Onderzoek Letters in Beweging

Transcriptie

1 Onderzoek Letters in Beweging Nieuwe Kansen voor de Ontwikkeling van Beginnende Leesvaardigheden in Risicogroepen door Inzet van de Computer Tussenrapportage Dit onderzoek is uitgevoerd met financiering van Kennisnet in het kader van de Stimuleringsregeling Educatief Onderzoek C. A. T. Kegel A. G. Bus Universiteit Leiden November 2010

2 Inleiding Voor de periode januari 2008 december 2011 is de promovenda Carienke Kegel aangesteld voor een onderzoek aan de Universiteit Leiden, getiteld: Letters in Beweging, Nieuwe Kansen voor de Ontwikkeling van Beginnende Leesvaardigheden in Risicogroepen door Inzet van de Computer. Dit onderzoek wordt gefinancierd door Stichting Kennisnet in het kader van de Stimuleringsregeling Educatief Onderzoek. In deze tweede tussenrapportage zullen de eerste onderzoeksbevindingen worden besproken en zal de voortgang van het onderzoek over 2010 worden beschreven. Resultaten onderzoek In 2008 is een onderzoek naar het internetprogramma Letters in Beweging van start gegaan. 15 scholen in Zuid-Holland nemen deel aan het onderzoek. Tot de leerlingen van deze basisscholen behoort een aanzienlijk percentage uit de lagere sociaaleconomische bevolkingsgroepen. De totale onderzoeksgroep bestaat uit 312 autochtone kinderen afkomstig uit 42 verschillende kleuterklassen. De kinderen waren bij de start van het onderzoek vier jaar oud en hun ouders/ verzorgers hebben schriftelijk toestemming gegeven voor deelname aan het onderzoek. In 2008 en 2009 hebben verschillende metingen plaats gevonden om bij de kinderen het niveau van ontluikende leesvaardigheden, intelligentie en gedragsregulatie vast te stellen en heeft de interventie met het programma Letters in Beweging plaats gevonden (zie tussenrapportage Kegel, 2009). Op basis van deze gegevens konden de korte termijneffecten van het programma Letters in Beweging worden vastgesteld. De eerste resultaten laten zien dat het programma effectief is wanneer het wordt aangeboden met feedback. De feedback in het programma reageert op zowel goede als foute antwoorden van kinderen met reacties die een sensitieve ouder of leerkracht in een natuurlijke situatie ook zou geven. Er wordt niet alleen gezegd of een antwoord goed of fout 2

3 is, maar er worden ook tips gegeven om het goede antwoord te vinden. Zonder deze essentiële feedback leren kinderen niet van het internetprogramma hoewel instructie, spelletjes en herhalingen exact gelijk zijn. Daarnaast hebben we gekeken wat de invloed is van gedragsregulatie op het kunnen leren van Letters in Beweging. We proberen hiermee na te gaan welke groepen kinderen al dan niet van een computerinterventie profiteren. Kinderen met een zwakke inhibitiecontrole - drukke kinderen die er niet goed in slagen om impulsen te onderdrukken en hun gedrag te reguleren - profiteren wel van het programma met feedback maar significant minder dan kinderen met een goede inhibitiecontrole. Bovendien blijkt dat kinderen met een zwakke inhibitiecontrole een extra risico ondervinden wanneer zij de spellen van Letters in Beweging zonder feedback spelen. Doordat het gedrag van de kinderen niet gecorrigeerd wordt door goede aanwijzingen lijkt hun impulsieve gedrag alleen maar toe te nemen, waardoor ze eerder slechter dan beter gaan presteren. Op de natest bleek dat de groep zelfs meer dan een controlegroep gokgedrag te zien gaf. Dit onderzoek toont aan dat alleen goedgebouwde computerprogramma s (in dit geval Letters in Beweging met feedback) geschikt zijn om jonge kinderen alfabetische vaardigheden aan te leren. Enkel games zonder ingebouwde gedragscorrecties lijken meer kwaad dan goed te doen voor kinderen met een zwakke inhibitiecontrole. Momenteel zijn enkele publicaties voorgelegd aan internationale tijschriften of in voorbereiding. Daarnaast zal een nationale rapportage worden gemaakt waarin we voor de Nederlandse onderwijspraktijk duidelijk zullen maken waarom het spelen van spelletjes zonder ingebouwde correcties schadelijk kan zijn en wat minimale kwaliteitseisen zijn voor een goed educatief computerprogramma. Naast gedragsregulatie hebben we ook naar andere factoren gekeken om na te gaan waarom het ene kind wel profiteert van een computerinterventie en een ander kind niet. Ouders van 182 kinderen uit de onderzoeksgroep gaven 3

4 toestemming om een kleine beetje wangslijm af te nemen bij hun kind. Vanuit dit wangslijm hebben we via laboratoriumanalyses genetische kenmerken vastgelegd. Zoals in elke doorsnee populatie was bij ongeveer een derde van de groep sprake van de risicovariant die in verband wordt gebracht met aandachtsproblemen. Uit onze resultaten blijkt dat kinderen met de risicovariant van dit gen gevoeliger zijn voor de interventie dan kinderen zonder deze variant. De kinderen met de risicovariant profiteerden van Letters in Beweging met feedback, maar deze groep kinderen scoorde negatief na de interventie zonder feedback. Hieruit blijkt dat kinderen met deze risicovariant van dit gen gevoelig zijn voor zowel een positieve als voor een negatieve omgeving. In tegenstelling hiermee leek de groep zonder de risicovariant ongevoelig voor de interventie. Ze profiteerden niet van het programma met feedback, maar werden ook niet nadelig beïnvloed door het programma zonder feedback. Ze maakten evenveel vorderingen als kinderen in de controlegroep wat erop duidt dat ze ook zonder gerichte training leren. Deze bevindingen zullen eveneens gepubliceerd worden in een internationaal tijdschrift. Onderzoek januari december 2010 Begin 2010 selecteerden we 100 op ontluikende leesvaardigheden zwakst scorende kinderen. Een kwart van deze kinderen heeft Letters in Beweging met feedback voor een tweede keer gespeeld en een kwart het programma zonder feedback. Op deze wijze kunnen we nagaan wat de effecten zijn van herhaaldelijk aanbieden van het programma met en zonder feedback. Daarnaast heeft een kwart afkomstig uit de controle groep het programma met feedback voor het eerst gespeeld. De laatste 25 procent van de groep heeft niets gekregen en dient als controlegroep. Eind groep 2 zijn alle kinderen wederom getest op het gebied van ontluikende geletterdheid en gedragsregulatie. Na de zomervakantie zijn de kinderen naar groep 3 gegaan. In november 2010 is een laatste meting verricht, 4

5 waarbij de leesvaardigheden na een paar maanden leesonderwijs zijn getest. We willen hiermee nagaan wat de lange termijneffecten zijn van het programma in de totale groep, en of een tweede keer spelen van het programma zinvol is geweest voor de deelgroep. Publicaties Broekhof, K., & Cohen de Lara, H. (2008). Letters in Beweging. Werken aan Fonemisch Bewustzijn in groep 1 en 2. Kennisnet & Sardes. (Bijdrage geleverd aan onderzoek Sardes) Kegel, C. A. T., Van der Kooy- Hofland, V. A. C., & Bus, A. G. (2009). Improving early phoneme skills with a computer program: Differential effects of regulatory skills. Learning and Individual Differences, 19, Van der Kooy- Hofland, V. A. C., Kegel, C. A. T., & Bus, A. G. (2010). Evidence-based computer interventions targeting phonological awareness for young students at-risk to prevent reading problems. In S. B. Neuman & D. K. Dickinson (Eds.), Handbook of Early Literacy, Volume III. New York: The Guilford Press. Kegel, C. A. T., Bus, A. G., & Van IJzendoorn (submitted). Differential susceptibility in early literacy instruction through computer games: The role of the Dopamine D4 Receptor Gene (DRD4). Kegel, C. A. T., & Bus, A. G. (in preperation). Main roles of feedback and inhibitory control in kindergartners web-based computer learning. Presentaties November 2008 Symposium Institute for the Study of Education and Human Development (ISED). Training Early Phoneme Skills Using a Computer Program: Differential Effects of Cognitive Control (C.A.T. Kegel, V.A.C. van der Kooy-Hofland, & A.G. Bus). 5

6 Februari 2009 College van Bestuur, Universiteit Leiden. Reading Stimulation through the Internet for Kindergartners at Risk (A.G. Bus & C.A.T. Kegel). Maart 2009 Conferentie Kennisnet: Kennis van Waarden Maken. Leesstimulering van Risicokleuters via Internet (A.G. Bus & C.A.T. Kegel). November 2009 Werkconferentie VVersterk: Taal en Rekenen, georganiseerd door Sardes voor peuterleidsters en kleuterleerkrachten. Letters in Beweging (C.A.T. Kegel). Juli 2010 Conferentie Society for the Scientific Study of Reading (SSSR) in Berlijn, Duitsland: Impulse Control and Oral Feedback: Essential Ingredients for Kindergartners to Learn from a Computer Intervention (C.A.T. Kegel & A.G. Bus). November 2010 Symposium Institute for the Study of Education and Human Development (ISED). Impulse Control and Oral Feedback: Essential Ingredients for Kindergartners to Learn from a Computer Intervention (C.A.T. Kegel & A.G. Bus). Geplande presentatie Juli 2011 Conferentie Society for the Scientific Study of Reading (SSSR) in St. Pete Beach, Florida: Differential Susceptibility in Early Literacy Instruction through Computer Games: An Example with the Dopamine D4 Receptor Gene (DRD4) as Moderator (C.A.T. Kegel & A.G. Bus). 6