Bewonersonderzoek afvalproeven

Transcriptie

1 Bewonersonderzoek afvalproeven Een onderzoek onder bewoners in vier pilotwijken, naar de attitude, tevredenheid en gedrag bij verschillende afval inzamelsystemen. Mira Jongeneelen 2014 Marintel BV Bewonersonderzoek afvalproeven Gemeenten Wageningen en Veenendaal 2014 Marintel BV 1

2 Bewonersonderzoek afvalproeven Een onderzoek onder bewoners in vier pilotwijken, naar de attitude, tevredenheid en gedrag bij verschillende afval inzamelsystemen. MIRA JONGENEELEN OKTOBER 2014 Alle rechten voorbehouden. Niets uit dit rapport mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere wijze, zonder voorafgaande schriftelijk toestemming van Marintel BV. Dit rapport is geleverd onder de leveringsvoorwaarden van de MOA. Bewonersonderzoek afvalproeven Gemeenten Wageningen en Veenendaal 2014 Marintel BV 2

3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 3 Hoofdstuk 1. Verantwoording Inleiding Doel van het onderzoek Doelgroep en steekproeftrekking Ontwikkeling vragenlijsten Uitvoering van het veldwerk Representativiteit en betrouwbaarheid Onderzoeksteam Hoofdstuk 2. Onderzoeksresultaten Inleiding Evaluatie communicatie Aanbiedfrequentie per afvalstroom Kennis en kunde Scheidingsgedrag Gedrag afvalscheiding (voor en na) Algemene tevredenheid afvalinzameling Attitude / voorkeuren Tevredenheid per afvalstroom Leerpunten, pijnpunten, verbeterpunten Bewonersonderzoek afvalproeven Gemeenten Wageningen en Veenendaal 2014 Marintel BV 3

4 Hoofdstuk 1. Verantwoording 1.1 Inleiding In Nederland worden steeds hogere doelstellingen geformuleerd om afvalscheiding door burgers te verbeteren. De doelstellingen van voormalig staatssecretaris Atsma zijn 60% bronscheiding in 2015 en 65% in Inmiddels zijn nog hogere afvalscheidingsdoelen geformuleerd. Immers: hoe beter afval gescheiden wordt, hoe beter één en ander kan worden hergebruikt of gerecycled. De ervaring leert dat gemeenten het beste invloed kunnen uitoefenen op afvalscheiding door burgers, door de wijze van inzamelen aan te passen. In Nederland worden veel afvalinzamelingsmethodieken gehanteerd. Men zoekt hierbij naar een optimale mix van kosten, service en afvalscheiding. In Wageningen en Veenendaal voerde Marintel in 2012 een onderzoek uit, waarin onder andere de mening van burgers over de inzameling en het scheiden van het afval centraal stond. Ook is toen in een serie van brainstormsessies aan burgers gevraagd wat hun mening was over diverse inzamelmethodieken die op dat moment door de gemeenten werden overwogen. Naar aanleiding van deze onderzoeken, hebben de gemeenten een beleidsplan ontwikkeld met als uitgangspunt het verlenen van meer service op bronscheiding van grondstoffen en het verlagen van de service op restafval. Vier varianten waarbij dit uitgangspunt centraal stond, zijn in september oktober 2014 bij wijze van proef ingevoerd in vier verschillende (delen van) wijken. Veenendaal Dragonder Oost / Zuid: verlaging van de inzamelfrequentie van tweewekelijks naar driewekelijks (vanaf 23 september 2013) en later vierwekelijks (vanaf 14 maart 2014). In de inzameling van de overige afvalstromen is niets gewijzigd. Deze wijk wordt in dit rapport restfrequentiewijk genoemd. Veenendaal Dragonder Noord: de invoering van Drifter, waarbij burgers naast een laag vast tarief, tevens een tarief per aanbieding van de container voor restafval betalen (volume frequentie systeem). Deze wijk wordt in dit rapport diftarwijk genoemd. Wageningen NoordWest: Omgekeerd inzamelen, waarbij het restafval weggebracht dient te worden naar ondergrondse verzamelcontainers in de buurt, en meerdere herbruikbare afvalstromen aan huis opgehaald worden. Deze wijk wordt in dit rapport omgekeerd inzamelen wijk genoemd. Wageningen Hoog: het uitreiken van een extra minicontainer (kliko) voor KVM, in plaats van een brengsysteem (waarbij burgers het kunststof verpakkingsmateriaal wegbrengen naar verzamelcontainers in de wijk) en het verlagen van de inzamelfrequentie van restafval. Deze wijk wordt in dit rapport KVM-wijk genoemd. Om het effect van de afvalproeven op het gedrag van burgers te kunnen volgen, zijn sorteerproeven uitgevoerd. Om het effect van de proeven op de attitude, houding en tevredenheid van burgers te meten, is op twee momenten een representatief burgeronderzoek uitgevoerd: voordat de wijzigingen ingevoerd werden (september 2013) en een jaar later (september 2014). Bewonersonderzoek afvalproeven Gemeenten Wageningen en Veenendaal 2014 Marintel BV 4

5 1.2 Doel van het onderzoek Dit onderzoek geeft inzicht in het effect van de vier afvalproeven op de attitude, tevredenheid en (zelf beschreven) gedrag van de burgers in de proefwijken. Hierbij is het effect van de verschillende proeven gemeten en onderling vergeleken. De volgende onderwerpen staan centraal: Attitude ten aanzien van afval scheiden en de wijzigingen in de inzamelstructuur (vooraf en een jaar na start proeven) Tevredenheid over de afvalinzameling Tevredenheid over de communicatie rondom de afvalproef Perceptie van het eigen gedrag, gedragsintenties Mogelijke knelpunten en verbeterpunten 1.3 Doelgroep en steekproeftrekking Ongeveer burgers zijn betrokken bij de proeven. In de onderstaande tabel is weergegeven hoe deze burgers verdeeld zijn over de vier proefwijken en ook hoeveel daarvan in een laagbouwwoning en een hoogbouwwoning wonen. Wijk Populatie Steekproef 2013 Steekproef 2014 Diftar Laagbouw Diftar Hoogbouw met mogelijkheid scheiding GFT en inwerp opening 2 maten Diftar Hoogbouw met mogelijkheid scheiding GFT Diftar Hoogbouw overig Ophaalfrequentie restafval lager Laagbouw KVM haalsysteem en Laagbouw ophaalfrequentie restafval omlaag Omgekeerd inzamelen Laagbouw Omgekeerd inzamelen Hoogbouw Totaal Bewonersonderzoek afvalproeven Gemeenten Wageningen en Veenendaal 2014 Marintel BV 5

6 1.4 Ontwikkeling vragenlijsten Omdat bewoners van een laagbouwwoning (met tuin) andere inzamelmiddelen tot hun beschikking hebben dan bewoners van een hoogbouwwoning, is in overleg met de gemeenten, ervoor gekozen om de bewoners van deze typen bouw een vragenlijst op maat te laten invullen. Omdat er daarnaast in Veenendaal Dragonder Noord (de Diftar wijk) in overleg met de hoogbouwbewoners, meerdere aanpassingen gedaan zijn die per hoogbouwcomplex verschillen, zijn voor deze wijk nog nadere aanpassingen uitgevoerd en is besloten om alle hoogbouwbewoners de gelegenheid te bieden om deel te nemen aan de evaluatie. In Wageningen is na invoering van de proef ervoor gekozen om de steekproeven te vergroten en in NoordWest álle bewoners persoonlijk uit te nodigen om deel te nemen aan de evaluatie. Ook is er in deze wijk voor gekozen om de bewoners van hoogbouw op maat te ondervragen. In feite is in iedere wijk een andere vragenlijst gebruikt, waarbij tevens vragenlijsten op maat gemaakt zijn voor typen woningen. De vragen uit vragenlijsten Veenendaal zijn van te voren voorgelegd aan de klanbkbordgroepen van bewoners om er zeker van te zijn dat de juiste vragen gesteld zouden worden. In totaal zijn dus voor de 0-meting vijf vragenlijsten (1 vragenlijst voor hoogbouwbewoners in Veenendaal) gebruikt. Voor de evaluatie zijn alle vragenlijsten grondig herzien en verder op maat gemaakt, waardoor er in september 2014 acht vragenlijsten gebruikt zijn. Om de ideeën en tevredenheid van de burgers in de vier proefwijken te vergelijken, is een deel van de vragenlijst voor alle burgers identiek gehouden. Om dezelfde reden zijn een aantal vragen uit de 0-meting, na een jaar herhaald. 1.5 Uitvoering van het veldwerk De eerste meting is uitgevoerd in juni 2013 in de wijk KVM halen en in september 2013 in de wijk Omgekeerd inzamelen. De hoogbouw is in deze fase niet ondervraagd. De tweede meting is in september 2014 uitgevoerd. In deze meting zijn ook bewoners van hoogbouw in de wijk omgekeerd inzamelen betrokken. Op basis van adreslijsten die aangeleverd zijn door de gemeenten, is een random steekproef getrokken uit de verschillende proefgebieden. Vervolgens zijn meerdere medewerkers van Marintel BV de wijken in gegaan om de burgers uit de steekproef persoonlijk uit te nodigen de schriftelijke vragenlijst in te vullen. Doordat het belang van het onderzoek persoonlijk is toegelicht en ook omdat met burgers is afgesproken dat de vragenlijst diezelfde dag weer persoonlijk opgehaald wordt, is er een optimale controle over de verdeling van burgers binnen de steekproef. Bovendien zorgt deze benaderingswijze voor een bijzonder hoge kans op respons, waardoor de representativiteit optimaal is. Zie hiervoor ook de volgende paragraaf. 1.6 Representativiteit en betrouwbaarheid Bij het uitvoeren van een onderzoek waarbij het nemen van steekproeven, meten en interpreteren aan de orde is, heeft men altijd te maken met onzekerheden. Het maakt daarbij niet uit of men een indicatief / diepgaand of een representatief onderzoek uitvoert. De statistiek en de keuze van methodiek trachten deze onzekerheden te minimaliseren waardoor de resultaten uit een onderzoek het beeld van de totale populatie zo dicht mogelijk benaderen. Bewonersonderzoek afvalproeven Gemeenten Wageningen en Veenendaal 2014 Marintel BV 6

7 Om inzicht te krijgen in de representativiteit van een onderzoek worden drie factoren onderzocht, namelijk: 1. de grootte van de steekproef; 2. de wijze waarop de steekproef tot stand is gekomen (steekproeftrekking); 3. de kans op bias GROOTTE VAN DE STEEKPROEF EN HET RESPONSPERCENTAGE GROOTTE STEEKPROEF De grootte van de steekproef bepaalt in hoeverre resultaten verkregen uit het onderzoek gegeneraliseerd kunnen worden, met andere woorden geldig zijn voor de gehele doelgroep (alle inwoners van de verschillende wijken). Van tevoren was berekend dat per wijk circa 250 respondenten in het onderzoek zouden worden geïncludeerd. Bij een populatie van circa burgers, levert deze steekproefgrootte een nauwkeurigheidsmarge op van circa 4,5%. Dat betekent dat als uit dit onderzoek blijkt dat bijvoorbeeld 50% van de burgers zegt meer kunststof verpakkingsmateriaal te scheiden dan vóór de proef, het werkelijke percentage, wanneer iedereen de vragenlijst had ingevuld, tussen de 45,5 % en 54,5% zou liggen. Een nauwkeurigheidsmarge van 5% is gebruikelijk bij gedragsonderzoek. In de evaluatie is, op verzoek van de gemeenten, speciale aandacht uitgegaan naar twee hoogbouwcomplexen in Veenendaal (Tarweveld en Gersteveld) en de wijk Wageningen NoordWest (zowel hoogbouw als laagbouw). Omdat het vaak wat lastiger is om bewoners van flats te benaderen voor deelname aan burgeronderzoeken, is ervoor gekozen om alle bewoners van hoogbouwcomplexen te benaderen door de vragenlijst met een begeleidende brief en een antwoordenvelop naar het antwoordnummer van Marintel, in alle brievenbussen achter te laten. Twee weken na deze eerste uitnodigingsronde zijn vervolgens bijna alle adressen die nog geen vragenlijst instuurden, alsnog persoonlijk uitgenodigd om de vragenlijst in te vullen. Ook zijn alle bewoners van laagbouwwoningen in de wijk Wageningen NoordWest persoonlijk uitgenodigd om de vragenlijst in te vullen. In de wijk Wageningen NoordWest is in de herhaalmeting geen steekproef getrokken maar is aan alle burgers de kans geboden om het Omgekeerd Inzamelen te evalueren. De in de eerste meting gehanteerde steekproefgrootten gaven een voldoende representatief beeld. In Wageningen is op nadrukkelijk verzoek van de bewoners, besloten om desondanks toch alle inwoners uit de wijk omgekeerd inzamelen (NoordWest), te betrekken bij het onderzoek. Bewonersonderzoek afvalproeven Gemeenten Wageningen en Veenendaal 2014 Marintel BV 7

8 1.6.2 SAMENSTELLING STEEKPROEF In onderstaande grafieken is weergegeven wat de gemiddelde gezinsgrootte en leeftijd is in de diverse wijktypen. Vanzelfsprekend is een onderscheid gemaakt tussen laagbouw en hoogbouw, aangezien in appartementen en flats relatief kleinere gezinnen wonen en de gemiddelde leeftijd hoger is. Geconcludeerd kan worden dat in de wijk in Wageningen, waar een extra kliko is uitgereikt voor de inzameling KVM en de inzamelingsfrequentie van restafval is verlaagd, kleinere gezinnen wonen en de gemiddelde leeftijd hoger is dan in de overige drie wijken. De indruk van onze enquêteurs van deze wijk is, dat het gemiddelde inkomensniveau van deze wijk hoger is dan gemiddeld. Ook concluderen wij dat in de wijk waar omgekeerd inzamelen geïntroduceerd is, de gemiddelde leeftijd in hoogbouwwoningen lager is dan gemiddeld en in de wijk waar Diftar geïntroduceerd is, hoger dan gemiddeld. 1,6 1,6 2,0 Gezinsgrootte 3,2 3,2 3,4 3,1 3,2 2,5 2,6 3,0 69,0 69,2 50,3 Gemiddelde leeftijd 64,6 62,6 52,4 52,9 49,9 47,9 48,4 50,3 HOOGBOUW Diftar HOOGBOUW omgekeerd inzamelen LAAGBOUW KVM halen LAAGBOUW Diftar LAAGBOUW lagere freq. Restafval LAAGBOUW omgekeerd inzamelen HOOGBOUW Diftar HOOGBOUW omgekeerd inzamelen LAAGBOUW KVM halen LAAGBOUW Diftar LAAGBOUW lagere freq. Restafval LAAGBOUW omgekeerd inzamelen Over het algemeen kan gesteld worden dat ouderen het afval beter scheiden en meer tevreden zijn over de afvalinzameling dan jongeren. Ook in dit onderzoek is een dergelijke relatie vastgesteld. Er zijn geen significante verschillen gevonden tussen de proefwijken wat betreft deze samenhang. Dat betekent dat ouderen de diverse afvalinzamelsystemen niet als lastiger of minder lastig ervaren dan jongeren. Bewonersonderzoek afvalproeven Gemeenten Wageningen en Veenendaal 2014 Marintel BV 8

9 1.6.3 NON RESPONS EN KANS OP BIAS Op voorhand is gekozen voor een optimale steekproeftrekking en -grootte, waardoor de representativiteit van het onderzoek zo groot mogelijk zou zijn. Gezien het responspercentage dat in dit onderzoek behaald is, circa 85% voor laagbouw en circa 60% voor hoogbouw, is de kans dat een bepaalde groep burgers met een afwijkende mening, niet deelneemt aan het onderzoek aanzienlijk kleiner dan bij bijvoorbeeld vragenlijsten via internet (gemiddeld responspercentage 15%) waarbij mensen die weinig ervaring hebben met internet of computers, uitgesloten zijn van deelname, of telefonische interviews (gemiddeld responspercentage 25%) waarbij tevens een deel van de burgers uitgesloten wordt van deelname, omdat zij bijvoorbeeld geen vaste telefoonlijn hebben of omdat zij zich hebben aangemeld bij het OnderzoekMeNietRegister. Het responspercentage bij het verzenden van vragenlijsten via de post is sterk afhankelijk van het onderwerp. Naast de keuze van onderzoeksmethodiek zijn er meerdere factoren die kunnen zorgen voor een vertekening van de onderzoeksresultaten. Deze invloed wordt bias genoemd. In ieder onderzoek kan sprake zijn van een non-respons bias, wat inhoudt dat doelgroepleden die niet hebben deelgenomen aan het onderzoek andere antwoorden zouden geven dan de doelgroepleden die wel hebben deelgenomen. Denk bijvoorbeeld aan een oververtegenwoordiging van respondenten die zeer kritisch zijn over de proeven. Gezien de redenen die genoemd zijn voor non respons, namelijk Geen tijd, Staat op het punt om weg te gaan, Zegt nooit ja op dergelijke verzoeken etcetera, is de kans op een dergelijke bias nihil. Burgers die door de keuze van methodiek is uitgesloten van deelname, zijn mensen die de Nederlandse taal niet spreken / lezen / schrijven. Of zij een ander afvalgedrag vertonen of andere meningen hebben over de proef, dan de respondenten in dit onderzoek, kan niet worden vastgesteld. Hoe vaak burgers om deze reden niet deelnamen aan het onderzoek is niet na te gaan omdat vanwege schaamte, dergelijke redenen vaak niet worden uitgesproken CONCLUSIE REPRESENTATIVITEIT Op voorhand is gekozen voor een optimale steekproeftrekking en -grootte, waardoor de representativiteit van het onderzoek zo groot mogelijk zou zijn. Op basis van het hoge responspercentage (85%) is er geen reden om aan te nemen dat sprake is van een responsbias. De non-respons redenen geven geen aanleiding om te verwachten dat de burgers die niet hebben deelgenomen aan het onderzoek een andere mening hebben dan burgers die wel hebben deelgenomen aan het onderzoek. Er is sprake van een representatief onderzoek. Bewonersonderzoek afvalproeven Gemeenten Wageningen en Veenendaal 2014 Marintel BV 9

10 1.7 Onderzoeksteam In de laatste jaren is onderzoek onder burgers ter evaluatie van afvalpilots en wijzigingen in het afvalbeleid veruit de belangrijkste specialisatie binnen het bedrijf. Het onderzoekteam dat betrokken is geweest bij de evaluatie van de afvalproeven in Wageningen en Veenendaal is geleid door Mira Jongeneelen. Zij voert sinds 2004 onderzoek uit in opdracht van diverse gemeenten en afvalinzamelaars met betrekking tot de optimalisering en evaluatie van afvalscheidingsgedrag. Ook is zij betrokken bij diverse adviestrajecten. Mira bezoekt regelmatig congressen en nam regelmatig (als participant of als deskundige) deel aan seminars over afvalgedrag. Ook verzorgde zij workshops over dit onderwerp. Vanwege deze steeds groter wordende expertise en onze achtergrond als sociaal wetenschappers, worden wij tevens door gemeenten ingezet als adviseur betreffende de communicatie met burgers, waarbij motivatie tot gedragswijziging onze specialiteit is geworden. Ons vaste team wordt afhankelijk van de uit te voeren werkzaamheden naar behoefte aangevuld met enquêteurs. Alle enquêteurs zijn meerderejaars student aan de HAN of Radboud Universiteit te Nijmegen of reeds afgestudeerd. Onze enquêteurs zijn een half jaar tot vijf jaar in dienst bij Marintel en worden on the job getraind en zorgvuldig begeleid door leden van het vaste team. Marintel werkt duurzaam samen met Marble Research, waardoor opschaling in drukke tijden gemakkelijk mogelijk is. Marble Research is gespecialiseerd in het gebruik van simpele en doeltreffende software om met minder inspanning, meer informatie uit een onderzoek te halen. Daarnaast heeft Marble Research veel expertise en ervaring in het analyseren van complexe databases en ook in dit onderzoek is van deze expertise gebruik gemaakt. Tevens werken wij regelmatig samen met MWH en Eureco, waardoor wij in staat zijn om afvalvraagstukken te beantwoorden die verder gaan dan alleen wat de meningen en ervaringen van burgers zijn. De methodoloog van Marintel BV is SPSS gecertificeerd. Marintel BV is lid van de MarktOnderzoeksAssociatie en houdt zich aan de gestelde wet- en regelgeving wat betreft de uitvoering van onderzoek, waaronder de Wet op Bescherming Persoonsgegevens. Bewonersonderzoek afvalproeven Gemeenten Wageningen en Veenendaal 2014 Marintel BV 10

11 Hoofdstuk 2. Onderzoeksresultaten 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk zijn de antwoorden op alle vragen die in het onderzoek gesteld zijn, weergegeven. Omdat er gewerkt is met vijf versies van vragenlijsten in 2013 en acht verschillende vragenlijsten in 2014, is de volgorde waarin de onderzoeksresultaten zijn weergegeven in dit hoofdstuk, gebaseerd op de verschillende onderzoeksdoelen zoals weergegeven in paragraaf 1.2. Gezien de veelheid van onderwerpen, is besloten om de interpretatie van de onderzoeksresultaten niet in een separaat hoofdstuk, maar per paragraaf in dit hoofdstuk toe te voegen. Bewonersonderzoek afvalproeven Gemeenten Wageningen en Veenendaal 2014 Marintel BV 11

12 2.2 Evaluatie communicatie Welk rapportcijfer geeft u de gemeente Wageningen/Veenendaal voor de communicatie over de wijziging van de afvalinzameling? 7,8 7,5 Rapportcijfer communicatie 6,9 7,3 7,2 7,1 Percentages ontevreden burgers per wijk (rapportcijfer lager of gelijk aan 5). KVM halen: 5% Diftar laagbouw: 6% Restfrequentie lager: 17 % Omgekeerd inzamelen laagbouw: 9% Diftar hoogbouw: 13% Omgekeerd inzamelen hoogbouw: 5% KVM halen Restfreq. lager Omgek. inz. lb Omgek. inz. hb De verschillen in rapportcijfer tussen omgekeerd inzamelen (laagbouw en hoogbouw) en diftar (hoogbouw) zijn niet significant. De burgers in de overige wijken zijn significant meer (KVM halen en diftar laagbouw) of juist minder (Restfrequentie omlaag) tevreden. Conclusies wat betreft de communicatie Twee zaken vallen op. Allereerst is de tevredenheid over de communicatie, die grotendeels gemeente breed uitgevoerd is, niet gelijk in de diverse wijken. Binnen Wageningen is de wijk waarin de KVM-kliko is uitgedeeld, meer tevreden dan in de overige wijken. Binnen Veenendaal zijn bewoners van laagbouw in de diftar-wijk meer dan gemiddeld, en bewoners van laagbouw in de restfrequentiewijk, minder dan gemiddeld tevreden. Eén en ander valt des te meer op omdat diftar ingewikkelder is om uit te leggen en te begrijpen, dan de daling van de inzamelingfrequentie van restafval. Opvallend is tevens de hoge samenhang met de algemene tevredenheid over de inzameling van afval in de vier wijken. Niet alleen is men in de restfrequentiewijk het minst tevreden over de communicatie, maar ook geeft men in deze wijk gemiddeld het laagste rapportcijfer over de inzameling in het algemeen. De wijken KVM halen en diftar (beide laagbouw) geven hier juist het hoogste rapportcijfer. Omdat de communicatie weliswaar op maat is verzorgd in de vier proefwijken, maar op hoofdlijnen gelijk was, is het de vraag of de (on-)tevredenheid over de communicatie invloed heeft gehad over de algehele tevredenheid van burgers over de proef, of juist andersom. Bewonersonderzoek afvalproeven Gemeenten Wageningen en Veenendaal 2014 Marintel BV 12

13 Kunt u uw antwoord toelichten? Wat hebt u bijvoorbeeld gemist? (zie bijlage 2 voor alle open antwoorden) In alle wijken wordt veruit het vaakst genoemd dat de communicatie goed / correct / duidelijk was (meer dan de helft tot driekwart van alle opmerkingen). Daarnaast wordt door een aanzienlijk kleiner deel van de burgers gezegd dat de communicatie niet goed of onvoldoende was (ongeveer een tiende van alle opmerkingen). Naast de bovengenoemde toelichtingen, komen de volgende opmerkingen tevens relatief vaak voor: Ongeveer 10% van de burgers (relatief veel burgers uit de wijk Omgekeerd Inzamelen) maken negatieve opmerkingen over dat men geen inspraak heeft gehad in de proef. Ongeveer 3% van de burgers had meer willen weten over de kosten(-besparing) die door de proef gerealiseerd wordt. Deze opmerking is relatief vaak gemaakt door bewoners van de Diftar wijk. Conclusies en advies Reik bij een uitrol van proeven in andere delen van de gemeentes, burgers oplossingen aan voor mogelijke problemen die zij ervaren, bijvoorbeeld door burgers die géén problemen ervaren en burgers die creatieve oplossingen bedacht hebben, aan het woord te laten. Zie hiervoor de bijlage met open antwoorden, toegevoegd aan dit rapport. Ik denk dat het financiële belang van afvalscheiding, met name plastic, duidelijker gemaakt kan worden. Het levert de burger geld op als er goed afval wordt gescheiden. De communicatie is prima geregeld. Ook leuk om tussentijdse evaluaties te lezen en aanpassingen zoals extra afvalpas. We hebben volgens mij niets gemist. Maar ik snap de reden niet goed. Ik denk niet dat dit nieuwe beleid leidt tot een betere afvalscheiding. Het was geen communicatie maar een mededeling. Er werd geen rekening gehouden met de situatie ter plaatse (ophalen container) en had niet het gevoel dat het echt om een test ging, het was een voldongen feit. Ik heb nog niet kunnen constateren dat gescheiden aanbieden en minder vaak de grijze container ophalen in financiële zin een voordeel heeft opgeleverd. Er is geen keuze, al eerder een enquête ingevuld, maar nooit meer wat over terug gehoord. Bewonersonderzoek afvalproeven Gemeenten Wageningen en Veenendaal 2014 Marintel BV 13

14 2.3 Aanbiedfrequentie per afvalstroom Bij benadering, hoe vaak zet u uw kliko s gemiddeld aan de straat? Deze vraag is gesteld aan de laagbouwbewoners in alle wijken. De met een sterretje aangegeven wijken, laten significante afwijkingen zien van Restafval GFT KVM halen % 7% KVM halen % 10% * KVM halen % * KVM halen % 15% % 10% % 17% * % 37% 18% 8% 9% % 19% Restfreq. lager % 7% Restfreq. lager % 16% * Restfreq. lager % 76% Restfreq. lager % 14% Omgek. inz. lb % Omgek. inz. lb % 16% Omgek. inz. lb 2014 Omgek. inz. lb % 16% 2 weken 4 weken 6 weken 8 weken <8 weken Nooit NVT 2 weken 4 weken 6 weken 8 weken <8 weken Nooit NVT Conclusie ten aanzien van de aanbiedfrequentie van restafval en GFT De meest opvallend uitkomst is dat ongeveer een vijfde van de bewoners van de restfrequentiewijk zegt de kliko voor restafval tweewekelijks aan de straat te zetten. Dit is opvallend, omdat de kliko maar eens per vier weken geledigd wordt. Een mogelijke verklaring is dat deze burgers zich er niet bewust van zijn hoe vaak zij deze kliko aan de straat zetten. Aan de burgers in de wijk waar ook een vierwekelijkse inzamelfrequentie is van restafval, namelijk de KVM halen wijk, is de antwoordmogelijkheid tweewekelijks niet voorgelegd. Ondanks dat in de diftarwijk het restafval nog tweewekelijks wordt opgehaald, zet toch een minderheid van de bewoners, minder dan een derde, de kliko tweewekelijks aan de straat. De meeste burgers van deze wijk (iets meer dan een derde) kiest ervoor de kliko maar eens per vier weken aan de straat te zetten. Een derde van de burgers in deze wijk zet de kliko nog minder vaak aan de straat. De aanbiedfrequentie van GFT is in de meeste wijken gelijk gebleven vergeleken met voor de invoering van de proef. Een uitzondering vormt de wijk KVM halen, waar men de kliko met GFT gemiddeld iets minder vaak aan de straat zet. Bewonersonderzoek afvalproeven Gemeenten Wageningen en Veenendaal 2014 Marintel BV 14

15 Bij benadering, hoe vaak zet u uw kliko s gemiddeld aan de straat? Deze vraag is gesteld aan de laagbouwbewoners in alle wijken. De met een sterretje aangegeven wijken, laten significante afwijkingen zien van OPK KVM KVM halen 2013 KVM halen % 70% 21% 21% KVM halen * % 48% 26% 18% 8% 17% 11% 12% KVM halen % Restfreq. lager 2013 * Restfreq. lager % 62% 24% 18% 15% 8% Omgek. inz. lb 2013 Omgek. inz. lb 2013 Omgek. inz. lb % 61% 26% 24% Omgek. inz. lb % 2 weken 4 weken 6 weken 8 weken <8 weken Nooit NVT 2 weken 4 weken 6 weken 8 weken <8 weken Nooit NVT Conclusies met betrekking tot de aanbiedfrequentie van oud papier en kunststof verpakkingsmateriaal De aanbiedfrequentie van oud papier is in geen van de wijken gewijzigd sinds de invoering van de proef, met uitzondering van de laagbouwbewoners in de diftarwijk. In deze wijk zet een wat groter deel van de bewoners de kliko iedere twee weken aan de straat. In de twee wijken waar burgers de beschikking gekregen hebben over een kliko voor KVM, zet een meerderheid van de bewoners deze tweewekelijks aan de straat. Dat is iedere ophaalronde. Of de kliko s die aan de straat gezet worden, al dan niet vol zijn, is in dit onderzoek niet onderzocht. Ter optimalisatie van de inzameling, met name van het kostenaspect, adviseren wij hiernaar nader onderzoek uit te voeren. Wellicht is het mogelijk om bepaalde afvalstromen minder vaak op te halen. Bewonersonderzoek afvalproeven Gemeenten Wageningen en Veenendaal 2014 Marintel BV 15

16 2.4 Kennis en kunde Bent u in de huidige, nieuwe manier van inzamelen, in staat om? Deze vraag is gesteld aan alle respondenten Restafval bepalen KVM bepalen KVM 93% KVM 82% 12% 90% 7% 84% 12% Restfreq. lager 85% 11% Restfreq. lager 76% 14% Omgek. inz. lb 84% 13% Omgek. inz. lb 78% 16% 84% 12% 75% 18% Omgek. inz. hb 85% 13% Omgek. inz. hb 78% 18% Wel Neutraal Niet Wel Neutraal Niet Burgers waren naar eigen zeggen in 2013 goed in staat om te bepalen wat restafval is, en zijn dat nog steeds. Er zijn geen significante verschillen met 2013, daarom is ervoor gekozen de grafieken uit 2013 niet in dit rapport op te nemen. Vergeleken met 2014, zeggen burgers in de diftarwijk (hoogbouw en laagbouw), de restfrequentiewijk, en de omgekeerd inzamelen wijk (laagbouw), nu minder goed in staat te zijn om te bepalen wat restafval is dan in Opvallend genoeg lijkt deze grotere onzekerheid alleen in de wijk KVM halen niet aanwezig te zijn. Bewonersonderzoek afvalproeven Gemeenten Wageningen en Veenendaal 2014 Marintel BV 16

17 Bent u in de huidige, nieuwe manier van inzamelen, in staat om? Deze vraag is gesteld aan alle respondenten OPK bepalen GFT bepalen KVM 97% KVM 95% 96% 94% Restfreq. lager Omgek. inz. lb 93% 95% Restfreq. lager 92% 87% Omgek. inz. lb 92% Omgek. inz. hb 95% Omgek. inz. hb 84% 15% Wel Neutraal Niet Wel Neutraal Niet Vergeleken met 2013 zijn de hoogbouwbewoners in de diftar-wijk beter in staat te bepalen wat oud papier en karton is. In 2013 gaf nog 79% aan dat men dit kon bepalen, nu is dat 87%. Laagbouwbewoners in de diftar-wijk zijn nu tevens beter in staat om te bepalen wat GFT is: in 2013 was 86 hiertoe in staat. Er zijn geen verdere significante verschillen aangetroffen in de vergelijking met 2013 met betrekking tot oud papier en GFT. Conclusie met betrekking tot kennis en kunde Wanneer burgers wordt gevraagd het eigen gedrag te beschrijven, is er vaak sprake van een (bewuste of onbewuste) neiging het gedrag positiever te evalueren dan wat de realiteit is. Men geeft immers niet graag toe iets niet te weten of begrijpen. In de gedragswetenschap spreken we hierbij ook wel van sociaal wenselijkheid. In de interpretatie van de antwoorden van burgers dient de lezer hiermee rekening te houden: wellicht is de kennis en kunde minder hoog dan in de grafieken weergegeven. Door persoonlijk in gesprek te gaan met burgers en op de juiste momenten door te vragen, kan indien gewenst, een duidelijk beeld verkregen worden van waar winst te behalen valt in de voorlichting aan burgers. Bewonersonderzoek afvalproeven Gemeenten Wageningen en Veenendaal 2014 Marintel BV 17

18 2.5 Scheidingsgedrag Hieronder wordt een aantal soorten afval opgesomd. Kunt u aangeven welk deel u ongeveer gescheiden houdt van het restafval? KVM halen 2013 * KVM halen * 2014 Restfreq. lager 2013 * Restfreq. lager 2014 Omgek. inz. lb 2013 * Omgek. inz. lb Omgek. inz. hb 2013 Omgek. inz. hb 2014 GFT 81% 85% 77% 81% 68% 73% 76% 75% 72% 65% 11% 11% 10% 16% 15% 21% 19% 12% 7% 14% 8% 8% 8% 7% 15% KVM halen 2013 KVM halen Restfreq. lager 2013 Restfreq. lager 2014 Omgek. inz. lb 2013 Omgek. inz. lb Omgek. inz. hb 2013 Omgek. inz. hb 2014 OPK 92% 98% 90% 93% 90% 94% 96% 94% 89% 94% 99% 7% 7% 8% Bijna alles >50% <50% <25% Niets Bijna alles >50% <50% <25% Niets KVM halen 2013 * KVM halen * 2014 Restfreq. lager 2013 * Restfreq. lager 2014 Omgek. inz. lb 2013 * Omgek. inz. lb * 2014 Omgek. inz. hb 2013 Omgek. inz. hb 2014 KVM 64% 93% 70% 86% 60% 82% 53% 77% 57% 84% 78% 11% 18% 6% 12% 10% 11% 19% 13% 13% 12% 9% 21% 16% 12% 13% 13% 10% 13% KVM halen 2013 * KVM halen Restfreq. lager 2013 Restfreq. lager 2014 Omgek. inz. lb 2013 * Omgek. inz. lb * 2014 Omgek. inz. hb 2013 Omgek. inz. hb 2014 Textiel 74% 78% 72% 73% 77% 77% 79% 76% 67% 76% 80% 12% 11% 12% 7% 13% 12% 12% 14% 15% 8% 18% 12% 15% Bijna alles >50% <50% <25% Niets Bijna alles >50% <50% <25% Niets Nota bene: mensen hebben de neiging het eigen gedrag positiever in te schatten dan dat objectief gezien, het geval is. Dit fenomeen wordt in de gedragswetenschap ook wel sociaal wenselijkheid genoemd. Om die reden geven sorteeranalyses meer inzicht in het scheidingsgedrag van de burgers in de diverse wijken, dan bovenstaande grafieken. Bewonersonderzoek afvalproeven Gemeenten Wageningen en Veenendaal 2014 Marintel BV 18

19 Hieronder wordt een aantal soorten afval opgesomd. Kunt u aangeven welk deel u ongeveer gescheiden houdt van het restafval (grijze kliko)? GLAS Conclusies ten aanzien van scheidingsgedrag. KVM halen 2013 KVM halen * 2014 Restfreq. lager 2013 Restfreq. lager 2014 Omgek. inz. lb 2013 Omgek. inz. lb Omgek. inz. hb 2013 Omgek. inz. hb % 93% 83% 92% 83% 83% 90% 91% 84% 84% 90% 8% 9% 10% 7% De invloed van sociaal wenselijk is niet logischerwijs groter of kleiner geweest in 2013 of Derhalve is een vergelijking van de diverse wijken in 2013 en 2014, toch interessant. Er zijn geen grote wijzigingen geweest in de vier proefwijken in de inzameling van glas, KCA, textiel en AEEA (Afgedankte Elektrische en Elektronische Apparatuur). De verschillen tussen 2013 en 2014, zijn dus niet te verklaren door de veranderingen in de inzameling van restafval. Wijzigingen in het scheidingsgedrag van GFT, oud papier en KVM worden in paragraaf 2.6 nader beschouwd. Bijna alles >50% <50% <25% Niets KCA AEEA KVM halen 2013 * KVM halen Restfreq. lager 2013 Restfreq. lager 2014 Omgek. inz. lb 2013 * Omgek. inz. lb Omgek. inz. hb 2013 Omgek. inz. hb % 88% 75% 79% 77% 80% 91% 85% 68% 70% 85% 7% 7% 9% 7% 14% 10% 11% 11% 9% 17% 13% 8% 7% 7% KVM halen 2013 * KVM halen Restfreq. lager 2013 Restfreq. lager 2014 Omgek. inz. lb 2013 * Omgek. inz. lb * 2014 Omgek. inz. hb 2013 Omgek. inz. hb % 82% 86% 77% 80% 81% 80% 87% 84% 80% 69% 80% 10% 7% 13% 7% 9% 10% 9% 7% 7% 9% 13% 10% 14% 12% Bijna alles >50% <50% <25% Niets Bijna alles >50% <50% <25% Niets Bewonersonderzoek afvalproeven Gemeenten Wageningen en Veenendaal 2014 Marintel BV 19

20 2.6 Gedrag afvalscheiding (voor en na) Geef voor de volgende afvalsoorten aan of u meer of minder afval bent gaan scheiden sinds de nieuwe inzamelwijze is ingevoerd? GFT KVM KVM halen 16% 82% KVM halen 76% 22% 30% 68% 64% 33% Restfrequentie lager 31% 66% Restfrequentie lager Omgek. inz. lb 64% 54% 33% 42% Omgek. inz. lb 10% 85% 58% 36% 77% 15% Omgek. inz. hb 29% 69% Meer Evenveel Minder Weet niet Meer Evenveel Minder Weet niet Conclusies met betrekking tot afvalscheiding van GFT en KVM Dat in de diftarwijk in twee grote complexen een mogelijkheid om GFT te scheiden is gecreëerd waar dat er voorheen niet zo was, is duidelijk terug te zien in de wijze van afvalscheiding van GFT in deze wijk: meer dan driekwart van de flatbewoners zegt sinds de invoering van de proef, meer GFT te scheiden dan voorheen. Ook in de laagbouw zegt een grote groep, namelijk een derde, meer GFT te scheiden. Ook de wijk waar de inzamelingsfrequentie van restafval is verlaagd, is bijna een derde van de burgers het GFT beter gaan scheiden. In de wijken waar omgekeerd inzamelen is ingevoerd en in de wijk waar het restafval minder vaak wordt opgehaald en een KVM kliko is uitgereikt, zegt respectievelijk een tiende tot een zevende van de burgers meer GFT te scheiden. De scheiding van kunststof verpakkingsmateriaal is bij maarliefst de helft tot driekwart van de burgers in de diverse wijken verbeterd. De verbetering is het hoogst in de wijk waar men een kliko ter beschikking heeft gekregen voor KVM. Onder flatbewoners in de wijk waar omgekeerd inzamelen geïntroduceerd is, blijft de verbetering van afvalscheiding van KVM wat achter. Een kwart van de bewoners zegt meer KVM te scheiden dan voorheen. Nota bene: mensen hebben de neiging het eigen gedrag positiever in te schatten dan dat objectief gezien het geval is. Om die reden geven sorteeranalyses meer inzicht in het scheidingsgedrag van de burgers in de diverse wijken dan bovenstaande grafieken. Bewonersonderzoek afvalproeven Gemeenten Wageningen en Veenendaal 2014 Marintel BV 20

21 Geef voor de volgende afvalsoorten aan of u meer of minder afval bent gaan scheiden sinds de nieuwe inzamelwijze is ingevoerd? OPK Glas KVM halen 18% 80% KVM halen 9% 89% 42% 55% 27% 70% Restfrequentie lager 38% 60% Restfrequentie lager 20% 77% Omgek. inz. lb 9% 90% Omgek. inz. lb 93% 31% 66% 23% 69% Meer Evenveel Minder Weet niet Meer Evenveel Minder Weet niet Textiel AEEA KVM halen 9% 82% 8% KVM halen 86% 18% 74% 7% 17% 74% Restfrequentie lager 14% 79% Omgek. inz. lb 91% Restfrequentie lager 9% 81% 17% 71% 11% 16% 67% 17% Meer Evenveel Minder Weet niet NVT Meer Evenveel Minder Weet niet NVT Bewonersonderzoek afvalproeven Gemeenten Wageningen en Veenendaal 2014 Marintel BV 21

22 KCA KVM halen 8% 87% 15% 75% Restfrequentie lager 8% 84% 13% 71% 15% Meer Evenveel Minder Weet niet NVT Conclusies met betrekking tot afvalscheiding van OPK en glas Uit bovenstaande grafieken is op te maken dat meer burgers de recyclebare afvalstromen scheiden ten gevolge van de prijsprikkel (diftar) en door een mogelijk volumeprobleem in de kliko voor restafval (restfrequentiewijk). Dit positieve effect is minder groot in de wijk waar het afvoeren van restafval minder gemakkelijk is geworden door de invoering van omgekeerd inzamelen. Wij adviseren na te gaan in hoeverre de door de burgers beschreven effecten op het scheiden van afval, objectief waargenomen kunnen worden door middel van sorteeranalyses. Advies bij verbeterde afvalscheiding Wanneer ook uit de sorteeranalyses blijkt dat het afval beter gescheiden wordt dan voor de wijzigingen, adviseren wij u om deze resultaten te delen met de burgers in diverse proefwijken. Maak hierbij gebruik van de Theorie van Sociaal Bewijs (Cialdini & Goldstein, 2002; Cialdini, 2001). Deze theorie stelt dat mensen de meerderheid van de groep volgen en zich spiegelen aan wat die doet. Het gedrag dat anderen in een groep vertonen, wordt gezien als het juiste gedrag en vormt de leidraad voor het eigen gedrag. Bewonersonderzoek afvalproeven Gemeenten Wageningen en Veenendaal 2014 Marintel BV 22

23 2.7 Algemene tevredenheid afvalinzameling Welk rapportcijfer geeft u de gemeente voor de huidige afvalinzameling in z n totaliteit? Tevredenheid (hoogbouw laagbouw apart) 7,7 7,8 7,7 7,7 7,6 7,1 7,3 7,5 7,5 6,4 6,6 Diftar Hoogbouw * Omgekeerd inzamelen hoogbouw KVM halen * In alle met een * aangegeven wijken, is het verschil tussen 2013 en 2014 significant Diftar laagbouw Restfrequentie lager * Sinds de inzameling van afval gewijzigd is, is de tevredenheid in alle wijken significant gedaald. De daling van tevredenheid in de wijk waar Diftar is ingevoerd, is niet significant binnen de subdoelgroep laagbouw. Echter doordat de tevredenheid van de hoogbouwbewoners in deze wijk sterker gedaald is, is de daling binnen de gehele wijk wél significant. De tevredenheid is het sterkst gedaald binnen de wijk waar de frequentie van inzameling van restafval is verlaagd van twee- naar vierwekelijks en geen KVM-kliko uitgereikt is, en binnen de wijk waar omgekeerd inzamelen is ingevoerd. Omgekeerd inzamelen * Bewonersonderzoek afvalproeven Gemeenten Wageningen en Veenendaal 2014 Marintel BV 23

24 In onderstaande tabel is per wijk (en uitgesplitst naar laagbouw en hoogbouw) weergegeven welk deel van de bewoners een onvoldoende heeft gegeven, en dus ontevreden is over de afvalinzameling in het algemeen. KVM halen Diftar laagbouw Restfrequentie lager Omgekeerd inzamelen laagbouw Diftar hoogbouw Omgekeerd inzamelen hoogbouw % 2% 1% 2% 3% % 5% 28% 21% 7% 11% Burgers lichten hun (on)tevredenheid per wijk verschillend toe. In de wijk waar de restfrequentie omlaag is gegaan, wordt over deze frequentie door bijna de helft van de burgers geklaagd. Opvallend is dat in de wijk waar deze frequentie ook aangepast is, maar mensen een extra kliko gekregen hebben voor KVM, door een kwart van de burgers wordt geklaagd hierover en ongeveer een derde juist positieve opmerkingen maakt. Ook in de diftarwijk zijn de meest gemaakte opmerkingen positief van aard ( voldoende, prima, voor mij werkt het ). Een derde van de burgers (laagbouwbewoners) in deze wijk klaagt echter ook over de inzamelfrequentie van restafval. Klachten over stank en/of ongedierte van met name het restafval, worden meer dan gemiddeld geuit door burgers in de wijk waar de inzamelfrequentie van restafval is verlaagd, namelijk door een kwart tot een derde van de burgers uit deze wijk. Ter vergelijking: een tiende van de burgers in de wijk waar de KVM-kliko is uitgedeeld, klaagt over stank en/of ongedierte (terwijl ook in deze wijk de inzamelfrequentie van restafval verlaagd is) en ongeveer één op de vijf laagbouwbewoners in de wijk omgekeerd inzamelen klaagt hierover. Overigens hebben de bewoners in de KVM-wijk, over het algemeen beschikking over ruime percelen waardoor stank wellicht minder opvalt. Een aantal laagbouwbewoners in de restfrequentiewijk en de diftar-wijk (ongeveer 10%) hebben klachten over de zakken voor KVM die men lang moet bewaren waardoor die gaan stinken. Zij vragen spontaan om een kliko voor KVM. In de wijk omgekeerd inzamelen wordt door iets minder dan de helft van de burgers (bijna uitsluitend bewoners van laagbouw) geklaagd over het wegbrengen van het restafval. Het is te zwaar, te ver, men heeft toegang tot de verkeerde container of het is ongeschikt voor ouderen. Een zesde van de bewoners van laagbouw stelt voor om de KVM-kliko te gaan gebruiken voor restafval en de ondergrondse container voor KVM. Nadere analyses van de klachten over de ouderen levert op, dat deze opmerkingen niet per definitie door ouderen gemaakt zijn, maar juist ook door jongere burgers die zich zorgen maken over ouderen buurtgenoten. Een derde van de burgers in de wijk omgekeerd inzamelen, zowel flat- als laagbouwbewoners, maakt een opmerking waaruit blijkt dat men tevreden is. Tenslotte maakt ongeveer een zesde van de bewoners in de wijk omgekeerd inzamelen een opmerking over het gebruik van de ondergrondse container (storingen, opening te klein, probleem met pasjes). Bewonersonderzoek afvalproeven Gemeenten Wageningen en Veenendaal 2014 Marintel BV 24

25 Conclusies en advies betreffende de tevredenheid over de afvalzameling na invoering van de proeven Wij zien vaker dat een wijziging in de afvalinzameling een negatief effect heeft op de tevredenheid van burgers, wat deze verandering dan ook is. Eén en ander kan verklaard worden door de theorie van cognitieve inertie, een begrip uit de sociaal wetenschappelijke theorie (Pitz, 1969). Cognitieve inertie is een vorm van weerstand tegen verandering; mensen willen graag de status quo behouden en zullen verandering dus afwijzen. Op basis hiervan mag in dit onderzoek worden verwacht dat in alle proefwijken, waar recentelijk wijzigingen doorgevoerd zijn, cognitieve inertie overheerst waardoor de nieuwe inzamelsystemen lager worden gewaardeerd. In die zin is het juist opvallend dat de tevredenheid onder laagbouwbewoners zo weinig gedaald is dat een significant verschil, statistisch gezien niet kan worden vastgesteld. Een zichtbaar andere inzamelsysteem doet blijkbaar meer met mensen dan het toevoegen van een prijsprikkel aan een verder ongewijzigde afvalinzameling. Hoe lang cognitieve inertie een rol speelt in bijvoorbeeld de tevredenheid over de inzameling van afval, is moeilijk te voorspellen. Eén en ander hangt af van de adaptieve vermogens van de burgers alsook de wijze waarop het nieuwe inzamelsysteem bij de burgers is geïntroduceerd. Door het onderzoek te herhalen kan een beeld worden gegeven in hoeverre er in dit onderzoek nog sprake is van cognitieve inertie en in hoeverre de grotere tevredenheid in de tijd minder wordt. Houdt ook rekening met een andere sociaal wetenschappelijke theorie, namelijk availability heuristics (Tversky & Kahneman, 1973). Volgens deze theorie overschatten mensen de ernst of omvang van zaken op basis van de eigen ervaring. Met name negatieve ervaringen worden onbewust overdreven. Bijvoorbeeld: mensen vullen thuis in de vragenlijst in dat zij stank hebben ervaren, maar weten op dat moment niet meer dat het wellicht ook voorgekomen is dat het afval niet stonk. Dat in de restfrequentiewijk de tevredenheid het meest gedaald is, kan verklaard worden doordat de burgers in deze wijk niet het gevoel gekregen hebben dat zij gecompenseerd zijn in de lagere service op restafval. Advies Door oprechte betrokkenheid te tonen bij burgers die stankoverlast ervaren, en door met hen samen te zoeken naar praktische oplossingen, zouden klachten over stankoverlast kunnen worden tegen gegaan. Wanneer uitgelegd wordt waaruit restafval bestaat en door daarna de vraag te stellen in hoeverre dit type afval daadwerkelijk stinkt, kunnen onterechte overschattingen van stankoverlast bij restafval worden tegengegaan. Bewonersonderzoek afvalproeven Gemeenten Wageningen en Veenendaal 2014 Marintel BV 25

26 2.8 Attitude / voorkeuren Geef aan in hoeverre u het eens bent met de volgende stellingen. Door de proef KVM halen 2013 KVM halen * 2014 Restfreq. lager 2013 * Restfreq. lager 2014 Omgek. inz. lb 2013 * Omgek. inz. lb * 2014 Omgek. inz. hb 2013 Omgek. inz. hb 2014 Groter deel afval scheiden 84% 68% 85% 61% 77% 37% 58% 58% 74% 54% 35% 13% 24% 8% 13% 27% 12% 15% 8% 28% 27% 15% 31% 11% 19% 7% 39% 7% KVM halen 2013 * KVM halen * 2014 Restfreq. lager 2013 * Restfreq. lager 2014 Omgek. inz. lb 2013 * Omgek. inz. lb * 2014 Omgek. inz. hb 2013 Omgek. inz. hb 2014 Lastiger scheiden 19% 22% 15% 21% 26% 19% 28% 31% 29% 45% 29% 50% 29% 17% 40% 37% 59% 64% 36% 33% 27% 31% 31% 35% 37% 53% 33% 38% 28% 40% 19% 36% 43% Eens Neutraal Oneens Eens Neutraal Oneens De burgers zeggen niet alleen zelf meer afval te scheiden (zie ook paragraaf 2.5), ze denken dat anderen in de wijk dat ook doen. Er zijn echter grote verschillen tussen de wijken. Zo denkt 58% bewoners van een laagbouwwoning in de wijk Omgekeerd Inzamelen dat men een groter deel van het afval scheidt en 15% denkt dat men minder scheidt, terwijl in de wijk KVM maarliefst 84% van de burgers denkt dat de afvalscheiding beter geworden is en slechts 3% denkt dat men minder goed is gaan scheiden. Een minderheid van de burgers vindt dat afvalscheiding lastiger geworden is. Dit percentage is vergeleken met 2013 afgenomen, waaruit we kunnen opmaken dat het afval scheiden grosso modo is meegevallen. Bewonersonderzoek afvalproeven Gemeenten Wageningen en Veenendaal 2014 Marintel BV 26

27 Geef aan in hoeverre u het eens bent met de volgende stellingen. Door de proef KVM halen 2013 KVM halen Restfreq. lager 2013 * Restfreq. lager 2014 Omgek. inz. lb 2013 * Omgek. inz. lb Omgek. inz. hb 2013 Omgek. inz. hb 2014 Meer hergebruiken 74% 76% 76% 79% 62% 70% 47% 54% 70% 74% 61% 20% 18% 20% 17% 28% 10% 23% 31% 22% 33% 13% 23% 19% 34% KVM halen 2013 * KVM halen * 2014 Restfreq. lager 2013 * Restfreq. lager 2014 Omgek. inz. lb 2013 * Omgek. inz. lb * 2014 Omgek. inz. hb 2013 * Omgek. inz. hb 2014 Meer dumpen 21% 12% 22% 36% 57% 52% 66% 20% 14% 28% 43% 29% 62% 43% 54% 26% 44% 31% 12% 13% 15% 26% 44% 30% 75% 19% 37% 42% 21% 20% 47% 33% Eens Neutraal Oneens Eens Neutraal Oneens Al voor invoering van de proef, in 2013, dacht de meerderheid van de bewoners van alle vier de wijken dat door de proef meer afval hergebruikt zou kunnen worden. Dit percentage is sinds de invoering van de proef, in de restfrequentiewijk en de wijk omgekeerd inzamelen, waar men eerder nog wat terughoudender was, gestegen. Op voorhand was toch nog een aanzienlijk deel van de burgers, met name in de diftarwijk, de restfrequentiewijk en de wijk omgekeerd inzamelen, bang dat er meer afval gedumpt zou worden. Een jaar na invoering van de proeven zien we dat het dumpen van afval in alle wijken is meegevallen. Nog steeds zijn echter veel burgers van mening dat door de proeven meer afval gedumpt wordt. We zien ook grote verschillen tussen de wijken, waarbij met name de wijk waarin de inzamelingsfrequentie van restafval is verlaagd negatief opvalt. Opvallend is dat de wijk waarin een kliko voor KVM is uitgereikt juist positief opvalt ten opzichte van de andere wijken. Ook in deze wijk is immers de inzamelfrequentie van het restafval bijgesteld naar vierwekelijks. Advies ten aanzien van zwerfafval Door te meten hoeveel zwerfvuil op straat wordt opgeveegd in de wijken, kan objectief vastgesteld worden hoeveel afval men dumpt in de openbare ruimte. In hoeverre bewoners van de proefwijken hun huishoudelijk afval elders dumpen, bijvoorbeeld op het werk of in andere gemeente, is moeilijk vast te stellen. Wanneer de hoeveelheden zwerfafval in de betreffende wijken niet of nauwelijks gestegen zijn, zou communicatie het idee van burgers hierover positief kunnen beïnvloeden. Bewonersonderzoek afvalproeven Gemeenten Wageningen en Veenendaal 2014 Marintel BV 27

28 Wat vindt u van de volgende manieren om afval in te zamelen? Per wijk is voor beide metingen weergegeven welk deel van de burgers, voor of tegen de diverse afvalsystemen zijn. wijk KVM halen wijk restfrequentie lager Omgek. inz Omgek. inz KVM kliko 2013 KVM kliko 2014 Plastic zak, rest 4wk 2013 Plastic zak, rest 4wk 2014 Diftar 2013 Diftar % 27% 23% 21% 22% 8% 16% 17% 21% 12% 17% 85% 90% 20% 32% 50% 58% 76% 62% 71% Omgek. inz Omgek. inz KVM kliko 2013 KVM kliko 2014 Kosten lager, rest 4 wk 2013 Kosten lager, rest 4 wk 2014 Diftar 2013 Diftar 2014 Grondstoffenzak 2013 Grondstoffenzak % 11% 80% 16% 25% 14% 18% 70% 57% 26% 33% 37% 34% 35% 26% 15% 21% 25% 18% 21% 36% 59% 46% 38% 48% 44% 38% Voor Neutraal Tegen Voor Neutraal Tegen In de wijk waar de inzamelfrequentie van restafval is aangepast van tweewekelijks via driewekelijks naar vierwekelijks en daarnaast een kliko voor KVM is verstrekt, heeft men de voorkeur voor deze inzamelwijze. Deze voorkeur was echter groter in 2013 dan in Vergeleken met 2014 hebben meer burgers in deze wijk aangegeven dat ze tegen alle opties zijn die aan hen zijn voorgelegd. Een logische verklaring voor deze antwoordtendentie hebben wij niet kunnen vinden. In de wijk waar de inzameling van restafval op eenzelfde wijze is aangepast, maar men géén KVM kliko in gebruik genomen heeft, hebben ongeveer evenveel burgers (namelijk een derde) een voorkeur voor het systeem dat reeds is ingevoerd als voor diftar. De vierwekelijkse inzameling van restafval gecombineerd met de kliko voor KVM vindt in deze wijk steun bij een kwart van de voorstanders, net als de grondstoffenzak (PMD-zak). Redenen die deze burgers noemen om tegen een systeem te zijn, zijn overlast van stank of ongedierte. Daarnaast geven deze burgers aan nog niets gemerkt te hebben van de beloofde kostendaling. Bewonersonderzoek afvalproeven Gemeenten Wageningen en Veenendaal 2014 Marintel BV 28