Slowscan Friese Poort 21 ste -eeuwse vaardigheden

Transcriptie

1 Slowscan Friese Poort 21 ste -eeuwse Team Sociaal Werk Leeuwarden Slowscan op 26 september 2016 Rozemarijn van Toly en Pieter Baay 1/11

2 1 Samenvatting De 21 ste eeuw is en wordt een eeuw vol technologische innovaties, nieuwe businessmodellen, globale samenwerkingsverbanden en een enorme hoeveelheid aan online informatie. Daar waar voorheen kennis een belangrijk concurrentiewapen in de markt was, geldt nu dat het creatief kunnen benutten en toepassen van deze kennis voorop staat, en dat dit zoveel mogelijk in co-creatie met anderen gebeurt. Deze manier van denken en werken vergt complexe zoals communicatie, samenwerking, probleemoplossend vermogen, ondernemendheid, kritisch denken, mediawijsheid en digitale behendigheid. Het is onder andere deze set aan die ook wel bekend staan onder de noemer 21 ste -eeuwse. Om na te gaan in hoeverre de docenten van team Sociaal Werk van Friese Poort al aandacht besteden aan het ontwikkelen van 21 ste -eeuwse bij hun studenten, is op 21 september 2016 een slowscan uitgevoerd. Deze scan maakt voor een onderwijsteam inzichtelijk welke 21 ste -eeuwse in het curriculum reeds aanwezig zijn en hoe ze tot uiting komen. In dit rapport wordt verslag gedaan van de resultaten van team Sociaal Werk, alsook de constateringen die aan de hand van deze slowscan zijn gedaan. In de slowscan en dialoog daarover zijn de volgende zaken naar voren gekomen, die in de toekomst behouden of versterkt kunnen worden: - Met de digitale zouden docenten graag naar buiten gaan, er kan verbinding gezocht worden met deskundigen van de media-opleidingen en ook kunnen experts op dit gebied wat komen vertellen. Het is namelijk heel belangrijk dat studenten goed leren om kritisch te zijn op online media. Ook op het zoeken van informatie zouden docenten meer willen focussen, het vak informatiekunde is daarin genoemd. - Creativiteit is iets wat meer aan het beroep gekoppeld zou kunnen worden in de opleiding, zo kunnen kritische beroepssituaties worden ontwikkeld, waar studenten op een creatieve manier mee om zouden moeten gaan. De veilige sfeer in de klas en de school is hierin een belangrijk punt dat wordt aangestipt door de docenten. Ook geven ze aan dat ze zelf mee willen gaan in de creatieve flow: teach what you preach. - Het groepje dat zich bezig heeft gehouden met ondernemendheid geeft aan een aantal dingen in de toekomst anders te willen doen. Zo willen ze het voor studenten overzichtelijker 2/11

3 maken in hoe zij contact moeten leggen met docenten, door als eerste stap een overzicht van adressen aan te maken. Ook willen zij in de slb-lessen bespreken hoe zo n mail op te stellen en welke toon je aanslaat. Ook bij slb willen deze docenten het graag hebben over planningen maken, zodat studenten meer verantwoordelijkheid nemen in hun eigen leren. Ook docenten kunnen zelf dingen anders doen, zo kunnen zij op docentenstage en kunnen zij bijvoorbeeld proberen te zien aankomen als studenten het niet redden. - De docenten geven de observatie dat men wel dingen bedenkt maar niet doorpakt. Hoe te zorgen dat het ook gaat gebeuren en vastgehouden wordt? Het zou goed zijn om over een aantal weken hier weer eens over na te denken en dit onderwerp op de agenda te houden. 3/11

4 2 21ste-eeuwse in de breedte Wat verstaan we precies onder 21 ste -eeuwse en uit welke componenten bestaan deze? Het antwoord op deze vraag werd aan het begin van de sessie toegelicht. Daarbij is aan de docenten uitgelegd dat 21 ste -eeuwse in een viertal clusters zijn in te delen (zie schema hieronder) en wat nut en noodzaak van deze is in de huidige en toekomstige maatschappij. Na een uitleg over de betekenis van de, gaven docenten aan welk cluster van het belangrijkst is voor hun studenten en wat nu in het onderwijs het minste aandacht krijgt. Digitale krijgen het minste aandacht in het onderwijs en denk zijn het belangrijkst voor SW-studenten. Vaardigheid Toelichting door deelnemers Minste aandacht Digitale - Instrumentele - Mediawijsheid - Informatie Denk - Kritisch denken - Probleemoplossend vermogen - Creativiteit Interpersoonlijke - Communicatie - Samenwerking - Sociale en culturele Intrapersoonlijke - Metacognitie - Zelfregulatie - Ondernemendheid De docenten vinden digitale minder belangrijk dan de andere clusters voor hun studenten, maar meer dan de helft van de docenten vindt dat de digitale het minste onderwijsaandacht krijgen. De docenten vonden digitale niet het belangrijkst voor hun studenten, maar wel een vaardigheid waar in het onderwijs meer bij aangesloten zou kunnen worden. Vooral ook met het doel om aan te sluiten bij de belevingswereld van jongeren. Omdat je in zulke ingewikkelde situaties komt in het werkveld, moet je probleemoplossend vermogen hebben, denken in oplossingen. Daarnaast moeten de studenten kritisch kunnen nadenken, bijvoorbeeld over methodieken. Deze zijn inherent aan het werkveld. Het was volgens de meeste docenten van belang, en kreeg volgens 2 docenten de minste onderwijsaandacht. De interpersoonlijke zijn voor deze studenten heel belangrijk, omdat zij samenwerken met collega s en moeten communiceren met cliënten. In de opleiding wordt veel aandacht besteed aan de interpersoonlijke. Ondernemendheid is heel belangrijk voor deze studenten. Je hebt deze nodig om een goede hulpverlener zijn. Dit is de intrinsieke motivatie Hoogste belang 4/11

5 In de eerste discussies komt al naar voren dat het hierbij zowel om didactiek als pedagogiek gaat. Welke werkvormen zetten we in en welke rol nemen we als docent? Onderstaand model laat dat zien. Zo ligt het bij digitale voor de hand om studenten digitaal te laten leren en ict in te zetten. Waar het in de slowscan minder over gegaan is welke onderliggende pedagogiek daarvoor nodig is. Elke student heeft een ander niveau en de leerinhoud moet worden aangepast aan de doelgroepen in de klas. Daarnaast kan een docent nadenken over de learning transfer van de stof, hoe kunnen studenten het geleerde ook buiten de leercontext gebruiken? Het gesprek in teams over hoe om te gaan met de 21 ste -eeuwse moet ook dit thema beslaan, om het doel van 21 ste -eeuws onderwijs tegemoet te komen. Onderstaand model, en het zelfassessment 21 ste -eeuwse docent (online begin 2017), kan daarbij helpen. 5/11

6 3 21ste-eeuwse in de diepte Het team verdeelde zich in drie groepen en maakte de keuze voor de volgende : zelfregulatie, kritisch denken en digitale. Ter ondersteuning werd Bijlage A uitgereikt, waarin elke vaardigheid is opgedeeld in een aantal herkenbare items. Om het gesprek te faciliteren, zijn vragen gesteld als: a) waar deze terugkomen in het onderwijs; b) of deze voldoende terugkomen in het onderwijs; c) of studenten actief of passief worden betrokken bij het ontwikkelen van deze. Hieronder is het gesprek tussen docenten samengevat aan de hand van drie iconen: - Docenten geven aan wat ze al doen - Docenten benoemen aandachtspunten - Docenten noemen ideeën om dit in de toekomst meer te doen 3.1 Creativiteit - Er wordt in het onderwijs al aandacht besteed aan een aantal van deze aspecten, zoals het hebben van een open mindset, hierin wordt in het praktijkvak Midden in de maatschappij aandacht aan besteed, door studenten vragen te laten stellen en studenten te bevragen en door opdrachten uit het werkveld te doen. - In het denken van breed naar smal en andersom bij het ontwikkelen van ideeën, wordt hier al aandacht aan besteed in het bedrijvenproject en bij drama. - Bij de theorievakken zou meer aangesloten kunnen worden bij kritische beroepssituaties volgens de docenten en ook zouden docenten zelf diverse ideeën en werkvormen kunnen aanbieden om studenten te inspireren. - Om out of the box te kunnen denken (of je buiten de bekende paden durft te bewegen) om tot een creatief idee of een creatieve oplossing te komen, spelen een aantal factoren mee. De docenten geven aan dat het lastig is voor studenten, omdat zij de structuur moeten durven loslaten. - Een idee om meer in te zetten op het denken van breed naar smal en andersom bij het ontwikkelen van ideeën is door kritische beroepssituaties te maken. - Om creativiteit te laten plaatsvinden en studenten out of the box te laten denken, moet een veilige situatie ervaren worden door de studenten. - Verder vragen de docenten zich af: durven wij dit als docenten dit ook? Teach what you preach. Om in de creatieve flow te raken, zijn docenten van plan meer ruimte te laten voor brainstormen en om inspiratiemomenten in te lassen. 6/11

7 3.2 Digitale - Aan digitale wordt in de opleiding al wel ingezet op programma s, apps en apparaten kennen en benutten; bewust en constructief gebruiken van online communicatie en het selecteren, ordenen en verwerken van informatie tot een samenhangend geheel. - Het kritisch beoordelen van media gebeurt bij het project en in de beroepstaak. - Het kunnen inzetten van zoekstrategieën gebeurt ook te weinig volgens de docenten, dit gebeurt wel bij Nederlands, door hoofd- en bijzaken van elkaar te scheiden, maar dit zou ook kunnen gebeuren in een vak als Informatiekunde. - Het bewust en constructief gebruiken van online communicatie komt voor in slb, zakelijk schrijven bij Nederlands en de teamkamer. Bij bpv komt dit soms aan bod. - Er is te weinig onderwijsaandacht voor het kritisch kunnen beoordelen van sociale en online media en de informatiebehoefte kunnen bepalen en daarbij effectief zoekstrategieën inzetten. - Het kunnen selecteren, ordenen en verwerken van informatie zat in het oude curriculum in de proeve, docenten weten nog niet helemaal waar dit terugkomt in het nieuwe curriculum. - In het kritisch beoordelen van media geven de docenten aan dat er meer verbinding gezocht kan worden met Media-opleidingen en bij burgerschap kunnen experts uitgenodigd worden. - Informatiekunde als vak terugbrengen om zoekstrategieën te leren inzetten. Daarin zou expliciet aan studenten geleerd moeten worden hoe je zoekt en daarin zouden studenten ook moeten leren wanneer ze zelf initiatief moeten nemen om aan te geven dat zij vastlopen, want wanneer pak je de telefoon? om je docent te bellen, vragen de docenten zich af. - Studenten moeten ELO kennen, voor de eerstejaars zou er een instructie gedaan kunnen worden. Ook zouden studenten in een groepje een app kunnen maken die in het werkveld te gebruiken zou zijn. Daarnaast zou dit kunnen worden toegevoegd aan het bestaande bedrijvenproject. 7/11

8 3.3 Ondernemendheid - Ondernemendheid bestaat volgens de docenten ook uit om hulp vragen, naar de docent toestappen en een eigen planning maken. - Aan het proactief en zelfstandig handelen wordt bijvoorbeeld bij de praktijkvakken het project, lsr, tht en drama (activiteit geven) genoemd. - Studenten leren om ideeën om te zetten naar plannen en deze met lef en overtuiging uitvoeren, door het maken van een plan van aanpak in een theorievak en bij de projecten en lsr, tht en drama. - Er is nog niet voldoende onderwijsaandacht voor het vindingrijk kunnen omgaan met obstakels, dit komt wel voor in het project, maar er zou meer nadruk op kunnen liggen door bijvoorbeeld experimentjes met omdenken, door minder negativisme. Dit zou verbeterd worden als er vaste roosters waren, zodat het eigen leven van studenten beter vorm kan krijgen. - Studenten vinden het moeilijk om om hulp te vragen en om hun eigen planning op orde te krijgen. Dit wordt wel behandeld bij burgerschap en slb en in de vakken communicatie en Nederlands, maar er zou meer aandacht in het onderwijs voor kunnen komen. - Een idee dat is opgedaan door deze docenten, is om een onderzoekje te doen met de studenten in het eerste jaar bij slb. Hierbij zou het gaan om wat de studenten willen leren en doen. Zo leren ze proactiever te zijn en houden zij het doel meer in het zicht. - Het team heeft ook aanbevelingen opgesteld voor henzelf, als docenten. Deze ideeën omvatten een docentenstage, SW on tour, nog meer praktijk in de opleiding en dan vooral smd en het voorkomen van een veegklas. - Het signaleren van kansen kan verbeterd worden bij de BPV, omdat het heel persoonsafhankelijk is wat de student ermee doet. Dit aspect van ondernemendheid kan verbeterd worden als studenten hun eigen kennis en ervaringen benutten, als zij zelf op zoek gaan naar een stageplek en als zij zelf dingen inbrengen tijdens de lessen. Studenten zouden meer vrijheid moeten krijgen (en pakken) om dit dan zelf in te vullen. - Studenten zouden de mailadressen van docenten moeten krijgen, zodat studenten ook leren hoe zij communiceren met docenten. Ook samen planningen maken en studenten eigenaarschap geven zou helpen in het ondernemend handelen, studenten moeten zelf verantwoordelijk zijn voor het eigen leren. 8/11

9 4 Vervolg & contact Ecbo doet meer onderzoek rondom 21 ste -eeuwse, of 21st century skills, ontwikkelen en verspreiden. Hieronder vindt u een overzicht van activiteiten: - Publicatie De toekomst begint vandaag: 21 ste -eeuwse in het mbo is beschikbaar via de website van ecbo en elk team krijgt een hardcopy. - Nieuwsbrief op de 21 ste. Elke 21ste van de maand wordt er een nieuwsbrief verstuurd rondom het thema 21 ste -eeuwse. Lezers krijgen daarmee: o Inzicht in recent onderzoek en beleid o Inspiratie vanuit een praktijkvoorbeeld en wisselende gastcolumn - Zelfassessment docent 21 ste -eeuwse. De rol van de docent verandert. Jongeren moeten naast het vak ook generieke leren, zoals 21ste-eeuwse en loopbaancompetenties. Welke pedagogisch-didactische vraagt dat van een docent? Hoe stimuleer je bijvoorbeeld samenwerkend leren of reflectief leren? Deelnemers kunnen het zelfassessment met geautomatiseerde terugkoppeling invullen (begin 2017 online) en zo reflecteren op de eigen docent en eventuele benodigde professionalisering. - Tool Sociale Netwerken. Ecbo heeft een vragenlijst ontwikkeld die door middel van een automatische terugkoppeling inzichtelijk maakt hoe het sociale netwerk van studenten eruit ziet. Deze terugkoppeling kan gebruikt worden als input voor LOB-gesprekken tussen studenten en begeleiders. - Handreiking Kritische Denk. Samen met CINOP Advies heeft ecbo interessante praktijkvoorbeelden van onderwijsaandacht voor kritische denk verzameld. De projectopbrengsten staan op de website van het Netwerk Burgerschap van de MBO Raad en omvatten: o Een begripsbepaling van en toelichting op het begrip kritische denk. o Handvatten om studenten kritisch te laten denken. o Een gerubriceerde verzameling van bestaande interessante praktijkvoorbeelden. - Innovatiemonitor Leren Veranderen. Binnen veel roc s worden onderwijsinnovaties doorgevoerd om het curriculum meer toekomstbestendig te maken. Het gaat dan om het Veranderen van het Leren qua: o Inhoud (bijv. hoe meer aandacht voor ondernemendheid?) o Vorm (bijv. hoe meer verbinding tussen theorie en praktijk?) o Rollen (bijv. hoe meer naar de docent als coach?) De innovatiemonitor draagt hieraan bij door te Leren van het Veranderen. Wat zijn de beoogde doelen en mechanismen? In hoeverre worden deze gerealiseerd binnen en buiten het curriculum, bij docenten en studenten? Via de monitor worden het verloop van de innovatie en verbeterpunten teruggekoppeld. - Training en maatwerkondersteuning implementeren 21 ste -eeuwse. Samen met CINOP Advies biedt ecbo verschillende mogelijkheden voor training van docenten en maatwerktrajecten om de 21 ste -eeuwse in het onderwijs te implementeren. Op zowel het vlak van curriculumontwikkeling als de pedagogische en didactische van de docent. Voor meer informatie over het thema 21 ste -eeuwse, kunt u contact opnemen met: dr. Pieter Baay (pieter.baay@ecbo.nl of ). 9/11

10 Bijlage A: aantal items per vaardigheid Vaardigheid Digitale Instrumentele Mediawijsheid Informatie Denk Kritisch denken Probleemoplossend vermogen Creativiteit Items Digitale apparaten kunnen aansluiten, installeren, updaten en gebruiken Mogelijkheden van softwareprogramma's, applicaties en digitale apparaten kennen en benutten Kritisch kunnen beoordelen van sociale en online media Bewust en constructief gebruiken van online communicatie Betrouwbaarheid en bruikbaarheid van bronnen en informatie kunnen bepalen Informatiebehoefte kunnen bepalen en daarbij effectief zoekstrategieën kunnen inzetten Informatie kunnen selecteren, ordenen en verwerken tot een samenhangend geheel Meningen van feiten kunnen onderscheiden door informatie op waarde te schatten Eigen mening kunnen onderbouwen Eigen mening ter discussie kunnen stellen Vanuit meerdere perspectieven kunnen kijken en argumenteren Nuances kunnen aanbrengen i.p.v. zwart-wit denken Signaleren, analyseren en formuleren van een probleem(situatie) Verkennen en toepassen van uiteenlopende oplossingsstrategieën Monitoren en evalueren van oplossingsstrategieën Het accepteren van tegenslagen bij het oplossen van een probleem en flexibel hiermee omgaan Van breed naar smal kunnen denken (en andersom) bij het ontwikkelen van ideeën Een open mindset en verkennende houding aannemen bij minder gangbare ideeën of oplossingen Het buiten bekende paden durven bewegen om tot een creatief idee of een creatieve oplossing te komen De creatieve flow bij jezelf kunnen stimuleren 10/11

11 Vaardigheid Interpersoonlijke Communicatie Samenwerking Sociale & culturele Intrapersoonlijke Metacognitie Zelfregulatie Ondernemendheid Items Kan een heldere boodschap formuleren en overbrengen naar een individu of groep Kan de verbale en non-verbale communicatie afstemmen op het publiek en de situatie Kan actief luisteren, samenvatten en doorvragen bij een ander Kan communiceren via diverse social media en digitale middelen Voelt zich verantwoordelijk voor en levert een bijdrage in het groepswerk Kan op constructieve wijze feedback geven en ontvangen Herkent en gebruikt verschillende kwaliteiten in de groep en van zichzelf t.b.v. het eindresultaat Draagt bij aan een prettige werksfeer Heeft kennis en besef van verschillende waarden, normen, (sub)culturen en gewoontes Kan op een respectvolle en tolerante manier omgaan met mensen met een andere culturele, sociale en etnische achtergrond Kan persoonlijke grenzen aanvoelen en aangeven in communicatie met anderen Kan zich inleven in de perspectieven van anderen Kennis hebben van eigen kwaliteiten, valkuilen en leerdoelen Diverse leerstrategieën kennen en kunnen toepassen Reflecteren op een gekozen aanpak, het behaald eindresultaat en het proces (persoonlijk en procesgericht) De uitvoering van een opdracht kunnen plannen, monitoren, evalueren en bijstellen (taakgericht) Zich kunnen concentreren op een taak Zich verantwoordelijk voelen en daarnaar handelen t.a.v. het eigen werk en de omgeving Persoonlijke wensen en behoeften kunnen vertalen naar passend gedrag Eigen ineffectief gedrag en impulsen herkennen en zichzelf sturen in het afleren hiervan Proactief en zelfstandig kunnen handelen Kansen in de omgeving signaleren en deze actief benutten Obstakels als uitdaging kunnen zien en vindingrijk zijn in het omgaan hiermee Ideeën kunnen omzetten naar plannen en deze met lef en overtuiging uitvoeren 11/11