraining. Gemaakt door: Kelly. Inhoud. Inhoud. 1 Inleiding. 2 Wat is de Kanjertraining? 3 Hoe en wanneer is de Kanjertraining ontstaan? 4 Wanneer ga je naar de Kanjertraining? 6 Welke stappen
Nadere informatieANALYSIS van interviews met dak- en thuisloze jongeren NEDERLAND. Samenvatting van belangrijkste uitkomsten
ANALYSIS van interviews met dak- en thuisloze jongeren NEDERLAND 1. 17 interviews 2. Leeftijd van 16 tot 25 3. 59% was jongen en 41% meisje Samenvatting van belangrijkste uitkomsten 4. 41% noemen als etniciteit
Nadere informatieEen land waar. mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps
Een land waar mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps Lilian (48) vraagt haar zoontje om even een handje te komen geven. Dat doet hij en dan gaat hij weer lekker verder spelen. Wij nemen plaats aan
Nadere informatieDETENTIE EN HET GEZIN
DETENTIE EN HET GEZIN klachten en krachten 7 november 2014, Veenhuizen Hans Barendrecht, db mijn zoontje heeft veel vragen, maar ík ook. praktijk als wetenschap geloof in herstel voor mensen die achter
Nadere informatieBoekverslag Nederlands De moeder van David S.
Boekverslag Nederlands De moeder van David S. door Yvonne Keuls Boekverslag door een scholier 2184 woorden 6 januari 2003 6 7 keer beoordeeld Auteur Genre Yvonne Keuls Psychologische roman, Eerste uitgave
Nadere informatieO, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.
Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan
Nadere informatieSOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN
SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN Dit thema is opgesplitst in drie delen; gevoelens, ruilen en familie. De kinderen gaan eerst aan de slag met gevoelens. Ze leren omgaan met de gevoelens van anderen. Daarna
Nadere informatieAWBZ zorg bij Bureau Jeugdzorg (BJz)
AWBZ zorg bij Bureau Jeugdzorg (BJz) Waar gaan we het over hebben? Wie ben ik en waarom deze presentatie? Algemeen: beleidsregels en doelgroep Welke zorg valt voor onze doelgroep onder de AWBZ? Hoe wordt
Nadere informatiewerkt voor en met bewoners in wijken en buurten
werkt voor en met bewoners in wijken en buurten Oma Geertje vertelt. 2 Welbions: we werken er allemaal. Wij zijn dé woningcorporatie van Hengelo en verhuren meer dan 13.000 woningen aan in totaal 25.000
Nadere informatie[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster
[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9
Nadere informatieWat is kindermishandeling? Hoe kan kindermishandeling stoppen? Wie kan je hierbij helpen?
Wat is kindermishandeling? Hoe kan kindermishandeling stoppen? Wie kan je hierbij helpen? In deze folder vind je een antwoord, en lees je ook bij wie je terecht kan als je over mishandeling of verwaarlozing
Nadere informatieVragen bij het prentenboek 'De tovenaar die vergat te toveren'
De tovenaar tovert De verhalenvertelster vertelt Wat zou een tovenaar allemaal kunnen toveren? Hoe zouden de kinderen zich voelen? Waar zie je dat aan? Is de tovenaar blij/ boos/ verdrietig of bang? Hoe
Nadere informatieWat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken
Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken Mensen zoeken hulp omdat ze overhoop liggen met zichzelf of met anderen. Dit kan zich op verschillende manieren uiten. Sommige mensen worden
Nadere informatieWat kan de orthopedagoog of psycholoog voor jou doen?
Wat kan de orthopedagoog of psycholoog voor jou doen? Samenwerkingsverband NIP-NVO zorg voor mensen met een verstandelijke beperking 2014 1 Inhoud Voorwoord 3 Wat doet de psycholoog of orthopedagoog? 5
Nadere informatieRoelof Rump Schoutenveld 405 7327 BT Apeldoorn. r.rump@xs4all.nl
Roelof Rump Schoutenveld 405 7327 BT Apeldoorn r.rump@xs4all.nl Dit document bevat de verkleinde versie van de ingezonden foto s. De originele formaten zijn verzonden via WeTransfer. Naamgeving foto s
Nadere informatieVan verslaving naar herstel!
Van verslaving naar herstel! Eerste druk, 2013 2013 Anita Van Besauw isbn: 9789048429356 nur: 340 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave
Nadere informatiePartner. Werk en opleiding. Ik wil graag: Ik wil graag:
Werk en opleiding Partner Werk gaan zoeken Ander werk vinden Een vaste baan vinden Beter op kunnen schieten met mijn collega s Geen ruzie hebben met mijn baas Werkervaring krijgen (Vaker) vrij nemen Leren
Nadere informatie1Help: faalangst! 1.1 Verkenningen
11 1Help: faalangst! Karel heeft moeite met leren. Dat zal wel faalangst zijn! zegt iemand. Een gemakkelijk excuus, want Karel is wel erg snel klaar met zijn huiswerk. Ellen, die ook moeite heeft met leren,
Nadere informatieErvaringen van deelnemers Individuele begeleiding
PRAKTIJK VOOR VERLIESVERWERKING Wilma Luyke Doetinchem Ervaringen van deelnemers Individuele begeleiding "Ik kan U vertellen dat ik in zak en as zat voordat ik bij Wilma aanklopte. Mijn vrouw is plotseling
Nadere informatieWAAROM DIT BOEKJE? VERBODEN
WAAROM DIT BOEKJE? Dit boekje gaat over seksuele intimidatie op het werk. Je hebt te maken met seksuele intimidatie als een collega je steeds aanraakt. Of steeds grapjes maakt over seks. Terwijl je dat
Nadere informatieThema Kinderen en school. Demet TV. Lesbrief 9. De kinderopvang
Thema Kinderen en school. Demet TV Lesbrief 9. De kinderopvang zoekt opvang voor haar kind. belt naar een kinderdagverblijf. Is er plaats? Is de peuterspeelzaal misschien een oplossing? Gaat inschrijven
Nadere informatieZaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie
Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie
Nadere informatieLes 3. Familie, vrienden en buurtgenoten
www.edusom.nl Opstartlessen Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten Wat leert u in deze les? Een gesprek voeren over familie, vrienden en buurtgenoten. Antwoord geven op vragen. Veel succes! Deze les
Nadere informatieU leert in deze les "toestemming vragen". Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen.
TOESTEMMING VRAGEN les 1 spreken inleiding en doel U leert in deze les "toestemming vragen". Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen. Bij toestemming vragen is het belangrijk dat je het op een
Nadere informatieActiviteit 01: Je gedachten en gevoelens 7. Activiteit 02: De scheiding van je ouders overleven 11. Activiteit 03: Acting out 16
Inhoud Activiteit 01: Je gedachten en gevoelens 7 Activiteit 02: De scheiding van je ouders overleven 11 Activiteit 03: Acting out 16 Activiteit 04: Schuld 22 Activiteit 05: Angst 26 Activiteit 06: Verdriet
Nadere informatieDie nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang.
Vanavond ga ik mijn man vertellen dat ik bij hem wegga. Na het eten vertel ik het hem. Ik heb veel tijd besteed aan het maken van deze laatste maaltijd. Met vlaflip toe. Ik hoop dat de klap niet te hard
Nadere informatieGeweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders
Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders U kunt deze brochure bestellen via www.movisie.nl Juli 2008 MOVISIE, kennis en advies voor maatschappelijke ontwikkeling Auteurs: Bert Vissers
Nadere informatieLeven in veiligheid. Artikel 1, Vluchtelingenverdrag van Genève, 1951
Leven in veiligheid Niemand laat zonder reden zijn familie, vrienden en bezittingen achter. Vluchtelingen kunnen niet anders. De situatie in hun eigen land is te gevaarlijk om er te blijven. Ze vluchten
Nadere informatieVacature. Wat is jouw kijk? Ik ben aan het dementeren en zoek een begeleider die: Bij deze kaart hoort opdrachtkaart 86.
Wat is jouw kijk? 86 Bij deze kaart hoort opdrachtkaart 86. Vacature Ik ben aan het dementeren en zoek een begeleider die: - Het leuk vindt om mij als mens met een verstandelijke beperking en dementie
Nadere informatieWanneer vertel je het de kinderen? Kies een moment uit waarop je zelf en de kinderen niet gestoord kunnen worden.
Hoe vertel je het de kinderen? Op een gegeven moment moet je de kinderen vertellen dat jullie gaan scheiden. Belangrijk is hoe en wat je hen vertelt. Houd rekening daarbij rekening met de leeftijd van
Nadere informatieWerkboek Het is mijn leven
Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er
Nadere informatieIedereen heeft een eigen verhaal
informatie voor ouders Iedereen heeft een eigen verhaal > Goed om te weten als uw kind tijdelijk bij JJC verblijft Uw zoon of dochter gaat tijdelijk naar JJC in Den Haag. Wij gaan uw kind intensief begeleiden
Nadere informatieWat was voor jou de belangrijkste reden om aan dit project mee te werken?
Carpe Diem! Afgelopen december vertrokken vijf Nederlandse dames naar het prachtige Zuid-Afrika om hier mee te werken aan een summerschool in een township in Hermanus. Dit is een project van People4Change,
Nadere informatieHulpverlening Lijn5. Kom verder! www.ln5.nl LVB-ZORG PROVINCIE UTRECHT. Algemene informatiefolder voor jongeren, ouders en verwijzers
Hulpverlening Lijn5 LVB-ZORG PROVINCIE UTRECHT Algemene informatiefolder voor jongeren, ouders en verwijzers Kom verder! www.ln5.nl Daarnaast geeft Lijn5 ook advies en consultatie aan bijvoorbeeld een
Nadere informatieOver kalveren en vlinders
Woord vooraf Over kalveren en vlinders Woord vooraf a Over kalveren en vlinders 9 Kalverliefde : de eerste verliefdheid, de eerste keren vlinders in de buik, de verliefdheid van de puberteit. Denk jij
Nadere informatieBeertje Bruin zegt dan: Ik heb van moeder Beer gehoord dat je erg verdrietig
Beertje Anders zit stil in een hoekje als Beertje Bruin langskomt. Beertje Bruin zegt dan: Ik heb van moeder Beer gehoord dat je erg verdrietig bent. Kan ik je helpen, want ik ben je vriend en vrienden
Nadere informatieLekker ding. Maar Anita kijkt boos. Hersendoden zijn het!, zegt ze. Die Jeroen is de ergste. Ik kijk weer om en zie hem meteen zitten.
Lekker ding Pas op!, roept Anita. Achter je zitten de hersendoden! Ik kijk achterom. Achter ons zitten twee jongens en drie meisjes hun boterhammen te eten. Ze zijn gevaarlijk, zegt Anita. Ze schudt haar
Nadere informatieEen stille date met alcohol
Een stille date met alcohol Verslaafd Je bent 19 jaar en je drinkt anderhalve fles wijn op een avond. Het verhaal van een meisje dat hulp zoekt. EEN NEGENTIENJARIGE ALCOHOLIST Er liggen zes opgerookte
Nadere informatieBETREK JE KIND Een kind heeft het recht om te weten
BETREK JE KIND Een kind heeft het recht om te weten - Over praten met kinderen met een verstandelijke beperking - Congres NJI 18-11-2013 Suzanne van den Bos MSc inhoudelijk manager / gedragswetenschapper
Nadere informatieDe Samenleving: samen of ieder voor zich? Oefening 2. 1. b. Alle mensen zijn anders en dat moeten we respecteren. 2 Han van Eijk - Leef
Thema 2 De Samenleving: samen of ieder voor zich? Oefening 2 1. b. Alle mensen zijn anders en dat moeten we respecteren. 2 Han van Eijk - Leef Niemand hoeft alleen maar goed of slecht te zijn. Niemand
Nadere informatieMonica is jarig. Iemand vertelt over haar sollicitatiegesprek. Monica en Arend praten over opleiding, werken en een eigen bedrijf.
Les 1 Werk en inkomen (1) Monica is jarig. Iemand vertelt over haar sollicitatiegesprek. Monica en Arend praten over opleiding, werken en een eigen bedrijf. Evert en Monica -2 Rijbewijs Monica is jarig.
Nadere informatieIK OVERLEEFDE AUSCHWITZ
Ferenc Göndör IK OVERLEEFDE AUSCHWITZ Uitgeverij Eenvoudig Communiceren 3 Mijn vader Lang geleden kwam een jonge, joodse man naar het land Hongarije. Mohr Goldklang was zijn naam. Dat was mijn opa. Mohr
Nadere informatieVoorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd.
Voorwoord In dit boek staan interviews van nieuwkomers over hun leven in Nederland. Ik geef al twintig jaar les aan nieuwkomers. Al deze mensen hebben prachtige verhalen te vertellen. Dus wie moest ik
Nadere informatieJe bent jong en je wilt wat!
Je bent jong en je wilt wat! Logisch, je voelt je geen sukkel. Je bent jong, je zit vol energie en je wilt eruit halen wat er uit dit leven te halen valt. Plezier maken, feesten en doen waar je zin in
Nadere informatieProbleem? Geen probleem. Met de vaardigheden die Humanitas je aanreikt, verander je je leven. Helemaal zelf. En het mooie is: iedereen kan het.
ONTMOET HUMANITAS Probleem? Geen probleem. Met de vaardigheden die Humanitas je aanreikt, verander je je leven. Helemaal zelf. En het mooie is: iedereen kan het. Zonder uitzondering. Lukt het je niet alleen,
Nadere informatieLuisteren: muziek (B1 nr. 4)
OPDRACHTEN LUISTEREN: MUZIEK www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. Kijk
Nadere informatieTheorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,
3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol
Nadere informatie