SECUNDAIR ONDERWIJS FUNDAMENTEEL GEDEELTE

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "SECUNDAIR ONDERWIJS FUNDAMENTEEL GEDEELTE"

Transcriptie

1 SECUNDAIR ONDERWIJS Onderwijsvorm: BSO Graad: tweede graad Jaar: eerste en tweede leerjaar Studiegebied: Handel FUNDAMENTEEL GEDEELTE Optie(s): Kantoor Verkoop Vak(ken): AV Nederlands 2 lt/w Vakkencode: CW-a Leerplannummer: 2002/042 (vervangt D/1985/4244/19) Nummer Inspectie: 2002/10//1/A/SG/1/II/ /D/

2 BSO 2de graad opties Kantoor/Verkoop 1 INHOUD Visie...2 Beginsituatie...3 Algemene doelstellingen...4 Leerplandoelstellingen / leerinhouden...5 Pedagogisch-didactische wenken...10 Minimale materiële vereisten...21 evaluatie...22 Bibliografie...26

3 BSO 2de graad opties Kantoor/Verkoop 2 VISIE Het vak Nederlands in het BSO kan, gelet op de doelgroep, misschien meer dan in welke andere onderwijsvorm ook bijdragen tot het realiseren van een stuk van het pedagogisch project van het gemeenschapsonderwijs. Het PPGO beschouwt immers elke jongere als een uniek en waardevol individu dat de kans moet krijgen om zich zo volledig mogelijk te kunnen ontwikkelen. Die totale vorming omvat o.a. volgende essentiële taken: - het aanbieden en/of laten ontdekken van relevante kennis, - het ontwikkelen van vaardigheden, - het aanleren van methoden en technieken om de verworven kennis gepast aan te wenden, - het bijbrengen van attitudes die toelaten om zich als volwassene vlot te kunnen bewegen in een snel wisselende maatschappij. Worden die doelstellingen gestructureerd en systematisch nagestreefd in het vak Project Algemene Vakken uit de basisvorming, het vak Nederlands uit het fundamenteel gedeelte kan door taakgericht geïntegreerd vaardigheidsonderwijs hierbij een grote bijdrage leveren en niet alleen voor het onderdeel Functionele taalvaardigheid uit PAV een substantiële uitbreiding en uitdieping betekenen. Het vak Nederlands zal streven naar het ontwikkelen van communicatieve vaardigheden die functioneel zijn voor het studiegebied, waarbij o.a. taakgerichtheid in de beroepsomgeving, vlotte zakelijke communicatie en correct en stijlvol optreden in intermenselijke relaties essentieel zijn. Het vak Nederlands in het BSO wil als taalvaardigheidsonderwijs gericht zijn op: - schoolse taalvaardigheid om o.a. de vakken uit het fundamenteel gedeelte te ondersteunen, - maatschappelijke taalvaardigheid, als een vorm van geletterdheid met als bedoeling optimaal te functioneren binnen het beroep en binnen de maatschappij, - persoonlijke taalvaardigheid vanuit de perspectieven van zelfontwikkeling en levenslang leren. Nederlands in het BSO zal op die manier dus bijdragen tot het verhogen van de kansen op de arbeidsmarkt, tot de actieve deelname van de jongere aan het maatschappelijk leven en tot zijn persoonlijke ontplooiing, doelstellingen van het PPGO.

4 BSO 2de graad opties Kantoor/Verkoop 3 BEGINSITUATIE Wettelijk moeten de leerlingen van de 2de graad BSO voldoen aan de toelatingsvoorwaarden zoals vermeld in BVR van 13 maart 1991, art. 11 en 13. Inhoudelijk moet wel rekening gehouden worden met bepaalde kenmerken van het leerlingenprofiel: - leerlingen die bewust kiezen voor BSO, - leerlingen die achterop geraakt zijn en naar het BSO verwezen zijn, - leerlingen die vanuit hun milieu belast zijn met situaties als familiale omstandigheden, financiële problemen, armoede of andere taal, nationaliteit en cultuur. Het gaat dus om een zeer heterogene groep met duidelijk behoefte aan gedifferentieerde en specifieke begeleiding.

5 BSO 2de graad opties Kantoor/Verkoop 4 ALGEMENE DOELSTELLINGEN De belangrijkste algemene doelstelling die door het vak Nederlands met dit leerplan wordt nagestreefd is het leren gebruiken van taal (het Nederlands) als middel om een taak tot een goed einde te brengen door middel van communicatieve situaties waarin op verschillende vaardigheden een beroep wordt gedaan. Taalvaardigheidsonderwijs dus, taakgericht en in communicatieve situaties die van belang zijn voor de leerlingen en die betrekking hebben op de actualiteit, hun dagelijks leven en hun studiegebied. Om die doelstellingen te bereiken zijn volgende accenten, eigen aan hedendaags communicatief onderwijs noodzakelijk. LEERLINGGERICHTHEID Van de leerling wordt verwacht dat hij leert cognitief handelen, dat hij een taak leert uitvoeren. Dit is de handelende leerling. Hij leert door uit te voeren, door te doen. Onder begeleiding van de leraar zal de leerling ook metacognitief leren handelen. Hij zal zich oriënteren op, hij zal leren plannen, uitvoeren, controleren, evalueren en reflecteren. Hij wordt geleidelijk aan een leerbekwame leerling, die leert zelfstandig een taak uit te voeren. De leerling zal een zekere leercompetentie bereiken. Die ontwikkeling is in het BSO niet zo evident. De rol van de leraar als begeleider, organisator van de leeractiviteiten is hierbij enorm belangrijk. De leraar zal sturen en de stappen aangeven. TAAKGERICHTHEID Taakgericht geïntegreerd vaardigheidsonderwijs houdt in dat uitgegaan wordt van een taaltaak die de leerling moet kunnen uitvoeren. Daarbij moet hij telkens een bepaald stappenplan doorlopen, waarin de verschillende vaardigheden na elkaar of in combinatie met elkaar aan bod kunnen komen. Ten slotte moet hij ook de taak evalueren, bijvoorbeeld door reflectie op proces en product. Met ander woorden de leerling leert op basis van een bepaalde communicatieve opdracht doelgerichte taalhandelingen uitvoeren. Het gaat bij deze opdrachten hoofdzakelijk over niet-talige doelen, d.w.z. taal in functie van de taak, van het te bereiken doel. Talige doelen zoals woordenschatverwerving of taalbeschouwing bijvoorbeeld dienen uitsluitend ter ondersteuning van de communicatieve taken. STRATEGISCH HANDELEN Aan de basis van communicatieve taalvaardigheid liggen kennis en toepassen van zowel algemene leerstrategieën als van specifieke strategieën voor luisteren, spreken, lezen en schijven. Voor de aanpak van taaltaken wordt een beroep gedaan op de OVUR-strategie (oriënteren, voorbereiden, uitvoeren, reflecteren). Een strategie die trouwens ook in het leerplan PAV van de basisvorming wordt ingezet. Voor het verder ontwikkelen van de vier vaardigheden wordt in dit leerplan concreet rond de specifieke strategieën gewerkt.

6 BSO 2de graad opties KANTOOR/VERKOOP 5 AV Nederlands (1 ste leerjaar: 2 lestijden / week, 2 de leerjaar 2 lestijden/week) LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN 1. LUISTEREN Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN 1. De leerlingen kunnen uit informatieve en activerende tekstsoorten informatie halen. 2. De leerlingen kunnen mededelingen en gesprekken over vertrouwde en aan hun studiegebied gerelateerde onderwerpen volgen, begrijpen en samenvatten. 2. Tekstsoorten: uiteenzettingen door leraar instructies reclameboodschappen mededelingen telefoongesprekken 3. De leerlingen kunnen onder begeleiding een luisterstrategie kiezen. 3. Luisterstrategieën 2. Tekstsoorten: programma s op radio en tv nieuwsberichten verslagen van feiten, gebeurtenissen, belevenissen aanvragen klachten 4. De leerlingen ontwikkelen een luister- en kijkbereidheid. 4. Luister- en kijkbereidheid Luisterhouding 5. De leerlingen zijn bereid te reflecteren op het luisteren. 5. Strategische vaardigheden

7 BSO 2de graad opties KANTOOR/VERKOOP 6 AV Nederlands (1 ste leerjaar: 2 lestijden / week, 2 de leerjaar 2 lestijden/week) 2. SPREKEN Decr. Nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN 1. De leerlingen kunnen voor leeftijdgenoten een persoonlijke belevenis vertellen en een eenvoudige situatie beschrijven. 2. De leerlingen kunnen in interactie met leeftijdgenoten communiceren over onderwerpen die betrekking hebben op de actualiteit, hun dagelijks leven en hun studiegebied. 1. Belevenissen Gebeurtenissen Situaties 2. Tekstsoorten: programma s op radio en tv nieuwsberichten instructies mededelingen reclameboodschappen krantenberichten 3. De leerlingen kunnen in klassituaties: 3. informatieve communicatie: de nodige informatie inwinnen en verstrekken, memo s hun gesprekspartner(s) tot handelen aanzetten. telefoongesprekken verslagen - activerende communicatie: klachten verkoopsgesprekken sollicitatiegesprek voor vakantiewerk 4. De leerlingen kunnen onder begeleiding een spreekstrategie kiezen. 4. Spreekstrategieën

8 BSO 2de graad opties KANTOOR/VERKOOP 7 AV Nederlands (1 ste leerjaar: 2 lestijden / week, 2 de leerjaar 2 lestijden/week) 5. Bij het spreken hebben leerlingen aandacht voor 5. Spreekconventies spreekconventies, Uitspraak uitspraak. 6. De leerlingen zijn bereid te reflecteren op het spreken. 6. Strategische vaardigheden

9 BSO 2de graad opties KANTOOR/VERKOOP 8 AV Nederlands (1 ste leerjaar: 2 lestijden / week, 2 de leerjaar 2 lestijden/week) 3. LEZEN Decr. Nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN 1. De leerlingen kunnen eenvoudige teksten die betrekking hebben op de actualiteit en op hun dagelijks leven lezen, begrijpen, herstructureren en samenvatten. 1. Nieuwsberichten Mededelingen Krantenberichten Internet 2. De leerlingen kunnen informatieve teksten die gerelateerd zijn aan hun studiegebied lezen, begrijpen en er onder begeleiding een standpunt bij innemen en er een gevolg aan geven. 2. Handleidingen, voorschriften, reglementen Interne nota s Aanbiedingen Reclameboodschappen 3. De leerlingen kunnen onder begeleiding een leesstrategie kiezen. 3. Leesstrategieën 4. De leerlingen ontwikkelen een leesbereidheid. 4. Leesbereidheid Leeshouding 5. De leerlingen zijn bereid te reflecteren op het lezen. 5. Strategische vaardigheden.

10 BSO 2de graad opties KANTOOR/VERKOOP 9 AV Nederlands (1 ste leerjaar: 2 lestijden / week, 2 de leerjaar 2 lestijden/week) 4. SCHRIJVEN Decr. Nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN 1. De leerlingen kunnen korte notities en boodschappen opschrijven. 1. Notities van situaties: gebeurtenissen belevenissen 2. De leerlingen kunnen een eenvoudig samenhangend verslag schrijven over onderwerpen waarmee ze vertrouwd zijn. 2. Verslagen 3. De leerlingen kunnen een eenvoudige zakelijke brief schrijven. 4. Zakelijke brief: inlichting aanvraag bestelling klacht 5. De leerlingen kunnen onder begeleiding een schrijfstrategie kiezen. 5. Schrijfstrategieën 6. Bij het schrijven hebben de leerlingen aandacht voor 6. Spellingbewustzijn spelling Zorg voor lay-out lay-out 7. De leerlingen zijn bereid te reflecteren op het schrijven 7. Strategische vaardigheden

11 BSO 2de graad opties Kantoor/Verkoop 10 PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN 1.ALGEMEEN 1.1. Algemene pedagogisch-didactische principes. Hier wordt verwezen naar 6.1. Algemene pedagogisch-didactische principes, zoals beschreven in het Leerplan PAV uit de basisvorming. Klemtonen die hier nog eens opgesomd worden: - gerichtheid op zelfstandigheidsontwikkeling - gerichtheid op sociale relevantie - gerichtheid op strategisch handelen - gerichtheid op zinvolle opdrachten - gerichtheid op reflectie Functionele taalvaardigheid De pedagogisch-didactische wenken van de componenten Functionele taalvaardigheid en Functionele informatieverwerving en verwerking van het leerplan PAV uit de basisvorming blijven uiteraard van toepassing in dit leerplan. Er wordt trouwens geregeld expliciet naar verwezen Coöperatief leren Coöperatief leren, waarbij leerlingen in duo s of in kleine groepjes bepaalde taken uitvoeren of leeractiviteiten verrichten, is een onderwijsvorm die op dit niveau in het BSO bijzonder geschikt lijkt. Indien aan een minimum aan voorwaarden voldaan wordt, kunnen de voordelen én voor de leerlingen én voor de leraar heel groot zijn. Uit de leerpiramide (Batelaan en Vanhoof) leren we dat toepassen / doen, maar vooral uitleggen aan anderen het hoogste leerrendement geven. Enkele voorwaarden: - boeiende, uitdagende en motiverende opdrachten - tijd en ruimte voor interactie - contactbereidheid, samenwerkingszin - Enkele mogelijke leereffecten van coöperatief leren: - leren zelfstandig werken - verhogen van zelfvertrouwen en assertiviteit - leren samenwerken - opnemen van verantwoordelijkheid binnen de groep - grotere taalproductie door samenwerking - bevorderen van taalvaardigheden: - samen luisteren en interpreteren - samen vragen stellen, antwoorden formuleren, uitleggen - in de groep standpunt uiteenzetten, argumenteren - samen lezen en interpreteren - samen aantekeningen maken, noteren - samen herformuleren.

12 BSO 2de graad opties Kantoor/Verkoop Taalbeschouwing Taalbeschouwing is in dit leerplan niet als een afzonderlijke component opgenomen, maar zit wel geïntegreerd in de leerplandoelstellingen van de verschillende vaardigheden. De taalbeschouwing die hier beoogd wordt is in de eerste plaats die van het nadenken over taalgebruik. Leerlingen laten reflecteren op de gebruikte en de te gebruiken taal. Taalbeschouwing moet uitgaan van het taalgebruik van de leerlingen en betrekking hebben op hun dagelijks leven en op het studiegebied. Die taalbeschouwing wordt niet systematisch geoefend, komt niet noodzakelijk in elke communicatieve situatie aan bod, toch moet telkens weer de kans genomen worden om leerlingen met taalbeschouwing te confronteren in de zin van: Zender, boodschap, ontvanger? Bedoeling van de communicatie? Effect van de communicatie? Welke communicatiebevorderende middelen? Het nadenken over taalsystematiek, het reflecteren over bouw, structuur van de taal zal occasioneel aan de orde zijn en wordt tot het louter functionele en noodzakelijke herleid. Dus enkel en alleen als het kan bijdragen tot een verbetering van de taalvaardigheid van de leerlingen Integratie van ICT Met integratie van ICT wordt bedoeld dat telkens als de gelegenheid zich voordoet, de leraar een gebruik van ICT moet kunnen maken. Dat houdt niet in dat de leraar op dat moment een les toegepaste informatica moet geven. Wanneer bij een aantal leerlingen de basiskennis zou ontbreken dan kan coöperatief leren een goede oplossing zijn. Het gaat hier om de functionele toepassing van ICT zoals bijvoorbeeld: schrijven met tekstverwerker omgaan met spellingcontrole werken met zoekrobotten, gouden gids, spoorgids enz. informatie inwinnen over bedrijven, producten enz. gebruik van educatieve programma s voor toepassing en oefening opmaken en invullen van formulieren, tabellen enz. gebruik van interactieve cd-rom functioneel gebruik van internet en .

13 BSO 2de graad opties Kantoor/Verkoop SPECIFIEK 1. LUISTEREN 1. Informatie halen kan hier betekenen: het tekstdoel bepalen het onderwerp, de boodschap herkennen de hoofdzaken ordelijk weergeven de voornaamste argumenten vernoemen de logische of chronologische volgorde weergeven. De leerinhouden worden hier gekoppeld aan de verwerkingsniveaus beschrijven en structureren. 2. Hier worden de leerinhouden eerder gekoppeld aan afstand. Zo zijn er tekstsoorten die zich richten tot: een bekende leeftijdgenoot: - informatie die aansluit bij een onderdeel van de leerstof - verslag van een stage, een schoolreis, een GWP, een onbekend publiek: - interview van een sportfiguur, een acteur, een (pop)idool - nieuwsberichten op verschillende zenders vergelijken - uitspraken van bekende figuren op radio en tv. een bekende volwassene: - standpunt van een klager bij klacht verwoorden - betrouwbaarheid of correctheid van een klacht op basis van de gegevens onderzoeken - aanvragen op basis van doelgerichtheid analyseren. Aandachtspunten: Leerlingen moeten de nauwkeurig omschreven luisteropdrachten vooraf krijgen, opdat ze doelgericht zouden kunnen luisteren. Leerlingen moeten luisterend notities leren nemen, ze kunnen hierbij gebruik leren maken van (spin)schema s, mind mapping, symbolen, (eigen) afkortingen, 3. Luisterstrategieën Zich oriënteren op de kijk- en luistertaak: zich afvragen waarom, waarnaar precies en hoe men moet kijken, luisteren. Suggesties voor oefeningen en taken Onder begeleiding en aan de hand van een schema of een reeks hulpvragen over: de precieze luisteropdracht; het onderwerp en het inzetten van mogelijke voorkennis;

14 BSO 2de graad opties Kantoor/Verkoop 13 de aanpak: hoe grondig, hoeveel tijd beschikbaar, ; de keuze van een geschikte strategie. Voorspellend luisteren en kijken: voorkennis activeren om allerlei voorspellingen te doen over de beluisterde tekst. Oefeningen waarbij de leerlingen op grond van enkele gegevens (bijv. titel, zender, stem, publiek) voorspellingen leren doen i.v.m.: de inhoud de tekstsoort het doel de zender het doelpubliek het medium of kanaal. De leerlingen leren daarbij gebruik maken van bijv.: topische vragen (wie, wat, waar, wanneer, waarom, hoe) of andere hulpvragen vaste tekststructuren, bijv. van een advertentie, van een recept, van een bestelling enz. Ze proberen niet alleen te voorspellen tijdens het luisteren maar ook tijdens het kijken (anticiperen), bijv. bij het kijken naar een tv-programma: vooraf: inhoud voorspellen op basis van titel, zender tijdens het luisteren en kijken: af en toe stoppen en laten voorspellen tijdens het luisteren en kijken de voorspellingen voortdurend bijsturen op basis van signalen in de tekst of het programma. Uiteraard hebben deze oefeningen ook als doel de aandacht bij het luisteren en kijken te stimuleren en de concentratie te verhogen. Oriënterend luisteren: de leerling vraagt zich af waarover de tekst gaat en wat er precies van hem verwacht wordt. Dit is het snel en selectief beluisteren van een tekst met als bedoeling een eerste globale indruk te verwerven m.b.t.: de zender het doel van de tekst/het programma en van het luisteren/kijken de ontvanger: doelpubliek en/of andere sprekers de tekstsoort (o.a. typische structuur) en/of gespreksvorm de taal, rekening houdend met het doel en de ontvanger het medium of kanaal de context of het referentiekader de randvoorwaarden: - de luister- of kijksituatie: waar, wanneer, duur, omstandigheden, Zoekend luisteren en kijken: gerichte, welbepaalde gegevens of informatie uit de tekst halen. Oefeningen op het achterhalen van specifieke informatie: inhoudelijk: - een formulier invullen; gegevens voor een bestelling noteren - achterhalen wie schuldig is bij een verkeersongeval - bepaalde toeristische gegevens noteren - bepaalde nieuwsfeiten achterhalen - zelf vragen maken - bepaalde stukken parafraseren of samenvatten - onderscheid maken tussen feiten en meningen formeel:

15 BSO 2de graad opties Kantoor/Verkoop 14 - bepaalde voorbeelden van lichaamstaal interpreteren. Globaal luisteren en kijken: luisteren om bepaalde hoofdzaken uit de tekst te halen. Oefeningen op het achterhalen van o.m.: de hoofdidee of de grote lijn van het programma, de lezing, de voordracht de voornaamste argumenten de kerngedachte van een bepaald onderdeel het verbale en non-verbale gedrag van een spreker. 4. Kijk- en luisterbereidheid Die bereidheid houdt in dat leerlingen: bij onduidelijkheid om herhaling of verduidelijking vragen zich openstellen voor andere standpunten, culturen of gebruiken onbevooroordeeld kijken en luisteren zich niet laten meeslepen door emoties luisterconventies respecteren: - de andere(n) laten uitspreken - zelf niet praten terwijl de andere(n) aan het woord zijn - de spreker(s) niet storen - op een gepaste manier interveniëren. 5. Reflectie Naast het leren toepassen van de eerder vermelde strategische vaardigheden als het luisterdoel enz. bepalen, is het reflecteren op het gebruik van de eigen kijk- en luisterstrategieën en op de resultaten even belangrijk. Dit reflecteren kan door de leerlingen door middel van gerichte opdrachten te doen nadenken over bijvoorbeeld: het eindresultaat: - heb ik mijn opdracht goed uitgevoerd? - begrijp ik de bedoeling van de zender? de aanpak: - heb ik de juiste strategie gekozen? - wat heb ik hieruit geleerd? de eigen kijk- en luistervaardigheid: - waar heb ik moeilijkheden ondervonden? - waar moet ik mijn aanpak verbeteren? Taalbeschouwing zal hier zoals op pag. 11 onder 1.4 vermeld, als reflecteren op taalgebruik, voortdurend aan de orde zijn.

16 BSO 2de graad opties Kantoor/Verkoop SPREKEN 1, 2, 3. Concretiseringen van die leerinhouden zouden kunnen zijn: het verloop van een sportgebeurtenis, een reis, en fuif, weergeven een filmfragment, een feuilletonaflevering, videoclip beschrijven vragen stellen en of beantwoorden over een soap, een talkshow de technieken gebruikt in reclamespots, in advertenties bespreken weergeven welke gevoelens een film, een muziekfragment, een soap, oproepen mening over het schoolreglement, de examenroosters, het lessenrooster weergeven de veiligheidsvoorschriften bespreken een bericht achterlaten op het antwoordapparaat van een vriend, van een bedrijf telefonisch tickets voor een concert, voor een reis bestellen verslag uitbrengen over een stage een minidiscussie voeren met pro- en contragroepen de school, de sportclub, een film, een concert aanprijzen voor de klas een uiteenzetting geven over een welbepaald onderwerp een klacht herformuleren, weerleggen, relativeren de spelregels van een gezelschapsspel uitleggen de werking van een apparaat toelichten de verschillende functies van een GSM beschrijven enz 4. Spreekstrategieën Zich oriënteren op de spreektaak: Onder begeleiding en aan de hand van een schema of een reeks hulpvragen over: de precieze spreekopdrach het onderwerp en het inzetten van mogelijke voorkennis het doel de ontvanger: doelpubliek en/of andere sprekers de tekstsoort (o.a. typische structuur) en/of gespreksvorm de taal, rekening houdend met het doel en de ontvanger de context de randvoorwaarden: - de spreeksituatie: waar, wanneer, duur, omstandigheden, ; - de aanpak: hoe grondig, hoeveel tijd beschikbaar, hoeveel tijd nodig,? een werkplan maken zich voorbereiden ideeën verzamelen: - voorkennis onderzoeken: brainstormen, vrij associëren, systematisch analyseren, topische vragen, vertrekken van een vaste structuur - bronnen raadplegen: encyclopedieën, kranten en tijdschriften, audiovisuele media, Internet, andere mensen, de gegevens ordenen en selecteren, rekening houdend met het doel en de communicatieve situatie: - hoofd- en bijzaken onderscheiden - informatie doseren - nagaan wat het publiek kan boeien of wat te moeilijk is - inhoudelijke samenhang aanbrengen - herhaling vermijden - een spreekschema opstellen

17 BSO 2de graad opties Kantoor/Verkoop 16 - taalgebruik afstemmen op publiek en doel. 5. Spreekconventies Mondelinge taalvaardigheid, het vermogen om te kunnen participeren in mondelinge communicatieve situaties is voor een groot aantal leerlingen uit het BSO problematisch. Die leerlingen hebben vooral behoefte aan inzicht in de verschillende communicatieve situaties, aan bepaalde regels, aan voortdurende stimuli en aan succeservaring. Aspecten die daarbij een min of meer belangrijke rol spelen zijn: bereidheid tonen spreekdurf aan de dag leggen spreek- en luisterconventies naleven spreekgedrag aanpassen aan gesprekspartners en aan de context lichaamstaal, gezichtsuitdrukkingen en gebaren ter ondersteuning gebruiken een goede spreekhouding aannemen belang van illustratiemateriaal inzien leren omgaan met gevoelens en zenuwen. Daarnaast om moeten zij voortdurend gemotiveerd worden om: te streven naar het gebruik van standaardtaal te streven naar een nauwkeuriger en correcter taalgebruik inspanningen te leveren in verband met de uitspraak. 6. Reflectie Het reflecteren kan door de leerlingen door middel van gerichte opdrachten te laten nadenken over: het eindresultaat: - heb ik mijn spreekopdracht goed uitgevoerd? - heb ik bereikt wat ik wilde bereiken? de aanpak: - heb ik de juiste strategische vaardigheden aangewend? - heb ik een spreekplan opgemaakt? de eigen spreekvaardigheid: - hoe zijn mijn spreekervaringen? - wat is er misgegaan? - waar moet ik op letten? - wat kan verbeterd worden? 3. LEZEN 1., 2. Men kan stellen dat het hier gaat over eenvoudige zakelijke teksten decoderen, de inhoud bevragen en de informatie op structurerend niveau ordenen. Verdere concretiseringen van de leerinhouden zouden kunnen zijn:

18 BSO 2de graad opties Kantoor/Verkoop 17 uiteenzettingen in schoolboeken voorschriften i.v.m. veiligheid, milieu, gezondheid, hygiëne, gebruiksaanwijzingen, bijsluiters zakelijke brieven, aanvragen, klachten, bestellingen reglementen, procedures allerhande grafische informatie jongerenstandpunten in tijdschriften enz. fictionele teksten, verhalen, belevenissen. 3. Leesstrategieën Voorspellend lezen: de leerling activeert zijn voorkennis om allerlei voorspellingen te doen over de tekst. Het gaat hier in feite om een basisvaardigheid waarbij de lezer zijn kennis uit eigen bezit voor en tijdens het lezen activeert om te anticiperen op de informatie die de tekst zal bieden. Hulpvragen bij voorspellend lezen zijn bijv.: Welk onderwerp of welke hoofdgedachte verwacht ik? Wat wil de zender bij mij bereiken? Op welke vragen zal de tekst een antwoord geven? Welke antwoorden verwacht ik in de tekst te vinden?... Oriënterend lezen: de lezer vraagt zich af waarover de tekst gaat en wat er precies van hem verwacht wordt. Dit is het snel en selectief doorlezen van de tekst (zeer weinig woorden op een pagina lezen en zeer veel overslaan) met de bedoeling een eerste globale indruk ervan te verwerven. Je verkent de tekst door de aandacht toe te spitsen op: signaaltekens (cursivering, onderstreping, vetjes, benummering, belettering, lay- out,...) signaalwoorden (woorden met een aanwijzing van relaties tussen twee delen zoals omdat, daarom,...) signaalzinnen (zinnen met een aanwijzing van functie zoals "Hieruit kunnen we besluiten dat..."). Hulpvragen bij oriënterend lezen zijn bijv.: Wat is het centrale thema? Welke vragen bij het thema worden behandeld? Wat heeft de tekst mij persoonlijk te bieden? Zoekend lezen: de lezer wil gerichte, welbepaalde informatie uit de tekst halen ( scannen ). Dit is een specifieke vorm van gericht lezen met als doel het opzoeken van specifieke tekstinformatie (bijv. bepaalde woorden, data, cijfergegevens,...) of het zoeken naar een antwoord op een specifieke vraag. Daartoe tast men met de ogen de tekst vluchtig af tot men de gezochte informatie gelokaliseerd heeft: zo kan men bijv. de spelling van een reeks woorden opzoeken in een tekst. Dan leest men de tekstgedeelten die een antwoord op de zoekvraag lijken te bevatten intensief en controleert men op die manier de verwachtingen. Globaal lezen: de lezer leest de tekst diagonaal om er de hoofdzaken uit te halen ( skimmen ). Hier gaat men nog een stapje verder dan oriënterend lezen: men wil weten wat er over het centrale thema zoal gezegd wordt, wat de kernuitspraken zijn die over het thema / de deelonderwerpen gedaan worden, men wil een antwoord vinden op de vragen bij het thema. Het lezen concentreert zich op kernwoorden en kernzinnen. Die vind je meestal vooraan en achteraan de alinea s (Elza-lezen, eerste en laatste zin van de alinea).

19 BSO 2de graad opties Kantoor/Verkoop Leesbereidheid Leeshouding Zie ook kijk- en luisterbereidheid. Die leesbereidheid houdt in dat de leerling een flexibele lezer wordt, d.w.z. dat hij de verworven strategische vaardigheden ook leert inzetten bij het lezen van allerlei teksten, ook buiten de lessen Nederlands, in de zaakvakken en in zijn buitenschoolse omgeving, bij het lezen van adolescentenliteratuur. Hij zal leren zich tekstonafhankelijke vragen te stellen zoals: wat voor tekst is dit? wat weet ik hierover? wat wil ik nog meer hierover weten? wat wordt van mij gevraagd? enz. Die leesbereidheid en die houding sluiten ook aan op de persoonlijke taalvaardigheidsgerichtheid uit de Visie. Leerlingen de attitude willen bijbrengen om de verworven strategische vaardigheden spontaan bij het lezen ( maar ook bij de andere vaardigheden) te gaan toepassen (transfer). Zo met teksten leren omgaan verlaagt de drempel, vergemakkelijkt de toegang tot teksten en zal: aanzetten tot zelfstandig lezen aanzetten tot genietend lezen (fictionele teksten, poëzie, ) zelfredzaamheid verhogen. 5. Reflectie Zie ook Luisteren en Spreken. 4. SCHRIJVEN 1., 2. Het gaat hier in de 2de graad BSO duidelijk over functioneel, zakelijk schrijven, waarbij vooral de inhoud (doel- en publiekgerichtheid) belangrijk is. Die inhoud is natuurlijk niet los te denken van de taal waarin de boodschap moet geformuleerd worden, daarom zal men afhankelijk van de leerinhouden en van het studiegebied (bijv. Handel) andere, sterkere klemtonen leggen op bepaalde vormaspecten. Belangrijk bij het schrijfproces zijn: duidelijke instructies (planmatig en structurerend te werk gaan), opsplitsen in fasen (plannen, formuleren, reviseren) niet aan alle aspecten tegelijk werken (met het oog op succeservaring), functionaliteit: reële teksten, in duidelijke contexten. Bij het schrijfproces gaat H. Bonset (zie bibliografie) uit van volgende deelvaardigheden( zie ook het OVUR-schema): oriënteren op het schrijven inhoud voorbereiden, informatie verstrekken - woordkeus

20 BSO 2de graad opties Kantoor/Verkoop 19 - spelling - interpunctie - zinsbouw - tekst- en alineaopbouw reflecteren op de tekst reflecteren op het schrijven. De klemtonen of het belang van de verschillende deelvaardigheden worden uiteraard bepaald door de totaalvaardigheden, het schrijven van teksten: brieven, verslagen, notities, vragen beantwoorden, formulieren invullen, aanvragen, bestellingen, enz. Suggesties voor oefeningen of opdrachten: samen kenmerken, criteria en mogelijke problemen voor een tekstsoort bepalen teksten met vaste structuren lezen, daarna volgens dezelfde structuren schrijven schrijfopdrachten in wisselende interactieve werkvormen in duo s, mini-schrijfgroepjes) corresponderen met klasgenoten (bijv. , niet chatten, geen sms). Goed leren schrijven betekent veel schrijven en veel herschrijven! 4. Schrijfstrategieën Zie hierboven Deelvaardigheden en OVUR-schema De leerlingen leren dus vragen stellen als: naar/voor wie schrijf ik? welk taalregister moet ik gebruiken? wat is de gepaste toon? welke bedoeling heb ik? wat weet ik al om met het schrijven te kunnen beginnen en wat moet ik nog even opzoeken? welke lay-out geef ik de tekst mee? welke moeilijkheden ondervind ik bij het schrijven van deze tekst? zijn spelling en zinsbouw in orde? Ben ik tevreden met het resultaat? Wat kan ik nog bijschaven of corrigeren?... In de 2de graad BSO gebeurt dat best als interactieve werkvorm in duo s of mini-schrijfgroepjes. 5. Spelling Leerlingen moeten spellingbewust worden, zij moeten het belang van correct spellen inzien en moeten weten dat het belang ervan toeneemt naarmate de schrijfsituaties formeler worden en de afstand toeneemt (bijv. kattebelletje, brief aan vriend, lezersbrief in de krant, sollicitatiebrief enz.) Uiteraard zal de leraar oog hebben voor de problemen van die leerlingen in die klas. De leraar bepaalt zelf in welke mate met spelling rekening moet gehouden worden en tot welke spellingbeheersing hij zijn leerlingen wil en kan brengen. In elk geval zal het occasioneel en remediërend gebeuren. Suggesties: het verband aantonen tussen wat ze over spelling geleerd hebben en de belangrijkste fouten in hun eigen teksten aandacht hebben voor spelling bij alle te schrijven teksten zet leerlingen aan om hun schrijfproducten zelf op juiste spelling te controleren leer leerlingen omgaan met de spellingchecker van de tekstverwerker ( valkuilen!) Leer leerlingen fouten inventariseren op basis van wat had ik moeten doen om het goed te schrijven?.

21 BSO 2de graad opties Kantoor/Verkoop Reflectie Schrijven is ook denken: reflecteren en evalueren. Reflecteren op: het eindresultaat: het eigen schrijfproduct en dat van anderen m.b.t. de inhoud, de doel- en publiekgerichtheid, aspecten van taalgebruik, structuur en opmaak het schrijfproces, de gevolgde strategie: beantwoordt het eindresultaat aan de verwachting of bedoeling? waar is het misgegaan? wat kan verbeterd worden? hoe?

22 BSO 2de graad opties Kantoor/Verkoop 21 MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN De leraar moet kunnen beschikken over: - een geschikt klaslokaal met ruimte voor groepswerk, - een voldoende aantal basiswoordenboeken, een Woordenlijst van de Nederlandse taal, - een overheadprojector, - audiovisuele apparatuur. Hij moet met zijn leerlingen geregeld gebruik kunnen maken van het multimedialokaal of de computerklas. Ideaal zou zijn dat hij zijn lessen kan geven in het lokaal PAV.

23 BSO 2de graad opties Kantoor/Verkoop 22 EVALUATIE Voor het algemeen kader wordt verwezen naar het leerplan PAV uit de basisvorming, 8 Evaluatie. Evalueren is het planmatig verzamelen, analyseren en interpreteren van leerprestaties ( kennis, vaardigheden en attitudes) van leerlingen. 1. Permanente evaluatie Een eerste vraag die kan gesteld worden is: waartoe moet mijn evaluatie dienen? Is dit bijvoorbeeld: - om de beginsituatie van de leerling vast te stellen? - om te meten waar de leerling zich situeert in de groep? - om te kunnen differentiëren binnen de groep? - om een remediëringsplan op te zetten? - Of moet de evaluatie dienen om de voortgang of de leerprestaties van de leerling te meten? Wat moet dan gemeten worden? Hoe gebeurt dat meten? De antwoorden op die laatste twee vragen zitten in het didactisch handelen verweven, hebben alles te maken met de benadering van het vak Nederlands in het BSO. De fasen van het didactisch handelen zouden schematisch als volgt kunnen voorgesteld worden: 1. omschrijven van de beoogde doelstellingen, 2. kiezen van de activiteit, de werkvorm, het medium, 3. bepalen van de vaardigheden waaraan zal gewerkt worden, 4. eventueel voorzien van cursorische momenten, 5. evalueren. Daarbij aansluitend zou het kunnen dat een of ander verschijnsel of een deelvaardigheid kort getoetst moet worden, hetzij louter als op het verworven zijn van een kenniselement, hetzij als oefening Permanente evaluatie kan vanuit die benadering gezien worden als het meten van: - de mate waarin de leerling de vooropgestelde doelstelling(en) bereikt heeft, - de mate waarin de leerling bepaalde vaardigheden (beter) beheerst, - de mate waarin hij kenniselementen verworven heeft. 2. Examens Voor zover het evaluatiebeleid van de school nog examens voorschrijft, zouden de examenvragen moeten beantwoorden aan volgende criteria: - gericht op functionele vaardigheden, - overeenstemmen met de leerplandoelstellingen, - geplaatst in een context, - functioneel voor de studierichting of het beroep, - relevant voor de leefwereld van de groep, - rekening houdend met toenemende complexiteit.

24 BSO 2de graad opties Kantoor/Verkoop Modellen Permanente evaluatie Steeds vaker wordt in het BSO de vraag naar een andere vorm van evaluatie gesteld. Waarmee men dan meteen bedoelt: het gangbare systeem is te veel op het cognitieve gericht hoe kan men geïntegreerd vaardigheidsonderwijs evalueren? Op die vraag is het moeilijk een antwoord te formuleren: er is weinig of geen literatuur over te vinden instrumenten zijn niet beschikbaar. Het uitschrijven van een evaluatiebeleid (organisatie, criteria, instrumentarium, rapportering aan leerlingen en ouders, enz.) behoort tot de bevoegdheden van de scholen, toch worden hier een tweetal modellen voorgesteld. De modellen zijn nog niet in de praktijk uitgetest en zijn enkel bedoeld om scholen en vakgroepen ideeën te geven: van hoe die andere vorm van evaluatie er in het BSO zou kunnen uitzien om zelf eigen evaluatie-instrumenten te ontwikkelen. Voor de permanente evaluatie zou men per (les)activiteit (niet per lesuur) een soort doelenrapport kunnen opmaken waarin men: 1. a. doelstelling(en) die men met de leerlingen wil bereiken duidelijke formuleert b. de mate waarin de leerling de doelstelling(en) bereikt heeft (of niet), evalueert 2. a. de (deel)vaardigheden waaraan men met de leerlingen wil werken, duidelijk formuleert b. de mate waarin de leerling vaardiger (of niet) is geworden, evalueert 3. a. de oefening(en) die men wil evalueren, noteert b. evalueert hoe correct de leerling de oefening heeft gemaakt Niet alle leerlingen moeten telkens over alle aspecten geëvalueerd worden. De vakgroep maakt uit welke beoordelingsschaal er gebruikt wordt. Onderstaand model zou als doelenrapport voor permanente evaluatie kunnen gebruikt worden.

25 BSO 2de graad opties Kantoor/Verkoop 24 DOELENRAPPORT Klas:. Datum:.. Activiteit / opdracht: Doelst. 1.. Doelst Deelvaardigh.... Vaardigheid 1. Vaardigheid 2.. Ll. 1 Ll. 2 Ll. 3 Oef. / toepassing.... Rapportering aan leerlingen en ouders Leerlingen en ouders moeten op geregelde tijdstippen geïnformeerd worden over de voortgang van de leerling, over de eventuele vastgestelde tekorten en over de remediëring die daaraan gekoppeld wordt, over de mate waarin de leerling de leerplandoelstellingen (ET) bereikt heeft enz. Meestal gebeurt dat aan de hand van een cijfer voor dat vak op het schoolrapport. In onderstaand model worden de leerlingen geëvalueerd vertrekkend van de leerplandoelstellingen. De leraar ziet op elk ogenblik in welke mate de leerling de leerplandoelstellingen bereikt heeft. Het model kan ook gebruikt worden als een gedetailleerde verantwoording van het globale cijfer van het schoolrapport, om een remediëringsplan voor die bepaalde leerling op te stellen,

26 BSO 2de graad opties Kantoor/Verkoop 25 RAPPORT 1 ste j 1 ste j 1 ste j 1 ste j 2 de j 2 de j 2 de j Naam Voornaam Klas Instap / COMMENTAAR Schooljaar DOELSTELLINGEN 1. LUISTEREN 1. De leerlingen kunnen uit informatieve en Activerende tekstsoorten informatie halen 2. De leerlingen kunnen mededelingen en gesprekken over vertrouwde en aan hun studiegebied gerelateerde onderwerpen volgen, begrijpen en samenvatten. 3. Leerplandoelstelling 4. Leerplandoelstelling Ook hier bepaalt de vakgroep de schaal die zal gebruikt worden. Aangezien het een graadsleerplan is, is ook dit rapport zo opgevat. 4. Jaarvorderingsplan. Op geregelde tijdstippen gaat de leraar na aan welke leerplandoelstellingen en met welke leerinhouden al gewerkt is en in welke mate de doelstellingen gerealiseerd zijn. Zeker naar het einde van de graad toe, rond 1 april van het tweede schooljaar, zal hij een soort inventaris opmaken om na te gaan in welke mate het leerplan gerealiseerd werd. Indien nodig kan hij nog gericht werken aan een aantal doelstellingen om uiteindelijk nog het volledige leerplan te realiseren. Hij kan dat doen aan de hand van een jaarvorderingsplan. De school is vrij om een eigen model te ontwerpen en te gebruiken. Het model van het jaarvorderingsplan uit het leerplan PAV van de basisvorming lijkt ook hier een bruikbaar model.

27 BSO 2de graad opties Kantoor/Verkoop 26 BIBLIOGRAFIE BONSET, H., e.a., Nederlands in de basisvorming, een praktische didactiek, Dick Couthinho, Muiderberg, DAEMS, F., PEPERMANS, J. en ROGER, R., Leren leven in taal, een moedertaaldidactiek, De Sikkel, Malle, GRIFFIOEN, J. en DAMSMA, H., Zeggenschap, Wolters-Noordhoff, HAJER, M en MEESTRINGA, T., Schooltaal als struikelblok, Coutinho, Muiderberg, HENDRIX, T. en HULSHOF? H., Leesvaardigheid Nederlands, omgaan met zakelijke teksten, Dick Couthinho, Bussum, HOGEVEEN, P. en WINKELS, J., Het didactische werkvormenboek (Variatie en differentiatie in de praktijk), Van Gorcum B.V., Assen, LEIDSE WERKGROEP MOEDERTAALDIDACTIEK, Moedertaaldidactiek, een handleiding voor het voortgezet onderwijs, Dick Coutinho, Muiderberg, MOER, Tijdschrift voor het onderwijs in het Nederlands, Themanummer: In de lijn van de leerder - Taakgericht Taalonderwijs, 1997, 6. MOTTARD, A., (red.), Retoriek en praktijk van het schoolvak Nederlands 2000, Academia Press, Gent, RYMENANS, R. en DE JONGHE, H. (red.) Het Schoolvak Nederlands. Verslag van de twaalfde conferentie, Stichting Conferenties Het Schoolvak Nederlands, Beigem Amsterdam, STEUNPUNT NT2 (red.), Een taak voor iedereen. Perspectieven voor taakgericht onderwijs, Garant, Leuven Apeldoorn, VON-WERKGROEP NT2 (red.), Taakgericht taalonderwijs: een onmogelijke taak?, Plantijn, Deurne, 1996.

BSO 3de graad opties Kantoor/Verkoop 1 AV Nederlands (2de leerjaar 1 lestijd/week)

BSO 3de graad opties Kantoor/Verkoop 1 AV Nederlands (2de leerjaar 1 lestijd/week) BSO 3de graad opties Kantoor/Verkoop 1 INHOUD Visie...2 Beginsituatie...3 Algemene doelstellingen...4 Leerplandoelstellingen / leerinhouden...5 Pedagogisch-didactische wenken...9 Minimale materiële vereisten...20

Nadere informatie

Eindtermen Nederlands algemeen secundair onderwijs (derde graad)

Eindtermen Nederlands algemeen secundair onderwijs (derde graad) Eindtermen Nederlands algemeen secundair onderwijs (derde graad) Bron: www.ond.vlaanderen.be/dvo 1 Luisteren 1 De leerlingen kunnen op structurerend niveau luisteren naar uiteenzettingen en probleemstellingen

Nadere informatie

Voor alle leraren Nederlands. 'Vergelijkend schema', eindtermen vaardigheden van de 3 graden: tekstsoorten, procedures/strategieën en attitudes.

Voor alle leraren Nederlands. 'Vergelijkend schema', eindtermen vaardigheden van de 3 graden: tekstsoorten, procedures/strategieën en attitudes. Voor alle leraren Nederlands 'Vergelijkend schema', eindtermen vaardigheden van de 3 graden:, procedures/strategieën en attitudes. 1 Luisteren 1e graad 2e graad 3e graad uiteenzetting leerstofonderdeel

Nadere informatie

Luister- en kijkvaardigheid in de lessen Nederlands

Luister- en kijkvaardigheid in de lessen Nederlands Les Taalblad, Pendelaars Tekstsoort, publiek, niveau Informatieve en persuasieve tekst Onbekend publiek Structurerend niveau voor leesvaardigheid, beoordelend niveau voor luistervaardigheid Verwijzing

Nadere informatie

AV Nederlands BSO. Kantoor, Verkoop. derde graad 2008 / 53 // 1 / J / SG / 1 / III / / V/10, 2008 / 54 // 1 / M / SG / 1 / III / / V/10

AV Nederlands BSO. Kantoor, Verkoop. derde graad 2008 / 53 // 1 / J / SG / 1 / III / / V/10, 2008 / 54 // 1 / M / SG / 1 / III / / V/10 LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS Vak: AV Nederlands Specifiek gedeelte 1/1 lt/w Studierichtingen: Studiegebied: Onderwijsvorm: Graad: Leerjaar: Kantoor, Verkoop Handel BSO derde graad eerste en tweede leerjaar

Nadere informatie

2.3 Literatuur. 1.4.2 Schriftelijke vaardigheden 1.4.2.1 Lezen LES GODVERDOMSE DAGEN OP EEN GODVERDOMSE BOL LEERPLAN ALGEMEEN:

2.3 Literatuur. 1.4.2 Schriftelijke vaardigheden 1.4.2.1 Lezen LES GODVERDOMSE DAGEN OP EEN GODVERDOMSE BOL LEERPLAN ALGEMEEN: LES GODVERDOMSE DAGEN OP EEN GODVERDOMSE BOL ALGEMEEN: p.8 2.3 Literatuur In onze leerplannen is literatuur telkens als een aparte component beschouwd, meer dan een vorm van leesvaardigheid. Na de aanloop

Nadere informatie

~ 1 ~ selecteren. (LPD 1,8,27) (LPD 13,22,23,27)

~ 1 ~ selecteren. (LPD 1,8,27) (LPD 13,22,23,27) ~ 1 ~ Functionele taalvaardigheid/ tekstgeletterdheid Eindtermen (P)AV voor 2 de graad SO 3 de graad SO 3 de jaar 3 de graad SO DBSO niveau 2 de graad DBSO niveau 3 de graad DBSO niveau 3 de jaar 3 de

Nadere informatie

SECUNDAIR ONDERWIJS BSO. derde graad. tweede leerjaar. Handel. Kantoor Verkoop CW-A. (Vervangt 2002/158) (Vervangt 2002/160//1/A/SG/1/III/V/04)

SECUNDAIR ONDERWIJS BSO. derde graad. tweede leerjaar. Handel. Kantoor Verkoop CW-A. (Vervangt 2002/158) (Vervangt 2002/160//1/A/SG/1/III/V/04) SECUNDAIR ONDERWIJS Onderwijsvorm: BSO Graad: derde graad Jaar: tweede leerjaar Studiegebied: Handel Studierichting Kantoor Verkoop Vak(ken): AV Nederlands 1 lt/w Vakkencode: CW-A Leerplannummer: 2004/095

Nadere informatie

MODERNE VREEMDE TALEN - ASO DUITS Het voorliggende pakket eindtermen beantwoordt aan de decretale situatie waarbij in de basisvorming in de derde

MODERNE VREEMDE TALEN - ASO DUITS Het voorliggende pakket eindtermen beantwoordt aan de decretale situatie waarbij in de basisvorming in de derde MODERNE VREEMDE TALEN - ASO DUITS Het voorliggende pakket eindtermen beantwoordt aan de decretale situatie waarbij in de basisvorming in de derde graad ASO, Duits als tweede moderne vreemde taal kan worden

Nadere informatie

Model om schoolse taalvaardigheden te observeren en te reflecteren

Model om schoolse taalvaardigheden te observeren en te reflecteren 1 Bijlage 1: Model om schoolse taalvaardigheden te observeren en te reflecteren Als een leraar op zoek is naar een mogelijk instrument om schoolse taalvaardigheid bij zijn leerlingen te observeren, dan

Nadere informatie

Aartsbisdom Mechelen-Brussel Vicariaat Onderwijs Diocesane Pedagogische Begeleiding Secundair Onderwijs

Aartsbisdom Mechelen-Brussel Vicariaat Onderwijs Diocesane Pedagogische Begeleiding Secundair Onderwijs Aartsbisdom Mechelen-Brussel Vicariaat Onderwijs Diocesane Pedagogische Begeleiding Secundair Onderwijs Vakdocumenten Frans (2004) Visie en accenten leerplan Frans BaO 1 De eerste stappen zetten - Basiswoordenschat

Nadere informatie

Eindtermen tweede graad ASO

Eindtermen tweede graad ASO Mind over Media - Koppeling eindtermen Eindtermen tweede graad ASO Geschiedenis 1.1 Criteria in verband met het historisch referentiekader 12. Essentieel is dat voor elke ontwikkelingsfase fundamentele

Nadere informatie

Wat kan ik na het 1 ste jaar? SPREKEN SCHRIJVEN LUISTEREN

Wat kan ik na het 1 ste jaar? SPREKEN SCHRIJVEN LUISTEREN Wat kan ik na het 1 ste jaar? Ik kan mezelf kort voorstellen: naam, woonplaats, beroep, Ik kan iemand op een eenvoudige maar correcte manier begroeten en afscheid nemen. Ik kan in een eenvoudig gesprek

Nadere informatie

FUNCTIONELE TAALVAARDIGHEID / TEKSTGELETTERDHEID IN PAV

FUNCTIONELE TAALVAARDIGHEID / TEKSTGELETTERDHEID IN PAV REGIO LIMBURG Tulpinstraat 75 3500 HASSELT +32 11 26 44 00 http://limburg.katholiekonderwijs.vlaanderen LEERMATERIAAL SO PAV 2017/07 Opmaakdatum: 06.11.2017 Vak: Begeleider: E-mail: PAV Jean-Marie Ramakers

Nadere informatie

OVERZICHT MODULES PAV

OVERZICHT MODULES PAV OVERZICHT MODULES PAV Inhoud PAV 3(2) Functionele rekenvaardigheid... 2 PAV 3(2) Functionele taalvaardigheid... 3 PAV 3(2) Maatschappelijk en ethisch bewustzijn, weerbaarheid en verantwoordelijkheid...

Nadere informatie

WAAROM ETEN WE WAT WE ETEN? EINDTERMEN EN LEERPLANNEN

WAAROM ETEN WE WAT WE ETEN? EINDTERMEN EN LEERPLANNEN WAAROM ETEN WE WAT WE ETEN? EINDTERMEN EN LEERPLANNEN Vakgebonden eindtermen A Vrij gesubsidieerd onderwijs VVKSO Leerplan 3 e graad secundair onderwijs AV Nederlands ASO/TSO/KSO LICAP- Brussel D/2006/0279/008

Nadere informatie

Tussendoelen Engels onderbouw vo havo/vwo

Tussendoelen Engels onderbouw vo havo/vwo Tussendoelen Engels onderbouw vo havo/vwo Preambule Voor alle domeinen van Engels geldt dat het gaat om toepassingen van kennis en vaardigheden op thema s die alledaags en vertrouwd zijn. Hieronder worden

Nadere informatie

Kan ik het wel of kan ik het niet?

Kan ik het wel of kan ik het niet? 1 Kan ik het wel of kan ik het niet? Hieronder staan een aantal zogenaamde kan ik het wel, kan ik het niet-schalen. Deze hebben betrekking op uw taalvaardigheid in zowel het Nederlands als het Engels.

Nadere informatie

CONCEPT. Tussendoelen Engels onderbouw vo havo/vwo

CONCEPT. Tussendoelen Engels onderbouw vo havo/vwo Tussendoelen Engels onderbouw vo havo/vwo Preambule Voor alle domeinen van Engels geldt dat het gaat om toepassingen van kennis en vaardigheden op thema s die alledaags en vertrouwd zijn. Hieronder worden

Nadere informatie

Niveaus van het Europees Referentiekader (ERK)

Niveaus van het Europees Referentiekader (ERK) A Beginnend taalgebruiker B Onafhankelijk taalgebruiker C Vaardig taalgebruiker A1 A2 B1 B2 C1 C2 LUISTEREN Ik kan vertrouwde woorden en basiszinnen begrijpen die mezelf, mijn familie en directe concrete

Nadere informatie

De laatste show. 2 e graad aso LUISTEREN - Schema publiek/verwerkingsniveau

De laatste show. 2 e graad aso LUISTEREN - Schema publiek/verwerkingsniveau Les 1 Vooraf 1.1 Een leerlijn voor luisteren? In een mensenleven is luisteren de meest gebruikte vaardigheid. Volwassenen besteden hun communicatietijd als volgt: 45% luisteren, 30% spreken, 16% lezen

Nadere informatie

Actualisering leerplan eerste graad - Deel getallenleer: vraagstukken Bijlage p. 1. Bijlagen

Actualisering leerplan eerste graad - Deel getallenleer: vraagstukken Bijlage p. 1. Bijlagen Bijlage p. 1 Bijlagen Bijlage p. 2 Bijlage 1 Domeinoverschrijdende doelen - Leerplan BaO (p. 83-85) 5.2 Doelen en leerinhouden 5.2.1 Wiskundige problemen leren oplossen DO1 Een algemene strategie voor

Nadere informatie

Eindtermen Nederlands lager onderwijs

Eindtermen Nederlands lager onderwijs Eindtermen Nederlands lager onderwijs Bron: www.ond.vlaanderen.be/dvo 1 Luisteren De leerlingen kunnen (verwerkingsniveau = beschrijven) de informatie achterhalen in: 1.1 een voor hen bestemde mededeling

Nadere informatie

Niveaubepaling Nederlandse taal

Niveaubepaling Nederlandse taal Niveaubepaling Nederlandse taal Voor een globale niveaubepaling kunt u de niveaubeschrijvingen A1 t/m C1 doornemen en vaststellen welk niveau het beste bij u past. Niveaubeschrijving A0 Ik heb op alle

Nadere informatie

Kinderen leren schrijven. www.taalvorming.nl

Kinderen leren schrijven. www.taalvorming.nl Kinderen leren schrijven www.taalvorming.nl Uitgangspunten van taalvorming Taalvorming is een lang bestaande werkwijze die je ook kunt zien als schrijfdidactiek werken vanuit eigen ervaringen samenhang

Nadere informatie

Maak je eigen folder! Leerkrachtenbundel

Maak je eigen folder! Leerkrachtenbundel Maak je eigen folder! Leerkrachtenbundel Doelgroep: Wij denken dat dit een geschikte opdracht is voor de 2 de en 3 de graad aso, voor tso (vooral voor grafische richtingen, vormgeving) en voor kso. De

Nadere informatie

Wat stelt de doorlichting vast? Enkele voorbeelden:

Wat stelt de doorlichting vast? Enkele voorbeelden: Werken aan leerlijnen De nieuwe leerplannen zijn nu van kracht in het basisonderwijs, in de eerste en de tweede graad. Dit is een geschikt moment om leerlijnen opnieuw te bekijken of uit te werken. Wat

Nadere informatie

SLO-kerndoelanalyse Alles-in-1/Alles apart. Uitgeverij Alles-in-1

SLO-kerndoelanalyse Alles-in-1/Alles apart. Uitgeverij Alles-in-1 SLO-kerndoelanalyse Alles-in-1/Alles apart Uitgeverij Alles-in-1 Stichting leerplanontwikkeling (SLO), Enschede 2 maart 2010 Alle rechten voorbehouden. Mits de bron wordt vermeld is het toegestaan om zonder

Nadere informatie

SLO-kerndoelanalyse Alles-in-1/Alles apart. Uitgeverij Alles-in-1

SLO-kerndoelanalyse Alles-in-1/Alles apart. Uitgeverij Alles-in-1 SLO-kerndoelanalyse Alles-in-1/Alles apart Uitgeverij Alles-in-1 Stichting leerplanontwikkeling (SLO), Enschede 2 maart 2010 Alle rechten voorbehouden. Mits de bron wordt vermeld is het toegestaan om zonder

Nadere informatie

PROGRAMMA (AALST) BIJEENKOMST VAKCOÖRDINATOREN NEDERLANDS April 2014 PROGRAMMA (SINT-NIKLAAS) PROGRAMMA (OUDENAARDE) Inleiding - rondleiding OLC

PROGRAMMA (AALST) BIJEENKOMST VAKCOÖRDINATOREN NEDERLANDS April 2014 PROGRAMMA (SINT-NIKLAAS) PROGRAMMA (OUDENAARDE) Inleiding - rondleiding OLC BIJEENKOMST VAKCOÖRDINATOREN NEDERLANDS April 2014 PROGRAMMA (AALST) Inleiding - rondleiding OLC Voorstelling vakgroep/school - ideeën uit de ontvangende school PB Intervisie Nieuws uit het vakgebied Koffie

Nadere informatie

Lokaliseren situeren van plaatsen op een landkaart (in een beperkt of ruim kader).

Lokaliseren situeren van plaatsen op een landkaart (in een beperkt of ruim kader). De volgende vakken komen aan bod Aardrijkskunde Maatschappelijke vorming (MAVO) Nederlands Godsdienst Niet-conventionele zedenleer LEERDOELSTELLINGEN LESFICHE C Door aan de slag te gaan met lesfiche C

Nadere informatie

Bijlage 9. Eindtermen Nederlands van de derde graad tso

Bijlage 9. Eindtermen Nederlands van de derde graad tso 1 Bijlage 9. Eindtermen Nederlands van de derde graad tso 1 Luisteren 1 De leerlingen kunnen op structurerend niveau luisteren naar uiteenzettingen, en probleemstellingen door een bekende volwassene m.b.t.

Nadere informatie

Wat kan ik na het 1 ste jaar?

Wat kan ik na het 1 ste jaar? Wat kan ik na het 1 ste jaar? SPREKEN LUISTEREN Ik kan mezelf kort voorstellen: naam, woonplaats, beroep, Ik kan begrijpen wat iemand wil zeggen als het over vertrouwde zaken gaat en op Ik kan iemand op

Nadere informatie

Syntheseproef kerst 2013 Theoretische richtingen

Syntheseproef kerst 2013 Theoretische richtingen Syntheseproef kerst 2013 Theoretische richtingen Vooraf De syntheseproef bestaat uit een aantal onderdelen. 1. Schriftelijke taalvaardigheid Het verslag dat je maakte van de aidsgetuigenis van Kristof

Nadere informatie

Overzicht modules Algemene vorming TSO3

Overzicht modules Algemene vorming TSO3 Overzicht modules Algemene vorming TSO3 Inhoud TSO3 Aardrijkskunde 1... 2 TSO3 Aardrijkskunde 2... 3 TSO3 Aardrijkskunde 3... 4 TSO3 Engels 1... 5 Engels 2... 6 TSO3 Nederlands 1... 7 TSO3 Nederlands 2...

Nadere informatie

Taal in beeld Spelling in beeld

Taal in beeld Spelling in beeld Taal in beeld/ / Spelling in beeld Kerndoelanalyse SLO Juli 2011 Verantwoording 2011 SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling), Enschede Alle rechten voorbehouden. Mits de bron wordt vermeld

Nadere informatie

1.a. De leerlingen hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken om hen te ondersteunen bij het leren.

1.a. De leerlingen hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken om hen te ondersteunen bij het leren. Leerlijn ICT DERDE LEERJAAR 1 Kennismaken - aanzetten - occasioneel opbouwen - regelmatig VERWERVEN - systematisch 1.a. De leerlingen hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Gelet op artikel 7 van het Eindexamenbesluit v.w.o.- h.a.v.o.- m.a.v.o.- v.b.o.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Gelet op artikel 7 van het Eindexamenbesluit v.w.o.- h.a.v.o.- m.a.v.o.- v.b.o. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 13602 25 juli 2011 Regeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 29 juni 2011, nr. VO/309740, houdende

Nadere informatie

Aanpak van een cursus

Aanpak van een cursus Aanpak van een cursus Je gaat best op zoek naar een efficiënte manier van studeren. In het hoger onderwijs is het immers niet meer doeltreffend om alles op dezelfde manier aan te pakken. Je kan dus niet

Nadere informatie

PTA Nederlands TL/GL Bohemen, Houtrust, Kijkduin, Media&Design cohort 13-14-15

PTA Nederlands TL/GL Bohemen, Houtrust, Kijkduin, Media&Design cohort 13-14-15 Examenprogramma NE/K/1 Oriëntatie op leren en werken De kandidaat kan zich oriënteren op de eigen loopbaan en op het belang van Nederlands in de maatschappij. NE/K/2 Basisvaardigheden De kandidaat kan

Nadere informatie

Taal in beeld/ Spelling in beeld (tweede versie) Kerndoelanalyse SLO

Taal in beeld/ Spelling in beeld (tweede versie) Kerndoelanalyse SLO Taal in beeld/ Spelling in beeld (tweede versie) Kerndoelanalyse SLO Oktober 2015 Verantwoording 2015 SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling), Enschede Mits de bron wordt vermeld, is het

Nadere informatie

Europees Referentiekader

Europees Referentiekader Europees Referentiekader Luisteren Ik kan vertrouwde woorden en basiszinnen begrijpen die mezelf, mijn familie en directe concrete omgeving betreffen, wanneer de mensen langzaam en duidelijk spreken. Ik

Nadere informatie

Niveaus Europees Referentie Kader

Niveaus Europees Referentie Kader Niveaus Europees Referentie Kader Binnen de niveaus van het ERK wordt onderscheid gemaakt tussen begrijpen, spreken en schrijven. Onder begrijpen vallen de vaardigheden luisteren en lezen. Onder spreken

Nadere informatie

Europese talen groep 2 * R 2. Algemene opleiding Studiegebieden Europese neventalen R1 en R2, Oosterse talen en Slavische talen

Europese talen groep 2 * R 2. Algemene opleiding Studiegebieden Europese neventalen R1 en R2, Oosterse talen en Slavische talen Bijlage 11 bij het besluit van de Vlaamse Regering van.../.../... tot wijziging van de puntenenveloppe voor de centra voor basiseducatie en de indeling van studiegebieden in opleidingen van het secundair

Nadere informatie

Taaltaken, verwerkingsniveaus, tekstsoorten, tekstkenmerken en strategieën

Taaltaken, verwerkingsniveaus, tekstsoorten, tekstkenmerken en strategieën 1 Bijlage 10. Eindtermen moderne vreemde talen: Frans of Engels van de derde graad bso (derde leerjaar) Taaltaken, verwerkingsniveaus, tekstsoorten, tekstkenmerken en strategieën LUISTEREN vrij concreet

Nadere informatie

Opleiding. Tolk Vlaamse Gebarentaal. Code + officiële benaming van de module. Module Vlaamse Gebarentaal B. Academiejaar 2015-2016.

Opleiding. Tolk Vlaamse Gebarentaal. Code + officiële benaming van de module. Module Vlaamse Gebarentaal B. Academiejaar 2015-2016. Opleiding Tolk Vlaamse Gebarentaal Code + officiële benaming van de module Module Vlaamse Gebarentaal B Academiejaar 2015-2016 Semester 2 Studieomvang 9 studiepunten Totale studietijd 180 Aantal lestijden

Nadere informatie

CONCEPT. Domein A 1: Lezen van zakelijke teksten. Tussendoelen Nederlands onderbouw vo havo/vwo

CONCEPT. Domein A 1: Lezen van zakelijke teksten. Tussendoelen Nederlands onderbouw vo havo/vwo Tussendoelen Nederlands onderbouw vo havo/vwo Domein A 1: Lezen van zakelijke teksten Subdomein A 1.1: Woordenschat 1.1 h/v de betekenis van onbekende woorden afleiden uit de context; 1.2 h/v de betekenis

Nadere informatie

Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap woensdag 24 mei 2006 STUDIEGEBIED TALEN. Modulaire opleiding Arabisch Chinees Japans R 2 AO TA 008

Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap woensdag 24 mei 2006 STUDIEGEBIED TALEN. Modulaire opleiding Arabisch Chinees Japans R 2 AO TA 008 STUDIEGEBIED TALEN Modulaire opleiding Arabisch Chinees Japans R 2 AO TA 008 Versie 1.0 BVR Pagina 1 van 61 Inhoud 1 Deel 1 Opleiding... 3 1.1 Korte beschrijving... 3 1.1.1 Inhoud... 3 1.1.2 Modules...

Nadere informatie

luisteren: ET 4, 6 spreken: ET 15, 18, 23 lezen: ET 10, 12 schrijven: ET 28, 30, 31, 34 mondelinge interactie: 24, 27

luisteren: ET 4, 6 spreken: ET 15, 18, 23 lezen: ET 10, 12 schrijven: ET 28, 30, 31, 34 mondelinge interactie: 24, 27 TABASCO Oriëntatie + voorbereiden Leercoach Leerlingen Iemand voorstellen (schriftelijk en mondeling) Leerplandoelstellingen kiezen functionele kennis: - woordvelden: 35.1.1 en 35.1.2 en 35.1.3 - grammatica:

Nadere informatie

- Les met de opdracht + evaluatiecriteria Alledaagse mysteries

- Les met de opdracht + evaluatiecriteria Alledaagse mysteries VRIJ LEZEN (TAALDAG, KULEUVEN, 27/2/2013) PETER VAN DAMME (VRIJ) LEZEN VAN ZAKELIJKE TEKSTEN - AANKONDINGING Het uitgangspunt van deze sessie is de vraag hoe je een krachtige leesomgeving creëert waarin

Nadere informatie

CONCEPT. Domein A 1: Lezen van zakelijke teksten. Tussendoelen Nederlands onderbouw vo, vmbo

CONCEPT. Domein A 1: Lezen van zakelijke teksten. Tussendoelen Nederlands onderbouw vo, vmbo Tussendoelen Nederlands onderbouw vo, vmbo Domein A 1: Lezen van zakelijke teksten Subdomein A 1.1: Woordenschat 1.1 vmbo de betekenis van onbekende woorden afleiden uit de context; 1.2 vmbo de betekenis

Nadere informatie

Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap vrijdag 5 mei 2006 STUDIEGEBIED TALEN. Modulaire opleiding Hebreeuws R2 AO TA 010

Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap vrijdag 5 mei 2006 STUDIEGEBIED TALEN. Modulaire opleiding Hebreeuws R2 AO TA 010 STUDIEGEBIED TALEN Modulaire opleiding Hebreeuws R2 AO TA 010 Versie 1.0 BVR Pagina 1 van 27 Inhoud 1 Deel 1 Opleiding... 3 1.1 Korte beschrijving... 3 1.1.1 Inhoud... 3 1.1.2 Modules... 3 1.1.3 Niveau

Nadere informatie

VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS. NEDERLANDS Derde graad BSO Derde leerjaar. Alle studierichtingen

VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS. NEDERLANDS Derde graad BSO Derde leerjaar. Alle studierichtingen VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS NEDERLANDS Derde graad BSO Derde leerjaar Alle studierichtingen Licap - Brussel: - september 1995 INHOUD 1 BEGINSITUATIE...

Nadere informatie

Kruistabel ter inspiratie voor het opmaken van een jaarplan Duits voor de derde graad Moderne Talen

Kruistabel ter inspiratie voor het opmaken van een jaarplan Duits voor de derde graad Moderne Talen Titel / thema tekst / toets Kruistabel ter inspiratie voor het opmaken van een jaarplan Duits voor de derde graad Moderne Talen LUISTERVAARDIGHEID De leerlingen kunnen Lu 1 op beschrijvend niveau van narratieve,

Nadere informatie

1 Luisteren (koppeling Spreken/gesprekken voeren)

1 Luisteren (koppeling Spreken/gesprekken voeren) 1 Bijlage 5. Eindtermen Nederlands van de tweede graad tso 1 Luisteren (koppeling Spreken/gesprekken voeren) 1 De leerlingen kunnen op structurerend niveau luisteren naar uiteenzettingen, probleemstellingen

Nadere informatie

SECUNDAIR ONDERWIJS FUNDAMENTEEL GEDEELTE

SECUNDAIR ONDERWIJS FUNDAMENTEEL GEDEELTE SECUNDAIR ONDERWIJS Onderwijsvorm: TSO Graad: derde graad Jaar: derde leerjaar Studiegebied: Handel FUNDAMENTEEL GEDEELTE Optie(s) MEDICO-SOCIALE ADMINISTRATIE Vak(ken): AV Nederlands 3 lt/w Vakkencode:

Nadere informatie

2011 SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling), Enschede

2011 SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling), Enschede Taalfontein Kerndoelanalyse SLO Juli 2011 Verantwoording 2011 SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling), Enschede Alle rechten voorbehouden. Mits de bron wordt vermeld is het toegestaan om

Nadere informatie

taal portfolio Checklist B1

taal portfolio Checklist B1 taal portfolio Checklist B1 Inhoud bladzijde 3 bladzijde 4 Vul eerst je naam in Checklist Zo gebruik je deze checklist Je kunt deze checklist op de computer invullen en daarna printen. Je kunt ook de checklist

Nadere informatie

Profiel Professionele Taalvaardigheid

Profiel Professionele Taalvaardigheid Profiel Professionele Taalvaardigheid PPT Het Profiel Professionele Taalvaardigheid omvat de taalvaardigheid die nodig is om professioneel in het Nederlands te functioneren en is in de eerste plaats gericht

Nadere informatie

Zin in taal/ Zin in spelling tweede editie

Zin in taal/ Zin in spelling tweede editie Zin in taal/ Zin in spelling tweede editiee Kerndoelanalyse SLO Juli 2011 Verantwoording 2011 SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling), Enschede Alle rechten voorbehouden. Mits de bron wordt

Nadere informatie

KIJKWIJZER VOOR PAV-BUNDELS

KIJKWIJZER VOOR PAV-BUNDELS KIJKWIJZER VOOR PAV-BUNDELS Inleiding Uitgeverijen brengen heel wat publicaties op de markt die nuttig kunnen zijn voor leraren PAV en hun leerlingen. Daarnaast verkiezen veel leraren om volledig of gedeeltelijk

Nadere informatie

Leerlijn ICT VIJFDE LEERJAAR 1 Kennismaken - aanzetten - occasioneel opbouwen - regelmatig VERWERVEN - systematisch herhalen - verdiepen - verbreden -

Leerlijn ICT VIJFDE LEERJAAR 1 Kennismaken - aanzetten - occasioneel opbouwen - regelmatig VERWERVEN - systematisch herhalen - verdiepen - verbreden - Leerlijn ICT VIJFDE LEERJAAR 1 Kennismaken - aanzetten - occasioneel opbouwen - regelmatig VERWERVEN - systematisch herhalen - verdiepen - verbreden - 1.a. De leerlingen hebben een positieve houding tegenover

Nadere informatie

Uitwerking kerndoel 10 Nederlandse taal

Uitwerking kerndoel 10 Nederlandse taal Uitwerking kerndoel 10 Nederlandse taal Tussendoelen en leerlijnen Nederlandse taal Primair onderwijs In samenwerking met het expertisecentrum Nederlands Enschede, 1 juni 2006 Nederlands kerndoel 10 Stichting

Nadere informatie

DATplus. Kerndoelanalyse SLO

DATplus. Kerndoelanalyse SLO DATplus Kerndoelanalyse SLO September 2014 Verantwoording 2014SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling), Enschede Mits de bron wordt vermeld, is het toegestaan zonder voorafgaande toestemming

Nadere informatie

VITAAL Plus 1 e graad

VITAAL Plus 1 e graad VITAAL Plus 1 e graad Krachtlijnen VITAAL Plus 1 e graad 1 Bouwstenen VITAAL Plus 1 e graad DIFFERENTIATIE TAALTAKEN AUTHENTIEKE COMMUNICATIEVE SITUATIES SCHOOLTAALWOORDEN VAARDIGHEDEN REMEDIËRING INTERCULTURALITEIT

Nadere informatie

Kunt u dat nog eens herhalen? Bewust werken aan luistervaardigheidslessen en -toetsen op structurerend en beoordelend niveau

Kunt u dat nog eens herhalen? Bewust werken aan luistervaardigheidslessen en -toetsen op structurerend en beoordelend niveau Ronde 3 Jean Jacobs Pedagogische begeleidingsdienst secundair onderwijs Contact: jacobs.jean@gmail.com Kunt u dat nog eens herhalen? Bewust werken aan luistervaardigheidslessen en -toetsen op structurerend

Nadere informatie

Leerlijn leren leren. 4 Leerlijn leren leren. 1 Strategieën om kennis op te bouwen en problemen op te lossen

Leerlijn leren leren. 4 Leerlijn leren leren. 1 Strategieën om kennis op te bouwen en problemen op te lossen 4 Leerlijn leren leren Leerlijn leren leren 1 2 3 4 5 6 1 Strategieën om kennis op te bouwen en problemen op te lossen 1 De lln kunnen losse gegevens leren ze: a betekenis te geven ze te situeren in een

Nadere informatie

Taalvaardigheid Preventie en remediëring. -betrokkenheid verhogende werkvormen creëren -een maximale -herformuleren de lln het probleem

Taalvaardigheid Preventie en remediëring. -betrokkenheid verhogende werkvormen creëren -een maximale -herformuleren de lln het probleem Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel VOET LEREN LEREN EN GOK Voet@2010 leren leren en thema s gelijke onderwijskansen Socio-emotionele ontwikkeling (1ste graad)

Nadere informatie

Wat te doen met zwakke begrijpend lezers?

Wat te doen met zwakke begrijpend lezers? Wat te doen met zwakke begrijpend lezers? Cor Aarnoutse Wat doe je met kinderen die moeite hebben met begrijpend lezen? In dit artikel zullen we antwoord geven op deze vraag. Voor meer informatie verwijzen

Nadere informatie

DOELSTELLINGEN EN VOET VAN COUDENBERG TOT KUNSTBERG

DOELSTELLINGEN EN VOET VAN COUDENBERG TOT KUNSTBERG DOELSTELLINGEN EN VOET VAN COUDENBERG TOT KUNSTBERG 2 DE GRAAD SECUNDAIR ONDERWIJS - ASO - De volgende doelstellingen en VOET komen aan bod. Aangezien de leerlingen in groepjes worden onderverdeeld, onderzoek

Nadere informatie

2003/19//1/A/BV/1/III/ /D/

2003/19//1/A/BV/1/III/ /D/ SECUNDAIR ONDERWIJS Onderwijsvorm: BSO Graad: derde graad Jaar: eerste en tweede leerjaar BASISVORMING Vak(ken): AV Project algemene vakken 4/4 lt/w Vakkencode: PAV-CW-WW Leerplannummer: 2003/020 (vervangt

Nadere informatie

Taaltaken, verwerkingsniveaus, tekstsoorten, tekstkenmerken en strategieën

Taaltaken, verwerkingsniveaus, tekstsoorten, tekstkenmerken en strategieën 1 Bijlage 7. Eindtermen moderne vreemde talen: Frans of Engels van de derde graad bso (eerste en tweede leerjaar) Taaltaken, verwerkingsniveaus, tekstsoorten, tekstkenmerken en strategieën LUISTEREN vertrouwd

Nadere informatie

PTA Nederlands BBL & KBL Kijkduin, Statenkwartier (Vakcollege Techniek) cohort 14-15-16

PTA Nederlands BBL & KBL Kijkduin, Statenkwartier (Vakcollege Techniek) cohort 14-15-16 Examenprogramma (verschillen tussen BBL en KBL zijn in de tekst aangegeven) NE/K/1 Oriëntatie op leren en werken De kandidaat kan zich oriënteren op de eigen loopbaan en op het belang van Nederlands in

Nadere informatie

Ik beschik over voldoende woorden om me te redden in veel voorkomende dagelijkse situaties.

Ik beschik over voldoende woorden om me te redden in veel voorkomende dagelijkse situaties. aardigheid BB B GT ER-niveau A2 A2 A2+ Alle leerwegen Alleen voor GT Ik voer over eenvoudige en alledaagse gesprekken. Het gaat dan over uitwisseling van informatie van bekende onderwerpen en activiteiten.

Nadere informatie

6 november 2012. Leerlijnen Evaluatie: basis - verdieping

6 november 2012. Leerlijnen Evaluatie: basis - verdieping 6 november 2012 Leerlijnen Evaluatie: basis - verdieping Leerlijnen Waarom willen we aan de leerlijnen werken? Wat gaan we met die leerlijnen doen? Leerlijnen : doel Voor de leerlingen efficiënter lesgeven

Nadere informatie

Beroepsgerichte Vorming, opleiding handel en administratie of Project Algemene Vakken

Beroepsgerichte Vorming, opleiding handel en administratie of Project Algemene Vakken ONTBIJT OP SCHOOL De jongeren organiseren zelf een ontbijt op school. Ze bepalen hoe het ontbijt er zal uitzien en staan ook in voor de praktische organisatie. Hiervoor moeten ze een heel aantal zaken

Nadere informatie

Onderzoekscompetenties. Schooljaar 2015-2016. GO! atheneum Campus Kompas Noordlaan 10 9230 Wetteren 09 365 60 60

Onderzoekscompetenties. Schooljaar 2015-2016. GO! atheneum Campus Kompas Noordlaan 10 9230 Wetteren 09 365 60 60 GO! atheneum Campus Kompas Noordlaan 10 9230 Wetteren 09 365 60 60 Schooljaar 2015-2016 E-mail: ka.wetteren@g-o.be atheneum@campuskompas.be Website: www.campuskompas.be/atheneum Scholengroep Schelde Dender

Nadere informatie

Pedagogische begeleiding wiskunde oktober 2016 Pagina 1

Pedagogische begeleiding wiskunde oktober 2016 Pagina 1 Pedagogische begeleiding SO Vakbegeleiding wiskunde ONDERZOEKSCOMPETENTIES WISKUNDE DERDE GRAAD AS0 Specifieke eindtermen i.v.m. onderzoekscompetenties (SETOC) Wat? Leerplan a derde graad aso VVKSO De

Nadere informatie

Realiseren van VOET in Geschiedenis: leren leren I II III Leren leren

Realiseren van VOET in Geschiedenis: leren leren I II III Leren leren Realiseren van VOET in Geschiedenis: leren leren I II III Leren leren Welke afspraken worden gemaakt om geschiedenis te studeren? Wordt dit opgevolgd per graad en van graad tot graad? Leren leren blijft

Nadere informatie

PTA Nederlands TL voor overstappers uit 3H Houtrust cohort 14-15-16

PTA Nederlands TL voor overstappers uit 3H Houtrust cohort 14-15-16 Examenprogramma PTA Nederlands TL voor overstappers uit 3H Houtrust cohort 14-15-16 NE/K/1 Oriëntatie op leren en werken De kandidaat kan zich oriënteren op de eigen loopbaan en op het belang van Nederlands

Nadere informatie

VOET EN STUDIEGEBIED HANDEL

VOET EN STUDIEGEBIED HANDEL Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel VOET EN STUDIEGEBIED HANDEL Elementen van de Stam Alle elementen van de stam zijn fundamenteel in de vorming van de leerling

Nadere informatie

2012-2016. Zelfstandig Leren

2012-2016. Zelfstandig Leren 2012-2016 Zelfstandig Leren 0 Inhoud Beschrijving doelgroep... 2 Visie op onderwijs... 2 Basisvisie... 2 Leerinhouden/ activiteiten... 2 Doelen voor het zelfstandig leren... 3 Definitie zelfstandig leren...

Nadere informatie

PTA Nederlands BBL & KBL Kijkduin, Statenkwartier (Vakcollege Techniek) cohort

PTA Nederlands BBL & KBL Kijkduin, Statenkwartier (Vakcollege Techniek) cohort Examenprogramma (verschillen tussen BBL en KBL zijn in de tekst aangegeven) NE/K/1 Oriëntatie op leren en werken De kandidaat kan zich oriënteren op de eigen loopbaan en op het belang van Nederlands in

Nadere informatie

PTA Nederlands BBL Kijkduin, Statenkwartier Waldeck cohort 15-16-17

PTA Nederlands BBL Kijkduin, Statenkwartier Waldeck cohort 15-16-17 Exameneenheden Nederlands (verschillen tussen BBL en KBL zijn in de tekst aangegeven) NE/K/1 Oriëntatie op leren en werken De kandidaat kan zich oriënteren op de eigen loopbaan en op het belang van Nederlands

Nadere informatie

De theorie voor leesvaardigheid in de vorm van een stappenplan

De theorie voor leesvaardigheid in de vorm van een stappenplan De theorie voor leesvaardigheid in de vorm van een stappenplan 1. Globaal lezen a. Lees eerst altijd een tekst globaal. Dus: titel, inleiding, tussenkopjes, slot en bron. b. Denk na over het onderwerp,

Nadere informatie

Common European Framework of Reference (CEFR)

Common European Framework of Reference (CEFR) Common European Framework of Reference (CEFR) Niveaus van taalvaardigheid volgens de Raad van Europa De doelstellingen van de algemene taaltrainingen omschrijven we volgens het Europese gemeenschappelijke

Nadere informatie

Doorlopende leerlijn vaardigheden Frans ERK (PO - havo/vwo) 2009 Streefniveaus en eindniveaus ERK per vaardigheid

Doorlopende leerlijn vaardigheden Frans ERK (PO - havo/vwo) 2009 Streefniveaus en eindniveaus ERK per vaardigheid Doorlopende leerlijn vaardigheden Frans ERK (PO - havo/vwo) 2009 Streefniveaus en eindniveaus ERK per vaardigheid Kernvaardigheden PO Onderbouw havo en vwo Tweede fase havo Tweede fase vwo 1. Leesvaardigheid

Nadere informatie

3 LEERPLANDOELEN. In de basisschool geldt als streefdoel voor strategieën:

3 LEERPLANDOELEN. In de basisschool geldt als streefdoel voor strategieën: 3 LEERPLANDOELEN In de basisschool geldt als streefdoel voor strategieën: Een leerling wil, durft en kan op zijn niveau nadenken over zijn manier van luisteren, lezen, spreken en schrijven en past zijn

Nadere informatie

TAALDREMPELS OPLEIDINGSVLOER INFORMATICA

TAALDREMPELS OPLEIDINGSVLOER INFORMATICA TAALDREMPELS OPLEIDINGSVLOER INFORMATICA Aan: Directie opleiding Informatica Van: Huis van het Nederlands 11/04/2012 Dit zijn talige eisen die alleen de opleiding stelt. Voor de werkvloer zijn ze niet

Nadere informatie

EINDTERMENTABEL OVERZICHT. Flos en Bros werkboekjes. x x. x x x x x. x x x. Werkboekje blz e Leerjaar 6 e Leerjaar

EINDTERMENTABEL OVERZICHT. Flos en Bros werkboekjes. x x. x x x x x. x x x. Werkboekje blz e Leerjaar 6 e Leerjaar 5 e Leerjaar 6 e Leerjaar EINDTERMENTABEL OVERZICHT Flos en Bros werkboekjes Tandenmuzeum De mondgazt Dagboek v/e tandenborstel Gezonde start in de mond - Suiker Verzin een supersmoes Tanden de wereld

Nadere informatie

A. MISSIE MEDIATRAINING B. VISIE MEDIATRAINING. GO! middenschool MIRA Loystraat Hamme

A. MISSIE MEDIATRAINING B. VISIE MEDIATRAINING. GO! middenschool MIRA Loystraat Hamme A. MISSIE MEDIATRAINING De grote missie van deze module is leerlingen te laten ontdekken en hen te laten proeven van de mediawereld door niet alleen het negatieve, maar zeker ook het positieve ervan te

Nadere informatie

AV Nederlands TSO. Sportclub- en fitnessbegeleider. derde graad 2011/359/1//V12 LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS. 2 lt./w. Sport. Se-n-Se.

AV Nederlands TSO. Sportclub- en fitnessbegeleider. derde graad 2011/359/1//V12 LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS. 2 lt./w. Sport. Se-n-Se. LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS Vak: AV Nederlands SPECIFIEK GEDEELTE 2 lt./w Studierichting: Studiegebied: Onderwijsvorm: Graad: Leerjaar: Sportclub- en fitnessbegeleider Sport TSO derde graad Se-n-Se Leerplannummer:

Nadere informatie

Voorscholingstraject: visie op leren. Sessie 2

Voorscholingstraject: visie op leren. Sessie 2 Voorscholingstraject: visie op leren Sessie 2 Dagindeling Visie op leren: uiteenzetting Inoefenen m.b.t. visie op leren Opdracht: Uitwisseling praktijkvoorbeelden in functie van nieuw leerplan (reeds vertrouwde

Nadere informatie

PTA Nederlands TL/GL Bohemen, Houtrust, Kijkduin, Statenkwartier cohort

PTA Nederlands TL/GL Bohemen, Houtrust, Kijkduin, Statenkwartier cohort Examenprogramma NE/K/1 Oriëntatie op leren en werken De kandidaat kan zich oriënteren op de eigen loopbaan en op het belang van Nederlands in de maatschappij. NE/K/2 Basisvaardigheden De kandidaat kan

Nadere informatie

TULE inhouden & activiteiten Nederlands. Kerndoel 8. Toelichting en verantwoording

TULE inhouden & activiteiten Nederlands. Kerndoel 8. Toelichting en verantwoording TULE - NEDERLANDS KERNDOEL 8 130 TULE inhouden & activiteiten Nederlands Kerndoel 8 De leerlingen leren informatie en meningen te ordenen bij het schrijven van een brief, een verslag, een formulier of

Nadere informatie

Het Ontwikkelteam Digitale geletterdheid geeft de volgende omschrijving aan het begrip digitale technologie:

Het Ontwikkelteam Digitale geletterdheid geeft de volgende omschrijving aan het begrip digitale technologie: BIJGESTELDE VISIE OP HET LEERGEBIED DIGITALE GELETTERDHEID Digitale geletterdheid is van belang voor leerlingen om toegang te krijgen tot informatie en om actief te kunnen deelnemen aan de hedendaagse

Nadere informatie

Het flexibel inzetten van de taalmethode heeft te maken met de functie van taal.

Het flexibel inzetten van de taalmethode heeft te maken met de functie van taal. Taal: vakspecifieke toelichting en tips Taalverwerving en -onderwijs verlopen als het ware in cirkels: het gaat vaak om dezelfde inhouden, maar de complexiteit en de mate van beheersing nemen toe. Anders

Nadere informatie

POP Martin van der Kevie

POP Martin van der Kevie Naam student: Martin van der Kevie Studentnr.: s1030766 Studiefase: leerjaar 1 Datum: 18 okt 2009 Interpersoonlijk competent Overzicht wat leerlingen bezig houdt dit kun je gebruiken tijdens de les. Verder

Nadere informatie