Integraal geluidsactieplan voor de agglomeratie Antwerpen 2 de ronde

Transcriptie

1 Integraal geluidsactieplan voor de agglomeratie Antwerpen 2 de ronde (RL 2002/49/EG) Goedgekeurd door de Vlaamse Regering op XXX

2 2 / 122

3 Inhoudsopgave SAMENVATTING... 8 INLEIDING CONTEXT EN TRAJECT...13 Inleiding OVERZICHT OPENBARE RAADPLEGINGEN...16 Beschrijving van de agglomeratie DEEL 1 GEÏNTEGREERDE BENADERING...18 Omgevingslawaai en stedelijke leefkwaliteit Geluidsklimaat stad Antwerpen Geluidskaarten Geluidsmetingen Hinderbeleving door de Antwerpenaar Meldingen geluidshinder in Vlaanderen en Antwerpen Schriftelijk Leefomgevingsonderzoek Vlaanderen Stadsmonitor Beleidskader omgevingslawaai en geluidshinder Geluidsbeleidskader: vier pijlers Beleidsvorming omgevingslawaai Stille bronnen Verbeteren en beschermen van het bestaande geluidsklimaat Waarborgen van het geluidsklimaat in nieuwe situaties en stadsontwikkelingsprojecten DEEL 2 ACTIEPLAN OP MAAT...35 PIJLER 1 - Beleidsvorming omgevingslawaai Maatregel P1M1: Opmaak, validatie en ontsluiting strategische geluidsbelastingskaarten agglomeratie Antwerpen Maatregel P1M2: Opvolgen Vlaams beleid rond geluidshinder Maatregel P1M3: Opvolgen Europees beleid rond geluidshinder Vlaamse maatregel P1M4: Jaarlijkse meetcampagne R1 Antwerpen PIJLER 2 - Stille geluidsbronnen Wegverkeer Maatregel P2M1: Antwerpen anders mobiel Maatregel P2M2: Stille logistiek Maatregel P2M3: Stille voertuigen Maatregel P2M4: Snelheid en ritdynamiek optimaliseren Maatregel P2M5: Overkappingen over de ring rond Antwerpen Spoorverkeer Maatregel P2M6: Stil openbaar vervoer en goederenspoorverkeer Vliegverkeer Maatregel P2M7: Stil vliegverkeer Industriële activiteiten / 122

4 Maatregel P2M8: Stille industrie PIJLER 3 Beschermen en verbeteren geluidsklimaat bestaande situaties Generieke aanpak geluidshinder Maatregel P3M1: Stille wegdekken Vlaamse maatregel P3M2: het Vlaamse wegverhardingenbeleid houdt rekening met akoestische eigenschappen Maatregel P3M3: Doordacht straatontwerp om wegverkeerslawaai te beperken Maatregel P3M4: Antwerpenaren informeren over geluidsisolatie bij renovatie woningen Aanpak van geluidsknelpunten Maatregel P3M5: Akoestische sanering van geluidsknelpunten Maatregel P3M6: Geluidsafscherming langs bestaande woongebieden naast grote verkeersinfrastructuren Beschermen van zones met goed geluidsklimaat Maatregel P3M7: Stilteplekken in de stad PIJLER 4 - Waarborgen geluidsklimaat nieuwe situaties Verhinderen/beperken geluidshinder op strategisch schaalniveau Maatregel P4M1: Rekening houden met geluidshinder bij nieuwe stadsontwikkelings- en stadsvernieuwingsprojecten Verhinderen/beperken geluidshinder op stedenbouwkundig schaalniveau Maatregel P4M2: Verhinderen/beperken geluidshinder nieuwe stadsontwikkelingsprojecten Maatregel P4M3: Geluidsafscherming langs nieuwe woonontwikkelingen en gevoelige gebouwen naast grote verkeersinfrastructuren Maatregel P4M4: Milderende maatregelen bij aanleg nieuwe (spoor)weginfrastructuur Bibliografie BIJLAGEN / 122

5 Lijst figuren Figuur 1 - Actualisatie grens agglomeratie Antwerpen in de zin van uitvoering van richtlijn 2002/49/EG Figuur 2 - Blootstelling-effectrelatie voor percentage van de bevolking dat ernstige geluidshinder rapporteert in enquête (IST, 2012) Figuur 3 - Verdeling aantal verloren gezonde levensjaren naar oorzaak (Lefebvre, et al., 2011) Figuur 4 - Cumulatieve geluidbelastingskaart agglomeratie Antwerpen L den (wegverkeer, spoorverkeer, luchthaven en industriële activiteiten) (Vinçotte, 2014) Figuur 5 - Detail centrum Antwerpen blootstellingskaart L den (1 ste ronde geluidsbelastingskaarten) Figuur 6 - Meetlocaties aangeduid op kaart Figuur 7 - Meldingen over geluidshinder per activiteitengroep (LNE, 2011) Figuur 9 - Evolutie in de tijd van aantal meldingen over straatverkeer (LNE, 2011) Figuur 8 - Meldingen over geluidshinder van verkeersactiviteiten (LNE, 2011) Figuur 10 - Evolutie meldingen milieuhinder (Stad Antwerpen, Milieuwacht, 2013) Figuur 11 algemene perceptie geur-, geluids- en lichthinder Vlaams Gewest (LNE, 2013) Figuur 12 - mate van geluidshinder afkomstig van verschillende bronnen (LNE, 2013) Figuur 13 - 's Nachts wakker worden door geluid (Vlaams Gewest) Figuur 14 - Lawaaihinder in 2011 (Agentschap voor Binnenlands Bestuur, Vlaamse Overheid, 2011) Figuur 15 - Mate van overlast (Stad Antwerpen, 2011) Figuur 16 - Relatie tussen intensiteitsafname en geluidsniveau (LNE, 2014) Figuur 17 - Bandenlabel volgens verordening 1222/2009 verplicht op alle nieuwe banden vanaf november Figuur 18 - Relatie tussen geluidsemissie en snelheid van verkeer (US Department of Transportation, 2012) Figuur 19 - Verband tussen rolgeluid, motorgeluid en de snelheid van personenwagens en vrachtwagens57 Figuur 20 voorkant geluidsscherm klaverblad Lummen. De kant langs de snelweg werd afgewerkt met hout om de visuele hinder van op de snelweg te reduceren (bron: LAND) Figuur 21 achterkant geluidsscherm klaverblad Lummen (bron: Belang van Limburg) Figuur 22 - Voorbeeld afschermende werking van een gebouw (GWL, Amsterdam) Figuur 23 - Wegcategorisering op Antwerps grondgebied (hoofd- en primaire wegen in rood) / 122

6 Lijst bijlagen BIJLAGE 1 GEZONDHEIDSEFFECTEN VAN GELUIDSHINDER...84 BIJLAGE 2 BELEID OMGEVINGSLAWAAI OP VERSCHILLENDE NIVEAUS...86 BIJLAGE 3 - GELUIDSHINDER IN STEDELIJK BELEID...89 BIJLAGE 4 STRATEGISCHE GELUIDSBELASTINGSKAARTEN...91 BIJLAGE 5 BLOOTSTELLINGSGEGEVENS...99 BIJLAGE 6 OVERWEGINGSDOCUMENT / 122

7 Begrippenlijst en gebruikte afkortingen AWV CPX DCMR IST GHA Gross tkm L A95,1h L Aeq L den L night LNE MKROS MOW RUP VESOC VITO WHO Vlaams Agentschap Wegen en Verkeer Close-Proximity-metingen Dienst Centraal Milieubeheer Rijnmond Instituut voor Samenleving en Technologie Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen Bruto tonkilometers Het A-gewogen geluidsdrukniveau dat gedurende 95% van het tijdsinterval 1 uur niet wordt overschreden Equivalent, continu A-gewogen geluidsdrukniveau over een bepaalde tijd Dag-avond-nacht-geluidsbelastingsindicator voor hinder tijdens de etmaalperiode Nacht-geluidsbelastingsindicator voor slaapverstoringen Vlaams Departement Leefmilieu, Natuur en Energie MilieuKlachten Registratie- en OpvolgingsSysteem Vlaams Departement Mobiliteit en Openbare werken Ruimtelijk Uitvoeringsplan Vlaams Economisch Sociaal Overlegcomité Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek World Health Organization (Wereldgezondheidsorganisatie) 7 / 122

8 Samenvatting 8 / 122

9 9 / 122

10 Dit geluidsactieplan streeft naar een aanpak op maat van de stad en een geïntegreerde benadering van de problematiek. Omgevingslawaai is een belangrijk en typisch stedelijk probleem. Zowel de Wereldgezondheidsorganisatie als de -Europese Unie wijden er aandacht aan. Maar ook vanuit de Vlaamse overheid zijn er initiatieven rond geluidshinder in de centrumsteden. Factoren zoals de aanwezigheid en ligging van weg- en spoorinfrastructuren en de luchthaven maken de problematiek van omgevingslawaai in Antwerpen en haar districten en wijken heel specifiek. Het is dus belangrijk om het geluidsklimaat in de stad zo goed mogelijk in kaart te brengen, maar ook om de ervaring van omgevingslawaai door bewoners zelf in rekening te brengen. Op basis van al deze factoren en gegevens kan de stad een geïntegreerd beleidskader uitwerken waarbinnen zij zowel bestaande als nieuwe situaties kan aanpakken en waarbinnen zij zowel breed en generiek kan werken, als inzoomen op specifieke knelpunten en sites. In het voorliggend Integraal geluidsactieplan voor de agglomeratie Antwerpen wordt het stedelijk geluidsactieplan zoals goedgekeurd door het college op 3 oktober 2014 aangevuld met bestaande maatregelen op Vlaams niveau door het departement Leefmilieu, Natuur en Energie van de Vlaamse overheid (LNE). Dit integraal geluidsactieplan voor de agglomeratie Antwerpen kadert in het traject van de tweede ronde geluidskaarten en geluidsactieplannen zoals voorgeschreven door de Europese richtlijn Omgevingslawaai. Actieplan geluid: vier pijlers Op basis van de geïntegreerde benadering van omgevingslawaai en het geluidsklimaat in Antwerpen worden de voorgestelde maatregelen en acties opgedeeld in 4 thematische pijlers. Pijler 1 - Beleidsvorming omgevingslawaai De eerste pijler focust op beleidsvorming en kennisopbouw rond omgevingslawaai in een brede context. Dit actieplan stelt in de eerste plaats maatregelen voor die binnen de stedelijke bevoegdheid kunnen worden genomen. Het is echter belangrijk dat de stad op de hoogte blijft van de ontwikkelingen en beleidsvorming op de hogere beleidsniveaus. Daarnaast betreft kennisopbouw ook het correct in beeld brengen van het huidige geluidsklimaat en evoluties in de geluidsproblematiek. Op die manier kunnen knelpunten worden geïdentificeerd en kunnen doorgevoerde maatregelen worden geëvalueerd. De maatregelen onder deze pijler zijn: P1M1: opmaak, validatie en ontsluiting strategische geluidsbelastingskaarten agglomeratie Antwerpen; P1M2: opvolgen Vlaams beleid rond geluidshinder. De stad neemt actief deel aan overleg met de Vlaamse milieuadministratie en onderhoudt een actieve samenwerking met andere Vlaamse steden rond geluidshinder; P1M3: opvolgen Europees beleid rond geluidshinder. De stad neemt deel aan de overlegmomenten van de werkgroep Noise (geluid) van Eurocities en onderhoudt een actieve samenwerking met andere Europese steden rond geluidshinder; P1M4: jaarlijkse meetcampagne R1 Antwerpen. Pijler 2 - Stille bronnen Maatregelen aan de bron zijn het meest effectief als het gaat om het terugdringen van geluidshinder. Bronmaatregelen krijgen daarom de voorkeur boven overdrachtsmaatregelen of maatregelen bij de ontvanger. Maatregelen uit deze categorie liggen echter zelden binnen de stedelijke bevoegdheid. Het aanpakken van geluidsbronnen zoals wegverkeer, spoorverkeer, vliegverkeer en industrie vereist veelal acties op gewestelijk, federaal of zelfs Europees niveau. De stad neemt waar mogelijk maatregelen binnen de eigen bevoegdheden, bijvoorbeeld door het geven van het goede voorbeeld met de eigen stadsvloot, het opvolgen van het beleid op hogere niveaus en het overleggen met hogere overheden. De maatregelen onder deze pijler zijn: P2M1: Antwerpen anders mobiel. Vooral gemotoriseerde voertuigen zoals bussen, auto's, vrachtwagens en scooters veroorzaken geluidshinder. Deze maatregel integreert de aanpak van geluidshinder in het stedelijk mobiliteitsbeleid en zet in op duurzame dienstverplaatsingen; P2M2: stille logistiek. Een slimme organisatie van de stedelijke logistiek kan de geluidshinder door vrachtverkeer in de stad verminderen. De stad informeert marktpartijen en faciliteert waar 10 / 122

11 mogelijk om een duurzame stedelijke distributie op gang te trekken. Daarnaast neemt de stad deel aan het PIEK-project dat de impact van laden en lossen van goederen wil beperken; P2M3: stille voertuigen. De stad volgt het Europees beleid rond de geluidsemissienormen van voertuigen op en houdt rekening met de geluidsprestaties van voertuigen en banden in haar eigen aankoopbeleid; P2M4: snelheid en ritdynamiek optimaliseren. Verkeer veroorzaakt minder lawaai aan lage snelheden en bij een vlotte doorstroming. De zones 30 worden zoveel mogelijk uitgebreid en de stad volgt de uitvoering van de actie onderzoeken en, indien nuttig, uitvoeren van een verlaging van de maximale rijsnelheid op onder meer de Ring Antwerpen, de E34 en de E17, ten einde de verkeeremissies te verminderen uit het actieplan fijn stof en NO 2 (stikstofdioxide) haven en stad Antwerpen op. P2M5: overkappingen over de ring rond Antwerpen. De stad volgt het onderzoek door Vlaanderen naar de overkappingsmogelijkheden van de ring rond Antwerpen en de randvoorwaarden en beperkingen op; P2M6: stil openbaar vervoer en goederenspoorverkeer. De stad overlegt met de federale overheid, de NMBS en De Lijn over nieuwe infrastructuurprojecten die kunnen leiden tot geluidsreducties en geluidsverminderende technische maatregelen voor het openbaar vervoer en goederenspoorverkeer; P2M7: stil vliegverkeer. De stad volgt de overlegmomenten van de luchthaven van Deurne waar jaarlijks de geluidscontouren worden besproken nauwgezet op; P2M8: stille industrie. De stad legt indien nodig bijzondere voorwaarden op in milieuvergunningen voor industriële activiteiten en houdt rekening met mogelijke geluidshinder bij de inplanting van nieuwe woningen of geluidsgevoelige gebouwen in de omgeving van industriële activiteiten. Pijler 3 - Verbeteren en beschermen van het bestaande geluidsklimaat De geluidsbelastingskaarten van de agglomeratie Antwerpen tonen aan dat het bestaande geluidsklimaat in Antwerpen vooral in de kernstad en in de buurt van belangrijke wegen en spoorwegen problematisch is. Hier zijn geluidsknelpunten geïdentificeerd met geluidsniveaus (L den ) hoger dan 70dB. Het is belangrijk dat minstens deze hotspots worden weggewerkt. Tegelijkertijd is het van belang om de gebieden en zones waar de geluidsniveaus wel voldoen, te beschermen om te garanderen dat minstens hetzelfde geluidsklimaat gehanteerd blijft. De maatregelen onder deze pijler zijn: P3M1: stille wegdekken. Er wordt een proefproject opgestart om na te gaan welke toepassing van stille wegdekken om het wegverkeerslawaai in de stad terug te dringen haalbaar en efficiënt is; P3M2: het Vlaamse wegverhardingenbeleid houdt rekening met akoestische eigenschappen; P3M3: doordacht straatontwerp om wegverkeerslawaai te beperken. Bij het ontwerp van het openbaar domein kunnen bepaalde inrichtingsprincipes bijdragen tot een vermindering van de geluidshinder door verkeer; P3M4: Antwerpenaren informeren over geluidsisolatie bij renovatie van woningen; P3M5: akoestische sanering van geluidsknelpunten. Bij de heraanleg van knelpuntstraten waar bewoners worden blootgesteld aan geluidsniveaus van meer dan 70dB worden geluidsreducerende maatregelen genomen; P3M6: geluidsafscherming langs bestaande woongebieden naast grote verkeersinfrastructuren. Er wordt ontwerpend onderzoek uitgevoerd over de mogelijke locaties, vorm en uitzicht van geluidsafscherming. Stad en Vlaams gewest gaan over tot de plaatsing van nieuwe schermen of tot onderhoud en vervanging van bestaande geluidsschermen; P3M7: stilteplekken in de stad. Aan de hand van bepaalde criteria wordt nagegaan welke locaties in de stad als stilteplek kunnen worden beschouwd. Vervolgens worden deze plekken als dusdanig behouden en gefaciliteerd. Pijler 4 - Waarborgen van het geluidsklimaat in nieuwe situaties en stadsontwikkelingsprojecten De stedelijke bevolking blijft groeien. Hierdoor vergroot de druk op de nu al schaarse ruimte. De stad moet dus op zoek naar nieuwe ontwikkelingsgebieden of mogelijkheden om bestaande stadsdelen te verdichten om de groeiende stadsbevolking op te vangen. De laatste vrije ruimtes die in de stad nog beschikbaar zijn, bevinden zich vaak in de buurt van belangrijke weginfrastructuren met hoge 11 / 122

12 geluidsniveaus. Een andere uitdaging schuilt in het behouden of verbeteren van de leefkwaliteit terwijl de beschikbare ruimte intensiever wordt gebruikt. Om de leefkwaliteit in deze nieuwe stadsontwikkelings- of stadsvernieuwingsprojecten te waarborgen, moeten van bij de ontwerpfase maatregelen genomen worden om de geluidshinder te beperken. De maatregelen onder deze pijler zijn: P4M1: rekening houden met geluidshinder bij nieuwe stadsontwikkelings- en stadsvernieuwingsprojecten. De stad integreert geluidshinder in de evaluatie en actualisatie van het Strategisch Ruimtelijk Structuurplan Antwerpen en het ontwerpend onderzoek Labo XX; P4M2: verhinderen/beperken geluidshinder nieuwe stadsontwikkelingsprojecten. Met deze maatregel wordt geluidshinder beschouwd op het stedenbouwkundig schaalniveau, binnen het projectgebied. Bij elk nieuw stadsontwikkelingsproject wordt een geluidsstudie uitgevoerd en wordt gestreefd naar een hoog akoestisch comfort; P4M3: geluidsafscherming langs nieuwe woonontwikkelingen en gevoelige gebouwen naast grote verkeersinfrastructuren. De stad overlegt met de Vlaamse overheid over de plaatsing van geluidsschermen langs nieuwe woongebieden en geluidsgevoelige gebouwen. P4M4: milderende maatregelen bij aanleg nieuwe (spoor)weginfrastructuur door hogere overheden. De stad bepleit gedurende het ontwerpproces van nieuwe (spoor)weginfrastructuur de toepassing van milderende maatregelen. 12 / 122

13 Inleiding Context en traject 13 / 122

14 14 / 122

15 Inleiding Antwerpen wil een stad zijn waarin het goed leven is. Samen met alle Antwerpenaren, bedrijven en bezoekers wil de stad daarom het voortouw nemen in het verder verbeteren van de stedelijke leefomgeving. Leefkwaliteit is hierbij een sleutelelement. Geluidshinder door omgevingslawaai 1 legt een aanzienlijke hypotheek op de leefkwaliteit en is steeds vaker aanleiding tot gezondheids- en andere klachten 2. Er is dan ook heel wat wetgeving rond omgevingslawaai en geluidshinder op Europees, Vlaams en zelfs lokaal niveau 3. Voorliggend geluidsactieplan kadert in de uitvoering van de Europese richtlijn 2002/49/EG van 25 juni 2002 betreffende de evaluatie en de beheersing van omgevingslawaai (Europese richtlijn Omgevingslawaai, gepubliceerd op 18 juli 2002). De Europese richtlijn Omgevingslawaai streeft naar een gemeenschappelijke Europese aanpak bij het voorkomen of verminderen van gezondheidsschadelijke effecten door blootstelling aan omgevingslawaai. In uitvoering van de richtlijn werden in 2010 met ondersteuning van de Vlaamse overheid strategische geluidbelastingkaarten opgemaakt voor de agglomeratie Antwerpen (SGS, 2010) 4. Het gemeentelijk Havenbedrijf maakte in 2013 een geluidsbelastingskaart op voor het havengebied en het district Berendrecht-Zandvliet-Lillo. Deze input werd gebruikt bij de opmaak van de 2 de ronde geluidsbelastingskaarten voor de agglomeratie Antwerpen door LNE in De finale versie van deze kaarten werd op 6 juni 2014 goedgekeurd door de Vlaamse regering. Na de opmaak van de eerste geluidsbelastingskaarten stelde het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie van de Vlaamse overheid een geluidsactieplan op met een overzicht van bestaande maatregelen en een aanzet voor nieuwe of aangepaste maatregelen. De maatregelen en acties van het Vlaams geluidsactieplan vallen voor een groot deel buiten de bevoegdheden van de stad. Er zijn nochtans heel wat acties die op stedelijk niveau kunnen genomen worden en die een direct positief effect hebben op het geluidsklimaat in de stad. In het stedelijk geluidsactieplan Antwerpen werden deze maatregelen en acties binnen de stedelijke bevoegdheden uitgewerkt. Dit actieplan werd op 3 oktober 2014 goedgekeurd door het college van burgemeester en schepenen. In het voorliggend Integraal geluidsactieplan voor de agglomeratie Antwerpen wordt het stedelijk geluidsactieplan aangevuld met bestaande maatregelen op Vlaams niveau door het departement Leefmilieu, Natuur en Energie van de Vlaamse overheid (LNE). Het integraal geluidsactieplan voor de agglomeratie Antwerpen dat aldus tot stand komt, kadert in het traject van de tweede ronde geluidskaarten en geluidsactieplannen zoals voorgeschreven door de Europese richtlijn Omgevingslawaai. Dit actieplan werd op XXXXX door de Vlaamse Regering goedgekeurd op voorstel van de Vlaamse minister van Omgeving, Natuur en Landbouw Joke Schauvliege. Na de derde ronde van de strategische geluidsbelastingskaarten in 2017 zal ook een derde geluidsactieplan moeten worden opgemaakt. Dit is een goede gelegenheid om het actieplan grondig te evalueren en aan te vullen met nieuwe inzichten, nieuwe doelen en nieuwe of geüpdatete maatregelen en acties. 1 Omgevingslawaai wordt gedefinieerd als het lawaai afkomstig van weg-, spoor- en vliegverkeer en belangrijke industriële activiteiten 2 In bijlage 1 worden de negatieve gezondheidseffecten besproken. 3 In bijlage 2 wordt het wetgevend kader op de verschillende beleidsniveaus geschetst / 122

16 Overzicht openbare raadplegingen Bekendmaking van het ontwerpactieplan en overzicht van publieke raadplegingen Het ontwerp van dit actieplan werd op door de Vlaamse minister van Omgeving, Natuur en Landbouw aan de Vlaamse Regering ter kennisneming voorgelegd (VR MED.0233/2). Vervolgens werd een openbaar onderzoek georganiseerd overeenkomstig de wettelijke bepalingen (artikel , 8 van het Besluit van de Vlaamse Regering van 1 juni 1995 houdende de algemene en sectorale bepalingen inzake milieuhygiëne). De aankondiging van het openbaar onderzoek (lopende van tot ) werd op 1 juni 2015 in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd. Het ontwerp geluidsactieplan werd op 8 juni 2015 op de websites van de dienst milieuhinder van het departement Leefmilieu Natuur en Energie en van de stad Antwerpen geplaatst. Daarnaast werd het ontwerp van geluidsactieplan ook ter inzage gelegd in de districthuizen van de agglomeratie Antwerpen en in Den Bell (Francis Wellesplein 1, 2018 Antwerpen). Inspraakreacties konden worden bezorgd: - per mail aan milieuhinder@vlaanderen.be; - per aangetekende brief aan de stad Antwerpen; - tegen ontvangstbewijs aan de loketten van de stad. Daarnaast werd nog een advies gevraagd aan de Milieu- en Natuurraad Vlaanderen (MiNa-Raad) en de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV). Bespreking ontvangen reacties Van de MiNa-Raad en de SERV werd geen advies ontvangen. De MiNa-Raad liet in haar antwoord weten dat ze niet ingaat op deze adviesvraag omdat het moeilijk is om een vergelijking te maken met de vorige plannen en omdat wat nu voorligt vooral acties bevat die te maken hebben met gemeentelijke bevoegdheden. De SERV liet in haar antwoord weten dat er vanuit selectiviteitsoverwegingen geen advies wordt geformuleerd. In totaal zijn 13 inspraakreacties ingediend binnen de looptijd van het openbaar onderzoek: - 1 ingediend door een milieuwerkgroep; - 1 ingediend door een College van Burgemeester en Schepenen; - 11 particuliere inspraakreacties. Een gedetailleerde bespreking van de ontvangen inspraakreacties wordt gegeven in het overwegingsdocument dat in bijlage 6 van voorliggend actieplan is opgenomen. In het overwegingsdocument is daarbij ook aangegeven op welke manier het ontwerp van actieplan werd aangepast op basis van de ontvangen inspraakreacties. Bekendmaking van het definitieve actieplan De definitieve versie van het actieplan werd, rekening houdend met de ontvangen inspraakreacties, op XXXXX door de Vlaamse Regering goedgekeurd. Het actieplan werd daarna bij uittreksel bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van XXXX. Het kan ook worden gedownload op de website 16 / 122

17 Beschrijving van de agglomeratie De afbakening van de agglomeratie Antwerpen (in de zin van de uitvoering van richtlijn 2002/49/EG) werd ten opzichte van de eerste ronde geluidskartering gewijzigd. Tijdens de eerste ronde geluidskartering werd het district Berendrecht-Zandvliet-Lillo niet opgenomen in de geluidskaarten van de agglomeratie Antwerpen, voor de 2 de ronde geluidskartering werd dit district wel in rekening gebracht. Tijdens het openbaar onderzoek naar het Actieplan 1 ste fase voor de Agglomeratie Antwerpen werd door tal van insprekers gevraagd om dit district binnen de afbakening van de agglomeratie op te nemen. In het definitieve Actieplan 1 ste fase, werd hierover voorzien dat de afbakening zou worden heroverwogen bij de uitvoering van de 2 de fase van de richtlijn. De aanpassing van de afbakening van de agglomeratie Antwerpen in het kader van de uitvoering van richtlijn 2002/49/EG werd door de Vlaamse Regering goedgekeurd en aan de Europese Commissie meegedeeld op 15 mei De uitbreiding van de agglomeratie wordt in onderstaande figuur voorgesteld. De grens van de agglomeratie wordt telkens voorgesteld d.m.v. een rode lijn. Figuur 1 - Actualisatie grens agglomeratie Antwerpen in de zin van uitvoering van richtlijn 2002/49/EG De agglomeratie Antwerpen heeft een oppervlakte van 204,38 km² en omvat de volgende districten: - (centrum)antwerpen - Berchem - Borgerhout - Deurne - Ekeren - Hoboken - Merksem - Wilrijk. - Berendrecht-Zandvliet-Lillo In de agglomeratie wonen inwoners (referentiejaar 2012). Deze bevolkingsgegevens werden gebruikt om de blootstellingsgegevens te berekenen (zie bijlage 5). 17 / 122

18 Deel 1 Geïntegreerde benadering 18 / 122

19 19 / 122

20 Antwerpen streeft met zijn geluidsactieplan naar een aanpak op maat van de stad, maar vanuit een geïntegreerde benadering van de problematiek. Omgevingslawaai is een belangrijk en typisch stedelijk probleem. Zowel de Wereldgezondheidsorganisatie als de Europese Commissie wijden er aandacht aan. Maar ook vanuit de Vlaamse overheid zijn er initiatieven rond geluidshinder in de centrumsteden. Factoren zoals de aanwezigheid en ligging van weg- en spoorinfrastructuren en de luchthaven maken de problematiek van omgevingslawaai in onze stad en haar districten en wijken heel specifiek. Het is dus belangrijk om het geluidsklimaat in de stad zo goed mogelijk in kaart te brengen, maar ook om de ervaring van omgevingslawaai door bewoners zelf in rekening te brengen. Op basis van al deze factoren en gegevens kan de stad een geïntegreerd beleidskader uitwerken waarbinnen zij zowel bestaande als nieuwe situaties kan aanpakken en waarbinnen zij zowel breed en generiek kan werken, als inzoomen op specifieke knelpunten en sites. Omgevingslawaai en stedelijke leefkwaliteit In steden is omgevingslawaai één van de belangrijkste milieu-gerelateerde factoren die de kwaliteit van de leefomgeving bepalen. Uit een studie van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) (2011) in zes Europese lidstaten blijkt dat omgevingslawaai na luchtkwaliteit de belangrijkste negatieve impact heeft op de volksgezondheid. Blootstelling aan hoge geluidsniveaus geeft aanleiding tot geluidshinder. Op basis van blootstelling-effectrelaties kan de omvang van de geluidshinder door een bepaalde geluidsbron berekend worden. De blootstelling-effectrelaties voor omgevingslawaai geven het verband weer tussen het geluidsniveau van een bepaalde geluidsbron en het percentage gehinderden of slaapverstoorden (zie Figuur 2). Figuur 2 - Blootstelling-effectrelatie voor percentage van de bevolking dat ernstige geluidshinder rapporteert in enquête (IST, 2012) Uit de blootstelling-effectrelatie blijkt dat omgevingslawaai afkomstig van spoorverkeer het minst snel als hinderlijk wordt ervaren. Bij een geluidsniveau L den van 60 db zal ongeveer 5% van de blootgestelden ernstig gehinderd zijn, terwijl dit bij hetzelfde blootstellingsniveau voor wegverkeer 10% is en voor luchtverkeer bijna 20%. Op lange termijn kan geluidshinder aanleiding geven tot negatieve gezondheidseffecten zoals stress, hoge bloeddruk, cardiovasculaire aandoeningen, cognitieve effecten en slaapstoornissen (IST, 2012). 5 De impact hiervan kan worden uitgedrukt in een verlies aan gezonde levensjaren. Het totale verlies wordt in West-Europa geschat op gezonde levensjaren per jaar (WHO, 2011). Volgens de studie Voorstel van maatregelen om de luchtkwaliteit te verbeteren en de geluidshinder te beheersen in de stad Antwerpen worden ongeveer inwoners ernstig gehinderd door geluidshinder, terwijl ongeveer inwoners kampen met ernstige slaapverstoringen. Dit komt in Antwerpen overeen met een totaal van verloren gezonde levensjaren door geluidshinder (tegenover door luchtkwaliteit). Dit betekent per Antwerpenaar een verlies van 399 gezonde levensdagen door geluidshinder (tegenover 438 dagen voor luchtkwaliteit (Lefebvre, et al., 2011). In onderstaande figuur wordt de verdeling van het aantal verloren gezonde levensjaren door luchtkwaliteit en geluidshinder in Antwerpen weergegeven. 5 In bijlage 1 van dit document worden de negatieve gezondheidseffecten besproken. 20 / 122

21 19% 7% Luchtvervuiling PM10 Luchtvervuiling PM2.5 29% 45% Stress door geluidshinder Rechtstreekse gezondheidseffecten door geluidshinder Figuur 3 - Verdeling aantal verloren gezonde levensjaren naar oorzaak (Lefebvre, et al., 2011) 21 / 122

22 Geluidsklimaat stad Antwerpen Om een plan uit te werken op maat van de stad Antwerpen, moet de problematiek helder in kaart worden gebracht. Daarom werden er geluidskaarten opgemaakt en blootstellingsgegevens berekend. Op vraag van bewoners werden hieraan ook effectieve geluidsmetingen gekoppeld. Geluidskaarten In 2014 werden in het kader van de Europese Richtlijn Omgevingslawaai de tweede ronde strategische geluidsbelastingskaarten opgemaakt voor de agglomeratie Antwerpen (zie bijlage 4). Het grootste verschil tegenover de kaarten van de eerste ronde (2010) is de uitbreiding met het district Berendrecht- Zandvliet-Lillo. In onderstaande figuur wordt de cumulatieve kaart weergegeven met de berekende geluidsniveaus van wegverkeer, spoorverkeer, vliegverkeer en industrie voor de parameter L den. De grote weginfrastructuren vallen meteen op. Het Ring-Singel-complex rond de kernstad veroorzaakt hoge geluidsniveaus en ook de grote invalswegen zijn duidelijk zichtbaar. De impact van industrie op inwoners is beperkt omdat deze zich vooral voordoet in dunbevolkte zones. Figuur 4 - Cumulatieve geluidbelastingskaart agglomeratie Antwerpen L den (wegverkeer, spoorverkeer, luchthaven en industriële activiteiten) (Vinçotte, 2014) 22 / 122

23 Op basis van de geluidsbelastingskaarten werden ook blootstellingsgegevens berekend. De figuren hieronder tonen de blootstellingsverdeling volgens de verschillende brontypes. Hieruit blijkt dat de impact van het wegverkeer aanzienlijk groter is dan die van de andere bronnen. Hinder door spoorverkeer komt op de tweede plaats. Uit de blootstellingsgegevens blijkt ook dat de meeste Antwerpenaren worden teruggevonden in de blootstellingsklassen tussen de 55 en 70 db Lden. De blootstellingscijfers voor de verschillende bronnen voor L den en L night die aan de Europese Commissie werden gerapporteerd zijn opgenomen in bijlage 5. De blootstelling van gevoelige gebouwen die gebruikt worden door kwetsbare doelgroepen (bv omwille van leeftijd, medische toestand ) werd ook berekend. Zo worden 294 van de in totaal 528 onderwijsinstellingen blootgesteld aan L den -waarden boven 55 db. 100 scholen worden blootgesteld aan L den -waarden van meer dan 65 db. 8 scholen bevinden zich in een zone met geluidsniveaus L den van meer dan 75 db (Vinçotte, 2014). In het kader van de studie Voorstel van maatregelen om de luchtkwaliteit te verbeteren en de geluidshinder te beheersen in de stad Antwerpen werd een gevelbelastingskaart opgemaakt. Op deze kaart worden de bewoonde en gevoelige gebouwen ingekleurd in functie van hun akoestische gevelbelasting (Lefebvre, et al., 2011). Figuur 5 - Detail centrum Antwerpen blootstellingskaart 23 / 122 L den (1 ste ronde geluidsbelastingskaarten)

24 Geluidsmetingen Geluidsbelastingskaarten worden opgemaakt met behulp van speciale modelleringssoftware en op basis van een aantal in te voeren gegevens zoals verkeersintensiteiten, geometrie van de omgeving, snelheidsregimes, inventaris van de wegdektypes De bekomen resultaten zijn bijgevolg een inschatting van de te verwachten geluidsniveaus. Uit het openbaar onderzoek dat werd gevoerd naar aanleiding van het Actieplan Geluidshinder voor de Agglomeratie Antwerpen (LNE, 2011) bleek de behoefte te bestaan bij veel Antwerpenaren om de berekende geluidskaarten aangevuld te zien met metingen. Dit was meteen ook een kans om de geluidskaarten te valideren. Het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie (LNE) startte een meetcampagne langs de Antwerpse Ring. Tijdens de zomermaanden van 2011, 2012,2013, 2014 en 2015 werden op 5 vaste locaties langs de Ring geluidmetingen uitgevoerd. Algemeen gezien werden er geen al te grote verschillen vastgesteld. Het verschil tussen de gemodelleerde geluidsniveaus uit de geluidskaarten en de resultaten van de meetcampagnes varieert van 2 db op twee meetlocaties tot 2 à 5 db op de andere locaties. Bovendien bleken de gemeten geluidsniveaus lager te zijn dan de voorspelde geluidsniveaus. De kleine verschillen kunnen worden verklaard door eventuele fouten in de invoergegevens in het geluidsmodel, het referentiejaar van de basisgegevens van het geluidsmodel, een verschillend tijdskader (de metingen liepen slechts over enkele maanden terwijl de geluidskaarten jaargemiddelden voorstellen), vereenvoudigingen in het geluidsmodel en meteorologische omstandigheden (LNE, 2013). Uit de beschikbare meetrapporten (meetcampagnes van 2011 t.e.m. 2014) kunnen nog geen conclusies getrokken worden over eventuele trends in de geluidbelasting op de meetlocaties. Het meetrapport van de monitoring in 2015 zal worden gepubliceerd in de loop van Tabel 1 - Meetlocaties meetcampagne R1 (LNE, 2012) Naam meetpunt MP1 MP2 MP3 MP4 MP5 Adres/locatie Buurthuis Dinamo Ten Eekhovelei 337, Deurne Muziekschool Collegelaan 3, Borgerhout School Columbiastraat 8, Antwerpen Sint-Erasmusziekenhuis Luitenant Lippenslaan 55, Borgerhout Pompstation PIDPA Desguinlei 246, Antwerpen Figuur 6 - Meetlocaties aangeduid op kaart 24 / 122

25 Hinderbeleving door de Antwerpenaar Gemodelleerde geluidskaarten en metingen trachten een zo nauwkeurig mogelijk beeld te geven van de geluidshinder in Antwerpen, maar zeggen niets over de geluidsbeleving door de Antwerpenaren zelf. Om de perceptie van geluid, en meer bepaald geluidshinder, zo nauwkeurig mogelijk in beeld te brengen, kunnen we ons baseren op klachtenregistratie en grootschalige bevolkingsenquêtes. Meldingen geluidshinder in Vlaanderen en Antwerpen Aan het begin van deze eeuw was er weinig tot geen kennis over de beleving van de leefkwaliteit in Vlaanderen. Nochtans is deze kennis nodig om een onderbouwd hinderbeleid op maat uit te werken. Om dit gebrek aan informatie op te lossen werd in 2000 de rapporteringstool Milieuklachten Registratie- en Opvolgingssysteem (MKROS) opgericht. MKROS is een databank waar lokale overheden, provinciale besturen, lokale politiediensten, milieu- en gezondheidsinspectiediensten en gewestelijke diensten in heel Vlaanderen alle klachten in verband met milieuhinder kunnen registreren. Jaarlijks worden ongeveer meldingen van milieuhinder geregistreerd met MKROS. De klachten gaan over luchtkwaliteit, geluidshinder, lichthinder, bodemvervuiling, fauna en flora en varia. Hieronder worden de meldingen over geluidshinder tijdens de periode besproken. De belangrijkste bronnen van geluidshinder waarvan in Vlaanderen melding wordt gemaakt in MKROS, zijn buren (muziek, nachtlawaai, doe-het-zelf activiteiten, huisdieren ), recreatie en toerisme (horeca, muziekfestivals, kermissen ) en KMO en industrie (bedrijfsactiviteiten, laden en lossen van vrachtwagens en bouw- en sloopwerken). Verkeer en vervoer staat op de vierde plaats. In dit actieplan wordt enkel geluidshinder door omgevingslawaai beschouwd. Deze worden in MKROS vertegenwoordigd door de groepen KMO en industrie en Verkeer en vervoer. Binnen de groep KMO en industrie veroorzaken bedrijfs- en fabrieksactiviteiten in Vlaanderen bijna 50% van de klachten over geluidshinder. In de categorie Verkeer en vervoer gaat ongeveer de helft van de meldingen in Vlaanderen over straatverkeer. Luchtverkeer staat op de tweede plaats met meer dan een kwart van de meldingen. Bovendien lijkt het aandeel van de meldingen over geluidshinder door straatverkeer over de jaren lichtjes te stijgen (LNE, 2011). In Antwerpen worden de klachten over milieuhinder behandeld door de dienst Milieutoezicht. Uit het jaarlijks rapport van de geregistreerde meldingen blijkt dat geluidshinder de tweede grootste bron van milieuhinder is in de stad Antwerpen, na hinder door luchtkwaliteit (stof en geuroverlast) (Stad Antwerpen, Milieuwacht, 2013). Figuur 7 - Meldingen over geluidshinder per activiteitengroep (LNE, 2011). 25 / 122

26 Figuur 8 - Meldingen over geluidshinder van verkeersactiviteiten (LNE, 2011) Figuur 9 - Evolutie in de tijd van aantal meldingen over straatverkeer (LNE, 2011) De stad Antwerpen maakt gebruik van MKROS om klachten in verband met milieuhinder te registreren. Hierdoor worden de meldingen over geluidshinder in dezelfde categorieën onderverdeeld. In tegenstelling tot de situatie over geheel Vlaanderen, is KMO en industrie de voornaamste bron van geluidshinder in Antwerpen. Op de tweede plaats staat de groep Recreatie en toerisme, gevolg door Buren en Verkeer en vervoer. In tegenstelling tot de andere categorieën, vertegenwoordigt Verkeer en vervoer slechts een klein deel van het totaal aantal klachten over geluidshinder. Hieruit zou men kunnen concluderen dat lawaai veroorzaakt door verkeer voor minder hinder zorgt dan andere vormen van geluidsoverlast. De realiteit is echter complexer. Meldingen van geluidshinder gebeuren vooral in acute situaties waarbij er onmiddellijk of op zeer korte termijn actie kan worden ondernomen. Een typerend voorbeeld is nachtlawaai. Buren worden wakker en bellen de politie die snel ter plaatse kan zijn en het storende lawaai stopt. Geluidshinder door verkeer heeft geen typisch acuut karakter. Gehinderden zullen minder snel een melding maken, omdat ze niet verwachten dat er snel een oplossing kan afgedwongen worden. Figuur 10 - Evolutie meldingen milieuhinder (Stad Antwerpen, Milieuwacht, 2013) 26 / 122

27 Schriftelijk Leefomgevingsonderzoek Vlaanderen Naast de registratie van klachten, worden er ook hinderenquêtes uitgevoerd. Een representatief deel van de Vlaamse bevolking wordt op regelmatige basis bevraagd over de leefbaarheid en de leefkwaliteit van hun omgeving. In 2001 werd een eerste Schriftelijk Leefomgevingsonderzoek (SLO-0) uitgevoerd. Deze bevraging wordt beschouwd als de nulmeting waartegen de andere resultaten worden uitgezet. In 2004, 2008 en 2013 werden respectievelijk SLO-1, SLO-2 en SLO-3 uitgevoerd. De drie types van hinder waarnaar de bevolkingsonderzoeken peilen zijn geurhinder, lichthinder en geluidshinder. Uit onderstaande grafiek wordt duidelijk dat geluid de grootste bron van hinder is. 24% van de ondervraagden voelde zich minstens tamelijk tot extreem gehinderd door geluid, 9% voelde zich zelfs ernstig gehinderd door geluid in zijn omgeving. Uit het onderzoek blijkt ook dat wegverkeer de grootste bron van geluidshinder is, naast industrie, recreatie, landbouw en buren. Een kwart van de ondervraagden wordt regelmatig wakker door geluid afkomstig van straatlawaai. Figuur 11 algemene perceptie geur-, geluids- en lichthinder Vlaams Gewest (LNE, 2013) Figuur 12 - mate van geluidshinder afkomstig van verschillende bronnen (LNE, 2013) 27 / 122

28 Figuur 13 - 's Nachts wakker worden door geluid (Vlaams Gewest) Stadsmonitor De Stadsmonitor peilt naar ontwikkelingen in de leefbaarheid en duurzaamheid van de dertien Vlaamse centrumsteden. Aan de hand van een 200-tal indicatoren wordt nagegaan of de steden in een meer leefbare en duurzame richting evolueren. In 2011 werd de vierde editie van de Stadsmonitor voorgesteld. Het thema Veiligheidszorg Buurtproblemen peilt onder meer naar het aandeel bewoners dat de afgelopen maand last ondervond van lawaaihinder in de buurt. Er werden drie bronnen van lawaaihinder onderscheiden: verkeer, burenlawaai en horeca/recreatie. In alle steden ondervond gemiddeld 30% van de respondenten last van geluidshinder. In de stad Antwerpen lag dit percentage hoger (37%). In alle steden vormt verkeer de grootste bron van geluidshinder. Figuur 14 - Lawaaihinder in 2011 (Agentschap voor Binnenlands Bestuur, Vlaamse Overheid, 2011) 28 / 122

29 Voor Antwerpen werden de resultaten van de Stadsmonitor 2011 meer in detail uitgewerkt door de Studiedienst Stadsobservatie van de stad Antwerpen. Er werd onderzocht in welke mate de Antwerpenaar last ondervindt van verschillende hinderbronnen. Uit onderstaande grafiek kan afgeleid worden dat een kleine 40% van de respondenten vaak tot altijd last ondervindt van verkeerslawaai. Dit is een hoog percentage in vergelijking met andere vormen van overlast. Zo ligt bijvoorbeeld het aandeel gehinderden door burenlawaai veel lager. Figuur 15 - Mate van overlast (Stad Antwerpen, 2011) 29 / 122

30 Beleidskader omgevingslawaai en geluidshinder Er is heel wat beleid rond omgevingslawaai en geluidshinder op Europees, Vlaams en lokaal niveau. Het gewestelijk beleidsniveau is wat omgevingslawaai betreft het belangrijkste en wordt daarom in dit hoofdstuk kort besproken. In bijlage 2 wordt een overzicht gegeven van de bestaande regelgeving op Europees en federaal niveau. Daarnaast worden ook het beleid in Nederland en de aanbevelingen van het WHO toegelicht. Vlaanderen VLAREM In het Vlaams Gewest vormt het VLAREM (Vlaams Reglement betreffende de Milieuvergunning) de belangrijkste wetgeving voor geluidshinder. Het VLAREM bevat een aantal bepalingen met betrekking tot geluidshinder door ingedeelde inrichtingen. De activiteiten die worden beschouwd als ingedeelde inrichting worden opgesomd in VLAREM-I en moeten aan een aantal milieuvoorwaarden voldoen die worden beschreven in VLAREM-II. Verder bestaan er milieukwaliteitsnormen en richtwaarden die het maximale geluidsniveau ter hoogte van de ontvanger bepalen. De milieukwaliteitsnormen voor geluid in open lucht, aangegeven als L A95,1h worden weergegeven in onderstaande tabel. Indien het geluid afkomstig is van een ingedeelde inrichting worden deze waarden beschouwd als richtwaarden waaraan het specifieke geluid van een inrichting wordt getoetst. Tabel 2 - Milieukwaliteitsnormen voor geluid in open lucht (VLAREM II, bijlage 2.2.1) Gebied Milieukwaliteitsnormen geluid L A95,1h in open lucht (db(a)) Landelijke gebieden en gebieden voor verblijfsrecreatie 2 Gebieden op minder dan 500m gelegen van industriegebieden (niet vermeld in 3) of van gebieden voor gemeenschapsvoorzieningen en openbare nutsvoorzieningen. 3 Gebieden op minder dan 500m gelegen van gebieden voor ambachtelijke bedrijven en kleine en middelgrote ondernemingen, van dienstverleningsgebieden of ontginningsgebieden. 4 Woongebieden Industriegebieden, dienstverleningsgebieden, gebieden voor gemeenschapsvoorzieningen en openbare nutsvoorzieningen en ontginningsgebieden 5bis Agrarische gebieden Recreatiegebieden (uitgezonderd verblijfsrecreatie) Alle andere gebieden (uitgezonderd: bufferzones, militaire domeinen en gebieden met milieukwaliteitsnormen in bijzondere besluiten) 8 Bufferzones Gebieden op minder dan 500m gelegen van voor grindwinning bestemde ontginningsgebieden tijdens de ontginning Omgevingslawaai De Europese richtlijn Omgevingslawaai 2002/49/EG werd in 2005 omgezet in Vlaamse wetgeving. Hierbij werden de bepalingen van de richtlijn ingeschreven in VLAREM (VLAREM II, hoofdstuk 2.2) (LNE, 2009). In 2008 werden in overleg tussen LNE, MOW, AWV en NMBS op basis van de conclusies van een aantal Europese werkgroepen principiële referentiewaarden vastgesteld voor verkeerslawaai. Dit principiële referentiekader bleek niet geschikt voor concrete toepassingen en werd gedifferentieerd naargelang de functionaliteit/aard van de (spoor)wegen die het omgevingslawaai veroorzaken. Bij 6 Volgens de Europese Richtlijn 2002/49/EG duurt de avond tot in plaats van tot De nacht duurt dan van tot / 122

31 hoofd- en primaire wegen wordt volgens het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen voorrang gegeven aan bereikbaarheid boven verkeersleefbaarheid in de omgeving van de weg. In de buurt van deze categorie wegen wordt de functie wonen zoveel mogelijk afgebouwd of vermeden. Het feit dat langs dergelijke wegen prioriteit wordt gegeven aan bereikbaarheid boven leefbaarheid, rechtvaardigt het voorstel van een versoepeling van 5dB tegenover de voorgestelde principiële referentiewaarden. Er dient wel te worden opgemerkt dat volgens de discussienota en het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen nieuwe woonontwikkelingen in de omgeving van hoofd- en primaire wegen zoveel mogelijk vermeden moeten worden. Er wordt dan ook voorgesteld om de principiële referentiewaarden voor nieuwe woonontwikkelingen niet te versoepelen met 5dB. Op secundaire wegen is de verkeersleefbaarheid prioritair, maar ook de bereikbaarheid blijft belangrijk. Op lokale wegen krijgt de verkeersleefbaarheid de voorrang boven de bereikbaarheid. In onderstaande tabel worden de gedifferentieerde referentiewaarden voor geluid afkomstig van wegverkeer opgesomd. Tabel 3 - Gedifferentieerde referentiewaarden voor wegverkeer (LNE, 2010) Wegcategorie Situatie L den (db(a)) L night (db(a)) Hoofd- en primaire wegen Nieuwe woonontwikkeling Nieuwe wegen Bestaande wegen Secundaire wegen Nieuwe woonontwikkeling Nieuwe wegen Bestaande wegen > 55* > 45* Lokale wegen Nieuwe woonontwikkeling Nieuwe wegen Bestaande wegen > 55* > 45* * geen verdere uitbreiding van de woonontwikkeling gewenst Opmerkingen bij secundaire wegen en lokale wegen: Voor de beoordeling van het geluidsniveau bij woningen die: -ofwel over minstens één gevel beschikken waarop de geluidsbelasting meer dan 20 db lager is dan de referentiewaarde. -ofwel over tenminste één gevel beschikken die niet wordt blootgesteld aan een geluidsbelasting boven de referentiewaarden en voorzien zijn van voldoende isolatie op alle gevels die wel worden blootgesteld aan een geluidsbelasting hoger dan de referentiewaarden. Dient de toetsing te gebeuren ten aanzien van de met 5dB verhoogde referentiewaarden. Voor spoorverkeer wordt een correctiefactor toegekend wegens het minder hinderlijke karakter van spoorverkeerslawaai (LNE, 2010). Tabel 4 - Gedifferentieerde referentiewaarden voor spoorverkeer (LNE, 2010) Wegcategorie Situatie L den (db(a)) L night (db(a)) Spoorverkeer Nieuwe woonontwikkeling Nieuwe spoorwegen Bestaande spoorwegen Deze referentiewaarden zijn niet bindend, maar werden wel opgenomen in het MER-richtlijnenboek Geluid en trillingen. In afwachting van officiële geluidsnormen worden deze waarden gebruikt als officieus toetsingskader in lopende MER-procedures. Door het ontbreken van een bindend referentiekader beschikt Vlaanderen slechts over een beperkt instrumentarium om de geluidshinder door weg-, spoor- en vliegverkeer en industriële activiteiten significant te verminderen. Milieubeleidsplan Vlaanderen Op beleidsmatig niveau werden volgende plandoelstellingen rond geluidshinder opgenomen in het Milieubeleidsplan (MINA 4): aantal ernstig gehinderden door verkeerslawaai moet dalen; de akoestische kwaliteit in stedelijke gebieden moet verbeteren. 31 / 122

32 Deze plandoelstellingen worden opgevolgd aan de hand van volgende indicatoren: aantal Vlamingen dat ernstig gehinderd wordt door verkeerslawaai. Deze indicator moet in 2020 een daling van 15% vertonen tegenover 2010; aantal personen dat ernstig gehinderd is door omgevingslawaai in de agglomeraties Antwerpen, Gent en Brugge. Dit aantal moet dalen tegenover het aantal ernstig gehinderden berekend voor de geluidsbelastingskaarten van de agglomeraties (Vlaamse Regering, 2011). De eerste indicator werd ook opgenomen in de Pact2020-doelstellingen van het Vlaanderen-in-Actieprogramma van de Vlaamse regering (VESOC, 2009). Verduidelijking van de geluidswaarden die worden gehanteerd in voorliggend geluidsactieplan In de strategische geluidsbelastingskaarten voor de agglomeratie Antwerpen worden voor Lden de volgende geluidsbelastingsklassen gehanteerd: 55-59, 60-64, 65-69, 70-74, > 75 db. Voor de Lnight-geluidsbelastingskaarten zijn dit de volgende geluidsbelastingsklassen: 50-54, 55-59, 60-64, 65-69, > 70 db. Op basis van deze geluidsbelastingsklassen worden geluidscontouren aangegeven op de geluidsbelastingskaarten. Beide geluidsbelastingskaarten zijn opgenomen in bijlage 4 van dit document. Dit is louter een ruimtelijke weergave van de berekende geluidsniveaus en is dus niet te verwarren met grenswaarden of referentiewaarden. Art. 8 lid 1 van de Europese Richtlijn Omgevingslawaai (2002/49/EG) bepaald het volgende betreffende de opmaak van geluidsactieplannen: De bevoegde autoriteiten bepalen zelf welke maatregelen deze plannen bevatten, maar die maatregelen moeten in het bijzonder gericht zijn op prioritaire problemen die kunnen worden bepaald op grond van overschrijding van een relevante grenswaarde of andere door de lidstaten gekozen criteria, en zij moeten in de eerste plaats van toepassing zijn op de belangrijkste zones zoals die zijn vastgesteld door middel van de strategische geluidsbelastingkaarten. Op basis van de strategische geluidsbelastingskaarten van de agglomeratie Antwerpen werden geluidsknelpunten door de stad Antwerpen geïdentificeerd rekening houdend met Ldengeluidsniveaus hoger dan 70 db. Hierbij werd rekening gehouden met alle gemeentewegen waarlangs woningen worden blootgesteld aan een Lden-geluidsniveau van 70 db of meer. Dit geluidsniveau wordt in het kader van voorliggend geluidsactieplan gehanteerd als plandrempel, waarbij het nemen van maatregelen aangewezen is. In voorliggend geluidsactieplan is een knelpuntenlijst opgenomen die werd opgemaakt op basis van deze plandrempel. De maatregelen die worden voorzien om deze geluidsknelpunten aan te pakken (in de mate dat dit praktisch en financieel haalbaar is) worden onder maatregel P3M5 toegelicht. 32 / 122

33 Geluidsbeleidskader: vier pijlers Op basis van de geïntegreerde benadering van omgevingslawaai en het geluidsklimaat in Antwerpen werkte de stad een geluidsbeleidskader uit op basis van vier pijlers: kennis opbouwen over omgevingslawaai, streven naar stille bronnen, het verbeteren of beschermen van het geluidsklimaat in bestaande situaties en het waarborgen van een goed geluidsklimaat in nieuwe situaties. Binnen deze vier pijlers stelt de stad een maatregelenpakket samen. Zo verzekert zij een samenhangend beleid waarbinnen acties op maat kunnen worden geformuleerd. Pijler 1 Pijler 2 Pijler 3 Pijler 4 Beleidsvorming omgevingslawaai Stille bronnen Beschermen en verbeteren geluidsklimaat bestaande situaties Waarborgen geluidsklimaat nieuwe situaties Beleidsvorming omgevingslawaai De eerste pijler focust op beleidsvorming rond omgevingslawaai in een brede context. Dit actieplan stelt in de eerste plaats maatregelen voor die binnen de stedelijke bevoegdheid kunnen worden genomen. Het is echter belangrijk dat de stad op de hoogte blijft van de ontwikkelingen en beleidsvorming op de hogere beleidsniveaus. Daarnaast betreft kennisopbouw ook het correct in beeld brengen van het huidige geluidsklimaat en evoluties in de geluidsproblematiek. Op die manier kunnen knelpunten worden geïdentificeerd en kunnen doorgevoerde maatregelen worden geëvalueerd. Stille bronnen Maatregelen aan de bron zijn het meest effectief als het gaat om het terugdringen van geluidshinder. Bronmaatregelen krijgen daarom de voorkeur boven overdrachtsmaatregelen of maatregelen bij de ontvanger. Maatregelen uit deze categorie liggen echter zelden binnen de stedelijke bevoegdheid. Het aanpakken van geluidsbronnen zoals wegverkeer, spoorverkeer, vliegverkeer en industrie vereist veelal acties op gewestelijk, federaal of zelfs Europees niveau. Maar de stad neemt waar mogelijk maatregelen binnen de eigen bevoegdheden, bijvoorbeeld door het geven van het goede voorbeeld met de eigen stadsvloot, het opvolgen van het beleid op hogere niveaus en het overleggen met hogere overheden. Verbeteren en beschermen van het bestaande geluidsklimaat De geluidsbelastingskaarten van de agglomeratie Antwerpen tonen aan dat het bestaande geluidsklimaat in Antwerpen vooral in de kernstad en in de buurt van belangrijke (spoor)wegen problematisch is. Hier zijn een aantal geluidsknelpunten geïdentificeerd met geluidsniveaus (L den ) hoger dan 70dB. Het is belangrijk dat minstens deze hotspots worden weggewerkt. Tegelijkertijd is het ook van belang om de gebieden en zones waar de geluidsniveaus wel voldoen, te beschermen om te garanderen dat minstens hetzelfde geluidsklimaat gehanteerd blijft. Waarborgen van het geluidsklimaat in nieuwe situaties en stadsontwikkelingsprojecten De stedelijke bevolking blijft groeien. Hierdoor vergroot de druk op de nu al schaarse ruimte. De stad moet dus op zoek naar nieuwe ontwikkelingsgebieden om de groeiende stadsbevolking op te vangen. De laatste vrije ruimtes die in de stad nog beschikbaar zijn, bevinden zich vaak in de buurt van belangrijke weginfrastructuren met hoge geluidsniveaus. Om de leefkwaliteit in deze nieuwe woonontwikkelingen te waarborgen, moeten van bij de ontwerpfase maatregelen genomen worden om het woongebied af te schermen van de geluidsbronnen. 33 / 122