IS MARKTGERICHTHEID LONEND VOOR NEDER- LANDSE INDUSTRIËLE ONDERNEMINGEN?

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "IS MARKTGERICHTHEID LONEND VOOR NEDER- LANDSE INDUSTRIËLE ONDERNEMINGEN?"

Transcriptie

1 MARKETING MANAGEMENT IS MARKTGERICHTHEID LONEND VOOR NEDER- LANDSE INDUSTRIËLE ONDERNEMINGEN? Dr. F. Langerak, Prof.dr. H.R. Commandeur en Drs. J.M. ten Napel* Introductie In de marketingwetenschap en -praktijk worden uiteenlopende betekenissen aan het concept van marktgerichtheid toegekend. Het is dan ook niet verwonderlijk dat marktgerichtheid veelvuldig tot controversen leidt (Jaworski & Kohli, 1996). Dit wordt versterkt doordat uit het onderzoek naar het verband tussen marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat, alsmede naar de invloed van verschillen tussen en binnen bedrijfstakken op dit verband, geen eenduidige conclusies kunnen worden getrokken (Deshpandé & Farley, 1998; Greenley, 1995). Bovendien blijken de onderzoeken waarin wel een positief verband is aangetroffen tussen marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat hoofdzakelijk te zijn uitgevoerd onder Amerikaanse ondernemingen (Jaworski & Kohli, 1993; Narver & Slater, 1990; Slater & Narver, 1994). Tegen deze achtergrond werpt zich Uit de resultaten van verschillende onderzoeken naar het verband tussen marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat, alsmede naar de invloed van verschillen tussen en binnen bedrijfstakken op dit verband, kunnen geen eenduidige conclusies worden getrokken. Tegen deze achtergrond worden in dit artikel de resultaten van onderzoek naar het verband tussen marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat onder 483 ondernemingen in uiteenlopende branches van de Nederlandse metaal- en elektrotechnische industrie uiteengezet. De resultaten tonen aan dat er een SAMENVATTING de vraag op of er een positief verband kan worden aangetoond tussen de marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat van industriële ondernemingen die opereren in uiteenlopende branches van de Nederlandse metaal- en elektrotechnische industrie. Het artikel is als volgt opgebouwd. In de volgende paragraaf wordt marktgerichtheid gedefinieerd. Vervolgens wordt het verband tussen marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat besproken. De invloed van verschillen tussen en binnen bedrijfstakken op het bedrijfsresultaat komt daarna aan de orde. Aansluitend wordt de onderzoeksmethodologie uiteengezet, waarna de resultaten van het onderzoek worden besproken. In de voorlaatste paragraaf komen de implicaties voor managers van industriële ondernemingen aan de orde. Ten slotte wordt het artikel afgesloten met aanbevelingen voor vervolgonderzoek. positief verband bestaat tussen de marktgerichtheid en de ROI, de groei van de omzet, de winst als percentage van de omzet en het omzetaandeel van nieuwe producten. Bovendien blijkt dat het verband tussen marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat wordt beïnvloed door verschillen binnen en tussen bedrijfstakken. Dit resultaat biedt managers van industriële ondernemingen in uiteenlopende branches van de metaal- en elektrotechnische industrie houvast bij de keuze of er moet worden geïnvesteerd in de implementatie van marktgerichtheid. * Dr. F. Langerak is als universitair docent werkzaam bij de vakgroep Marketing Management van de Faculteit Bedrijfskunde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en als wetenschappelijk onderzoeker bij het Research Centrum Marketing & IT van de Vlerick School voor Management van de Universiteit Gent. Prof.dr. H.R. Commandeur is verbonden aan het Goldschmeding Research Centre van Universiteit Nijenrode, de vakgroep Marketing van de Universiteit Gent en de capaciteitsgroep Commerciële Beleidsvorming van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Drs. J.M. ten Napel is als IT-consultant werkzaam bij Solvision BV te Delft. 79

2 MANAGEMENT MARKETING 80 Het concept van marktgerichtheid Er bestaat in de marketingliteratuur consensus over het feit dat marktgerichte ondernemingen het (strategisch) marketingconcept hebben geïmplementeerd (Jaworski & Kohli, 1996; Narver & Slater, 1998). Het (strategisch) marketingconcept is een managementfilosofie waarbij de markt als leidraad wordt genomen om verdedigbare concurrentievoordelen te realiseren (Leeflang, 1995). Deze voordelen zijn gebaseerd op de langetermijnbelangen van afnemers en worden gerealiseerd door afnemers superieure waarde te bieden (Narver & Slater, 1990). Hiervan is sprake als afnemers het verschil tussen de (verwachte) benefits en de (verwachte) acquisitie- en gebruikskosten van een product hoger inschatten dan dat van concurrerende producten (Slater, 1997). Om superieure waarde te realiseren moeten ondernemingen relaties opbouwen met belangengroepen buiten en binnen de onderneming. Hiervoor moet de onderneming initiatieven nemen, onderhandelen en de tot stand gebrachte relaties onderhouden (Leeflang, 1995). Het (strategisch) marketingconcept vormt als managementfilosofie het leidende beginsel achter de gedragingen van een marktgerichte onderneming (Jaworski & Kohli, 1993; Narver & Slater, 1998). Dit gedrag manifesteert zich in een drietal activiteiten, namelijk het verzamelen, verspreiden en gebruiken van marktinformatie. Bij de informatieverwerving gaat het om de activiteiten gericht op het verkrijgen van informatie over afnemers en andere relevante externe belangengroepen (Slater & Narver, 1994). Via distributie wordt deze informatie tussen de interne belangengroepen uitgewisseld, waardoor het afbreukrisico met betrekking tot het gebruik kleiner wordt. De informatie wordt ten slotte door de interne belangengroepen gebruikt om superieure waarde voor afnemers te creëren (Slater, 1997). Voor industriële ondernemingen behoren naast afnemers ook concurrenten en toeleveranciers tot de relevante belangengroepen buiten de onderneming, terwijl de bedrijfsfuncties inkoop, R&D, productie en marketing tot de belangrijkste interne belangengroepen behoren die zijn betrokken bij het creëren van waarde voor afnemers (Langerak, 1997). Vanuit dit perspectief kan marktgerichtheid voor industriële ondernemingen worden gedefinieerd aan de hand van de activiteiten van het verzamelen en verspreiden van informatie over afnemers (afnemersoriëntatie), concurrenten (concurrentenoriëntatie) en toeleveranciers (toeleveranciersoriëntatie) en het gebruik van deze informatie door de bedrijfsfuncties inkoop, R&D, productie en marketing (interfunctionele coördinatie) om superieure waarde voor afnemers te creëren. Het verband tussen marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat Vanuit theoretisch perspectief leidt het vermogen van een marktgerichte onderneming om afnemers superieure waarde te bieden tot afnemerstevredenheid en -loyaliteit (Pelham & Wilson, 1996). Tevredenheid en loyaliteit van afnemers komen tot uitdrukking in een bedrijfsresultaat boven het gemiddelde in de bedrijfstak (Slater & Narver, 1996). Er zijn verschillende empirische onderzoeken onder Engelse en Amerikaanse ondernemingen uitgevoerd om het verband tussen marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat te onderzoeken (Greenley, 1995; Jaworski & Kohli, 1993; Narver & Slater, 1990; Slater & Narver, 1994, 1996). De resultaten van deze onderzoeken worden in tabel 1 weergegeven. Als de uitkomsten van de onderzoeken worden vergeleken, blijkt dat er geen eenduidige conclusies kunnen worden getrokken ten aanzien van het verband tussen marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat (Deshpandé & Farley, 1998). In het onderzoek onder Engelse ondernemingen wordt namelijk geen bewijs aangetroffen voor een positief verband tussen marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat. De resultaten van de onderzoeken onder Amerikaanse ondernemingen tonen daarentegen soms wel, maar soms ook niet, een positief verband tussen marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat aan. Door deze dubbelzinnigheid werpt zich de vraag op of het theoretisch veronderstelde positieve verband tussen marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat kan worden aangetoond voor Nederlandse industriële ondernemingen. Om deze vraag te beantwoorden wordt de volgende hypothese geformuleerd. Hypothese 1: Er bestaat een positief verband tussen de mate van marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat van Nederlandse industriële ondernemingen. De invloed van inter- en intrabedrijfstakverschillen op het bedrijfsresultaat Om de invloed van marktgerichtheid op het bedrijfsresultaat vast te kunnen stellen, wordt in de onderzoeken onder Engelse en Amerikaanse ondernemingen gecontroleerd voor de invloed van verschillen tussen (interbedrijfstakverschillen) en binnen (intrabedrijfstakverschillen) bedrijfstakken op het bedrijfsresultaat. Interbedrijfstakverschillen in bedrijfsresultaten kunnen vanuit de industriële organisatietheorie worden verklaard door toetredings- en mobiliteitsbarrières die hun oorsprong vinden in verschillen in bedrijfstak- en marktstructuur, alsmede de marktmacht hierbinnen (Porter, 1991). Intrabedrijfstakverschillen in bedrijfsresultaten kunnen worden verklaard vanuit de resourcebased theory of the firm door isolerende mechanismen die hun oorsprong vinden in bedrijfsspecifieke investeringen in activa en capaciteiten (Wernerfelt, 1984).

3 MARKETING MANAGEMENT Tabel 1. Het verband tussen marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat De uitkomsten van de onderzoeken onder Engelse en Amerikaanse ondernemingen in tabel 1 tonen aan dat toetredings- en mobiliteitsbarrières en isolerende mechanismen inderdaad het bedrijfsresultaat beïnvloeden. Om de invloed van marktgerichtheid op het bedrijfsresultaat van Nederlandse industriële ondernemingen eenduidig vast te kunnen stellen, wordt in navolging van de onderzoeken onder Engelse en Amerikaanse ondernemingen ook gecontroleerd voor verschillen tussen en 81

4 MANAGEMENT MARKETING 82 Interbedrijfstak Toetredings- en mobiliteitsbarrière - Macht van afnemers - Marktmacht - Macht van toeleveranciers - Marktmacht - Dreiging van substituten - Mobiliteit - Dreiging van toetreding - Mobiliteit - Dreiging van uittreding - Mobiliteit Intrabedrijfstak Isolerend mechanisme - R&D uitgaven - Innovatiekracht - Relatieve kosten - Ervarings-/leereffecten - Relatieve grootte - Schaalvoordelen - Exportpercentage - Exportnetwerk - Reclame uitgaven - Reputatie Tabel 2. Toetredings- en mobiliteitsbarrières en isolerende mechanismen binnen bedrijfstakken die van invloed kunnen zijn op het bedrijfsresultaat. De toetredings- en mobiliteitsbarrières en isolerende mechanismen waarvoor in dit onderzoek wordt gecontroleerd, worden in tabel 2 weergegeven. De toetredings- en mobiliteitsbarrières en isolerende mechanismen kunnen ook als modererende variabelen het verband tussen marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat beïnvloeden (Pelham & Wilson, 1996). Als de resultaten van het onderzoek onder Engelse ondernemingen worden geëvalueerd, blijkt dat er aanwijzingen worden aangetroffen voor de invloed van toetredings- en mobiliteitsbarrières en isolerende mechanismen op het verband tussen marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat (Greenley, 1995). Als de resultaten van de onderzoeken onder Amerikaanse ondernemingen echter vanuit deze invalshoek worden geanalyseerd, blijkt dat (...) there is little support for the proposition that the competitive environment has an effect on the strength and nature of the market orientation-performance relationship (Slater & Narver, 1994, p. 53). Deze dubbelzinnigheid is opmerkelijk omdat er goede theoretische argumenten bestaan om te veronderstellen dat toetredings- en mobiliteitsbarrières en isolerende mechanismen ook het positieve verband tussen marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat beïnvloeden. Uit de industriële organisatietheorie en de resource-based theory of the firm is namelijk bekend dat door het ontbreken van respectievelijk toetredings- en mobiliteitsbarrières en isolerende mechanismen, de concurrentieintensiteit toeneemt (Porter, 1991; Wernerfelt, 1984). Uit de marketingliteratuur is bekend dat het belang om superieure waarde voor afnemers te creëren stijgt, naarmate de concurrentie-intensiteit toeneemt (Jaworski & Kohli, 1993; Slater, 1997; Slater & Narver, 1994). Als deze twee argumenten gelijktijdig in ogenschouw worden genomen, impliceert dit dat het vermogen van een marktgerichte onderneming om waarde voor afnemers te creëren belangrijker wordt naarmate de concurrentie-intensiteit stijgt. Doordat het vermogen om waarde voor afnemers te creëren tot uitdrukking komt in het bedrijfsresultaat, betekent dit dat de volgende hypothesen kunnen worden geformuleerd. Hypothese 2: De afwezigheid van toetredings- en mobiliteitsbarrières versterkt het verband tussen marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat. Hypothese 3: De afwezigheid van isolerende mechanismen versterkt het verband tussen marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat. Methodologie Steekproef De onderzoekspopulatie bestaat uit 2037 aselect getrokken industriële ondernemingen in uiteenlopende branches van de metaal- en elektrotechnische industrie: 1. met afzonderlijke functies voor inkoop, R&D, productie en marketing; 2. met meer dan twintig werknemers. Er is gekozen voor een schriftelijke enquête om de benodigde gegevens te verzamelen. Hierbij is gebruik gemaakt van de single-informant techniek met de algemeen directeur als respondent om te voorkomen dat er verschillen optreden in de gepercipieerde mate van marktgerichtheid als gevolg van verschillende functionele achtergronden van respondenten (Deshpandé, Farley & Webster, 1993). De respons bedroeg 483 volledig ingevulde vragenlijsten ofwel een responspercentage van 23,7. Om de representativiteit van de steekproef te verifiëren is de verdeling van de respons op twee achtergrondkenmerken, te weten de branche en het aantal werknemers, vergeleken met de verdeling in de onderzoekspopulatie. Uit de analyse blijkt dat bij een overschrijdingskans kleiner dan 0,05 de responsverdeling de verhouding in de onderzoekspopulatie op beide achtergrondkenmerken volgt (χ 2 = 11,57; d.f. = 6 en χ 2 = 9,25; d.f. = 7). Schalen Om marktgerichtheid te meten is gebruikgemaakt van Langeraks (1997) schaal voor marktgerichtheid. De componenten van marktgerichtheid (afnemers-, concurrenten-, toeleveranciersoriëntatie en interfunctionele coördinatie) zijn respectievelijk gemeten met behulp van zeven, zeven, zes en acht items op een zes-punts Likertschaal. Het bedrijfsresultaat is gemeten met behulp van objectieve criteria. Deze criteria zijn gemeten op ratioschalen en omvatten de ROI, de omzetgroei, de winst voor belastingen als percentage van de omzet en het

5 MARKETING MANAGEMENT omzetaandeel van nieuwe producten. Deze vormen een goede indicatie voor het bedrijfsresultaat van industriële ondernemingen (Slater & Narver, 1996). Om de aanwezigheid van toetredings- en mobiliteitsbarrières te meten is gebruikgemaakt van de volgende schalen (Greenley, 1995; Narver & Slater, 1990; Pelham & Wilson, 1996; Slater & Narver, 1994). De macht van afnemers is gemeten op een zes-punts Likertschaal als de mate waarin afnemers over een sterke onderhandelingspositie beschikken. De macht van toeleveranciers is gemeten op een zespunts Likertschaal als de mate waarin toeleveranciers over een sterke onderhandelingspositie beschikken. De dreiging van uittreding is gemeten op een vijf-punts Likertschaal als het gemak waarmee aanbieders uit de markt kunnen treden. De dreiging van substituten is gemeten op een zes-punts Likertschaal als de mate waarin aanbieders last van concurrentie van substituten ervaren. De dreiging van toetreding is gemeten op een vijf-punts Likertschaal als de kans dat een nieuwe toetreder binnen drie jaar het break-evenpoint bereikt. Om de aanwezigheid van isolerende mechanismen te meten is gebruikgemaakt van de volgende schalen (Greenley, 1995; Narver & Slater, 1990; Pelham & Wilson, 1996; Slater & Narver, 1994). Relatieve grootte is gemeten op een vijf-punts Likertschaal als het omzetvolume in vergelijking tot de grootste concurrent. Relatieve kosten is op een vijf-punts Likertschaal gemeten als de integrale kostprijs per eenheid product in vergelijking tot de belangrijkste concurrent. De R&D-uitgaven zijn gemeten als percentage van de omzet op een ratioschaal. De reclame-uitgaven zijn gemeten als percentage van de omzet op een ratioschaal. Het exportpercentage is gemeten als percentage van de omzet op een ratioschaal. Analyse en resultaten Interne consistentie Op basis van de verkregen gegevens is de interne consistentie van de meetschalen voor de afzonderlijke componenten van marktgerichtheid geanalyseerd. De volgende procedure is hierbij toegepast (Anderson, Gerbing & Hunter, 1987). De (gecorrigeerde) item-to-total correlaties zijn uitgerekend. Items zonder significante (p < 0,01) item-tototal correlaties met als drempelwaarde 0,25 zijn verwijderd. Items met de laagste item-to-total correlaties zijn verwijderd om een betrouwbaarheidscoëfficiënt (Cronbach alpha) van 0,7 te bereiken. De unidimensionaliteit is vastgesteld door een confirmatieve factoranalyse uit te voeren. Convergentievaliditeit Door deze procedure te doorlopen is uit de afnemersen concurrentenoriëntatie en de interfunctionele coördinatie respectievelijk één item verwijderd. Om vast te stellen of de componenten van marktgerichtheid convergeren naar één onderliggende construct van marktgerichtheid is de procedure van Narver en Slater (1990) gevolgd. De Cronbach alpha-coëfficiënt is uitgerekend voor alle items van marktgerichtheid. De correlatiecoëfficiënten tussen de componenten van marktgerichtheid zijn uitgerekend. De convergentie tussen de componenten van marktgerichtheid is vastgesteld door een (restricted) confirmatieve (één) factoranalyse uit te voeren op de componenten van marktgerichtheid. Uit de betrouwbaarheidscoëfficiënt (α = 0,88), de correlatiecoëfficiënten (minimale correlatie is 0,48 bij significantieniveau van 0,01) en de uitkomsten van de factoranalyse (loading = 2,23; verklaarde variantie = 56 procent) blijkt dat de vier afzonderlijke componenten van marktgerichtheid inderdaad convergeren naar één onderliggend construct van marktgerichtheid. Op basis hiervan is de marktgerichtheid vastgesteld door de componenten van marktgerichtheid ongewogen te middelen. Regressieanalyse Om te toetsen of er een positief verband kan worden aangetoond tussen marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat voor Nederlandse industriële ondernemingen, wordt gebruikgemaakt van regressieanalyse. In navolging van de studies van Greenley (1995) en Slater en Narver (1994) zijn de onafhankelijke variabelen bij een toegestaan tolerantieniveau van 0,001 gelijktijdig in de regressievergelijkingen opgenomen. De resultaten worden in tabel 3 weergegeven. Uit tabel 3 blijkt dat de betacoëfficiënten van marktgerichtheid significant zijn in alle regressievergelijkingen. Op basis hiervan wordt hypothese 1 bevestigd. Het bedrijfsresultaat wordt daarnaast ook duidelijk beïnvloed door de toetredings- en mobiliteitsbarrières en isolerende mechanismen. Opvallend hierbij is dat, overeenkomstig de resultaten van de onderzoeken onder Engelse en Amerikaanse ondernemingen, de toetredings- en mobiliteitsbarrières en isolerende mechanismen die van invloed zijn op het bedrijfsresultaat, verschillend zijn voor de afzonderlijke criteria die worden gebruikt om het bedrijfsresultaat te meten. Om te toetsen of de toetredings- en mobiliteitsbarrières en isolerende mechanismen als modererende variabelen ook het 83

6 MANAGEMENT MARKETING Tabel 3. Resultaten regressieanalyse (betacoëfficiënten) 84 verband tussen marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat beïnvloeden, wordt in navolging van Greenley (1995) en Slater en Narver (1994) gebruikgemaakt van moderated regressieanalyse en subgroepanalyse. Moderated regressieanalyse Bij moderated regressieanalyse worden op basis van de 483 waarnemingen de volgende drie regressievergelijkingen geschat (Greenley & Foxall, 1998). (1) y = a + bx + b k+1 x 1 + ε (2) y = a + bx + b k+1 x 1 + b k+2 z + ε (3) y = a + bx + b k+1 x 1 + b k+2 z + b k+3 x 1 z + ε In de vergelijkingen geeft y het bedrijfsresultaat weer, x de 1*k vector voor k (onafhankelijke) variabelen, x 1 de marktgerichtheid en z de modererende variabele. Om aanwezigheid van modererende effecten aan te kunnen tonen, worden per modererende variabele de verschillen tussen de coëfficiënten in de drie vergelijkingen geanalyseerd. Als de vergelijkingen 1 en 2 niet-significant van elkaar verschillen, maar verschillen ten opzichte van vergelijking 3 (dat wil zeggen b k+2 = 0; b k+3 0) is er sprake van een puur modererend effect. Als de vergelijkingen (1), (2) en (3) allemaal significant van elkaar verschillen (dat wil zeggen b k+2 b k+3 0) is er sprake van een quasi modererend effect (Sharma, Durand & Gur-Arie, 1981). Om problemen met multicollineariteit te voorkomen, wordt echter eerst volgens de procedure van Lance (1988) een regressieanalyse uitgevoerd waarbij x 1 z de afhankelijke variabele vormt en de onafhankelijke variabelen worden gevormd door x 1 en z (vergelijking 4). Vervolgens worden de x 1 z-residuen geconstrueerd (vergelijking 5) die in plaats van x 1 z in vergelijking 3 worden ingebracht. (4) x 1 z = c 1 x 1 + c 2 z + d (5) d xz = x 1 z - x 1 z = x 1 z - (c 1 x 1 + c 2 z) Voor díe toetredings- en mobiliteitsbarrières en isolerende mechanismen die de relatie tussen marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat als een puur of quasi modererende variabele beïnvloeden, wordt vergelijking 3 in tabel 4 weergegeven. Uit tabel 4 blijkt dat het verband tussen marktgerichtheid en de omzetgroei wordt verzwakt door hoge R&D-uitgaven en versterkt door een grote macht van afnemers. Het verband tussen marktgerichtheid en het omzetaandeel van nieuwe producten wordt verder versterkt door een grote dreiging van toetreding. Ten slotte wordt het verband tussen marktgerichtheid en de winst als percentage van de omzet verzwakt door lage relatieve kosten. Subgroepanalyse Het uitvoeren van een subgroepanalyse is een alternatieve methode om de invloed van modererende variabelen

7 MARKETING MANAGEMENT Tabel 4. Resultaten moderated regressieanalyse (betacoëfficiënten) Tabel 5. Resultaten subgroepanalyse 85

8 MANAGEMENT MARKETING 86 vast te stellen. Bij een subgroepanalyse worden twee subgroepen gevormd door de steekproef te splitsen op basis van de middelste waarde van de schaal waarmee de modererende variabele is gemeten. Vervolgens wordt het verband tussen marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat geanalyseerd door voor beide subgroepen vergelijking 1 opnieuw te schatten en te analyseren of de coëfficiënten significant van elkaar verschillen (zie bijlage voor de gehanteerde procedure). Als de coëfficiënten significant van elkaar verschillen betekent dit dat het verband tussen marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat wordt beïnvloed doordat de modererende variabele op basis waarvan de subgroepen zijn gevormd, is gerelateerd aan de storingsterm in vergelijking 1 (Sharma, Durand & Gur-Arie, 1981). Voor díe toetredings- en mobiliteitsbarrières en isolerende mechanismen die het verband tussen marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat op deze manier beïnvloeden, wordt voor beide subgroepen vergelijking 1 in tabel 5 weergegeven. Het resultaat in tabel 5 toont aan dat het verband tussen marktgerichtheid en de winst als percentage van de omzet positief is in de subgroep waarbinnen sprake is van een grote macht van toeleveranciers. Dit is niet het geval in de subgroep waarbinnen de macht van toeleveranciers laag is. Op basis van de uitkomsten van de moderated regressieanalyse en de subgroepanalyse worden de hypothesen 2 en 3 bevestigd. Managementimplicaties De resultaten van het onderzoek tonen aan dat het concept van marktgerichtheid succesvol kan worden toegepast op Nederlandse industriële ondernemingen. Hierdoor is een duidelijk beeld ontstaan over de betekenis van marktgerichtheid voor industriële ondernemingen. In dit beeld wordt het accent gelegd op het (strategisch) marketingconcept als leidraad voor de activiteiten van het verzamelen en verspreiden van informatie over afnemers, concurrenten en toeleveranciers en het gebruik van deze informatie door de bedrijfsfuncties inkoop, R&D, productie en marketing om superieure waarde voor afnemers te creëren. In tegenstelling tot de onderzoeken onder Amerikaanse en Engelse ondernemingen komt in het onderzoek onder Nederlandse industriële ondernemingen het vermogen om waarde voor afnemers te creëren wel eenduidig tot uitdrukking in het bedrijfsresultaat. De resultaten van de regressieanalyses tonen namelijk aan dat er een positief verband bestaat tussen de marktgerichtheid van ondernemingen in de Nederlandse metaal- en elektrotechnische industrie en de ROI, de groei van de omzet, de winst als percentage van de omzet en het omzetaandeel van nieuwe producten. Deze resultaten zijn bemoedigend omdat nu duidelijk begint te worden hoe industriële ondernemingen erin slagen om het strategisch marketingconcept te implementeren teneinde verdedigbare concurrentievoordelen te realiseren. In tegenstelling tot de onderzoeken onder Amerikaanse ondernemingen blijkt de aanwezigheid van toetredings- en mobiliteitsbarrières en isolerende mechanismen het verband tussen marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat van Nederlandse industriële ondernemingen wel degelijk te beïnvloeden. Deze bevinding komt weliswaar overeen met de resultaten van het onderzoek onder Engelse ondernemingen, maar in dat onderzoek is, in tegenstelling tot het onderzoek onder Nederlandse ondernemingen, geen bewijs aangetroffen voor een positief verband tussen marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat. De resultaten van het onderzoek onder Nederlandse industriële ondernemingen vullen de bevindingen van de onderzoeken onder Amerikaanse en Engelse ondernemingen derhalve goed aan. Deze bevindingen bieden de managers van Nederlandse industriële ondernemingen houvast bij de keuze of er moet worden geïnvesteerd in het opbouwen van het vermogen om marktinformatie te verzamelen, te verspreiden en te gebruiken. De resultaten van dit onderzoek tonen namelijk aan dat bij een lage concurrentie-intensiteit als gevolg van de aanwezigheid van toetredings- en mobiliteitsbarrières (macht afnemers, macht leveranciers en dreiging toetreding) en isolerende mechanismen (R&D-uitgaven en relatieve kosten) het niet noodzakelijk is om zwaar te investeren in een verbetering van de marktgerichtheid. Er is echter een sterk argument om ook wanneer de bedrijfstak- en marktomstandigheden daartoe geen aanleiding geven in marktgerichtheid te investeren. Het zijn namelijk de schijnbaar statische omstandigheden van markten waarin gevestigde of nieuwe concurrenten onverwachts de balans kunnen verstoren, afnemers hun latente macht kunnen gaan gebruiken en barrières in de mobiliteit verminderd kunnen worden die het opbouwen van marktgerichtheid billijken (Slater & Narver, 1998). Aanbevelingen vervolgonderzoek Naar aanleiding van de resultaten van het onderzoek kan een aantal aanbevelingen voor vervolgonderzoek worden geïdentificeerd. Deze aanbevelingen hangen nauw samen met de beperkingen van dit onderzoek. Ten eerste bestaat de onderzoekspopulatie uit industriële ondernemingen in de metaal- en elektrotechnische industrie. Alhoewel de metaal- en elektrotechnische industrie een belangrijk deel uitmaakt van de hele industriële bedrijvigheid in Nederland, moet voorzichtigheid worden betracht bij het generaliseren van de resultaten. Hiervoor is het noodzakelijk om het onderzoek te herhalen in andere sectoren van de Nederlandse industrie. Ten tweede is er sprake van lage adjusted R 2 en in de regressievergelijkingen. Alhoewel dit inherent is aan de cross-sectionele opzet van het onderzoek, suggereren de lage adjusted R 2 en een zwak verband tussen marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat, terwijl dit in werkelijkheid niet zo behoeft te zijn. Dit kan worden ondervangen

9 MARKETING MANAGEMENT door toekomstig onderzoek tot één bedrijfstak te beperken. Ten derde zijn marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat in dit onderzoek op hetzelfde tijdstip gemeten. Hierdoor worden vertragingen in de verbetering van het bedrijfsresultaat niet ondervangen. Longitudinaal onderzoek naar de relatie tussen marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat behoort daarom tot de aanbevelingen voor vervolgonderzoek. Ten slotte is het instrument om marktgerichtheid te meten ontwikkeld om managers zelf de marktgerichtheid van hun onderneming te laten beoordelen. In vervolgonderzoek verdient het aanbeveling om de marktgerichtheid ook door afnemers, concurrenten en toeleveranciers te laten beoordelen. Literatuur Sharma, S., R.M. Durand & O. Gur-Arie, Identification and analysis of moderator variables, Journal of Marketing Research, 18 (August), p , Slater, S.F., Developing a customer value based theory of the firm, Journal of the Academy of Marketing Science, 25(2), p , Slater, S.F. & J.C. Narver, Does competitive environment moderate the market orientation-performance relationship?, Journal of Marketing, 58 (January), p , Slater, S.F. & J.C. Narver, Market orientation and the learning organization, Journal of Marketing, 59 (July), p , Slater, S.F. & J.C. Narver, Competitive strategy in the market focused business, Journal of Market Focused Management, 1, p , Wernerfelt, B., A resource-based view of the firm, Strategic Management Journal, 5(2), p , Anderson, J.C., D.W. Gerbing & J.E. Hunter, On the assessment of unidimensional measurement: internal and external consistency, and overall consistency criteria, Journal of Marketing Research, 24 (November), p , Day, G.S. & R. Wensley, Assessing advantage: a framework for diagnosing competitive superiority, Journal of Marketing, 52 (April), p. 1-20, Deshpandé, R. & J.U. Farley, Measuring market orientation: generalization and synthesis, Journal of Market Focused Management, 2, p , Deshpandé, R., J.U. Farley & F.E. Webster, Corporate culture, customer orientation and innovativeness in Japanese firms: a quadrad analysis,journal of Marketing, 57 (January), p , Greenley, G.E., Market orientation and company performance, British Journal of Management, 6(1), p. 1-13, Greenley, G.E. & G.R. Foxall, External moderation of associations among stakeholders orientations and company performance, International Journal of Research in Marketing, 15(1), p , Jaworski, B.J. & A.K. Kohli, Market orientation: antecedents and consequences, Journal of Marketing, 57 (July), p , Jaworski, B.J. & A.K. Kohli, Market orientation: review, refinement, and roadmap, Journal of Market Focused Management, 1, p , Lance, C.E., Residual centering, exploratory and confirmatory moderator analysis, and decomposition of effects in path models containing interactions, Applied Psychological Measurement, 12(2), p , Langerak, F., De invloed van marktgerichtheid op het bedrijfsresultaat van industriële ondernemingen, Thesis, Amsterdam Leeflang, P.S.H., Marketing aan het einde van het millennium, Holland Management Review, 43, p , Narver, J.C. & S.F. Slater, The effect of a market orientation on business profitability, Journal of Marketing, 54 (October), p , Narver, J.C. & S.F. Slater, Creating a market orientation, Journal of Market Focused Management, 2, p , Pelham, A.M. & D. Wilson, A longitudinal study of the impact of market structure, firm structure, strategy and market orientation culture on dimensions of small firm performance, Journal of the Academy of Marketing Science, 24(1), p , Pindyck, R.S. & D.L. Rubinfeld, Econometric models & economic forecasting, third edition, McGraw-Hill, New York Porter, M.E., Towards a dynamic theory of strategy, Strategic Management Journal, 12 (special issue), p ,

10 MANAGEMENT MARKETING Bijlage 1 Om het verschil in de coëfficiënten te toetsen, wordt van de volgende vergelijkingen voor subgroep i en subgroep j uitgegaan. (1a) y i = a i + b i x + b (k+1)i x 1 + ε i (1b) y j = a j + b j x + b (k+1)j x 1 + ε j De vergelijkingen hebben respectievelijk 1 tot n en 1 tot m waarnemingen. Door geen restricties aan de coëfficiënten op te leggen en door de vergelijkingen onafhankelijk van elkaar te schatten, is het mogelijk (...) to calculate what is essentially equivalent to the unrestricted sum of squares as the sum of the residual sums of squares of the individual equations (Pindyck & Rubinfeld, 1991, p. 116). (6) ESS UR = ESS 1 + ESS 2 Het aantal vrijheidsgraden is hierbij gelijk aan het aantal vrijheidsgraden in de afzonderlijke vergelijkingen, te weten (n-p) + (m-p) = n + m -2p, waarbij p het aantal coëfficiënten in de afzonderlijke vergelijkingen bedraagt. Indien a i = a j ; b i = b j ; b (k+1)i = b (k+1)j en var(ε i ) = var(ε j ) dan kunnen vergelijkingen 1a en 1b als één vergelijking worden geschreven. (1c) y i = a i + b i x + b (k+1)i x 1 + ε i De vergelijking heeft n + m (=483) waarnemingen. Deze regressievergelijking wordt geschat en de restricted residual sum of squares (ESS R ) uitgerekend. Als de coëfficiënten van de vergelijkingen 6 en 7 aan elkaar gelijk zijn, dan schaadt dit de verklarende kracht van het model niet en kan ESS R niet groter zijn dan ESS UR. Om vast te stellen of het verschil tussen ESS R en ESS UR significant is, wordt een F-toets uitgevoerd. Omdat er n + m vrijheidsgraden in de unrestricted vergelijking en p restrictions zijn, is de F-toets gelijk aan: (7) Als de F-waarde de drempelwaarde bij p,n + m 2p vrijheidsgraden overschrijdt bij een betrouwbaarheidsinterval van 95 procent, dan zijn de regressiecoëfficiënten in de vergelijkingen 1a en 1b significant van elkaar verschillend. 88

Het verband tussen marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat van industriële ondernemingen in uiteenlopende bedrijfstakken

Het verband tussen marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat van industriële ondernemingen in uiteenlopende bedrijfstakken Tijdschrift voor Economie en Management Vol. XLIV, 2, 1999 Het verband tussen marktgerichtheid en het bedrijfsresultaat van industriële ondernemingen in uiteenlopende bedrijfstakken door E LANGERAK*, H.R.

Nadere informatie

3.1 Itemanalyse De resultaten worden eerst op itemniveau bekeken. De volgende drie aspecten dienen bekeken te worden:

3.1 Itemanalyse De resultaten worden eerst op itemniveau bekeken. De volgende drie aspecten dienen bekeken te worden: Werkinstructie Psychometrische analyse Versie: 1.0 Datum: 01-04-2014 Code: WIS 04.02 Eigenaar: Eekholt 4 1112 XH Diemen Postbus 320 1110 AH Diemen www.zorginstituutnederland.nl T +31 (0)20 797 89 59 1

Nadere informatie

GEBRUIK VAN VERANTWOORDELIJKHEIDS- CENTRA

GEBRUIK VAN VERANTWOORDELIJKHEIDS- CENTRA Management control: GEBRUIK VAN VERANTWOORDELIJKHEIDS- CENTRA RECENTE ONTWIKKELINGEN IN ONDERZOEK 34 Jake Foster: beeld Verantwoordelijkheidscentra vormen binnen veel organisaties een essentieel onderdeel

Nadere informatie

EFFECTEN VAN HET COMBINEREN VAN STRATEGIEËN EN VAN MANAGEMENTCONCEPTEN RECENTE ONTWIKKELINGEN IN ONDERZOEK

EFFECTEN VAN HET COMBINEREN VAN STRATEGIEËN EN VAN MANAGEMENTCONCEPTEN RECENTE ONTWIKKELINGEN IN ONDERZOEK Management accounting & control: EFFECTEN VAN HET COMBINEREN VAN STRATEGIEËN EN VAN MANAGEMENTCONCEPTEN RECENTE ONTWIKKELINGEN IN ONDERZOEK 32 MCA: juni 214, nummer 3 Onderzoekers hebben de laatste jaren

Nadere informatie

Test naam Marktgerichtheidsscan Datum 28-8-2012 Ingevuld door Guest Ingevuld voor Het team Team Guest-Team Context Overige

Test naam Marktgerichtheidsscan Datum 28-8-2012 Ingevuld door Guest Ingevuld voor Het team Team Guest-Team Context Overige Test naam Marktgerichtheidsscan Datum 28-8-2012 Ingevuld door Guest Ingevuld voor Het team Team Guest-Team Context Overige Klantgerichtheid Selecteren van een klant Wanneer u hoog scoort op 'selecteren

Nadere informatie

Robuustheid regressiemodel voor kapitaalkosten gebaseerd op aansluitdichtheid

Robuustheid regressiemodel voor kapitaalkosten gebaseerd op aansluitdichtheid Robuustheid regressiemodel voor kapitaalkosten gebaseerd op aansluitdichtheid Dr.ir. P.W. Heijnen Faculteit Techniek, Bestuur en Management Technische Universiteit Delft 22 april 2010 1 1 Introductie De

Nadere informatie

Innovatie van dienstverlening via Loket. Reden voor gebruik en gebruikerstevredenheid.

Innovatie van dienstverlening via Loket. Reden voor gebruik en gebruikerstevredenheid. Innovatie van dienstverlening via Loket. Reden voor gebruik en gebruikerstevredenheid. In het kader van het project Innovatie van dienstverlening doet ICOON onderzoek naar de vraag onder welke omstandigheden

Nadere informatie

Pesten op het werk en de invloed van Sociale Steun op Gezondheid en Verzuim.

Pesten op het werk en de invloed van Sociale Steun op Gezondheid en Verzuim. Pesten op het werk en de invloed van Sociale Steun op Gezondheid en Verzuim. Bullying at work and the impact of Social Support on Health and Absenteeism. Rieneke Dingemans April 2008 Scriptiebegeleider:

Nadere informatie

Voorbeeld regressie-analyse

Voorbeeld regressie-analyse Voorbeeld regressie-analyse In dit voorbeeld wordt gebruik gemaakt van het SPSS data-bestand vb_regr.sav (dit bestand kan gedownload worden via de on-line helpdesk). We schatten een model waarin de afhankelijke

Nadere informatie

Persoonlijke factoren en Sales succes

Persoonlijke factoren en Sales succes Persoonlijke factoren en Sales succes Welke samenhang is er? Gerard Groenewegen Mei 2009 06-55717189 1 Agenda 1. Inleiding 2. Opzet studie 3. Beoordeling van dit onderzoek 4. Bevindingen 5. Conclusie 6.

Nadere informatie

3 Werkwijze Voordat een CQI meetinstrument mag worden ingezet voor reguliere metingen moet het meetinstrument in twee fases getest worden.

3 Werkwijze Voordat een CQI meetinstrument mag worden ingezet voor reguliere metingen moet het meetinstrument in twee fases getest worden. Procedure Psychometrische en discriminerend vermogen testfase Versie: 1.0 Datum: 01-04-2014 Code: PRO 04 Eigenaar: 1 Inleiding De richtlijnen en aanbevelingen voor de test naar de psychometrische en onderscheidende

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting (summary in Dutch)

Nederlandse samenvatting (summary in Dutch) Nederlandse samenvatting (summary in Dutch) Relatiemarketing is gericht op het ontwikkelen van winstgevende, lange termijn relaties met klanten in plaats van het realiseren van korte termijn transacties.

Nadere informatie

A. Business en Management Onderzoek

A. Business en Management Onderzoek A. Business en Management Onderzoek Concepten definiëren Een concept (concept) is een algemeen geaccepteerde verzameling van betekenissen of kenmerken die geassocieerd worden met gebeurtenissen, situaties

Nadere informatie

Inhoudsopgave Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

Inhoudsopgave Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Validatie van het EHF meetinstrument tijdens de Jonge Volwassenheid en meer specifiek in relatie tot ADHD Validation of the EHF assessment instrument during Emerging Adulthood, and more specific in relation

Nadere informatie

De causale Relatie tussen Intimiteit en Seksueel verlangen en de. modererende invloed van Sekse en Relatietevredenheid op deze relatie

De causale Relatie tussen Intimiteit en Seksueel verlangen en de. modererende invloed van Sekse en Relatietevredenheid op deze relatie Causale Relatie tussen intimiteit en seksueel verlangen 1 De causale Relatie tussen Intimiteit en Seksueel verlangen en de modererende invloed van Sekse en Relatietevredenheid op deze relatie The causal

Nadere informatie

De invloed van Vertrouwen, Relatietevredenheid en Commitment op Customer retention

De invloed van Vertrouwen, Relatietevredenheid en Commitment op Customer retention De invloed van Vertrouwen, Relatietevredenheid en Commitment op Customer retention Samenvatting Wesley Brandes MSc Introductie Het succes van CRM is volgens Bauer, Grether en Leach (2002) afhankelijk van

Nadere informatie

Invloed van IT uitbesteding op bedrijfsvoering & IT aansluiting

Invloed van IT uitbesteding op bedrijfsvoering & IT aansluiting xvii Invloed van IT uitbesteding op bedrijfsvoering & IT aansluiting Samenvatting IT uitbesteding doet er niet toe vanuit het perspectief aansluiting tussen bedrijfsvoering en IT Dit proefschrift is het

Nadere informatie

1. Inleiding. 2. De analyses. 2.1 Afspraken over kinderopvang versus m/v-verdeling

1. Inleiding. 2. De analyses. 2.1 Afspraken over kinderopvang versus m/v-verdeling Bijlage II Aanvullende analyses 1 Inleiding In aanvulling op de kwantitatieve informatie over de diverse arbeid-en-zorg thema s, is een aantal analyses verricht Aan deze analyses lagen de volgende onderzoeksvragen

Nadere informatie

De Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een. Vaste Relatie

De Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een. Vaste Relatie De Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een Vaste Relatie The Association between Daily Stress, Emotional Intimacy and Affect with Partners in a Commited

Nadere informatie

Voorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel

Voorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel Voorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel Een onderzoek naar de invloed van cognitieve stijl, ziekte-inzicht, motivatie, IQ, opleiding,

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 119 120 Samenvatting 121 Inleiding Vermoeidheid is een veel voorkomende klacht bij de ziekte sarcoïdose en is geassocieerd met een verminderde kwaliteit van leven. In de literatuur

Nadere informatie

Summery. Effectiviteit van een interventieprogramma op arm-, schouder- en nekklachten bij beeldschermwerkers

Summery. Effectiviteit van een interventieprogramma op arm-, schouder- en nekklachten bij beeldschermwerkers ummery amenvatting Effectiviteit van een interventieprogramma op arm-, schouder- en nekklachten bij beeldschermwerkers 207 Algemene introductie Werkgerelateerde arm-, schouder- en nekklachten zijn al eeuwen

Nadere informatie

Nog meer meerwaarde? Dan moet inkoop strategisch worden. Noord Nederlands Inkoop Congres 26 april 2007

Nog meer meerwaarde? Dan moet inkoop strategisch worden. Noord Nederlands Inkoop Congres 26 april 2007 Nog meer meerwaarde? Dan moet inkoop strategisch worden Prof. dr. J.H.A. (Jeroen) Harink jeroen.harink@significant.nl 06 513 510 89 Noord Nederlands Inkoop Congres 26 april 2007 Significant Agenda Strategische

Nadere informatie

Samenvatting (Summary in Dutch)

Samenvatting (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) Dit proefschrift bestudeert het gebruik van handelskrediet in de rijstmarkten van Tanzania. 18 We richten ons daarbij op drie aspecten. Ten eerste richten we ons op het

Nadere informatie

College 2 Enkelvoudige Lineaire Regressie

College 2 Enkelvoudige Lineaire Regressie College Enkelvoudige Lineaire Regressie - Leary: Hoofdstuk 7 tot p. 170 (Advanced Correlational Strategies) - MM&C: Hoofdstuk 10 (Inference for Regression) - Aanvullende tekst 3 Jolien Pas ECO 011-01 Correlatie:

Nadere informatie

11. Multipele Regressie en Correlatie

11. Multipele Regressie en Correlatie 11. Multipele Regressie en Correlatie Meervoudig regressie model Nu gaan we kijken naar een relatie tussen een responsvariabele en meerdere verklarende variabelen. Een bivariate regressielijn ziet er in

Nadere informatie

Moderatie van de Big Five Persoonlijkheidsfactoren op de Relatie tussen. Gepest worden op het Werk en Lichamelijke Gezondheidsklachten en

Moderatie van de Big Five Persoonlijkheidsfactoren op de Relatie tussen. Gepest worden op het Werk en Lichamelijke Gezondheidsklachten en Moderatie van de Big Five Persoonlijkheidsfactoren op de Relatie tussen Gepest worden op het Werk en Lichamelijke Gezondheidsklachten en Ziekteverzuim Moderation of the Big Five Personality Factors on

Nadere informatie

De Modererende Invloed van Sociale Steun op de Relatie tussen Pesten op het Werk. en Lichamelijke Gezondheidsklachten

De Modererende Invloed van Sociale Steun op de Relatie tussen Pesten op het Werk. en Lichamelijke Gezondheidsklachten De Modererende Invloed van Sociale Steun op de Relatie tussen Pesten op het Werk en Lichamelijke Gezondheidsklachten The Moderating Influence of Social Support on the Relationship between Mobbing at Work

Nadere informatie

8. Nederlandse Samenvatting

8. Nederlandse Samenvatting 8. Nederlandse Samenvatting 164 Chapter 8: Nederlandse Samenvatting Marketeers hebben over het algemeen veel moeite met het verdedigen van de marketinguitgaven, ze ontbreken de kunde of de wil om de impact

Nadere informatie

VRIJWILLIGE VERTREKINTENTIES. Een onderzoek onder managers en directeuren in techniek en industrie

VRIJWILLIGE VERTREKINTENTIES. Een onderzoek onder managers en directeuren in techniek en industrie VRIJWILLIGE VERTREKINTENTIES Een onderzoek onder managers en directeuren in techniek en industrie INLEIDING Wanneer het economische vertrouwen stijgt, stijgen ook de vertrekintenties. Dit biedt een uitdaging

Nadere informatie

Bijlage 5: Kwantitatieve analyse

Bijlage 5: Kwantitatieve analyse Bijlage 5: Kwantitatieve analyse Deze bijlage bevat een beschrijving van de kwantitatieve analyse, zoals die is uitgevoerd op de 26 vragen in de vragenlijst. Analyses op het niveau van de (26) afzonderlijke

Nadere informatie

Onderzoek naar de impact van participatie, rollen en doelen in asynchrone discussiegroepen

Onderzoek naar de impact van participatie, rollen en doelen in asynchrone discussiegroepen Onderzoek naar de impact van participatie, rollen en doelen in asynchrone discussiegroepen Achtergrond van dit onderzoek On line asynchrone dicussiegroepen worden vaak gebruikt als computer ondersteunde

Nadere informatie

GEEF ME DE 5- METHODIEK IN DE ZORG

GEEF ME DE 5- METHODIEK IN DE ZORG GEEF ME DE 5- METHODIEK IN DE ZORG Effectiviteit Geef me de 5-methodiek in zorginstelling JP van den Bent In dit rapport worden de wetenschappelijke bevindingen beschreven betreffende de effectiviteit

Nadere informatie

Recente ontwikkelingen in onderzoek. eerdere bijdrage heeft de auteur enkele studies besproken naar de

Recente ontwikkelingen in onderzoek. eerdere bijdrage heeft de auteur enkele studies besproken naar de Management control: Ontwerp, toepassingen en effectiviteit van kostensystemen Recente ontwikkelingen in onderzoek Naar het ontwerp van kostensystemen, en de antecedenten en gevolgen ervan, wordt de laatste

Nadere informatie

A. Business en Management Onderzoek

A. Business en Management Onderzoek A. Business en Management Onderzoek Concepten definiëren Een concept (concept) is een algemeen geaccepteerde verzameling van betekenissen of kenmerken die geassocieerd worden met gebeurtenissen, situaties

Nadere informatie

Klantonderzoek: de laatste inzichten!

Klantonderzoek: de laatste inzichten! : de laatste inzichten! Hoe tevreden bent u over de door ons bedrijf geleverde producten en diensten? Veel bedrijven gebruiken deze vraag om de klanttevredenheid te meten. Op een schaal van zeer ontevreden

Nadere informatie

Verdringing op de Nederlandse arbeidsmarkt: sector- en sekseverschillen

Verdringing op de Nederlandse arbeidsmarkt: sector- en sekseverschillen 1 Verdringing op de Nederlandse arbeidsmarkt: sector- en sekseverschillen Peter van der Meer Samenvatting In dit onderzoek is geprobeerd antwoord te geven op de vraag in hoeverre het mogelijk is verschillen

Nadere informatie

Klantonderzoek: statistiek!

Klantonderzoek: statistiek! Klantonderzoek: statistiek! Statistiek bij klantonderzoek Om de resultaten van klantonderzoek juist te interpreteren is het belangrijk de juiste analyses uit te voeren. Vaak worden de mogelijkheden van

Nadere informatie

INVLOED VAN CHRONISCHE PIJN OP ERVAREN SOCIALE STEUN. De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren

INVLOED VAN CHRONISCHE PIJN OP ERVAREN SOCIALE STEUN. De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren Sociale Steun The Effect of Chronic Pain and the Moderating Effect of Gender on Perceived Social Support Studentnummer:

Nadere informatie

De Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit. The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility.

De Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit. The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility. RELATIE ANGST EN PSYCHOLOGISCHE INFLEXIBILITEIT 1 De Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility Jos Kooy Eerste begeleider Tweede

Nadere informatie

/hpm. Onderzoek werkstress, herstel en cultuur. De rol van vrijetijdsbesteding. 6 februari 2015. Technische Universiteit Eindhoven

/hpm. Onderzoek werkstress, herstel en cultuur. De rol van vrijetijdsbesteding. 6 februari 2015. Technische Universiteit Eindhoven Onderzoek werkstress, herstel en cultuur De rol van vrijetijdsbesteding 6 februari 2015 Technische Universiteit Eindhoven Human Performance Management Group ir. P.J.R. van Gool prof. dr. E. Demerouti /hpm

Nadere informatie

De Relatie tussen Lichamelijke Gezondheid, Veerkracht en Subjectief. Welbevinden bij Inwoners van Serviceflats

De Relatie tussen Lichamelijke Gezondheid, Veerkracht en Subjectief. Welbevinden bij Inwoners van Serviceflats De Relatie tussen Lichamelijke Gezondheid, Veerkracht en Subjectief Welbevinden bij Inwoners van Serviceflats The Relationship between Physical Health, Resilience and Subjective Wellbeing of Inhabitants

Nadere informatie

De Relatie Tussen de Gehanteerde Copingstijl en Pesten op het Werk. The Relation Between the Used Coping Style and Bullying at Work.

De Relatie Tussen de Gehanteerde Copingstijl en Pesten op het Werk. The Relation Between the Used Coping Style and Bullying at Work. De Relatie Tussen de Gehanteerde Copingstijl en Pesten op het Werk The Relation Between the Used Coping Style and Bullying at Work Merijn Daerden Studentnummer: 850225144 Werkstuk: Empirisch afstudeeronderzoek:

Nadere informatie

Market-based capabilities, perceived quality and firm performance Aakouk, M.

Market-based capabilities, perceived quality and firm performance Aakouk, M. University of Groningen Market-based capabilities, perceived quality and firm performance Aakouk, M. IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to

Nadere informatie

Relatie tussen Persoonlijkheid, Opleidingsniveau, Leeftijd, Geslacht en Korte- en Lange- Termijn Seksuele Strategieën

Relatie tussen Persoonlijkheid, Opleidingsniveau, Leeftijd, Geslacht en Korte- en Lange- Termijn Seksuele Strategieën Relatie tussen Persoonlijkheid, Opleidingsniveau, Leeftijd, Geslacht en Korte- en Lange- Termijn Seksuele Strategieën The Relation between Personality, Education, Age, Sex and Short- and Long- Term Sexual

Nadere informatie

Balanced Scorecard. Een introductie. Algemene informatie voor medewerkers van: SYSQA B.V.

Balanced Scorecard. Een introductie. Algemene informatie voor medewerkers van: SYSQA B.V. Balanced Scorecard Een introductie Algemene informatie voor medewerkers van: SYSQA B.V. Organisatie SYSQA B.V. Pagina 2 van 9 Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 3 1.1 ALGEMEEN... 3 1.2 VERSIEBEHEER... 3 2 DE

Nadere informatie

b) Het spreidingsdiagram ziet er als volgt uit (de getrokken lijn is de later uit te rekenen lineaire regressie-lijn): hoogte

b) Het spreidingsdiagram ziet er als volgt uit (de getrokken lijn is de later uit te rekenen lineaire regressie-lijn): hoogte Classroom Exercises GEO2-4208 Opgave 7.1 a) Regressie-analyse dicteert hier geen stricte regels voor. Wanneer we echter naar causaliteit kijken (wat wordt door wat bepaald), dan is het duidelijk dat hoogte

Nadere informatie

Klant Centraal 2013 Projectbeschrijving

Klant Centraal 2013 Projectbeschrijving Inleiding Met de intensieve concurrentie en veeleisende klanten van vandaag de dag, ervaren veel bedrijven meer en meer de noodzaak om een uniek concurrentievoordeel te creëren. Customer Intimacy oftwel

Nadere informatie

HOOFDSTUK VII REGRESSIE ANALYSE

HOOFDSTUK VII REGRESSIE ANALYSE HOOFDSTUK VII REGRESSIE ANALYSE 1 DOEL VAN REGRESSIE ANALYSE De relatie te bestuderen tussen een response variabele en een verzameling verklarende variabelen 1. LINEAIRE REGRESSIE Veronderstel dat gegevens

Nadere informatie

CRM. in Nederland. a teasing summary. CRM in Nederland. augustus 2009. Augustus 2009 pagina 0

CRM. in Nederland. a teasing summary. CRM in Nederland. augustus 2009. Augustus 2009 pagina 0 Augustus 2009 pagina 0 CRM in Nederland augustus 2009 a teasing summary Augustus 2009 pagina 1 Introductie Onlangs hebben ruim 1.000 managers meegewerkt aan een grootschalig onderzoek uitgevoerd door MarketCap

Nadere informatie

De Relatie tussen Mindfulness en Psychopathologie: de Mediërende. Rol van Globale en Contingente Zelfwaardering

De Relatie tussen Mindfulness en Psychopathologie: de Mediërende. Rol van Globale en Contingente Zelfwaardering De Relatie tussen Mindfulness en Psychopathologie: de Mediërende Rol van Globale en Contingente Zelfwaardering The relation between Mindfulness and Psychopathology: the Mediating Role of Global and Contingent

Nadere informatie

FACEBOOK. HYPE OF HEILIGE GRAAL?

FACEBOOK. HYPE OF HEILIGE GRAAL? FACEBOOK. HYPE OF HEILIGE GRAAL? WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK NAAR DE INVLOED VAN FACEBOOK OP DE RELATIE TUSSEN MERK EN MENS ENGAGEMENT OP FACEBOOK, HEEFT DAT NOU ZIN? Engagement. Als er één term is die

Nadere informatie

het laagste niveau van psychologisch functioneren direct voordat de eerste bestraling begint. Zowel angstgevoelens als depressieve symptomen en

het laagste niveau van psychologisch functioneren direct voordat de eerste bestraling begint. Zowel angstgevoelens als depressieve symptomen en Samenvatting In de laatste 20 jaar is er veel onderzoek gedaan naar de psychosociale gevolgen van kanker. Een goede zaak want aandacht voor kanker, een ziekte waar iedereen in zijn of haar leven wel eens

Nadere informatie

Strategie en resultaat

Strategie en resultaat Strategie en resultaat Hoe goed zijn Nederlandse organisaties in het omzetten van strategie in resultaat? Het antwoord op die vraag krijgen, dat was het doel van het onderzoek van Yvonne Nijkamp Msc, dat

Nadere informatie

Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten?

Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten? Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten? Does Gentle Teaching have Effect on Skills of Caregivers and Companionship and Anxiety

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19103 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Pisanti, Renato Title: Beyond the job demand control (-support) model : explaining

Nadere informatie

EMPO voor Ouders en Jongeren versie 2.0

EMPO voor Ouders en Jongeren versie 2.0 EMPO voor Ouders en Jongeren versie 2.0 2011 Praktikon BV Nijmegen: Harm Damen 1. Wat is de EMPO? De EMPO 2.0 is een lijst voor zelfevaluatie om de empowerment bij ouders (EMPO Ouders 2.0) en jongeren

Nadere informatie

Paper 3 Onderzoeksinstrumenten

Paper 3 Onderzoeksinstrumenten Paper 3 Onderzoeksinstrumenten Auteur: Erik de Vries Gonggrijp September/oktober 2014 1 Inhoudsopgave 1: samenvatting paper 1 blz. 22 2: beschrijving van de onderzoeksmethode blz. 22 Literatuur blz. 28

Nadere informatie

ONTWERP, GEBRUIK EN EFFECTEN VAN VALUE- BASED MANAGEMENT RECENTE ONTWIKKELINGEN IN ONDERZOEK

ONTWERP, GEBRUIK EN EFFECTEN VAN VALUE- BASED MANAGEMENT RECENTE ONTWIKKELINGEN IN ONDERZOEK Management accounting & control: ONTWERP, GEBRUIK EN EFFECTEN VAN VALUE- BASED MANAGEMENT RECENTE ONTWIKKELINGEN IN ONDERZOEK Value-Based Management (VBM) systemen hebben betrekking op geïntegreerde interne

Nadere informatie

PORTERS VIJFKRACHTENMODEL

PORTERS VIJFKRACHTENMODEL PORTERS VIJFKRACHTENMODEL Gebruik van de tool Template Voorbeeld Porters Vijfkrachtenmodel Porters Vijfkrachtenmodel laat zien hoe sterk de concurrentiepositie van je bedrijf is. Met de tool beschrijf

Nadere informatie

Het Effect van Angst en Hyperactiviteit op het Uitvoeren van een. Reactietijdtaak bij Volwassenen.

Het Effect van Angst en Hyperactiviteit op het Uitvoeren van een. Reactietijdtaak bij Volwassenen. Het Effect van Angst en Hyperactiviteit op het Uitvoeren van een Reactietijdtaak bij Volwassenen. The Effect of Anxiety and Hyperactivity on the Performance on a Reaction Time Task in Adults. Renate C.W.J.

Nadere informatie

Emotioneel Belastend Werk, Vitaliteit en de Mogelijkheid tot Leren: The Manager as a Resource.

Emotioneel Belastend Werk, Vitaliteit en de Mogelijkheid tot Leren: The Manager as a Resource. Open Universiteit Klinische psychologie Masterthesis Emotioneel Belastend Werk, Vitaliteit en de Mogelijkheid tot Leren: De Leidinggevende als hulpbron. Emotional Job Demands, Vitality and Opportunities

Nadere informatie

Emotionele Arbeid, de Dutch Questionnaire on Emotional Labor en. Bevlogenheid

Emotionele Arbeid, de Dutch Questionnaire on Emotional Labor en. Bevlogenheid Emotionele Arbeid, de Dutch Questionnaire on Emotional Labor en Bevlogenheid Emotional Labor, the Dutch Questionnaire on Emotional Labor and Engagement C.J. Heijkamp mei 2008 1 ste begeleider: dhr. dr.

Nadere informatie

Online bijlage 5. Model ter verklaring van xenofobie

Online bijlage 5. Model ter verklaring van xenofobie Online bijlage 5 Model ter verklaring van xenofobie 1 Inleiding In tegenstelling tot het model ter verklaring van populisme is het model ter verklaring van xenofobie niet gebaseerd op het basismodel uit

Nadere informatie

Zelfstandig wonen binnen het huidige zorgklimaat

Zelfstandig wonen binnen het huidige zorgklimaat Zelfstandig wonen binnen het huidige zorgklimaat Naam: Sergio Bottse Studentnummer: 1339931 Datum: 8 juli 2016 Eerste begeleider: Clarine van Oel Tweede begeleider: Jelle Koolwijk Externe begeleider: Wido

Nadere informatie

Feedback examen Statistiek II Juni 2011

Feedback examen Statistiek II Juni 2011 Feedback examen Statistiek II Juni 2011 Bij elke vraag is alternatief A correct. 1 De variabele X is Student verdeeld in een bepaalde populatie, met verwachting µ X en variantie σ 2 X. Je trekt steekproeven

Nadere informatie

1. De Vereniging - in - Context- Scan... 2. 2. Wijk-enquête... 3. 3. De Issue-scan en Stakeholder-Krachtenanalyse... 4. 4. Talentontwikkeling...

1. De Vereniging - in - Context- Scan... 2. 2. Wijk-enquête... 3. 3. De Issue-scan en Stakeholder-Krachtenanalyse... 4. 4. Talentontwikkeling... Meetinstrumenten De meetinstrumenten zijn ondersteunend aan de projecten van De Sportbank en ontwikkeld met de Erasmus Universiteit. Deze instrumenten helpen om op een gefundeerde manier te kijken naar

Nadere informatie

Waardecreatie in industriële markten

Waardecreatie in industriële markten Waardecreatie in industriële markten Jos Fleischeuer De marketinguitdaging Being market driven. or driving the market Creating value. and capturing it Building/protecting resources. and exploiting partner

Nadere informatie

Resultaten conjunctuurenquête 1 e halfjaar 2015

Resultaten conjunctuurenquête 1 e halfjaar 2015 Resultaten conjunctuurenquête 1 e halfjaar 2015 Inleiding Chris M. Jager In mei en juni 2015 zijn in het kader van de conjunctuurenquête (CE) een groot aantal bedrijven benaderd met vragenlijsten. Doel

Nadere informatie

De Relatie tussen Existential Fulfilment, Emotionele Stabiliteit en Burnout. bij Medewerkers in het Hoger Beroepsonderwijs

De Relatie tussen Existential Fulfilment, Emotionele Stabiliteit en Burnout. bij Medewerkers in het Hoger Beroepsonderwijs De Relatie tussen Existential Fulfilment, Emotionele Stabiliteit en Burnout bij Medewerkers in het Hoger Beroepsonderwijs The Relationship between Existential Fulfilment, Emotional Stability and Burnout

Nadere informatie

Robuustheid regressiemodel voor kapitaalkosten gebaseerd op aansluitdichtheid

Robuustheid regressiemodel voor kapitaalkosten gebaseerd op aansluitdichtheid Robuustheid regressiemodel voor kapitaalkosten gebaseerd op aansluitdichtheid Dr.ir. P.W. Heijnen Faculteit Techniek, Bestuur en Management Technische Universiteit Delft 6 mei 2010 1 1 Introductie De Energiekamer

Nadere informatie

Business Continuity Management conform ISO 22301

Business Continuity Management conform ISO 22301 Business Continuity Management conform ISO 22301 Onderzoek naar effecten op de prestaties van organisaties Business continuity management gaat over systematische aandacht voor de continuïteit van de onderneming,

Nadere informatie

gedrag? Wat is de invloed van gender op deze samenhang? gedrag? Wat is de invloed van gender op deze samenhang?

gedrag? Wat is de invloed van gender op deze samenhang? gedrag? Wat is de invloed van gender op deze samenhang? Is er een samenhang tussen seksuele attituden en gedragsintenties voor veilig seksueel Is there a correlation between sexual attitudes and the intention to engage in sexually safe behaviour? Does gender

Nadere informatie

Onderzoeksopzet. Marktonderzoek Klantbeleving

Onderzoeksopzet. Marktonderzoek Klantbeleving Onderzoeksopzet Marktonderzoek Klantbeleving Utrecht, september 2009 1. Inleiding De beleving van de klant ten opzichte van dienstverlening wordt een steeds belangrijker onderwerp in het ontwikkelen van

Nadere informatie

9 Gebruik van wetenschappelijke kennis

9 Gebruik van wetenschappelijke kennis 9 Gebruik van wetenschappelijke kennis In dit hoofdstuk wordt het gebruik van wetenschappelijke kennis a) geanalyseerd in alle onderzochte beleidsprocessen in de JGZ voor 4-19-jarigen in de vier GGD-regio's.

Nadere informatie

Business & IT Alignment deel 1

Business & IT Alignment deel 1 Business & IT Alignment deel 1 Informatica & Economie Integratie 1 Recap Opdracht 1 Wat is integratie? Organisaties Strategie De omgeving van organisaties AH Bonuskaart AH Bonuskaart Economisch Geïntegreerd

Nadere informatie

Welke vragenlijst voor mijn onderzoek?

Welke vragenlijst voor mijn onderzoek? Welke vragenlijst voor mijn onderzoek? NHG wetenschapsdag 2010 Caroline Terwee Kenniscentrum Meetinstrumenten VUmc Afdeling Epidemiologie en Biostatistiek VU medisch centrum Inhoud 1. Presentatie 2. Kritisch

Nadere informatie

COGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS

COGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS COGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS Gezondheidsgedrag als compensatie voor de schadelijke gevolgen van roken COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS Health behaviour as compensation for the harmful effects of smoking

Nadere informatie

De Invloed van Dagelijkse Stress op Burn-Out Klachten, Gemodereerd door Mentale. Veerkracht en Demografische Variabelen

De Invloed van Dagelijkse Stress op Burn-Out Klachten, Gemodereerd door Mentale. Veerkracht en Demografische Variabelen Running head: INVLOED VAN DAGELIJKSE STRESS OP BURN-OUT KLACHTEN De Invloed van Dagelijkse Stress op Burn-Out Klachten, Gemodereerd door Mentale Veerkracht en Demografische Variabelen The Influence of

Nadere informatie

Hoofdstuk 8: Multipele regressie Vragen

Hoofdstuk 8: Multipele regressie Vragen Hoofdstuk 8: Multipele regressie Vragen 1. Wat is het verschil tussen de pearson correlatie en de multipele correlatie R? 2. Voor twee modellen berekenen we de adjusted R2 : Model 1 heeft een adjusted

Nadere informatie

Samenvatting Inleiding hoofdstuk 1

Samenvatting Inleiding hoofdstuk 1 Samenvatting Inleiding In hoofdstuk 1 wordt een voorbeeld gegeven over John die een boek wil kopen. Hij denkt na over de vraag of hij het boek via zijn lokale boekhandel of via de website van Amazon wil

Nadere informatie

Samenvatting. Motiveren van oudere werknemers: Een levensloopperspectief op de rol van waargenomen personeelsinstrumenten

Samenvatting. Motiveren van oudere werknemers: Een levensloopperspectief op de rol van waargenomen personeelsinstrumenten Samenvatting Motiveren van oudere werknemers: Een levensloopperspectief op de rol van waargenomen personeelsinstrumenten 1 Introductie De beroepsbevolking in westerse landen vergrijst. Door het stijgen

Nadere informatie

Het Vijfkrachtenmodel van Porter

Het Vijfkrachtenmodel van Porter Het Vijfkrachtenmodel van Porter (een concurrentieanalyse en de mate van concurrentie binnen een bedrijfstak) 1 Het Vijfkrachtenmodel van Porter Het vijfkrachtenmodel is een strategisch model wat de aantrekkelijkheid

Nadere informatie

VASTSTELLING EN INTERPRETATIE VAN TAAKSTELLINGEN RECENTE ONTWIKKELINGEN IN ONDERZOEK

VASTSTELLING EN INTERPRETATIE VAN TAAKSTELLINGEN RECENTE ONTWIKKELINGEN IN ONDERZOEK Management accounting & control: VASTSTELLING EN INTERPRETATIE VAN TAAKSTELLINGEN RECENTE ONTWIKKELINGEN IN ONDERZOEK Taakstellingen ( targets ) vormen een belangrijk onderdeel van management control systemen.

Nadere informatie

Achtergronden bij het instrument

Achtergronden bij het instrument Achtergronden bij het instrument P E O P L E I M P R O V E P E R F O R M A N C E Computerweg 1, 3542 DP Utrecht Postbus 1087, 3600 BB Maarssen tel. 0346-55 90 10 fax 0346-55 90 15 www.picompany.nl servicedesk@picompany.nl

Nadere informatie

Ontwikkeling Benchmarkinstrument Klantgerichte Organisatie

Ontwikkeling Benchmarkinstrument Klantgerichte Organisatie Ontwikkeling Benchmarkinstrument Klantgerichte Organisatie Platform voor Klantgericht Ondernemen Rijksuniversiteit Groningen CMotions Janny Hoekstra Ronald Wiekenkamp CIC 2 Startpunt: gevalideerde theorie

Nadere informatie

Wat is de Modererende Rol van Consciëntieusheid, Extraversie en Neuroticisme op de Relatie tussen Depressieve Symptomen en Overeten?

Wat is de Modererende Rol van Consciëntieusheid, Extraversie en Neuroticisme op de Relatie tussen Depressieve Symptomen en Overeten? De Modererende rol van Persoonlijkheid op de Relatie tussen Depressieve Symptomen en Overeten 1 Wat is de Modererende Rol van Consciëntieusheid, Extraversie en Neuroticisme op de Relatie tussen Depressieve

Nadere informatie

Jaar 3: Deelrapportage 4. Werkbevlogenheid docenten Montaigne Lyceum, mei 2010

Jaar 3: Deelrapportage 4. Werkbevlogenheid docenten Montaigne Lyceum, mei 2010 Programmalijn: Expeditie Durven, Delen, Doen: Onderwijs is populair, personeel is trots Jaar 3: Deelrapportage 4 Onderwijsontwikkeling Montaigne Lyceum Werkbevlogenheid docenten Montaigne Lyceum, mei 2010

Nadere informatie

Ouderlijke Controle en Angst bij Kinderen, de Invloed van Psychologische Flexibiliteit

Ouderlijke Controle en Angst bij Kinderen, de Invloed van Psychologische Flexibiliteit 1 Ouderlijke Controle en Angst bij Kinderen, de Invloed van Psychologische Flexibiliteit Nicola G. de Vries Open Universiteit Nicola G. de Vries Studentnummer 838995001 S71332 Onderzoekspracticum scriptieplan

Nadere informatie

van Werknemers Well-being Drs. P.E. Gouw

van Werknemers Well-being Drs. P.E. Gouw De Invloed van Werk- en Persoonskenmerken op het Welbevinden van Werknemers The Influence of Job and Personality Characteristics on Employee Well-being Drs. P.E. Gouw Eerste begeleider: Dr. S. van Hooren

Nadere informatie

Citation for published version (APA): Verbakel, N. J. (2007). Het Chronische Vermoeidheidssyndroom, Fibromyalgie & Reuma.

Citation for published version (APA): Verbakel, N. J. (2007). Het Chronische Vermoeidheidssyndroom, Fibromyalgie & Reuma. University of Groningen Het Chronische Vermoeidheidssyndroom, Fibromyalgie & Reuma. Verbakel, N. J. IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite

Nadere informatie

De Invloed van Persoonlijke Doelen en Financiële Toekomst perspectieven op Desistance van. Criminaliteit.

De Invloed van Persoonlijke Doelen en Financiële Toekomst perspectieven op Desistance van. Criminaliteit. Running head: Desistance van Criminaliteit. 1 De Invloed van Persoonlijke Doelen en Financiële Toekomst perspectieven op Desistance van Criminaliteit. The Influence of Personal Goals and Financial Prospects

Nadere informatie

Zowel correlatie als regressie meten statistische samenhang Correlatie: geen oorzakelijk verband verondersteld: X Y

Zowel correlatie als regressie meten statistische samenhang Correlatie: geen oorzakelijk verband verondersteld: X Y 1 Regressie analyse Zowel correlatie als regressie meten statistische samenhang Correlatie: geen oorzakelijk verband verondersteld: X Y Regressie: wel een oorzakelijk verband verondersteld: X Y Voorbeeld

Nadere informatie

draagt via de positieve invloeden van de voorgaande mediatoren bij aan een verbeterde CRM effectiviteit in het huidige onderzoek.

draagt via de positieve invloeden van de voorgaande mediatoren bij aan een verbeterde CRM effectiviteit in het huidige onderzoek. Why participation works: the role of employee involvement in the implementation of the customer relationship management type of organizational change (dissertation J.T. Bouma). SAMENVATTING Het hier gepresenteerde

Nadere informatie

Meervoudige ANOVA Onderzoeksvraag Voorwaarden

Meervoudige ANOVA Onderzoeksvraag Voorwaarden Er is onderzoek gedaan naar rouw na het overlijden van een huisdier (contactpersoon: Karolijne van der Houwen (Klinische Psychologie)). Mensen konden op internet een vragenlijst invullen. Daarin werd gevraagd

Nadere informatie

Hoe wordt u aantrekkelijke werkgever? Studiedag: Succesvol rekruteren in 2012

Hoe wordt u aantrekkelijke werkgever? Studiedag: Succesvol rekruteren in 2012 Hoe wordt u aantrekkelijke werkgever? Studiedag: Succesvol rekruteren in 2012 Employer brand what s in a name? Verschillende definities The image of the organization as a great place to work in the minds

Nadere informatie

Samenvatting onderzoek: Diversificatiestrategieën van accountantskantoren

Samenvatting onderzoek: Diversificatiestrategieën van accountantskantoren UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR 2010 2011 Samenvatting onderzoek: Diversificatiestrategieën van accountantskantoren Frederik Verplancke onder leiding van Prof. dr. Gerrit

Nadere informatie

Wat doen ingenieurs en wat verdienen ze ermee?

Wat doen ingenieurs en wat verdienen ze ermee? 8 Wat doen ingenieurs en wat verdienen ze ermee? 80 8 Wat doen ingenieurs en wat verdienen ze ermee? Arnaud Dupuy en Philip Marey Na hun afstuderen kunnen ingenieurs in verschillende soorten functies aan

Nadere informatie