Opdracht 1. Ingelsk: sheep key old us where cheese door sometimes butter year. Frysk Ingelsk Nederlânsk. 1 tsiis. 2 wêr. 3 somtiden. 4 bûter.

Transcriptie

1 Ferwurkingen by LinKk 1 septimber 2011 tema: minsken en moetings > KATERN FOAR NET-FRYSKTALIGE LEARLINGEN <,,Help! Ik heb Fries, maar dat kan ik helemaal niet. Zo n soort reactie hoor je vaak van leerlingen die net in Fryslân zijn komen wonen en die op hun lesrooster het vak Frysk zien staan. Ben jij ook zo iemand? Dan is dit katern speciaal voor jou. Want met de opdrachten die hierin staan, willen we je toch een beetje Fries leren. Daarmee hopen we dat je straks alle Friestalige leerlingen op je school in ieder geval kunt verstaan. En gelukkig is Fries niet een hele moeilijke taal om te leren. Vaak kun je het binnen een paar maanden al redelijk goed verstaan. Opdracht 1 Fries lijkt wel een beetje op Engels. En die taal willen we bij deze eerste opdracht dan ook gebruiken om je Fries te leren. Op die manier pik je ook nog een beetje van die taal mee.,,not bad, isn t it? Welke Friese woorden op het Engels lijken? Kijk hieronder maar eens. Zoek de Engelse woorden bij de Friese en zet vervolgens de betekenis er in het Nederlands achter. Ingelsk: sheep key old us where cheese door sometimes butter year Frysk Ingelsk Nederlânsk 1 tsiis 2 wêr 3 somtiden 4 bûter 5 âld 6 kaai 7 jier 8 skiep 9 ús 10 doar

2 Opdracht 2 Streepjes en dakjes. Dat zijn leestekens die je in het Fries veel tegenkomt. In de Friese woorden hierboven kwam je er al een paar tegen. Het streepje op de u, zoals in het woord ús, maakt dat het een korte klank is (uitspraak: us ). ú 9 u Door een dakje op de a, zoals in âld, spreek je de â uit als een lange oh ; net of je heel verrast bent (uitspraak: òòòhhht, de l spreek je dus niet uit). â 9 òòò Door een dakje op de e, zoals in wêr, spreek je de ê uit als een lange eh (uitspraak: wèèèhhhr ). ê 9 èèè Door een dakje op de u, zoals in bûter, spreek je de û uit als een oe (uitspraak: boeter ). û 9 oe Nu je dat weet, kun je misschien het grappige raadseltje hieronder ook wel oplossen. a Wat voor geluid maakt een Fries schaap? B b Wat voor geluid maakt een Friese koe? B 2

3 Opdracht 3 mobyl We gaan nog even door met vergelijken. Mountainbike schrijf je in het Fries net zoals in het Engels, maar bij kompjûter is dat niet het geval. Dat schrijf je op-syn-frysk. Engelse woorden kom je dus ook in het Fries tegen, maar je schrijft ze soms anders. Dat is even wennen, maar dat moeten Fries-sprekers ook. Lastig? Valt mee. Kijk maar eens naar de volgende woorden. Je kunt ze allemaal gemakkelijk lezen en daar gaat het toch om! Zie je welke woorden op-zijn-fries zijn gespeld? Schrijf deze woorden op. Het zijn er 25. mobyl playstation televyzje ynternet walkman musical muzyk sjoernaal kafee museum punêze joystick laptop telefoan paperclip enerzjy maneezje skateboerd cup stasjon shuttle kamera mikrofoan show sinjaal service shirt kado boksen flatscreen corner folume volleybal sintrum garaazje sjef printer horloazje kopy crossfyts sirkus cap

4 Opdracht 4 Nu eens kijken of jullie hier uit komen. Hieronder staat een fragment uit het artikel Issa is asylsiker uit LinKk. a Lees de tekst eerst eens rustig door en probeer te begrijpen wat er staat.. Hy wennet gewoan yn Burgum, giet nei in gewoane skoalle en hâldt krekt as oare jonges fan syn leeftyd gewoan fan fuotbal, feesten en tsjillen. Dochs wurdt Issa Attaie (14) hjir yn Nederlân net beskôge as in gewoane jonge. Hy is nammentlik út Afghanistan flechten en wennet yn in asylsikerssintrum. Twa dagen foar it fertrek út Afghanistan, fertelde syn mem dat se nei in oar lân ferhúzje soenen. Issa mocht gjin ôfskied nimme fan syn freonen. Allinnich syn buorjonge dy t tagelyk ek syn bêste freon wie koe er noch fertelle dat er fuort gean soe. Issa wit net presys wêrom t hy en syn famylje flechtsje moasten. It kaam yn elk gefal net troch de oarloch yn Afghanistan. Issa wenne yn de provinsje Ghazni en dêr murken se hast neat fan de oarloch. b Schrijf hieronder de woorden uit de tekst op die je niet begrijpt. Schrijf in de volgende kolom wat je denkt dat ze betekenen. Zoek ze daarna op in een Fries woordenboek of via Schrijf in de laatste kolom wat ze in werkelijkheid betekenen. Geen idee wat dit woord betekent... Ik denk dat het dit betekent... Het betekent

5 Geen idee wat dit woord betekent... Ik denk dat het dit betekent... Het betekent c Hoeveel woorden had je goed voorspeld? Aantal: Opdracht 5 Fries is dus helemaal niet zo n moeilijke taal. Je moet gewoon een paar regels goed onthouden. Eén daarvan is: Nederlânsk Frysk 1 vaas.. aas 2 vis.. isk 3 vlag.. lagge Een Fries woord begint bijna nooit met een v, maar bijna altijd met een f. 4 vogel.. ûgel 5 vlinder.. linter 6 vrouw.. rou Nu je dat weet, kun je vast de ontbrekende letters in de opdracht hiernaast wel invullen. 7 meisje.. amke 8 voet.. oet 9 verf.. erve 10 vloer.. lier 5

6 Nederlânsk Frysk Opdracht 6 1 zwaan.. wan Een andere regel in het Fries is: 2 zang.. ang 3 zien.. jen 4 zwaar.. wier Aan het begin van een Fries woord schrijven we bijna altijd een s en bijna nooit een z 5 zwemmen.. wimme 6 zinken.. inke 7 zon.. inne Vul nu weer de ontbrekende letters in de opdracht hiernaast in. 8 zee.. ee 9 zolder.. ouder 10 zwart.. wart Opdracht 7 Wurdsiker Zoek de onderstaande Friese woorden in deze puzzel. ENERZJY FLAGGE FLINTER FUOTBAL GARAAZJE HORLOAZJE JIER JONGES KAMERA MANEEZJE MIKROFOAN MOBYL MUZYK SINNE SINTRUM SIRKUS SJOERNAAL SKATEBOERD SKOARE SOMTIDEN SOUDER STASJON SWIMME TELEVYZJE S F L A G G E M S M S D Y M O B Y L L J A K Q K W J L R U C N A Z M A W O Y Z C S I D S A A U T S A J R P E W I E N O E E I R I E J G N R E R L F B N E R N K N L E E E R N O T M E E E O Z I V O O C E R A T D M J J Y Q J H P R U K N I E U Z H S S V A D M V I T E J Z A A R A G O D V L M E N T Y H L A B T O U F O Z S I R K U S E M M I W S 6

7 Opdracht 8 Hieronder vind je 4 letterpuzzels van Friese woorden die je eerder in dit katern bent tegengekomen. Zet de letters in de juiste volgorde om het Friese woord te vormen. Zet het woord vervolgens onder het bijbehorende plaatje. sitis tûrbe spike akia 7

8 8