Zie hiervoor: M. Barré. Célestin Freinet, een pedagoog voor onze tijd. De vertaling van een goed gedocumenteerde biografie uit 1996.

Transcriptie

1 Jeroen Tans Steeds meer scholen ontdekken de klassenkrant als een eenvoudig onderwijskundig hulpmiddel. Door de komst van de computer is een idee uit de jaren dertig (afkomstig van de freinetbeweging 1 ) in een paar jaar omgevormd tot een veelzijdig en krachtig hulpmiddel, dat in vrijwel iedere basisschoolgroep te gebruiken is. Kinderen worden door de klassenkrant extra gestimuleerd op een zinvolle manier actief hun eigen taal te gebruiken en te ontwikkelen. Ze leren na te denken, te praten en te schrijven over onderwerpen die voor hen belangrijk zijn. Ze krijgen greep op hun leefwereld en ze leren helderder te zeggen en te schrijven wat ze op hun hart hebben. Wat is het? Onze klassenkrant is een velletje A4, aan twee kanten geprint. Niet meer en niet minder. Tekst en lay-out verzorgen de kinderen zelf. De krant gaat iedere vrijdagmiddag mee naar huis en per naar een vast bestand met familie, bekenden en groepen op andere scholen. Alle begin is moeilijk Op onze school beginnen we in elke groep dagelijks met kringgesprekken waar kinderen met hulp van meegebrachte spullen en zelf geschreven teksten vertellen over hun eigen ervaringen en belevingen. Omdat de oorsprong van de gesprekken in de leefwereld van de kinderen ligt, gaat het in onze groep dus frequent over: - je familie - ouder-kind-relaties, - je vriendjes (verhouding jongens-meisjes), hobby s en vrije tijdbesteding - je (huis)dieren, natuur, milieu en duurzaamheid - zorg voor de buurt - kunst en cultuur - koopgedrag - keuzes maken (democratie, minderheden en discriminatie) Als je iets verteld hebt, is het opschrijven van je verhaal daarna vaak een stuk gemakkelijker. Het was een logische stap om de kinderen bij dat schrijven al heel snel ook de tekstverwerker te laten gebruiken. Om het schrijven van kinderen nog meer te stimuleren proberen we naast het voorlezen in de kring en de tekstbesprekingen zo veel mogelijk met teksten te doen. In mijn groep worden teksten - geprint en mee naar huis genomen - g d naar de familie, kennissen en correspondenten 1 Zie hiervoor: M. Barré. Célestin Freinet, een pedagoog voor onze tijd. De vertaling van een goed gedocumenteerde biografie uit 1996.

2 - gebruikt voor het maken van gedichten en toneelstukken - in mappen met mooi werk bewaard - opgehangen op speciale prikborden in en buiten het lokaal - met behanglijn op de reclamezuil bij de ingang van de school geplakt - gebruikt voor de schoolkrant en in rapporten - en afgedrukt in de klassenkrant 2 Tijdens een bezoek aan basisschool Het Anker in Emmen zag ik al weer aardig wat jaren geleden in de groep van Theo Rook een klassenkrant hangen. Op dat moment waren we juist op zoek naar mogelijkheden om nog wat meer met de groeiende hoeveelheid teksten in onze groep te doen. De krant uit Emmen liet ik in de kring zien en ik las er een paar teksten uit voor. Herkenning. Het muntje viel en vanaf die week verschijnt iedere vrijdag in mijn groep een klassenkrant. In het begin ging het allemaal nog niet zo eenvoudig. Gelukkig hadden twee kinderen toen thuis ook een computer en samen ontdekten we al werkend de uitgebreidere mogelijkheden van de tekstverwerker. Door de kinderen vanaf het begin steeds in tweetallen te laten werken (een beginneling, gekoppeld aan een kind met ervaring), leerden ze het voor het grootste gedeelte van elkaar. De teksten werden geprint, uitgeknipt en tot slot op twee A4'tjes geplakt. (ja, toen nog gewoon met een schaar en een potje lijm). Voordat er gekopieerd werd, werden er illustraties op de open plekken geplakt (of getekend) en met de drukdoos werd de krant afgewerkt. De redactie die iedere week uit twee andere kinderen bestaat had het er behoorlijk druk mee. Ik moest regelmatig op vrijdagmiddag de helpende hand bieden om de krant op tijd af te krijgen. Het lijkt al weer lang geleden. We beschikken nu over heel wat meer computers en het verzorgen van de lay-out, zoals het werken met kolommen en het toevoegen van een kop, gaat met Word heel eenvoudig. Oefening baart kunst. Kinderen kunnen steeds meer met de computer. En heel wat kinderen hebben de vele mogelijkheden van Word beter onder de knie dan ik. Het gaat nu vrij eenvoudig Begin van ieder schooljaar. In de eerste week van het jaar bedenken we met elkaar een naam voor de krant. Ik wil dat dat serieus gebeurt, want de naam gaat een jaar mee. Dat bespreken we in het kringoverleg en dan krijgen de kinderen een paar dagen de tijd om een naam te verzinnen. We kiezen vervolgens uit een hele rij voorstellen: De coole klas, still alive, Dreuzelgeneuzel Maandag (in de ochtendkring) Een van de dingen die we elke maandag in de ochtendkring doen, is even kort de krant van de vorige week bespreken: - Hoe is het gegaan? - Hoe hebben jullie dát voor elkaar gekregen? - Hoe ziet de krant eruit? Staan de illustraties er mooi in? - Wat zou je de volgende keer anders doen? - En welke keuzes heeft de redactie gemaakt? Waarom staat mijn tekst er niet in? 2 Zie voor deze manier van werken: - de reader Werken met vrije teksten van de Freinetbeweging - Broersma R. e.a. Dat s andere taal. Valthe 2005 De Reeks 7

3 Vervolgens kiezen we twee kinderen uit de groep die de nieuwe redactie gaan vormen. De animo daarvoor blijft onverminderd groot. Door de steeds wisselende samenstelling van redacties ontstaan er af en toe verrassende koppels. Kinderen die verder niet zo veel samen doen, gaan nu intensief met elkaar aan de slag. Ze overleggen wat er in de krant komt (en vooral wat ze er uit weg zullen laten!). Ze maken een werkverdeling (wie leest, wie maakt de kop, wie haalt de fouten uit teksten, wie verzorgt de lay-out, wie maakt de nieuwsfoto en wie een illustratie als dat zo uitkomt en wat gaan we samen doen). Ze helpen elkaar met het tekstverwerken. En ze zijn samen trots op het resultaat! De redactie let in de loop van de week op wat er in de groep gebeurt, op teksten die kinderen in de kring voorlezen en op mooie dingen die gemaakt worden. Ook noteren ze grappige voorvallen. En soms vragen ze iemand uit de groep om over een bepaald onderwerp wat te schrijven of een foto te maken. De hele week (onder werktijd of thuis) Voor het schrijven van teksten hebben onze kinderen vanaf groep 2 of 3 speciale schriften. Daarnaast worden de teksten steeds meer met een tekstverwerker gemaakt. Ze hebben nu duidelijk twee manieren van schrijven. In een schrift moet je van tevoren nadenken of is het soms handig om eerst wat aantekeningen (een kladlijstje) te maken, terwijl je op een tekstverwerker gewoon kunt beginnen. Teksten worden ook thuis geschreven en dan naar school g d. Soms wordt een tekst uit de achterzak gefrommeld en in de kring voorgelezen. Dat zijn vaak hele mooie. Bij het schrijven van teksten kennen de meeste kinderen van mijn bovenbouwgroep nu weinig schrijfangst meer. Het voorlezen in de kring is voor sommigen nog wel een spannende aangelegenheid, omdat het vaak verslagen betreft van heel persoonlijke ervaringen. De teksten laten verschillen tussen kinderen zien en zijn regelmatig aanleiding tot verder gesprek en meningsvorming. Bij ons op school wordt al jaren geschreven om het aan groepsgenoten voor te lezen, om er met elkaar over te praten en er af en toe nog wat mee te doen. Door de klassenkrant wordt nu ook geschreven om gelezen te worden. En dat voegt een motiverende dimensie toe. Donderdag (onder werktijd) De redactie beschikt op donderdag en vrijdagmorgen over een tekstverwerker. Een minder ervaren redactie moet goed doorwerken. Ervaren koppels hebben soms aan een uur genoeg. Het werk bestaat voor het grootste deel uit het invoegen van bestaande bestanden en het overtypen van teksten uit schriften. Iedere groep heeft een eigen map op het netwerk van de school. Daarin heeft iedere leerling weer een eigen map. Nynke heeft die bijvoorbeeld zo ingedeeld: correspondentie teksten groep 3 foto s teksten groep 4 jongens/meidennamen leesdossier teksten groep 5 kinderjury mooie teksten teksten groep 6 lekker ijsje mooi werk teksten groep 7 leuke dag tekeningen teksten groep 8 Maddy van de bieb. teksten morgen werkstukken Nynke nijptang woordenlijst Voor de redactieleden is dat makkelijk werken. Ze vragen hun groepsgenoten onder welke naam het bestand staat opgeslagen. Dan gaan ze achter een tekstverwerker zitten en met kopiëren en plakken hebben ze in een paar minuten al een heleboel teksten in hun nieuwe bestand verzameld.

4 Tijdens het werken haalt de redactie al zo veel mogelijk fouten uit de teksten. We streven er naar om alle verhalen die op school vermenigvuldigd en verspreid worden zo veel mogelijk foutloos af te drukken. Het kritisch nalezen en verbeteren wordt een werkhouding. Kinderen ontwikkelen een spellingbewustzijn. Het is handig als de lezer niet wordt afgeleid door fouten. Daarom heb ik het frequent met ze over mooie en goed verzorgde eindproducten voor prikborden, klassenkranten, posters, voor de correspondenten, voor werkstukken. Als ze ervaren dat ze voordeel hebben bij een verzorgde spelling, zijn ze gemotiveerd om spelfouten te verbeteren en hebben ze een reden om het spellen beter onder de knie te krijgen. Een verzorgde krant nodigt uit om te gaan lezen. De vormgeving komt dan ook geregeld ter sprake. Daarbij gaat het bijvoorbeeld over het vullen van de kolommen, het lettertype, de lettergrootte of de belijning en over de illustratie(s). Ik leg uit waarom ik van internet gekopieerde plaatjes niets vind. Dat wordt weer anders als ze die plaatjes gaan bewerken. Ze scannen tekeningen uit schriften of van een A4tje. Of ze laten ruimte vrij om er na het vermenigvuldigen een illustratie in te maken. Het lijkt niet eenvoudig om voor de hele oplage dezelfde kleurenillustratie te maken. Toch valt dat wel mee. Hiervoor hebben we in het lokaal diverse materialen liggen: - zelfklevend rubber en houtjes liggen in de knutselkast, om stempels te maken. - een drukdoos met glycerine-inkt en rollertjes, waarmee ze vlot sjablonen af kunnen drukken. - met een wringer worden bijvoorbeeld lino's heel mooi in grotere oplages afgedrukt. 3 En als ze aan het experimenteren slaan met vlakverdeling en het mengen van kleuren, scannen ze het mooiste resultaat om dat toe te voegen aan het bestand van de krant. Sinds onze school beschikt over digitale camera s zorgt de redactie wekelijks voor een nieuwsitem met een foto. Met de meeste redacties bemoei ik me helemaal niet meer. Tot en met het kopiëren doen die alles zelf. De kinderen helpen elkaar en kunnen ook anderen om hulp vragen. Alles wat ze zelf kunnen, doen ze ook zelf. Soms tip ik een redactie als ik denk dat iets leuk voor in de krant zou zijn. Ik lees altijd donderdag na schooltijd de proefprint en voorzie die van commentaar. Als het gaat over spelling of zinsbouw gebruiken we in alle groepen dezelfde tekens in de kantlijn: H = hoofdletter vergeten i = fout in de interpunctie = woord vergeten = zin niet goed loopt s = spelfout pv = fout in de persoonsvorm Zie hiervoor op www. freinet.nl ook: Illustratietechnieken, tekst en beeld vullen elkaar aan. Deze manier van werken vonden we in de reader Werken met vrije teksten van de Freinetbeweging

5 We hebben deze tekens in het team afgesproken en er wordt in alle groepen op dezelfde manier mee gewerkt. Mijn leerlingen weten dus goed wat er moet gebeuren. Als een tekst zo persoonlijk is, dat ik die niet geschikt vind om te verspreiden, vertel ik de redactie waarom ik wil dat ze die vervangen. Vrijdag (onder werktijd) De krant wordt nu afgewerkt. Als mijn commentaar is verwerkt, wordt hij geprint. Vanwege het werktempo en de kosten wordt het vermenigvuldigen verder met het kopieerapparaat gedaan. De kinderen uit groep 6, 7 en 8 kunnen dat allemaal prima zelf. Vrijdag (na de eindkring) De redactie deelt vol trots de klassenkrant bij de deur van het lokaal uit. De lezersgroep is groeuend. Hij geeft een actueel beeld van wat er in de groep gaande is en wat kinderen beleven. Ouders, broertjes, zusjes, opa's, oma's en andere familieleden leven (meer dan voorheen) mee met wat er in de groep gebeurt. De krant is dus een heel zinvolle, extra schakel tussen de groep en thuis! Om de lezersgroep te vergroten, sturen we hem ook naar onze correspondentiegroep in Gent en per naar oud leerlingen en neer andere scholen. Kinderen van een andere school reageren soms op een tekst uit onze krant. Door deze groeiende lezersgroep leren de kinderen dat je bij een tekst voor de krant rekening moet houden met je lezersgroep. Bij het schrijven gaan ze dan ook steeds beter letten op de begrijpelijkheid. Je kunt ook niet zomaar alles opschrijven. Wij vinden het van groot belang dat je leert rekening te houden met je lezers. Er zijn meer kranten We lezen ook kranten van groepen van andere scholen. Bij binnenkomst laat ik die krant in de kring zien en snel de koppen. Leerlingen kiezen een paar titels uit, die ik dan voorlees. Soms lees ik een tekst voor als ik die zelf bijzonder vind. Snappen we ook wat er staat? Dan ervaren ze direct wat de functie van een titel kan zijn en hoe een tekst bij anderen overkomt. Ze vragen leeftijdgenoten uitleg over een tekst. Die vragen moeten goed worden geformuleerd. Kinderen zijn vaak (te) kort in hun vragen en antwoorden. Ze realiseren zich niet voldoende dat de leerling van een andere school hen en hun leefwereld niet of nauwelijks kent. Leg via de mail maar eens uit hoe je melkrobot werkt. Ze leren helderder formuleren en kritischer omgaan met hun eigen tekst. Andere groepen maken ook andere keuzes, wat betreft de inhoud en lay-out. Zo is er op t Vonder in Wanneperveen een prachtige klassenkrant, waar qua omvang geen beperkingen zijn. Een ijverige redactie heeft daar zo vier kantjes vol. Ik heb gekozen voor een maximum van één A4tje, waardoor de redactie leert om keuzes te maken en daar ook verantwoording over af te leggen. - Waarom heb je mijn tekst er niet ingezet? - Waar is de foto van het nieuwsitem gebleven? - Hoe kan het dat er niets in staat over ons bezoek aan het gemeentehuis? Bij ons in de krant staan weinig tot geen fantasieverhalen. Die komen we wel in andere kranten tegen. Dat soort verhalen maken minder nieuwsgierig en zijn veel minder aanleiding tot gesprekken en het stellen van vragen. Verschillen tussen de kranten zijn heel nuttig en scherpen onze eigen manier van werken.

6 De nieuwe winkel Mijn moeder krijgt het heel druk. Ze is dan ook de hele dag beneden. Te weinig kleding. Toen zorgde ze voor nieuwe kleren. Nog te weinig. Er moet nog meer kleding komen. Eindelijk genoeg. De nieuwe kleding prijzen. En goed slapen. Morgen een drukke dag. Ik vind het leuk en vervelend. Petra Wop en Yes. Ik heb bij mijn vader en moeder in bed geslapen. Toen ik wakker werd duwde ik zonder na te denken mijn kiezen op elkaar. Het deed pijn. Ik deed het nog een paar keer. Vreemd, normaal doet het nooit pijn. Ik voelde. De kies zat los, dat had ik nooit gemerkt. Ik wiebelde eraan, en... hij hing aan een draadje. Ik rende naar de spiegel en trok eraan. Wop en... Yes! Hij was eruit. Dat had ik nooit gedacht! Lucia. Meester zegt dat hij vergeetachtig wordt. Hij had het vandaag al. De kinderen in de klas moesten allemaal lachen om meester. Hij is gewoon vergeetachtig. Mariska Misschien. Ik mag misschien de Tina van mijn vader en moeder. Ik hoop dat mijn moeder het goed vindt, want mijn vader vind het zo erg als ik de Tina krijg. Omdat de jongens allebei dingen van de landmacht krijgen, mag ik misschien de Tina. Marjolein. woensdag a.s. begint de lente. Dieren. Wij houden veel van dieren, maar niet zo veel van mieren. Poezen vinden wij ook wel wat, wij houden ook wel van een rat. Wij houden wel van alle dieren. Behalve dan van die enge mieren. Susanne en Ellen. Gepleistificeerd Het broertje van mijn vriend had een keer een schaafwond op zijn arm, omdat hij was gevallen. Het bloedde een beetje en hij wilde een pleister. Hij liep naar het verbanddoosje, pakte een rol pleisters en plakte de hele rol om zijn arm. Lennart Yes? Woensdagmiddag om vier uur moest ik naar de orthodontist. Ik zei dat ik dat stomme ding zat was. Hij zei het is wachten op je hoektanden. Maar die gaan er in april uit. Dus dan krijg ik waarschijnlijk ook een andere beugel. Sandra.

7 Ik sprong de lucht in van geluk. Ik was gisteren thuis en vroeg aan mamma, zou ik ook nog een verzorgpony mogen hebben op de manege. (Een verzorgpony is dat je hem eten mag geven en mag borstelen enz.) Ik weet niet of dat van Hilda mag zei mamma. (Hilda is de eigenaar van de manege.) Ik zei dat ik het toen aan Hilda gevraagd of ik ook een verzorgpony op de manege mag. Hilda zei jawel. Maar dan moet je elke dag komen. Oh zei ik, dat komt mij niet uit, want ik zit ook met mijn school. Ja zei Hilda. Later zei ze je kunt het ook zo doen dat je mij belt en zegt ik kom dan en dan, Dan is het ook goed. Nou moet mamma het nog goed vinden. Ik zei het tegen mamma, en mamma vond het goed. Gisteren belde ik Hilda op en zei, kan ik morgen Anita kammen enz. Ja dat is goed zei Hilda. Ik sprong een gat in de lucht van geluk. Lianne. Jippie Jeee!!!!!!!! Gisteren ging ik naar de orthodontist, Jelle, Raoul en mama gingen natuurlijk ook mee. Ik ging naar binnen en hij zei: Doe je beugel maar in. Ik deed mijn buitenboordbeugel in en ging op de stoel zitten. Het ging allemaal goed. Ik deed mijn beugel weer uit. Hij vroeg of ik weer kleurtjes elastiekjes wilde. Ik zei dat ik wel oranje wilde. Hij zette de elastiekjes er op en keek nog even in mijn mond. Ik vroeg hoe lang ik die beugel nog moest. Hij zei dat het niet meer zo lang duurde. Ik vroeg hoe lang nog. Hij zei acht weken of zo. We maakten gelijk drie nieuwe afspraken; één voor controle, één voor gips happen en één voor mijn beugel er uit halen. Om twee uur waren we weer thuis. Ik was helemaal gelukkig. Sanne Dit word een deel van de zaalversiering van de feestavond. Even verven, lakken en vleugels er aan. De redactie

8 In de leeshoek Op de leesplank van de groep ligt een multomap met insteekhoezen. Daar wordt iedere week de nieuwe krant ingeschoven. Er wordt geregeld in gebladerd en gelezen. Samengevat Met de krant bereiken we op een nuttige manier een hele rij doelen. Hij is actueel en: - informeert familie en schoolgenoten - stimuleert om na te denken, te praten en te schrijven over onderwerpen die voor de leerlingen belangrijk zijn. Stimuleert op een zinvolle manier het schrijven van teksten, het op papier zetten van gedachten, waarbij leerlingen actief hun eigen taal gebruiken en ontwikkelen. - levert goede oefening in het stellen - stimuleert het samenwerken - zorgt voor meer vaardigheid op de computer - leert leerlingen rekening houden met lezers - leert leerlingen letten op vormgeving en levert een zinvol gebruik van illustratietechnieken op - stimuleert goed spellen - wordt veel gelezen en herlezen Wat houd je nu nog tegen?