Opleiding Duurzaam Gebouw : ENERGIE

Transcriptie

1 Opleiding Duurzaam Gebouw : ENERGIE Leefmilieu Brussel De verschillende aspecten van comfort en thermisch comfort Isabelle BRUYERE MATRIciel sa

2 Doelstellingen van de presentatie De verschillende aspecten van het comfort voorstellen: begrippen als luchtkwaliteit, thermisch comfort, uitzicht en verlichting, akoestiek, Thermisch comfort definiëren De in te voeren passiefmaatregelen voorstellen om in de zomer van een optimaal comfort te genieten zonder gebruik te maken van active koeling ("airco ) 2

3 Plan van de uiteenzetting 1. Inleiding : de verschillende aspecten van comfort 2. Thermisch comfort De parameters die het comfort beïnvloeden De indicatoren van comfort 3. Thermisch comfort verzekeren Wintercomfort verzekeren Zomercomfort verzekeren De vraag naar koude beperken - Buiten De vraag naar koude beperken - Binnen Op een energiezuinige manier beantwoorden aan de vraag naar koude 3

4 1. Comfort : Uitdaging We brengen bijna 80% van de tijd binnen door! Thuis, op kantoor, in de winkel, Naast de intrinsieke doelstelling van comfort, economische doelstelling: Productiviteit op het werk Beperking van absenteïsme Stabiliteit van de huurders 4

5 Naast het thermisch comfort Visueel Akoestisch Ademhaling Aandachtspunten & verband met energieverbruik.. 5

6 1.1. Visueel comfort Kwaliteit van de natuurlijke en kunstverlichting Beglaasde oppervlakte Positie Type beglazing, belang van het raamwerk Zonwering Type en spreiding van de lampen Directe impact op het energieverbruik van de verlichting Indirecte impact op het verbruik voor verwarming en koeling 6

7 1.1. Interactie tussen energie en visueel comfort Optimalisering van openingen om een goede energieprestatie te bereiken vb.: woning grote raamopeningen naar het zuiden de gratis aanvoer opvangen Kleinere raamopeningen in het noorden verlies beperken Impact op risico op verblinding de lichtautonomie overdag, de verdeling van het natuurlijke licht het uitzicht 7

8 1.2. Akoestisch comfort Soorten aanwezige geluiden in het gebouw: o Luchtgeluiden van buiten: auto's, vliegtuigen, maaimachine, stem, muziek, enz. o Binnengeluiden Luchtgeluiden Impactgeluiden (geluiden die zich voortbewegen via een samenstellend element van het gebouw): stappen, gereedschappen, enz. o Geluiden afkomstig van uitrustingen: ventilatie, ketel, enz. 17

9 1.2. Akoestisch comfort ARCHITECTURALE MAATREGELEN De ligging van het gebouw De indeling van de gebouwen, inrichting van de bufferruimten. De geometrie van de lokalen: verhoudingen hoogte / lengte / breedte Massa creëren De wet van de massa zegt: hoe zwaarder een materiaal (dichtheid en dikte), hoe meer het luchtgeluiden isoleert, omdat de luchtgolven meer moeite hebben om een zwaar element te doen trillen. De fase van de golven verschuiven door de creatie van een complex van heterogene lagen dat efficiënt is voor het opvangen van alle fasen van het geluid. 6

10 1.2. Akoestisch comfort PRINCIPES VAN AKOESTISCHE ISOLATIE Afdichten het zwakste punt van een muur bepaalt de isolatieprestaties ervan vermijd gaten, barsten, erdoor lopende buizen, Ontkoppelen de verschillende elementen (wand vloer, muur vloer, leidingen muur, enz.) door middel van soepele voegen, uitzettingsvoegen, "antitrillingsplaatjes" om de voortplanting van de trillingen te voorkomen De reflecterende en absorberende oppervlakken aanpassen: wanden, plafond, vloer, maar ook het meubilair. 7

11 1.2. Interactie tussen energie en akoestisch comfort Energie en akoestiek zijn compatibel, maar werken op elkaar in Voorbeelden: Akoestische absorberende materialen kunnen de toegankelijke thermische inertie beperken: verlaagde plafonds Geluiddemper op mechanische ventilatiesystemen impact op het verbruik van de ventilators Alle akoestische absorbeermiddelen zijn wel thermische isolatie, maar stijve isolatiematerialen en isolatie met gesloten cellen zijn geen akoestische isolatie 21

12 1.3. Ademhalingscomfort Bronnen van vervuiling Buiten: verkeer, industrie, pollen, Binnen De bewoners en hun diverse activiteiten, waterbronnen, CO2-bronnen en andere vervuilers. Het gebouw zelf: de bekledingen, verf en vernis, meubels, ook de planten, Bron: Ventilatie en energie - praktische gids voor architecten 22

13 1.3. De luchtkwaliteit verzekeren Vervuiling van buitenaf beperken Zorgen voor een goede luchtdichtheid een efficiënte filtering Binnenluchtverontreiniging beperken door de keuze van het materiaal Fysische-chemische vervuilende stoffen vermijden: organische oplosmiddelen (lijm, hars), formaldehyde, verwerkingsof bewaarmiddelen. Biologische vervuilende stoffen vermijden: stof (kamerbreed tapijt), schimmels en zwammen (condensatie vermijden),. (Praktische gids voor het duurzaam bouwen en renoveren van kleine gebouwen 13 fiches CSS 08, 09, 10, 11,en 12 )

14 1.3. Luchtkwaliteit verzekeren De lucht verversen: vervuilende stoffen die zich opstapelen in de ruimten afvoeren (Praktische gids voor het duurzaam bouwen en renoveren van kleine gebouwen - fiche CSS07: Luchtkwaliteit verzekeren) Debiet : Mens: 0,5 m³/u in rust en tot 5 m³/u naargelang de activiteit Van 30 (ARAB) tot 60 m³/u om de luchtkwaliteit te verzekeren Europese norm EN13779: 36 m³/u/persoon voor een matige tot uitstekende kwaliteit Woningen: NORM NBN D

15 1.3. Ventilatie en verwarmingsverbruik Consch = 0,34 x qv x DT x h / ch [Wh] voorverwarmde lucht voor de invoering ervan in het gebouw via mechanisch systeem of verwarmde lucht in de atmosfeer: Natuurlijke ventilatie, infiltraties 0,34 = warmtecapaciteit van de lucht [Wh/m³/K] qv = frisse luchtstroom [m³/h] DTmoy = verschil tussen de kamertemperatuur en de buitentemperatuur [ C] h = aantal bedrijfsuren [h] ch = gemiddeld seizoensrendement van de verwarmingsinstallatie 15

16 1.3. Ventilatie en verwarmingsverbruik Consch = 0,34 x qv x TV x h / ch [Wh] Verschil van 10 m³/persoon Van -10 C tot 20 C: TV = 30 C Ongeveer 10 W/persoon 10 personen gedurende 1 dag van 10 uur aan 10 kwh Een lamp van 100 W gedurende 100 uur of 4 dagen Of 3 warme baden 100 W 10

17 1.3. Ventilatie en verwarmingsverbruik Consch = 0,34 x qv x TV x h / ch [Wh] Verschil van 10 m³/persoon Van -10 C tot 20 C: TV = 30 C Warmterecuperator 10 x (1-75%) = 2,5 W/persoon 10 personen gedurende 1 dag van 10 uur aan 2,5 kwh Een lamp van 100 W gedurende 25 uur of 1 dag Of een "kleine" warm bad 100 W 11

18 1.3. Energie-impact van ventilatie -45 kwh/m².jaar 32

19 2. Het thermisch comfort Definitie Thermisch comfort wordt gedefinieerd als "een staat van tevredenheid van het lichaam tegenover de thermische omgeving". 19

20 2.1. PARAMETERS DIE HET THERMISCH COMFORT BEÏNVLOEDEN metabolisme: productie van warmte binnen het menselijk lichaam Source : Energie+ kleding: thermische weerstand tussen huid en omgeving omgevingstemperatuur van de lucht temperatuur van de wanden relatieve vochtigheid luchtsnelheid 20

21 2.1. PARAMETERS DIE HET THERMISCH COMFORT BEÏNVLOEDEN Maar nogmaals, volgens de aanpassingsbenadering: Invloed van de klimaataanpassing, die valt onder de volgende domeinen: Gedrag Bewuste of onbewuste reactie op een situatie die men gewaarwordt: Kleding, dranken, verplaatsing, wijziging uurschema (siësta) Fysiologisch: wijziging op enkele dagen tijd van de reactie van het lichaam op eenzelfde omgeving. In de winter, temperatuur van de huid of metabolisch niveau. In de zomer, zweetvermogen, daling van het hartritme. Psychologisch Intolerantie voor verschillen als de bewoner geen controle heeft. Belangrijke anticipatie. Een verrassingseffect wordt slechter verdragen dan een aangekondigde wijziging. 13

22 2.2 METING VAN THERMISCH COMFORT De PMV (prediected mean vote) kan statistisch gezien verbonden worden aan een tevredenheidsniveau PPD (Predicted Percentage of Dissatisfied) 22

23 2.2 INDICATORS VAN THERMISCH COMFORT Eerste normen (jaren 70) 100 u = 5% van de werktijd op kantoor 25 C Praktische Gids voor Duurzaam Bouwen Fiche CSS13 - THERMISCH COMFORT OPNIEUW DEFINIËREN 20

24 2.2 METING VAN HET THERMISCH COMFORT Huidige norm (NBN EN 15251) In lokalen met klimaatregeling stemmen deze categorieën overeen met PMV-waarden Tabel A.1 Voorbeelden van aanbevolen categorieën voor het ontwerp van verwarmde gebouwen met klimaatregeling Globale thermische toestand van het lichaam Predicted Mean Vote 24

25 2.2 INDICATORS VAN THERMISCH COMFORT Huidige norm (NBN EN 15251) In lokalen met klimaatregeling kunnen deze PMV-waarden gelijkgesteld worden met temperaturen van instructies Tabel A.2 Voorbeelden van aanbevolen basistemperaturen binnen voor het ontwerp van gebouwen en verwarmings-, ventilatie- en klimaatregelingsystemen Type gebouw of ruimte Operatieve temperatuur C Minimum voor de verwarming (winterseizoen), ~ 1,0 clo Maximum voor de koeling (zomerseizoen) Woninggebouwen: woonkamers (slaapkamers, living, keuken, enz. Sedentair ~ 1,2 met Woninggebouwen: andere ruimten (bergruimte, gangen, enz.) Rechtstaand stappen ~ 1,6 met Individueel bureau (gesloten) Sedentair ~ 1,2 met Landschapsbureau (open) ~ 1,2 met Vergaderzaal Sedentair ~ 1,2 met 23

26 Température opérative Température opérative Operatieve temperatuur 2.2 INDICATORS VAN THERMISCH COMFORT Huidige norm (NBN EN 15251) In lokalen zonder klimaatregeling worden andere bereiken bepaald. Het bewijs van de naleving ervan impliceert een dynamische simulatie of een monitoring 35 C 35 C Bovengrens Limite_sup Limite_sup cat cat III cat III III 30 C 30 C Bovengrens Limite_sup Limite_sup cat cat II cat II II 25 C 25 C Bovengrens Limite_sup Limite_sup cat cat I cat I I 20 C 20 C Ondergrens Limite_inf Limite_inf cat cat I cat I 15 C 15 C -15 C -15 C -10 C -10 C -5 C -5 C0 C 0 C5 C 5 C 10 C 10 C 15 C 15 C 20 C 20 C 25 C 25 C 30 C 30 C Referentietemperatuur Température de référence de référence Ondergrens Limite_inf Limite_inf cat cat II cat I II Ondergrens Limite_inf Limite_inf cat cat III cat II III 24

27 2.2 METING VAN HET THERMISCH COMFORT Huidige norm (NBN EN 15251) Deze bereiken zijn bruikbaar indien de ruimten uitgerust zijn met ramen die gemakkelijk open kunnen naar buiten en waarvan de opening kan worden aangepast door de bewoners. geen enkele klimaatregeling in werking is. Een mechanische niet-geconditioneerde luchtventilatie (in de zomer) kan gebruikt worden, maar de ramen openen en sluiten moet het belangrijkste middel zijn voor de regeling van de thermische omstandigheden. er kunnen andere lage-energiemethodes bestaan voor een individuele controle van de kamertemperatuur, zoals ventilators, luiken, ventilatie 's nachts, enz. 15

28 3.1 THERMISCH COMFORT VERZEKEREN IN DE WINTER Koude wand Isolatie bij renovatie Keuze van het type beglazing We definiëren een temperatuur die aangenaam aanvoelt (ook wel "operatieve temperatuur" of "droog resulterende temperatuur" genoemd): Operatieve T = (T lucht + T wanden) / 2 voor zover de luchtsnelheid niet groter is dan 0,2 m/s. Praktische Gids voor Duurzaam Bouwen Fiche ENE02 - EEN WARMTESTRATEGIE ONTWIKKELEN 16

29 3.1 THERMISCH COMFORT VERZEKEREN IN DE WINTER Snelheid en luchttemperatuur Keuze van de ventilatieopeningen Verwarming op lucht in passief of ZLE-gebouwen? 17

30 3.1 THERMISCH COMFORT VERZEKEREN IN DE WINTER Relatieve luchtvochtigheid comfortzones op het vlak van relatieve vochtigheid: 40 tot 60% voor een optimaal comfort, 30 tot 70% voor een goed comfort Praktische Gids voor Duurzaam Bouwen Fiche CSS13 THERMISCH COMFORT OPNIEUW DEFINIËREN 9

31 3.1. Interactie tussen thermisch wintercomfort en energie In de orde van 7 tot 8% oververbruik voor een verhoging van de instructietemperatuur van 1 C Voorbeeld: project HOPPA Opvang- en wooncentrum voor volwassenen met een meervoudige handicap in Sint-Agatha-Berchem Consommations nettes (demandes d énergie), pour le projet avec des consignes de chauffage traditionnelles Chauffage Refroidissement Total kwh/m²brut/an kwh/m²net/an kwh/an kwh/m²brut/an kwh/m²net/an kwh/an Ten opzichte van 30,3 kwh/m².jaar met een instructie van 22 C Impact van de instructie T : +27% warmtevraag 18

32 3.1. Interactie tussen energie en thermisch comfort Doelstelling in de winter om het verbruik te verminderen de gratis aanvoer opvangen Verlies vermijden Impact in de zomer Opgevangen aanvoer = bron van ongemak als slecht beheerd in de zomer Een geïsoleerd en afgedicht gebouw koelt niet natuurlijk af als er hier niets voor voorzien wordt Gevaar voor oververhitting Hoog risico in kantoorgebouwen en scholen Beperkter risico in woningen 19

33 3.2. THERMISCH COMFORT VERZEKEREN IN DE ZOMER Potentiële energie-impact van airconditioning 40 Bâtiment ancien / 2 Bâtiment réglementaire 35% % 27.5 Chauffage Chauffage Chauffage Chauffage 60 Refroidissement Refroidissement 32.5 Eclairage Eclairage X2/3 Bâtiment très basse énergie Refroidissement Equipement Voorbeeld van de verdeling van het verbruik van kantoorgebouwen Refroidissement Equipement informatique Verbruik van primaire informatique energie Chauffage Eclairage Auxiliaires Chauffage Eclairage Auxiliaires % 30 Refroidissement Refroidissement Equipement informatique Equipement Divers Divers 20

34 3.2. THERMISCH COMFORT VERZEKEREN IN DE ZOMER In te voeren maatregelen De zonnewinsten beperken Beglaasde oppervlakte Keuze van de beglazing Zonnebescherming De interne winsten beperken Kunstmatige verlichting Bureautica Zorgen voor natuurlijke koeling Natuurlijke ventilatie Geothermische energie 21

35 3.2. THERMISCH COMFORT VERZEKEREN IN DE ZOMER Zonnewinsten beperken Zonnewinsten Gewonnen zonne winsten bij heldere hemel in België, door een dubbele beglazing. 35

36 3.2. THERMISCH COMFORT VERZEKEREN IN DE ZOMER Zonnewinsten beperken De beglaasde oppervlakken aanpassen Compromis tussen maximale vergroting van de penetratie van het natuurlijke licht maximaliseren van zonnewinsten (woning) beperken van zonnelasten en verminderen van transmissieverliezen 20% van de vloeroppervlakte om daglicht te winnen In de woning een maximale beglazing aan de zuidzijde: de zonnewinsten in de winter maximaal vergroten MET zonwering In de tertiaire sector maximale beglazing aan de noordgevel om zoveel mogelijk daglicht binnen te laten 23

37 3.2. THERMISCH COMFORT VERZEKEREN IN DE ZOMER Zonnewinsten beperken Keuze van de beglazing Zonwerende beglazing Typische waarden ZTA = 0,10...0,45 LTA = 0,10 0,45 Variant: spectraal selectieve beglazing ZTA = 0,17 0,43 LTA = 0,30 0,70 Ook mogelijk voor renovaties: zonwerende folie 37

38 3.2. THERMISCH COMFORT VERZEKEREN IN DE ZOMER Zonnewinsten beperken Keuze van de beglazing Zonwerende beglazing PRO: Goedkoop Geen onderhoud Lange levensduur Vrij zicht naar buiten Voor kleine renovaties soms de enige mogelijkheid CONTRA: Spiegeleffect kan als storend ervaren worden Minder warmtewinsten tijdens de winter (onverenigbaar met passiefconcept) Natuurlijk beperkte natuurlijke verlichting en dit het hele jaar door 38

39 3.2. THERMISCH COMFORT VERZEKEREN IN DE ZOMER Zonnewinsten beperken Vaste buitenzonwering Voorbeelden: overstek, terras, luifel, vaste lamellen Toepassing: enkel zinvol op Z-gevel Vuistregel: horizontale diepte overstek = 0,7*raamhoogte hauteur de fenêtre 39

40 3.2. THERMISCH COMFORT VERZEKEREN IN DE ZOMER Zonnewinsten beperken Vaste buitenzonwering PRO: Goede zonwerende eigenschappen Gratis zonnewinsten mogelijk maken in de winter Geen of weinig onderhoud, Lange levensduur Relatief kleine investeringskosten indien geïntegreerd in architectuur CONTRA: Alleen mogelijk op de zuidgevel Weinig of niet flexibel/regelbaar Geen wering van diffuse straling (lichtwering niet mogelijk) 40

41 3.2. THERMISCH COMFORT VERZEKEREN IN DE ZOMER Zonnewinsten beperken Mobiele externe zonwering Toepassing op de zuid-, oost- en westgevels Zonnegordijnen Manueel of gemotoriseerd Essentiële bescherming tegen wind Typische waarden: g = 0,07 0,40 Lichttransmissie = 0, ,40 Oriënteerbare en mobiele, gemotoriseerde lamellen Essentiële bescherming tegen wind Typische waarden: Factor g = 0,15 Lichttransmissie = 0,5 27

42 3.2. THERMISCH COMFORT VERZEKEREN IN DE ZOMER Zonnewinsten beperken Externe mobiele zonwering Zonnegordijnen J Regelbaar Oriënteerbare lamellen Kan ook dienen als bescherming tegen licht (gaat verblinding tegen) Goedkoopste oplossing voor een mobiele zonwering Gevoelig voor wind Groot bereik in de g-waarden Lage lichttransmissie als de g-waarde laag is Weinig transparantie mogelijk Duur in aanschaf Minder gevoelig voor wind Regelbare g-waarde Grote lichtpenetratie in combinatie met lage warmtepenetratie Uitstekende zicht naar buiten Vervanging van de motors Onderhoud : Vervanging van de motors + reinigen van de lamellen 28

43 3.2. THERMISCH COMFORT VERZEKEREN IN DE ZOMER Zonnewinsten beperken Regeling zonwering Zeer belangrijk in tertiaire gebouwen Sturing mogelijk op basis van: Binnentemperatuur Luxwaarden buiten Zonne-intensiteit buiten [W/m²] Veiligheden Windbeveiliging Vorstbeveiliging Ruitenwasser Manueel ingrijpen mogelijk laten (overrule) 43

44 3.2. THERMISCH COMFORT VERZEKEREN IN DE ZOMER Zonnewinsten beperken Binnenzonwering Nagenoeg geen warmtewerende eigenschappen Enkel lichtwerende eigenschappen 44

45 3.2. THERMISCH COMFORT VERZEKEREN IN DE ZOMER Zonnewinsten beperken Natuurlijke zonwering Gebruik maken van zonwerende eigenschappen van bomen, hagen e.d. Sturing onmogelijk Geen zonwering in tussenseizoen Gratis zonnewinsten in de winter Niet aan te raden voor tertiaire toepassingen 45

46 3.2. THERMISCH COMFORT VERZEKEREN IN DE ZOMER Zonnewinsten beperken Zonwering op het noorden? normaal gezien niet nodig in sterk verstedelijkte omgeving kan een overstaand gebouw voor zonlichtweerkaatsing zorgen, in dit geval moet ook op het noorden zonwering voorzien worden 46

47 3.2. THERMISCH COMFORT VERZEKEREN IN DE ZOMER De interne winsten beperken Warmtewinsten beperken door kunstverlichting Geïnstalleerd vermogen Regeling Dimmen op basis van het binnenkomende daglicht Aanwezigheidsdetector / afwezigheidsdetector Warmtewinsten beperken door bureautica Geïnstalleerd vermogen: maximaal 15 W/m² voor kantoren Vermijd dat toestellen onnodig ingeschakeld blijven: stand-by stand regelen 30

48 3.3. THERMISCH COMFORT VERZEKEREN IN DE ZOMER Op natuurlijke wijze beantwoorden aan de vraag naar koude Hoe meer je isoleert, hoe moeilijker de link kan worden gelegd tussen buitentemperatuur en behoefte aan verwarming/afkoeling Hoe meer je isoleert, hoe meer je de koude van de lucht kunt benutten 8 13 C buiten 4 17 C buiten 31

49 3.3. THERMISCH COMFORT VERZEKEREN IN DE ZOMER Op natuurlijke wijze beantwoorden aan de vraag naar koude Intensieve ventilatie - principe Een controleerbare doordringbaarheid van de gebouwschil organiseren vensters, roosters, jaloeziekleppen, ) om het gebouw gratis af te koelen met frisse buitenlucht (meestal 4 tot 8 vol/h) 49

50 3.3THERMISCH COMFORT VERZEKEREN IN DE ZOMER Op natuurlijke wijze beantwoorden aan de vraag naar oude De thermische inertie van het gebouw benutten : de intensieve nachtventilatie 's nachts koelt de lucht binnen + de structuur af. 50

51 3.3. THERMISCH COMFORT VERZEKEREN IN DE ZOMER Op natuurlijke wijze beantwoorden aan de vraag naar oude Nachtventilatie Beperkingen kans op onaangename tocht en geluidsoverlast privacy & inbraakveiligheid (beveiligde openingen) enkel mogelijk indien voldoende (beschikbare) thermische massa Samenwerking van de bewoners (beperkte efficiëntie) OF motorisering van de openslaande vleugels Nachtventilatie via de luchtgroep? Suboptimaal: enkel wanneer het niet anders kan Relatief hoog ventilatorverbruik 51

52 3.3. THERMISCH COMFORT VERZEKEREN IN DE ZOMER Op natuurlijke wijze beantwoorden aan de vraag naar oude Grondbuis Synoniemen: aardwarmtewisselaar (AWW), bodem/lucht warmtewisselaar, puits canadien/provençal Werkingsprincipe: Exécution : temperatuur in ondergrondse buis is vrij stabiel in de zomer wordt de lucht licht afgekoeld in de winter wordt de lucht licht voorverwarmd Plaatsing op +/- 2 m diepte Lengte +/- 50 m Helling 2% 52

53 3.3. THERMISCH COMFORT VERZEKEREN IN DE ZOMER Op natuurlijke wijze beantwoorden aan de vraag naar oude Grondbuis Beperking van de temperatuurpieken in de zomer Weinig besparing in de winter als de warmterecuperator op de balansventilatie is Risico op schimmelvorming en stagnering van condenswater Goede uitvoering belangrijk! Juiste helling voorzien Gladde afwerking van de binnenwand noodzakelijk Plaatsruimte Lange terugverdientijd (dure grondwerken) 53

54 3.3. ASSURER LE CONFORT THERMIQUE EN ÉTÉ Assurer la demande de froid de façon naturelle Geothermische opslag Verticale of horizontale bodemwarmtewisselaar (enkel eengezinswoningen) Combinatie met warmtepomp 20 tot 150m diepte s winters warmte onttrekken s zomers warmte toevoegen Beperkingen Grondbeslag Koudevraag = warmtevraag 54

55 KOUDEVRAAG OPVANGEN OP ENERGIEZUINIGE WIJZE Boorgat Energie Opslag (BEO) Verticale bodemwarmtewisselaar Combinatie met warmtepomp Afgifte op LT (BKA) 20 tot 150m diepte s winters warmte onttrekken s zomers warmte toevoegen Beperkingen Grondbeslag Koudevraag = warmtevraag 55

56 Wat u moet onthouden van de uiteenzetting Begrip comfort gaat verder dan thermisch comfort Thermisch comfort is een complex begrip dat niet beperkt mag worden tot een temperatuurinstructie. Passieve maatregelen kunnen genomen worden om Het thermisch comfort te verzekeren OF de behoefte aan koude/het verbruik van koude te beperken Passieve koeling is enkel mogelijk in combinatie met de passieve maatregelen De huidige normen integreren verschillende percepties van comfort naargelang het toegepaste type controlestrategie. Het bewijs a priori van de naleving van de comfortvereisten maakt voortaan deel uit van de taken van 36 de ontwerpers.

57 Officiële en normatieve teksten: Outils, sites internets, etc intéressants : Algemeen Reglement voor Arbeidsbescherming, te raadplegen op de site van de Federale Overheidsdienst Tewerkstelling, Arbeid en Sociaal Overleg: Ontwerp van de Europese norm pren «for the Indoor Environment including thermal, indoor air quality, light and noise» Gedocumenteerde gegevens op de site van Leefmilieu Brussel: Déoux S. en P., L écologie c est la santé, Editions Frison-Roche, Parijs, 1993 Roulet C.- A., Santé et qualité de l environnement intérieur dans les bâtiments, Presses polytechniques et universitaires romandes, Lausanne, 2004 F.Simon, JM.Hauglustaine, «La ventilation et l énergie - guide pratique pour les architectes», Ministerie van het Waals Gewest,

58 Referenties Praktische Gids voor Duurzaam Bouwen: Fiche CSS00: Problematiek en uitdagingen van comfort en gezondheid Fiche CSS 03 Een gebouw ontwerpen dat voor iedereen toegankelijk is CSS05 - Akoestisch comfort verzekeren Fiche CSS06 Natuurlijke verlichting optimaliseren Fiche CSS07 De luchtkwaliteit verzekeren Fiche CSS08 - De bronnen van binnenvervuiling beperken: chemische en fysische vervuiling Fiche CSS13 Het begrip thermisch comfort opnieuw definiëren Fiche TER01 Kansen voor sociale uitwisselingen bieden 31

59 Interessante tools, internetsites, enz : o Alter-clim : hulptool bij het ontwerp van natuurlijk gekoelde lokalen: Soussites/alter_clim o Energie+: entree.htm o Elisabeth Gratia, AMCO2361 Physique appliqué au bâtiment notes de cours,université catholique de Louvain, online te raadplegen op het adres 59

60 Contact Isabelle BRUYERE MATRIciel sa gestionnaire de projet Place de l Université, Louvain-la-Neuve : 010/24.15/70 bruyere@matriciel.be 60