Wil van de Vorst. De Phisymme-theorie Concept van het heelal Door: Wil van de Vorst. Phi x Symmetrie x Energie = PHISYMME

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Wil van de Vorst. De Phisymme-theorie Concept van het heelal Door: Wil van de Vorst. Phi x Symmetrie x Energie = PHISYMME"

Transcriptie

1 Wil van de Vorst De Phisymme-theorie Concept van het heelal Door: Wil van de Vorst De Phisymme-theorie beschrijft het concept van het heelal. Het geeft op toegankelijke wijze weer hoe het heelal eruit ziet en hoe het werkt. We wonen in een universum dat is ontstaan als een exponentiële supercentrifuge en dat nog steeds draait en exponentieel uitdijt. De essentie van de Phisymme-theorie schuilt in het woord zelf: Phi x Symmetrie x Energie = PHISYMME Uit onderzoek blijkt dat het universum van een Begin-singulariteit is uitgegroeid tot het huidige heelal en nog steeds met een enorme snelheid uitdijt. Het is 13,8 miljard jaar geleden ontstaan en tot op een fractie van een seconde na het begin in kaart gebracht. Als je alle harde bevindingen (o.a. WMAP en Illustris) in een model stopt kom je tot een elegant en doorgrondelijk concept van het heelal. Phisymme Diagram 2 De eerste seconde van het heelal Exponentiële Supercentrifuge Miljarden en miljarden omwentelingen - sneller dan licht - exponentiële uitdijing van ruimte en materie in de vorm van een dodecaëder (ruimtelijk lichaam met 12 vijfhoekige vlakken) - de Inflatie verloopt langs een Phi-spiraal - van begin-singulariteit tot heelal April 2016, Wil van de Vorst, Phisymme-theorie 1

2 Wat is er nodig om een heelal te creëren? Het heelal heeft de volgende componenten: 1. Een exponentieel groei-principe 2. Een begin-singulariteit en ontstekingsmechanisme 3. Energie 4. Ruimtetijd 5. Materie 6. Een verband tussen energie, materie, ruimte en tijd 1. Exponentieel groei-principe Het exponentiële groei-principe van het heelal is Phi x Symmetrie x Energie. Phi Phi is het gulden getal (1,61803 ) en genoemd naar de spiraal van Fibonacci. Deze Italiaanse geleerde was de eerste die een bijzondere reeks in de natuur ontdekte: 0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, enzovoort. Ieder getal in de rij is een optelsom van de twee getallen ervoor, grafisch gezien vergelijkbaar met een spiraalarm van een sterrenstelsel. De reeks is feitelijk een efficiency-factor die het heelal met minimale energie maximaal laat uitdijen. Je ziet Phi overal terug, zowel in de organische als anorganische natuur: alles is onderdeel van het homogene heelal-concept. Symmetrie Wat weinig mensen zich realiseren is dat de Fibonaccireeks een symmetrische component heeft. Het is een optelling van paren. Geen gewone paren, maar paren met een rijpingsmoment. Een paar kan zich pas vermenigvuldigen na een periode van groei. De Phi-reeks is dus feitelijk opgebouwd als 0 paar, 1 paar, 1 paar, 2 paar, 3 paar, 5 paar, 8 paar, enzovoort. Ofwel in aantallen individuen 0, 2, 2, 4, 6, 10, 16, dit zijn even getallen ofwel symmetrische getallen. Het is een puur wiskundige rij die Fibonacci maar op één manier aan zijn gehoor kon uitleggen: met een theoretische konijnenreeks! Ter illustratie: De reeks van Fibonacci heeft een exponentiële en een symmetrische component. Niets groeit zonder energie. Het groei-principe van het heelal is dus voluit: Phi x Symmetrie x Energie. April 2016, Wil van de Vorst, Phisymme-theorie 2

3 2. Begin-singulariteit en ontstekingsmechanisme Het huidige model van het ontstaan van het heelal is tot stand gekomen door interpolatie. Op basis van waarnemingen en metingen heeft men het heelal tot op seconde vanaf het begin kunnen beschrijven. Trek je die interpolatie door op basis van de Phi-reeks dan kom je uiteindelijk van X paar,, 5 paar, 3 paar, 2 paar, 1 paar, 1 paar tot 0 paar. Wiskundig gezien is het heelal dus begonnen met 1 paar = Gezien de polariteiten in de natuur waren dat waarschijnlijk een Plus-singulariteit en een Minsingulariteit. (Speculatie: dit zijn twee oneindig kleine en hete singulariteiten met een oneindige dichtheid die elkaar vonden in een ruimtetijd-constellatie en vervolgens een eigen heelal creëerden als een ruimtebel in die constellatie. Hierbinnen draait dus ons heelal.) De Plus en Min trokken elkaar aan en vormden samen de Begin-singulariteit. Deze ontmoeting was direct ook het moment van ontsteking. In een minieme fractie van een seconde ( na rijping ) creëerde ze een Big Spin, een exponentiële supercentrifuge. Met behulp van oneindig veel energie en het Phisymme-groeiprincipe van ruimtetijd en materie werd het heelal geboren. 3. Energie Energie staat voor kracht en heeft de volgende relatie tot materie: e = mc 2. Materie ontstaat dus uit energie, het is de bouw- en brandstof van het heelal. Energie biedt de mogelijkheid om verandering te bewerkstelligen. Zonder energie geen universum. Met de start van het heelal neemt energie verschillende vormen aan: Plus x Min = Elektromagnetisme Exponentiële Supercentrifuge = Zwaartekracht Vervolgens Zwakke Kernkracht en Sterke Kernkracht. 4. Ruimtetijd Bekijk je de Phi-spiraal goed dan zie je dat het een zuivere ruimtetijd-spiraal is. Het universum heeft miljarden en miljarden omwentelingen gemaakt om te groeien tot de ruimte die het nu is, langs de route van een immens lange Fibonacci-spiraal. Recent onderzoek (Pertmutter, Schmidt en Riess) geeft aan dat het heelal versneld groeit. (Een explosie, volgens de huidige oerknal-theorie, is niet bepaald exponentieel: het is overduidelijk dat er meer structuur zit achter de oerknal dan nu wordt verondersteld.) De ruimtetijd is vierdimensionaal: lengte x breedte x hoogte x tijd. Het Phisymme-heelal is met de Euclidische meetkunde te beschrijven en dus vlak. Het heeft waarschijnlijk de vorm van een dodecaëder, een symmetrische ruimtelijke figuur met 12 vijfhoekige vlakken: een Phi-lichaam (WMAP, J-P Luminet). 5. Materie Na eenmiljardste seconde ontstaat er materie in het heelal: elektronen en quarks, protonen en neutronen. Daarna ontstaat er steeds meer materie: er volgt een enorme inflatie. Eerst ontstaat waterstof, daarna helium en lithium en daarna de andere elementen (Gamov, Alpher). De eerste materie heeft de consistentie van een enorm heet plasma, er zijn nog geen atomen en er is geen licht. Na jaar eindigt de plasmafase en ontstaan er symmetrische atomen in de Phisymme-centrifuge. Na 400 miljoen jaar komen met een enorme lichtflits fotonen door en ontstaan er sterren. April 2016, Wil van de Vorst, Phisymme-theorie 3

4 Het Phisymme-model lijkt optisch erg veel op een oerknal, het doorloopt dezelfde stadia. Met één essentieel verschil: de Begin-singulariteit is niet geëxplodeerd, maar homogeen, als een exponentiële supercentrifuge tot wasdom gekomen. Ruimtetijd en materie zijn draaiend ontstaan. Het heelal heeft hierdoor zelf een slinger gegeven aan alle materie: het oerplasma koelde af en sterren tolden als miljarden Phi-spiraalstelsels de ruimte in. Tijdens de supercentrifuge-fase ontstonden kolken met een as-spin: zwarte gaten die de kern vormen van sterrenstelsels. 6. Correlatie tussen energie, materie, ruimte en tijd: Phi Het oerplasma is homogeen. Nadat na enige tijd de temperatuur van het heelal daalde en het plasma stolde ontstond er een fijnmazig web (energie, ruimtetijd en materie). Dit is opgebouwd uit Phifractaalstructuren wat is aangetoond door het Illustris-Project (MIT, Harvard, Cambridge, HITS, STSCI, IAS). Dit onderzoek laat in een simulatie zien dat de grootschalige kosmische structuur een Phifractaalstructuur is, die is opgebouwd uit Voronoi mesh en Delauny triangulation. Het Phisymme-heelal is dus homogeen en volledig in lijn met de bevindingen van WMAP (Wilkinson Microwave Anisotropy Probe). Een homogeen heelal geeft de oplossing voor het horizonprobleem, heeft een lage entropie, is isotroop en heeft kleine temperatuurverschillen. Het laat zien dat het heelal vlak is. Toelichting: Het heelal is homogeen: het lijkt hetzelfde vanaf elke locatie Het heelal is isotroop: materie-eigenschappen zijn in alle richtingen gelijk Het heelal heeft een lage entropie: het lijkt hetzelfde vanuit alle richtingen Horizonprobleem: informatie kan zich niet met een snelheid groter dan het licht verspreiden. Gecombineerd met de eindige leeftijd van het heelal, betekent dit dat twee punten in de ruimtetijd die ver van elkaar af liggen, geen verband kunnen vertonen: Er is simpelweg niet genoeg tijd beschikbaar om vanuit één punt beide punten te bereiken met de informatie die nodig is om een verband aan te brengen. Elk punt heeft dus een soort 'horizon', en alles wat buiten deze horizon gelegen is, kan de lokale toestand niet beïnvloed hebben. Kosmologische waarnemingen lijken dit horizoneffect tegen te spreken, en dat is het horizonprobleem. Zo is de temperatuur van de kosmische achtergrondstraling opvallend uniform, 2,73K in alle richtingen. Deze stamt echter uit een zeer jonge fase van de geschiedenis van het heelal (ca jaar na de oerknal), en ver uit elkaar gelegen punten liggen ruim buiten elkaars horizon (Wikipedia). Het heelal is vlak: dit betekent niet dat het heelal plat is, maar dat het op grote schaal beschreven kan worden met de Euclidische meetkunde Wellicht helpt de Phisymme-theorie om een verband te leggen tussen de kwantumtheorie en de relativiteitstheorie waar we zo lang naar op zoek zijn. April 2016, Wil van de Vorst, Phisymme-theorie 4

5 Bijlagen: illustraties en tabel (Phisymme-theorie versus Oerknaltheorie). Hoe logisch is de oerknal? Een driedimensionale weergave van de ruimtetijd-spiraal Phisymme Diagram 1 De eerste 13.8 miljard jaar van het heelal Exponentiële uitdijing van het heelal (in dit model 4 stadia) Miljarden en miljarden omwentelingen - het heelal dijt uit langs een Phi spiraal - in de vorm van een dodecaëder (ruimtelijk lichaam met 12 vijfhoekige vlakken) - van begin-singulariteit tot huidig heelal - resultaat: miljarden Phi-spinnende sterrenstelsels April 2016, Wil van de Vorst, Phisymme-theorie 5

6 De Phisymme-theorie versus de Oerknal-theorie Onderzoek Eigenschap / Karakteristiek Volgt logisch uit Phisymme-theorie: Volgt logisch uit Oerknal-theorie: Alan Guth Kosmische inflatie, maar dan wel via een Exponentiële Supercentrifuge, een exponentiële explosie bestaat niet Wet van Hubble Sterrenstelsels verwijderen zich van elkaar met een snelheid die evenredig is met hun onderlinge afstand Cosmos-Project Pertmutter, Schmidt, Riess Het heelal dijt versneld uit. Illustris Project (MIT, Harvard, Cambridge, HITS, STSCI, IAS) De kosmische filamenten hebben een Phifractaalstructuur (Voronoi mesh en Delauney triangulation) WMAP (Wilkinson Microwave Anisotropy Probe) Het heelal is homogeen: het lijkt hetzelfde vanaf elke locatie WMAP WMAP Het heelal is isotroop: materieeigenschappen zijn in alle richtingen gelijk Het heelal heeft een lage entropie: het lijkt hetzelfde vanuit alle richtingen WMAP De temperatuur in het heelal is gelijkmatig verdeeld. (oplossing voor het horizonprobleem) April 2016, Wil van de Vorst, Phisymme-theorie 6

7 WMAP Het heelal is vlak: het is te beschrijven met de Euclidische meetkunde Algemeen Symmetrie WMAP Uitdijing gaat eeuwig door Illustris-project: Het heelal is opgebouwd uit Voronoi mesh en Delauney triangulation, zogenaamde Phi-fractaalstructuren. Miljarden sterrenstelsels komen spiraalvormig tevoorschijn dankzij de kermisattractie waar ze uiteindelijk uit voortkomen: de Exponentiële Supercentrifuge. Sterrenstelsel vastgelegd door NASA, ESA, S. Beckwith and The Hubble Heritage Team. April 2016, Wil van de Vorst, Phisymme-theorie 7

8 Voorbeelden van Phi in de organische en anorganische natuur April 2016, Wil van de Vorst, Phisymme-theorie 8

PERSINFORMATIE - APRIL 2016

PERSINFORMATIE - APRIL 2016 PERSINFORMATIE - APRIL 2016 Phisymme Diagram 2 De eerste 10-32 seconde van het heelal Exponentiële Supercentrifuge Miljarden en miljarden omwentelingen - sneller dan licht - exponentiële uitdijing van

Nadere informatie

Uitdijing van het heelal

Uitdijing van het heelal Uitdijing van het heelal Zijn we centrum van de expansie? Nee Alles beweegt weg van al de rest: Alle afstanden worden groter met zelfde factor a(t) a 4 2 4a 2a H Uitdijing van het heelal (da/dt) 2 0 a(t)

Nadere informatie

De evolutie van het heelal

De evolutie van het heelal De evolutie van het heelal Hoe waar te nemen? FERMI (gamma array space telescope) op zoek naar de specifieke gamma straling van botsende WIMP s: Nog niets waargenomen. Met ondergrondse detectoren in de

Nadere informatie

Een (bijna) perfect heelal. Mysteries van de Oerknal: Mysteries van de Oerknal: de Gloed van de Oerknal

Een (bijna) perfect heelal. Mysteries van de Oerknal: Mysteries van de Oerknal: de Gloed van de Oerknal Mysteries van de Oerknal: Mysteries van de Oerknal: problemen en oplossingen, John Heise, 19 juli 2019 Wat was er vóór de Oerknal? waarom overal hetzelfde? vroeger verboden vraag) homogeen en isotroop

Nadere informatie

12/2/16. Inleiding Astrofysica College november Ignas Snellen. Kosmologie. Studie van de globale structuur van het heelal

12/2/16. Inleiding Astrofysica College november Ignas Snellen. Kosmologie. Studie van de globale structuur van het heelal Inleiding Astrofysica College 10 28 november 2016 15.45 17.30 Ignas Snellen Kosmologie Studie van de globale structuur van het heelal 1 12/2/16 Afstanden tot sterrenstelsels Sommige sterren kunnen als

Nadere informatie

Oerknal kosmologie 1

Oerknal kosmologie 1 Inleiding Astrofysica Paul van der Werf Sterrewacht Leiden Evolutie van massa dichtheid vroeger M ρ λ = = = = + M ρ λ ( 1 z) Evolutie van fotonen dichtheid E hν = = 1+ z E hν E c 2 ρ = = + ρ E c 2 4 (

Nadere informatie

Mysteries van de Oerknal, deel 2 Heelalmodellen. samenvatting tot nu: Zwaartekracht afwijking v/d gewone (euclidische, vlakke) meetkunde

Mysteries van de Oerknal, deel 2 Heelalmodellen. samenvatting tot nu: Zwaartekracht afwijking v/d gewone (euclidische, vlakke) meetkunde Mysteries van de Oerknal, deel 2 Heelalmodellen samenvatting tot nu: -op grote schaal beweegt alles gemiddeld van ons af, (toenemende roodverschuiving) hoe verder des te sneller (Wet van Hubble) John Heise,

Nadere informatie

Wetenschappelijke Nascholing Deel 3: En wat met de overige 96%?

Wetenschappelijke Nascholing Deel 3: En wat met de overige 96%? Wetenschappelijke Nascholing Deel 3: En wat met de overige 96%? Dirk Ryckbosch Fysica en Sterrenkunde 23 oktober 2017 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober 2017 1 / 27

Nadere informatie

Newtoniaanse kosmologie De kosmische achtergrondstraling Liddle Ch Het vroege heelal Liddle Ch. 11

Newtoniaanse kosmologie De kosmische achtergrondstraling Liddle Ch Het vroege heelal Liddle Ch. 11 Newtoniaanse kosmologie 5 5.1 De kosmische achtergrondstraling Liddle Ch. 10 5.2 Het vroege heelal Liddle Ch. 11 1.0 Overzicht van het college Geschiedenis Het uitdijende Heelal Terug in de tijd: de oerknal

Nadere informatie

J.W. van Holten

J.W. van Holten Afstandsbepaling in het heelal i. Parallax methode Definitie: d = 1 parsec als α = 1 1 parsec = 3.26 lichtjaar = 3.09 10 13 km ii. Variabele sterren A. Cepheiden: sterk statistisch verband tussen maximale

Nadere informatie

Newtoniaanse Kosmologie Newtonian Cosmology

Newtoniaanse Kosmologie Newtonian Cosmology Newtoniaanse Kosmologie Newtonian Cosmology Jörg Hörandel Afdeling Sterrenkunde IMAPP http://particle.astro.ru.nl/goto.html?cosmology1011 1.0 Het doel van dit college: Ontstaan en ontwikkeling van het

Nadere informatie

Newtoniaanse kosmologie 5

Newtoniaanse kosmologie 5 Newtoniaanse kosmologie 5 5.1 De kosmische achtergrondstraling Liddle Ch. 10 5.2 Het vroege heelal Liddle Ch. 11 1 1.0 Overzicht van het college Geschiedenis Het uitdijende Heelal Terug in de tijd: de

Nadere informatie

Bram Achterberg Afdeling Sterrenkunde IMAPP, Radboud Universiteit Nijmegen

Bram Achterberg Afdeling Sterrenkunde IMAPP, Radboud Universiteit Nijmegen Bram Achterberg Afdeling Sterrenkunde IMAPP, Radboud Universiteit Nijmegen Een paar basisfeiten over ons heelal: Het heelal expandeert: de afstanden tussen verre (groepen van) sterrenstelsels wordt steeds

Nadere informatie

Newtoniaanse Kosmologie Newtonian Cosmology

Newtoniaanse Kosmologie Newtonian Cosmology Newtoniaanse Kosmologie Newtonian Cosmology Jörg Hörandel Afdeling Sterrenkunde IMAPP http://particle.astro.ru.nl/goto.html?cosmology1112 Newtoniaanse Kosmologie Newtonian Cosmology Jörg Hörandel Afdeling

Nadere informatie

Het berekenbare Heelal

Het berekenbare Heelal Het berekenbare Heelal 1 BETELGEUSE EN HET DOPPLEREFFECT HET IS MAAR HOE JE HET BEKIJKT NAAR EEN GRENS VAN HET HEELAL DE STRINGTHEORIE HET EERSTE BEREKENDE WERELDBEELD DE EERSTE SECONDE GUT, TOE, ANTROPISCH

Nadere informatie

Het Quantum Universum. Cygnus Gymnasium

Het Quantum Universum. Cygnus Gymnasium Het Quantum Universum Cygnus Gymnasium 2014-2015 Wat gaan we doen? Fundamentele natuurkunde op de allerkleinste en de allergrootste schaal. Groepsproject als eindopdracht: 1) Bedenk een fundamentele wetenschappelijk

Nadere informatie

De bouwstenen van het heelal Aart Heijboer

De bouwstenen van het heelal Aart Heijboer De bouwstenen van het heelal Aart Heijboer 13 Jan 2011, Andijk slides bekijken: www.nikhef.nl/~t61/outreach.shtml verdere vragen: aart.heijboer@nikhef.nl Het grootste foto toestel ter wereld Magneten

Nadere informatie

Is ons universum een klein deel van een veel groter multiversum?

Is ons universum een klein deel van een veel groter multiversum? Is ons universum een klein deel van een veel groter multiversum? Inleiding Er zijn 10 11 sterrenstelsels Er zijn per sterrenstelsel 10 11 sterren waarvan de meesten een aantal planeten hebben Er zijn dus

Nadere informatie

Donkere Materie. Bram Achterberg Sterrenkundig Instituut Universiteit Utrecht

Donkere Materie. Bram Achterberg Sterrenkundig Instituut Universiteit Utrecht Donkere Materie Bram Achterberg Sterrenkundig Instituut Universiteit Utrecht Een paar feiten over ons heelal Het heelal zet uit (Hubble, 1924); Ons heelal is zo n 14 miljard jaar oud; Ons heelal was vroeger

Nadere informatie

Gravitatie en kosmologie

Gravitatie en kosmologie Gravitatie en kosmologie FEW cursus Jo van den Brand & Mark Beker Relativistische kosmologie: 19 november 2009 Inhoud Inleiding Overzicht Klassieke mechanica Galileo, Newton Lagrange formalisme Quantumfenomenen

Nadere informatie

Kosmologie. Oorsprong van het heelal, onstaan van de eerste objecten en structuren, evolutie van de ruimtelijke verdeling van materie.

Kosmologie. Oorsprong van het heelal, onstaan van de eerste objecten en structuren, evolutie van de ruimtelijke verdeling van materie. Kosmologie Oorsprong van het heelal, onstaan van de eerste objecten en structuren, evolutie van de ruimtelijke verdeling van materie. Kosmologie begint in de oudheid (Anaximander, Plato, Pythagoras) Doorbraak

Nadere informatie

HOVO cursus Kosmologie

HOVO cursus Kosmologie HOVO cursus Kosmologie Voorjaar 011 prof.dr. Paul Groot dr. Gijs Nelemans Afdeling Sterrenkunde, Radboud Universiteit Nijmegen HOVO cursus Kosmologie Overzicht van de cursus: 17/1 Groot Historische inleiding

Nadere informatie

Effective Theories in Cosmology S.J.N. Mooij

Effective Theories in Cosmology S.J.N. Mooij Effective Theories in Cosmology S.J.N. Mooij Samenvatting Ik vind het een groot voorrecht dat ik al vier en een half jaar in het oerknalwereldje heb mogen meelopen. Op deze pagina s licht ik graag toe

Nadere informatie

Andromeda stelsel nadert ons 20% sneller

Andromeda stelsel nadert ons 20% sneller Introductie en relevantie De wet van Hubble berust op de veronderstelling dat snelheid de belangrijkste oorzaak van de roodverschuiving "z" van sterrenstelsels zou zijn. De auteurs van dit artikel betogen

Nadere informatie

Prof.dr. A. Achterberg, IMAPP

Prof.dr. A. Achterberg, IMAPP Prof.dr. A. Achterberg, IMAPP Hoorcollege: Woensdag 10:45-12:30 in HG00.308 Data: 13 april t/m 15 juni; niet op 27 april & 4 mei Werkcollege: Vrijdag, 15:45-17:30, in HG 03.053 Data: t/m 17 juni; niet

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19062 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Hardeman, Sjoerd Reimer Title: Non-decoupling of heavy scalars in cosmology Date:

Nadere informatie

Het mysterie van donkere energie

Het mysterie van donkere energie Het mysterie van donkere energie Het mysterie van donkere energie Donkere Energie In 1998 bleken supernova s type 1A zwakker dan verwacht Door meerdere teams gemeten Dit betekent dat de uitdijingsnelheid

Nadere informatie

178 Het eerste licht

178 Het eerste licht 178 Het eerste licht Het eerste licht et ontstaan van het heelal heeft de mensheid al sinds de vroegste beschavingen bezig H gehouden. Toch heeft het tot de vorige eeuw geduurd voor een coherent model

Nadere informatie

Sterrenstelsels: een aaneenschakeling van superlatieven

Sterrenstelsels: een aaneenschakeling van superlatieven : een aaneenschakeling van superlatieven Wist u dat! Onze melkweg is een sterrenstelsel! Het bevat zo n 200000000000 sterren! Toch staat de dichtstbijzijnde ster op 4 lichtjaar! Dit komt overeen met 30.000.000

Nadere informatie

Nieuwe Meer 26 okt Alles en Niks. VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning. Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek

Nieuwe Meer 26 okt Alles en Niks. VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning. Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Nieuwe Meer 26 okt 2014 Alles en Niks VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Alles en niks!! De oerknal! Higgs en anti-materie! De oerknal Wat is

Nadere informatie

Terug naar het begin. Van ontstaan van de aarde naar de oerknal

Terug naar het begin. Van ontstaan van de aarde naar de oerknal Van ontstaan van de aarde naar de oerknal Moeder aarde NU Ons zonnestelsel Ontstaan Zon Melkweg ontstaan 12 miljard jaar geleden. Daarna zijn andere kleinere sterrenstelsels, gas- en stofwolken geïntegreerd

Nadere informatie

Thermodynamica rol in de moderne fysica Jo van den Brand HOVO: 4 december 2014

Thermodynamica rol in de moderne fysica Jo van den Brand HOVO: 4 december 2014 Thermodynamica rol in de moderne fysica Jo van den Brand HOVO: 4 december 2014 jo@nikhef.nl Kosmologie Algemene relativiteitstheorie Kosmologie en Big Bang Roodverschuiving Thermodynamica Fase-overgangen

Nadere informatie

15-12-2015 ONS VERANDERENDE WERELDBEELD

15-12-2015 ONS VERANDERENDE WERELDBEELD 15-12-2015 ONS VERANDERENDE WERELDBEELD 1 15-12-2015 ONS VERANDERENDE WERELDBEELD 2 MENSEN WILLEN STRUCTUREN ZIEN 15-12-2015 ONS VERANDERENDE WERELDBEELD 3 DE MENS BEGON TE BESCHRIJVEN WAT HIJ AAN DE HEMEL

Nadere informatie

Overzicht. Vandaag: Frank Verbunt Het heelal Nijmegen 2014. uitdijing heelal theorie: ART afstands-ladder nucleo-synthese 3 K achtergrond.

Overzicht. Vandaag: Frank Verbunt Het heelal Nijmegen 2014. uitdijing heelal theorie: ART afstands-ladder nucleo-synthese 3 K achtergrond. Vandaag: Frank Verbunt Het heelal Nijmegen 2014 Kosmologie Overzicht uitdijing heelal theorie: ART afstands-ladder nucleo-synthese 3 K achtergrond Boek: n.v.t. Frank Verbunt (Sterrenkunde Nijmegen) Het

Nadere informatie

Sterrenstelsels en kosmologie

Sterrenstelsels en kosmologie Sterrenstelsels en kosmologie Inhoudsopgave Ons eigen melkwegstelsel De Lokale Groep Sterrenstelsels Structuur in het heelal Pauze De geschiedenis van het heelal Standaard big bang theorie De toekomst

Nadere informatie

Sterrenstof. OnzeWereld, Ons Heelal

Sterrenstof. OnzeWereld, Ons Heelal Sterrenstof OnzeWereld, Ons Heelal Mesopotamie: bestudering van de bewegingen aan het firmament vooral voor astrologie. Veel van de kennis, ook over bedekkingen (waaronder maans- en zonsverduisteringen)

Nadere informatie

Newtoniaanse kosmologie 4

Newtoniaanse kosmologie 4 Newtoniaanse kosmologie 4 4.2 De leeftijd van het heelal Liddle Ch. 8 4.1 De kosmologische constante Liddle Ch. 7 4.3 De dichtheid en donkere materie Liddle Ch. 9 1.0 Overzicht van het college Geschiedenis

Nadere informatie

Waarvan is het heelal gemaakt? Hoe is het allemaal begonnen?

Waarvan is het heelal gemaakt? Hoe is het allemaal begonnen? Waarvan is het heelal gemaakt? Hoe is het allemaal begonnen? We leven op aarde, een kleine blauwgroene planeet, de derde van de zon en één van de naar schatting 400 miljard sterren van de Melkweg, één

Nadere informatie

Wordt echt spannend : in 2015 want dan gaat versneller in Gevene? CERN echt aan en gaat hij draaien op zijn ontwerp specificaties.

Wordt echt spannend : in 2015 want dan gaat versneller in Gevene? CERN echt aan en gaat hij draaien op zijn ontwerp specificaties. Nog niet gevonden! Wordt echt spannend : in 2015 want dan gaat versneller in Gevene? CERN echt aan en gaat hij draaien op zijn ontwerp specificaties. Daarnaast ook in 2015 een grote ondergrondse detector.

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting Als je iets niet op een eenvoudige manier kunt uitleggen dan begrijp je het niet goed genoeg. -Albert Einstein Onze plaats in het heelal Ons perspectief op de plaats van de mensheid

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28941 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Ortiz, Pablo Title: Effects of heavy fields on inflationary cosmology Issue Date:

Nadere informatie

Donkere Materie Een groot mysterie

Donkere Materie Een groot mysterie Donkere Materie Een groot mysterie Donkere Materie Al in 1933 toonde studie Fritz Zwicky dat 10-100 keer meer massa benodigd was om in clusters sterrenstelsels bijeen te houden. Mogelijkheid dat dit ontbrekende

Nadere informatie

Honderd jaar algemene relativiteitstheorie

Honderd jaar algemene relativiteitstheorie Honderd jaar algemene relativiteitstheorie Chris Van Den Broeck Nikhef open dag, 04/10/2015 Proloog: speciale relativiteitstheorie 1887: Een experiment van Michelson en Morley toont aan dat snelheid van

Nadere informatie

Sterrenkunde Ruimte en tijd (3)

Sterrenkunde Ruimte en tijd (3) Sterrenkunde Ruimte en tijd (3) Zoals we in het vorige artikel konden lezen, concludeerde Hubble in 1929 tot de theorie van het uitdijende heelal. Dit uitdijen geschiedt met een snelheid die evenredig

Nadere informatie

5 Juli HOVO-Utrecht

5 Juli HOVO-Utrecht Mysteries rond de Oerknal John Heise, SRON-Ruimteonderzoek Nederland in Utrecht zie http://www.sron.nl/~jheise/hovo2019 Mysteries rond de Oerknal John Heise, SRON-Ruimteonderzoek Nederland in Utrecht zie

Nadere informatie

Aarde Onze Speciale Woonplaats

Aarde Onze Speciale Woonplaats Aarde Onze Speciale Woonplaats Wat Earth in space BEWOONBAARHEID voor intelligente wezens betreft is er geen betere planeet dan de AARDE! Wij leven op een doodgewoon rotsblok dat rond gaat om een middelmatige

Nadere informatie

Kosmische regen op Groningen

Kosmische regen op Groningen Kosmische regen op Groningen Wat is de samenstelling van de kosmische straling: protonen, zware kernen, neutrino s? Waar komen deze deeltjes met extreem hoge energie vandaan? Kunnen we met behulp van de

Nadere informatie

Majorana Neutrino s en Donkere Materie

Majorana Neutrino s en Donkere Materie ? = Majorana Neutrino s en Donkere Materie Patrick Decowski decowski@nikhef.nl Majorana mini-symposium bij de KNAW op 31 mei 2012 Elementaire Deeltjes Elementaire deeltjes en geen quasi-deeltjes! ;-) Waarom

Nadere informatie

De vierdimensionale oerknaltheorie

De vierdimensionale oerknaltheorie 2017 De vierdimensionale oerknaltheorie De oerknal was ruimtelijk vierdimensionaal. Het heelal is daarom ruimtelijk vierdimensionaal. Het waarneembare heelal (tot de kleinste dobbelsteen) manifesteert

Nadere informatie

Emergente zwaartekracht Prof. Dr. Erik Verlinde

Emergente zwaartekracht Prof. Dr. Erik Verlinde Prof. Dr. Erik Verlinde ! 3 grote problemen met zwaartekracht! Zwaartekracht op subatomair niveau! Versnelde uitdijing heelal! Zwaartekracht moet uitdijing afremmen! Er moet dus donkere energie zijn! Te

Nadere informatie

Werkcollege III Het Heelal

Werkcollege III Het Heelal Werkcollege III Het Heelal Opgave 1: De Hubble Expansie Sinds 1929 weten we dat we ons in een expanderend Heelal bevinden. Het was Edwin Hubble die in 1929 de recessie snelheid van sterrenstelsels in ons

Nadere informatie

FLRW of Lambda-CDM versus Kwantum Relativiteit

FLRW of Lambda-CDM versus Kwantum Relativiteit FLRW of Lambda-CDM versus Kwantum Relativiteit Lambda-CDM (FLRW): Lambda (λ): Dark Energy CDM: Cold Dark Matter Kwantum Relativiteit: donkere energie: 0% donkere materie: < 4% Robertson-Walker: natuurkunde

Nadere informatie

13,7 miljard jaar oud en zo plat als een dubbeltje

13,7 miljard jaar oud en zo plat als een dubbeltje Jan Pieter van der Schaar 13,7 miljard jaar oud en zo plat als een dubbeltje We leven in een absurd heelal De Academische Boekengids 64, september 2007, pp. 8-10. De verbluffend precieze kosmologische

Nadere informatie

Citation for published version (APA): Meerburg, P. D. (2011). Exploring the early universe through the CMB sky Amsterdam: Ipskamp/ P.D.

Citation for published version (APA): Meerburg, P. D. (2011). Exploring the early universe through the CMB sky Amsterdam: Ipskamp/ P.D. UvA-DARE (Digital Academic Repository) Exploring the early universe through the CMB sky Meerburg, P.D. Link to publication Citation for published version (APA): Meerburg, P. D. (2011). Exploring the early

Nadere informatie

Newtoniaanse kosmologie De singulariteit in het begin Liddle Ch De toekomst 7.3 Het standaardmodel Liddle Ch. 15

Newtoniaanse kosmologie De singulariteit in het begin Liddle Ch De toekomst 7.3 Het standaardmodel Liddle Ch. 15 Newtoniaanse kosmologie 7 7.1 De singulariteit in het begin Liddle Ch. 14 7.2 De toekomst 7.3 Het standaardmodel Liddle Ch. 15 1.0 Overzicht van het college Geschiedenis Het uitdijende Heelal Terug in

Nadere informatie

Probus Aalsmeer 20 mei Alles en Niks. VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning. Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek

Probus Aalsmeer 20 mei Alles en Niks. VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning. Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Probus Aalsmeer 20 mei 2015 Alles en Niks VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Alles en niks wat leert het allerkleinste ons over het allergrootste

Nadere informatie

Samenvatting Levensbeschouwing LV \'Over wondere feiten\' Hoofdstuk 1

Samenvatting Levensbeschouwing LV \'Over wondere feiten\' Hoofdstuk 1 Samenvatting Levensbeschouwing LV \'Over wondere feiten\' Hoofdstuk 1 Samenvatting door L. 887 woorden 16 juli 2013 7,1 10 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Samenvatting LV Over wondere feiten Hoofdstuk

Nadere informatie

Heilige Geometrie. Gulden Snede-verhouding weergegeven in een tekening.

Heilige Geometrie. Gulden Snede-verhouding weergegeven in een tekening. Heilige Geometrie De Heilige geometrie is een soort van paraplu waaronder onder andere de Gulden Snede valt, die ik hier ga uitleggen. Het is een verhouding. Een verhouding die de blauwdruk vormt voor

Nadere informatie

Probus 23 apr Alles en Niks. VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning. Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek

Probus 23 apr Alles en Niks. VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning. Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Probus 23 apr 2015 Alles en Niks VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Alles en niks wat leert het allerkleinste ons over het allergrootste Alles

Nadere informatie

Running in the Early Universe J. Fumagalli

Running in the Early Universe J. Fumagalli Running in the Early Universe J. Fumagalli Samenvatting In wat volgt zal ik proberen uit te leggen waarom ik bijna vier jaar lang een fenomeen heb bestudeerd dat waarschijnlijk slechts 10 33 (nul komma

Nadere informatie

Higgs-deeltje. Peter Renaud Heideheeren. Inhoud

Higgs-deeltje. Peter Renaud Heideheeren. Inhoud Higgs-deeltje Peter Renaud Heideheeren Inhoud 1. Onze fysische werkelijkheid 2. Newton Einstein - Bohr 3. Kwantumveldentheorie 4. Higgs-deeltjes en Higgs-veld 3 oktober 2012 Heideheeren 2 1 Plato De dingen

Nadere informatie

Waarheid en waanzin in het universum

Waarheid en waanzin in het universum Waarheid en waanzin in het universum De kosmologie is de studie van het universum als geheel. Een fascinerend onderwerp dat veel auteurs science-fictionschrijvers, maar ook wetenschappers inspireert tot

Nadere informatie

Pandora's cluster, 2/12/2018. inhoud. Het vroege heelal. HOVO-Utrecht 9 februari HOVO-Utrecht 9 februari 2018

Pandora's cluster, 2/12/2018. inhoud. Het vroege heelal. HOVO-Utrecht 9 februari HOVO-Utrecht 9 februari 2018 2/12/2018 Evolutie van het vroege heelal: proces van samenklonteringen vanaf de gelijkmatige verdeling tot de huidige structuur: de vorming van clusters en superclusters in het kosmische web vanaf 10 miljard

Nadere informatie

Een mooi moment is er rond een honderdduizendste van een seconde. Ja het Universum is nog piepjong. Op dat moment is de temperatuur zover gedaald dat

Een mooi moment is er rond een honderdduizendste van een seconde. Ja het Universum is nog piepjong. Op dat moment is de temperatuur zover gedaald dat 1 Donkere materie, klinkt mysterieus. En dat is het ook. Nog steeds. Voordat ik u ga uitleggen waarom wij er van overtuigd zijn dat er donkere materie moet zijn, eerst nog even de successen van de Oerknal

Nadere informatie

The Entangled Universe B. Mosk

The Entangled Universe B. Mosk The Entangled Universe B. Mosk THE ENTANGLED UNIVERSE Context In het begin van de 20 ste eeuw veranderden twee fundamenteel nieuwe concepten in de natuurkunde ons begrip van het universum. De eerste revolutie

Nadere informatie

Wat is er 13,7 miljard jaar geleden uit elkaar geknald?

Wat is er 13,7 miljard jaar geleden uit elkaar geknald? VAN LEGE RUIMTE TOT OERKNAL Wat is er 13,7 miljard jaar geleden uit elkaar geknald? Waar kwam dat vandaan??? Evolutie model Standaard model 1 VAN LEGE RUIMTE TOT OERKNAL Inleiding Wat mankeert er aan het

Nadere informatie

HOVO cursus Kosmologie

HOVO cursus Kosmologie HOVO cursus Kosmologie Voorjaar 2011 prof.dr. Paul Groot dr. Gijs Nelemans Afdeling Sterrenkunde, Radboud Universiteit Nijmegen HOVO cursus Kosmologie Overzicht van de cursus: 17/1 Groot Historische inleiding

Nadere informatie

Kleinse Fles. Introductie String Zoologie Brane Worlds Zwarte Gaten

Kleinse Fles. Introductie String Zoologie Brane Worlds Zwarte Gaten Van Leidsche Flesch tot Kleinse Fles Introductie String Zoologie Brane Worlds Zwarte Gaten Introductie String Theory is een Theorie van Gravitatie The Crux of the Matter Algemene Relativiteitstheorie stelt

Nadere informatie

De Energie van het Vacuüm

De Energie van het Vacuüm De Energie van het Vacuüm M.A.H. Cloos, M.J.F. Klarenbeek, L. Meijer, R.E. Pool onder begeleiding van J. de Boer, R. Dijkgraaf en E. Verlinde 08-06-004 Samenvatting Uit kosmologische modellen blijkt dat

Nadere informatie

Neutrinos sneller dan het licht?

Neutrinos sneller dan het licht? Neutrinos sneller dan het licht? Kosmische neutrinos Ed P.J. van den Heuvel, Universiteit van Amsterdam 24/10/2011 Zon en planeten afgebeeld op dezelfde schaal Leeftijd zon en planeten: 4,65 miljard jaar

Nadere informatie

Gravitatie en kosmologie

Gravitatie en kosmologie Gravitatie en kosmologie FEW cursus Jo van den Brand Relativistische kosmologie I: 1 december 2015 Copyright (C) Vrije Universiteit 2009 Inhoud Inleiding Overzicht Klassieke mechanica Galileo, Newton Lagrange

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Chapter 1 Nederlandse samenvatting 1. Elementen van de sterrenkunde Het heelal is bezaaid met miljarden sterrenstelsels die als eilanden van vele soorten en maten in een donkere oceaan van onvoorstelbare

Nadere informatie

e-chrya visie door reflectie Workshop 25 mei 2014 De Wet van Een

e-chrya visie door reflectie Workshop 25 mei 2014 De Wet van Een visie door reflectie Workshop 25 mei 2014 De workshops van e-chrya zijn bedoeld om te verbreden, te ontwikkelen en te ontdekken. Als groep, als netwerk, komen we bij elkaar om elkaar te leren kennen en

Nadere informatie

Gravitatie en Kosmologie

Gravitatie en Kosmologie Gravitatie en Kosmologie FEW cursus Jo van den Brand & Jeroen Meidam Les 1: 3 september 2012 Parallax Meten van afstand Meet positie van object ten opzichte van achtergrond De parallaxhoek q, de afstand

Nadere informatie

De OERKNAL (BIG BANG) en daarna

De OERKNAL (BIG BANG) en daarna De OERKNAL (BIG BANG) en daarna Oorsprong en ontwikkeling van het heelal Frits de Mul oktober 2016 www.demul.net/frits 1 Oorsprong en ontwikkeling van het heelal Inhoud: 1. Geschiedenis en overzicht 2.

Nadere informatie

Werkstuk ANW Zwarte gaten

Werkstuk ANW Zwarte gaten Werkstuk ANW Zwarte gaten Werkstuk door een scholier 2033 woorden 8 juni 2001 6,5 152 keer beoordeeld Vak ANW Wat is een zwart gat? Een object van een bepaalde massa, oefent aantrekkingskracht uit op een

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20327 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Aalst, Ted Adrianus Franciscus van der Title: Conformal invariance and microscopic

Nadere informatie

ERGENS in een hoekje van ons adembenemend grote en uitdijende heelal bevindt

ERGENS in een hoekje van ons adembenemend grote en uitdijende heelal bevindt Nederlandse samenvatting ERGENS in een hoekje van ons adembenemend grote en uitdijende heelal bevindt zich een kleine blauwe planeet, onder haar inwoners ook wel bekend als Aarde. De Aarde draait om de

Nadere informatie

HOVO cursus Kosmologie

HOVO cursus Kosmologie HOVO cursus Kosmologie Voorjaar 2011 prof.dr. Paul Groot dr. Gijs Nelemans Afdeling Sterrenkunde, Radboud Universiteit Nijmegen HOVO cursus Kosmologie Overzicht van de cursus: 17/1 Groot Historische inleiding

Nadere informatie

De lichtsnelheid kromt de ruimte. Mogelijke verklaring voor de grens van het heelal

De lichtsnelheid kromt de ruimte. Mogelijke verklaring voor de grens van het heelal 1 De lichtsnelheid kromt de ruimte Mogelijke verklaring voor de grens van het heelal Inleiding 2 De lichtsnelheid, zo snel als 300.000.000 meter per seconde, heeft wellicht grote gevolgen voor de omvang

Nadere informatie

Samenvatting ANW Hoofdstuk 6: het heelal

Samenvatting ANW Hoofdstuk 6: het heelal Samenvatting ANW Hoofdstuk 6: het heelal Samenvatting door A. 929 woorden 29 juni 2014 0 keer beoordeeld Vak ANW P1 Breedtegraad: s Nachts: hoek van poolster met horizon Overdag: hoogste hoek van de zon

Nadere informatie

Het Standaardmodel. HOVO college Teylers 20 maart 2012 K.J.F.Gaemers

Het Standaardmodel. HOVO college Teylers 20 maart 2012 K.J.F.Gaemers Het Standaardmodel HOVO college Teylers 20 maart 2012 K.J.F.Gaemers 20 maart 2012 HOVO 2012 I 2 20 maart 2012 HOVO 2012 I 3 C12 atoom 6 elektronen 6 protonen 6 neutronen 20 maart 2012 HOVO 2012 I 4 20

Nadere informatie

DINGEN DIE JE MOET WETEN

DINGEN DIE JE MOET WETEN 50 DINGEN DIE JE MOET WETEN Ontdek hoe sterren ontstaan, maak een rondreis door het zonnestelsel en lees over de toekomst van ruimtereizen. Vol foto s, schema s, lijstjes en weetjes. Na het lezen van dit

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 9.1 De hemel Wanneer s nachts naar een onbewolkte hemel wordt gekeken is het eerste wat opvalt de vele fonkelende sterren. Met wat geluk kan ook de melkweg worden gezien als een

Nadere informatie

Thermodynamica rol in de moderne fysica Jo van den Brand HOVO: 13 november 2014

Thermodynamica rol in de moderne fysica Jo van den Brand HOVO: 13 november 2014 Thermodynamica rol in de moderne fysica Jo van den Brand HOVO: 13 november 2014 jo@nikhef.nl Kosmologie Algemene relativiteitstheorie Kosmologie en Big Bang Roodverschuiving Thermodynamica Fase-overgangen

Nadere informatie

het grote boek van de ruimte met professor astrokat Tekst van dr. dominic walliman Ontwerp en illustraties van ben newman

het grote boek van de ruimte met professor astrokat Tekst van dr. dominic walliman Ontwerp en illustraties van ben newman het grote boek van de ruimte met professor astrokat Tekst van dr. dominic walliman Ontwerp en illustraties van ben newman Iedere avond zetten de laatste stralen van de ondergaande zon de hemel in vlammende

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/38478 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Atal, Vicente Title: On multifield inflation, adiabaticity and the speed of sound

Nadere informatie

Dark Side of the Universe

Dark Side of the Universe Dark Side of the Universe Dark Matter, Dark Energy, and the Fate of the Cosmos Iain Nicolson 2007, John Hopkins What gets us into trouble is not what we don t know. It s what we know for sure that just

Nadere informatie

(a) Noem twee eigenschappen die quarks en leptonen met elkaar gemeen hebben.

(a) Noem twee eigenschappen die quarks en leptonen met elkaar gemeen hebben. Uitwerkingen HiSPARC Elementaire deeltjes C.G.N. van Veen 1 Hadronen Opdracht 1: Elementaire deeltjes worden onderverdeeld in quarks en leptonen. (a) Noem twee eigenschappen die quarks en leptonen met

Nadere informatie

De Large Hadron Collider 2.0. Wouter Verkerke (NIKHEF)

De Large Hadron Collider 2.0. Wouter Verkerke (NIKHEF) De Large Hadron Collider 2.0 Wouter Verkerke (NIKHEF) 11 2 De Large Hadron Collider LHCb ATLAS CMS Eén versneller vier experimenten! Concept studie gestart in 1984! Eerste botsingen 25 jaar later in 2009!!

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting De titel van dit proefschrift is Growing up in the city: a study of galaxy cluster progenitors at z > 2. Dit kan in het Nederlands ongeveer vertaald worden als Opgroeien in de

Nadere informatie

Vergelijk het maar met een ijsberg: de 20% die uitsteekt boven water zien we. De 80% onder water zien we niet, maar is er wel!

Vergelijk het maar met een ijsberg: de 20% die uitsteekt boven water zien we. De 80% onder water zien we niet, maar is er wel! Elektronen, protonen & neutronen: dat zijn de bouwstenen van alles wat ik hier om mij heen zie: jullie, de stoelen waarop jullie zitten en het podium waar ik op sta. En de lucht die we inademen. En in

Nadere informatie

Profielwerkstuk De Big Bang. Sander Meijer 6W. Begeleidend docent Rob Hazelzet

Profielwerkstuk De Big Bang. Sander Meijer 6W. Begeleidend docent Rob Hazelzet Profielwerkstuk De Big Bang Sander Meijer 6W Begeleidend docent Rob Hazelzet Inhoud Voorwoord blz 2 t/m 3 Hoe is de theorie van de Big Bang ontstaan en wat verteld de theorie van de Big Bang? blz 4 t/m

Nadere informatie

De vierdimensionale oerknaltheorie

De vierdimensionale oerknaltheorie 2017 De vierdimensionale oerknaltheorie De vorm van het (gekromde) heelal is ontstaan tijdens de oerknal (door uitdijing van elk punt in het heelal als uitdijend middelpunt van het heelal) of bestond al

Nadere informatie

Quantummechanica en Relativiteitsleer bij kosmische straling

Quantummechanica en Relativiteitsleer bij kosmische straling Quantummechanica en sleer bij kosmische straling Niek Schultheiss 1/19 Krachten en krachtdragers Op kerndeeltjes werkt de zwaartekracht. Op kerndeeltjes werkt de elektromagnetische kracht. Kernen kunnen

Nadere informatie

Stichting Koepel Failliet!

Stichting Koepel Failliet! Stichting Koepel Failliet! Deze Stichting werd in 1973 opgericht om bij te dragen aan de popularisering van weer- en sterrenkunde, ruimteonderzoek en aanverwante wetenschappen en het ondersteunen van de

Nadere informatie

Werkbladen in NEMO. Leven in het heelal. Naam. School. Onderbouw havo-vwo. Klas

Werkbladen in NEMO. Leven in het heelal. Naam. School. Onderbouw havo-vwo. Klas Werkbladen in NEMO Leven in het heelal Naam Onderbouw havo-vwo School Klas Leven in het heelal Heb je weleens naar de hemel gekeken en je afgevraagd hoe groot het heelal is? Of er ergens anders ook leven

Nadere informatie

Inleiding Astrofysica college 6

Inleiding Astrofysica college 6 Inleiding Astrofysica college 6 Onze zon en de sterren De opbouw van de zon Binnen in de ster: opaciteit - Hoe lichtdoorlatend is het gas? Veel tegenwerking zorgt voor een heter gas. In de zon botst een

Nadere informatie

E p m. De voorspelling van antimaterie. Paul Dirac voorspelde het bestaan van het positron in 1928

E p m. De voorspelling van antimaterie. Paul Dirac voorspelde het bestaan van het positron in 1928 De voorspelling van antimaterie Paul Dirac voorspelde het bestaan van het positron in 1928 Dirac s vergelijking impliceert: positron massa = elektron massa positron lading = +e Dirac Algebra: 2g 2 2 E

Nadere informatie

De OERKNAL (BIG BANG)

De OERKNAL (BIG BANG) De OERKNAL (BIG BANG) Oorsprong en ontwikkeling van het heelal Frits de Mul okt 2015 1 Oorsprong en ontwikkeling van het heelal Inhoud: 1. Geschiedenis en overzicht 2. Fysische achtergronden 3. Ontwikkeling

Nadere informatie