Een boekje open over het nieuwe omgevingsrecht

Transcriptie

1 SEGMENT Een boekje open over het nieuwe omgevingsrecht Leertraject Omgevingsadviseur ACTUEEL PERSOONLIJK TOEPASBAAR

2 Voorwoord Het omgevingsrecht gaat ingrijpend op de schop. Er komt één samenhangende wet voor de fysieke leefomgeving. We gaan straks uit van vertrouwen, zorgplicht, integraal werken en eenvoudig, sneller en beter. We hebben het over uitnodigingsplanologie en een geregisseerde eigen verantwoordelijkheid. Nieuwe begrippen en daarom een nieuw leertraject. Nu het nieuwe omgevingsrecht uitgaat van integrale aanpak heeft Segment een integraal leerplan ontwikkeld voor het nieuwe omgevingsrecht, het Leertraject Omgevingsadviseur. Het Leertraject Omgevingsadviseur bestaat uit drie studielijnen die voorzien in een afgeronde leergang. Omdat de gewenste vernieuwing ook om een ander gedrag vraagt op ambtelijk en bestuurlijk niveau, voorziet het lesprogramma ook in (voorlopig) drie workshops gericht op verandering. De drie studielijnen zien er als volgt uit: I. De inhoud van de wet: een gedegen totaal lesprogramma, dat vanuit een algemene oriëntatie op het omgevingsrecht zich richt op de zes kerninstrumenten. Belangrijk is dat nu al geanticipeerd kan worden op de nieuwe wet, daarom in deze studielijn ook al de cursus het bestemmingsplan PLUS; Deze eerste studielijn De inhoud van de wet bestaat uit de onderstaande cursussen: De Omgevingswet algemeen Het bestemmingsplan PLUS De omgevingsvisie Programma Decentrale regels Algemene rijksregels (centrale regels) Omgevingsvergunning Projectbesluit. II. De implementatie van de nieuwe wet: specifieke workshops gericht op gedragsverandering van de medewerker en beslisser in het nieuwe omgevingsrecht. Vragen als welke instrumenten hebben we nu en wat kunnen we hiermee, komen uitgebreid aan bod. Deze tweede studielijn De implementatie van de nieuwe wet bestaat uit de onderstaande workshops: Workshop Vertrouwen veronderstellende RUD Workshop Vertrouwen veronderstellende overheid (gemeente/provincie) Workshop Vertrouwen veronderstellend bestuur (gemeente/provincie). III. Praktische toepassing omgevingsrecht: hier worden de wettelijke mogelijkheden gekoppeld aan de verschillende fysieke omgevingselementen. Het gaat om vragen als: Hoe leggen we de kwaliteit van de fysieke leefomgeving inhoudelijk vast? Welke omgevingswaarden en programma s worden gehanteerd? Welk hoger beleid geldt, hoe werkt dit door en hoe zitten toezicht en handhaving in elkaar? Deze derde studielijn Praktische toepassing omgevingsrecht bestaat uit de onderstaande cursussen: Omgevingswaarden Instructieregels, instructies en interventies Handhaving en toezicht. Het Leertraject Omgevingsadviseur kan in zijn geheel worden gevolgd, maar is zó opgebouwd, dat alle cursussen ook als zelfstandige, losse cursussen kunnen worden gevolgd. Het wetgevingsproces ligt op schema. Dit houdt in dat de wet en bijbehorende AMvB s in 2018 operationeel zijn. Dit lijkt ver weg, maar gedragsverandering vraagt tijd. Bovendien kunnen de voordelen van de nieuwe wet nu al worden benut door inzet van het bestemmingsplan PLUS. In sectorale regelgeving vastgelopen projecten kunnen met deze voorloper van het omgevingsplan wel worden gerealiseerd. Daarom nu al aan de slag met de eerste studielijn de inhoud van de wet en het bestemmingsplan PLUS. De nieuwe Omgevingswet gaat uit van vertrouwen. Segment is uw vertrouwde opleider, met een opleiding van Segment kunt er op vertrouwen, dat u en uw organisatie klaar zijn voor het nieuwe omgevingsrecht. Nico van Dijk directeur Segment 2 een boekje open over het nieuwe omgevingsrecht

3 Inhoud I. De inhoud van de wet 1. Cursus: De Omgevingswet algemeen 4 2. Cursus: Het bestemmingsplan PLUS 5 3. Cursus: De omgevingsvisie 6 4. Cursus: Programma (Omgevingswet) 7 5. Cursus: Decentrale regels 8 6. Cursus: Algemene rijksregels (centrale regels) 9 7. Cursus: Omgevingsvergunning Cursus: Projectbesluit 11 II. De implementatie van de nieuwe wet Workshop 1: Vertrouwen veronderstellende RUD 12 Workshop 2: Vertrouwen veronderstellende overheid (gemeente/provincie) 13 Workshop 3: Vertrouwen veronderstellend bestuur 14 III. Praktische toepassing omgevingsrecht 1. Cursus: Omgevingswaarden Cursus: Instructieregels, instructies en interventies Cursus: Handhaving en toezicht 17 leertraject omgevingsadviseur 3

4 I. De inhoud van de wet 1. Cursus De Omgevingswet algemeen Op 16 juni 2014 zijn de aangepaste Omgevingswet en het advies van de Raad van State van 13 januari 2014 aan de Tweede Kamer aangeboden. Het wetgevingsprogramma voor de Omgevingswet ligt op schema. Ook aan de uitvoeringsregels wordt hard gewerkt. De regeling zal, als alles volgens planning verloopt, in zijn geheel in 2018 in werking treden. De cursus Omgevingswet algemeen is gebaseerd op de aangepaste tekst en het advies van de Raad van State. en Regionale Uitvoeringsdiensten (RUD). Leidinggevenden, medewerkers beleid (onder meer stedenbouwkundig, cultuurhistorisch, inrichting openbare ruimte), juridisch (beleids-)medewerkers, casemanagers, vergunningverleners (RO, Bouwen, Milieu), toezichthouders en handhavers (Algemeen, RO, Bouwen, Milieu). Medewerkers van woningbouwcorporaties en vergelijkbare organisaties. Na de cursus kennen de deelnemers de uitgangspunten en de doelstellingen van het nieuwe omgevingsrecht. Zij hebben kennis gemaakt met het wettelijk instrumentarium en weten in grote lijnen welke mogelijkheden dit instrumentarium in de praktijk biedt. Zij beseffen, dat om het maximale rendement van de Omgevingswet te realiseren een gedragsverandering is vereist in de eigen organisatie en in de eigen werkwijze. Gestart wordt met een korte beschouwing van de huidige situatie. Van hieruit worden de belangrijkste wijzigingen besproken aan de hand van de doelstellingen en uitgangspunten van de nieuwe wet. Het nieuwe instrumentarium komt aan bod waarbij die instrumenten die rechtstreeks van belang zijn voor de doelgroep, bijvoorbeeld het gemeentelijk omgevingsplan, uitgebreider worden besproken. Op hoofdlijnen wordt vervolgens op de rechtsbescherming ingegaan. Tot slot wordt stil gestaan bij de gedragsverandering die bijvoorbeeld de gewenste uitnodigingsplanologie met zich brengt. De cursus Omgevingswet algemeen vormt een zelfstandig onderdeel van het Leertraject Omgevingsadviseur en kan ook als zelfstandig onderdeel worden gevolgd. Aan de orde komen Doel van de Omgevingswet Beoogd resultaat nieuwe regeling Bundeling en stroomlijning Nieuw instrumentarium op hoofdlijnen Rechtsbescherming Vertrouwen en gedrag. 4 een boekje open over het nieuwe omgevingsrecht

5 2. Cursus Het bestemmingsplan PLUS I. De inhoud van de wet Op diverse plaatsen in het land wordt op basis van de Crisis- en Herstelwet geëxperimenteerd met het nieuwe bestemmingsplan PLUS. Door bijvoorbeeld compensatie kunnen projecten die onder de vigeur van de Wet ruimtelijke ordening geen doorgang kunnen vinden in het kader van het bestemmingsplan PLUS wel worden gerealiseerd. Alle regels die betrekking hebben op de fysieke leefomgeving worden opgenomen in dit bestemmingsplan en leiden tot één samenhangend ruimtelijk beeld. Op basis van het bestemmingsplan PLUS worden ruimtelijke ontwikkelingen gerealiseerd waaraan sectorale wetgeving in de weg staat. en Regionale Uitvoeringsdiensten (RUD). Leidinggevenden, medewerkers beleid (onder meer stedenbouwkundig, cultuurhistorisch, inrichting openbare ruimte), juridisch (beleids-)medewerkers, casemanagers, vergunningverleners (RO, Bouwen, Milieu), toezichthouders en handhavers (Algemeen, RO, Bouwen, Milieu). Na de cursus kennen de deelnemers de uitgangspunten en de doelstellingen van het nieuwe omgevingsrecht en kunnen in samenwerking met andere disciplines een bestemmingsplan PLUS opstellen. Zij hebben kennis gemaakt met het wettelijk instrumentarium en weten in grote lijnen welke mogelijkheden dit instrumentarium in de praktijk biedt. Uitgaande van een zekere bekendheid van de deelnemers met het nieuwe omgevingsrecht worden, gebaseerd op de Crisis- en Herstelwet, de mogelijkheden in het kader van het bestemmingsplan PLUS bepaald. Deelnemers die onvoldoende bekend zijn met het begrippenkader van het nieuwe omgevingsrecht, doen er verstandig aan eerst de andere leerproducten van deze studielijn (I. Inhoud van de wet) te volgen. Diverse lopende experimenten met bestemmingsplan PLUS worden besproken en worden gelegd naast het nieuwe omgevingsrecht. Uitgebreid wordt stilgestaan bij de behaalde winstpunten. De cursus Bestemmingsplan PLUS vormt een zelfstandig onderdeel van het Leertraject Omgevingsadviseur en kan ook als zelfstandig onderdeel worden gevolgd. Aan de orde komen Wettelijke grondslag bestemmingsplan PLUS De mogelijkheden van het bestemmingplan PLUS Beoordeling landelijke initiatieven Winstpunten voor projecten e.d. Rechtsbescherming Vertrouwen en gedrag. leertraject omgevingsadviseur 5

6 I. De inhoud van de wet 3. Cursus De omgevingsvisie De Omgevingswet dekt met één set van zes uniforme kerninstrumenten het terrein van de fysieke leefomgeving. De kerninstrumenten zijn de Omgevingsvisie, het Plan of Programma, de Decentrale regels, de Algemene rijksregels, de Omgevingsvergunning en het Projectbesluit. In deze cursus wordt ingegaan op de omgevingsvisie. De omgevingsvisie voorziet in de samenhang op strategisch niveau: het is een integrale, lange termijn visie van een bestuursorgaan op de noodzakelijke en de gewenste ontwikkelingen binnen zijn grondgebied. De visies op water, ruimtelijke ordening, milieu, natuur en gebruik van natuurlijke hulpbronnen worden niet alleen samengevoegd, maar ook met elkaar verbonden. De omgevingsvisie beoogt alle omgevingsvraagstukken in beeld te brengen. Voor Rijk en provincie is de omgevingsvisie verplicht, voor gemeente vrijwillig. en Regionale Uitvoeringsdiensten (RUD). Leidinggevenden, medewerkers beleid (onder meer stedenbouwkundig, cultuurhistorisch, inrichting openbare ruimte), juridisch (beleids-)medewerkers, casemanagers, vergunningverleners (RO, Bouwen, Milieu). Na de cursus kennen de deelnemers het wettelijk kader van de omgevingsvisie zoals gesteld in de Omgevingswet. Toepassing en het bereik van de omgevingsvisie zijn voor de deelnemers helder. De deelnemers zijn goed geïnformeerd over de doorwerking van de visies van provincie en Rijk. Gestart wordt met een korte beschouwing van de huidige situatie; is het idee van een strategisch samenhangende visie voor de gemeente nieuw? De belangrijkste wijzigingen worden besproken. Globaal wordt ingegaan op de ontwikkeling van een omgevingsvisie aan de hand van belangrijke uitgangspunten van de nieuwe wet, bijvoorbeeld uitnodigingsplanologie en vertrouwen. De cursus Omgevingsvisie vormt een zelfstandig onderdeel van het Leertraject Omgevingsadviseur en kan ook als zelfstandig onderdeel worden gevolgd. Aan de orde komen Doel van de omgevingsvisie Toepassing en reikwijdte Globale inhoud gerelateerd aan bijzondere uitgangspunten Binding en doorwerking Vertrouwen en gedrag. 6 een boekje open over het nieuwe omgevingsrecht

7 4. Cursus Programma (Omgevingswet) I. De inhoud van de wet De Omgevingswet dekt met één set van zes uniforme kerninstrumenten het terrein van de fysieke leefomgeving. De kerninstrumenten zijn de Omgevingsvisie, het Programma, de Decentrale regels, de Algemene rijksregels, de Omgevingsvergunning en het Projectbesluit. In deze cursus wordt ingegaan op het Programma. In het Programma formuleert de overheid maatregelen om tot een bepaalde kwaliteit van de leefomgeving te komen op een specifiek onderdeel van de leefomgeving. Het Programma richt zich op uitvoering van onderdelen in de omgevingsvisie. De maatregelen in de Programma s kunnen sectoraal of gebiedsgericht zijn. In het Programma spelen de omgevingswaarden een centrale rol. De Programma s zijn gericht op realisatie van de doelstellingen van de omgevingsvisie. Programma s kunnen verplicht zijn, bijvoorbeeld in het geval van een EU-richtlijn. Het Programma vormt een belangrijk instrument in het nieuwe omgevingsrecht. en Regionale Uitvoeringsdiensten (RUD). Leidinggevenden, medewerkers beleid (onder meer stedenbouwkundig, cultuurhistorisch, inrichting openbare ruimte), juridisch (beleids-)medewerkers, casemanagers, vergunningverleners (RO, Bouwen, Milieu). Na de cursus kennen de deelnemers het wettelijk kader van de Programma s zoals gesteld in de Omgevingswet. Toepassing en het bereik van de Programma s zijn voor de deelnemers helder. Een aantal bijzondere verplichte Programma s zoals bijvoorbeeld, het Actieplan Geluid, zijn specifiek besproken. Aan de hand van voorbeelden gebaseerd op onder andere de aspecten geluid en externe veiligheid, wordt de huidige situatie gerelateerd aan de nieuwe regeling in het omgevingsrecht. Gekeken wordt naar het onderscheid verplicht en onverplicht Programma. Een aantal belangrijke voorgenomen Programma s op het gebied van bijvoorbeeld geluid en water wordt besproken, waarbij met name wordt ingegaan op de punten vaststelling, toepassing en reikwijdte. De cursus Programma (Omgevingswet) vormt een zelfstandig onderdeel van het Leertraject Omgevingsadviseur en kan ook als zelfstandig onderdeel worden gevolgd. Aan de orde komen Doel van de Programma s Toepassing en reikwijdte Bijzondere verplichte en onverplichte Programma s Vaststelling en binding verplicht en onverplicht Programma Vertrouwen en gedrag. 1 dagdeel. leertraject omgevingsadviseur 7

8 I. De inhoud van de wet 5. Cursus Decentrale regels De Omgevingswet dekt met één set van zes uniforme kerninstrumenten het terrein van de fysieke leefomgeving. De kerninstrumenten zijn de Omgevingsvisie, het Programma, de Decentrale regels, de Algemene rijksregels (centrale regels), de Omgevingsvergunning en het Projectbesluit. In deze cursus wordt ingegaan op de Decentrale regels. Alle regels die betrekking hebben op de leefomgeving worden gebundeld per bestuursorgaan. Dit leidt tot een betere afstemming en integratie. De Omgevingswet voorziet in één gebiedsdekkende regeling per bestuursorgaan. De bedoeling is dat alle ruimtelijke, locatie gebonden voorschriften in dit plan of verordening worden ondergebracht. In de cursus wordt uitgebreid stilgestaan bij het gemeentelijk omgevingsplan, de provinciale omgevingsverordening en de waterschapsverordening. en Regionale Uitvoeringsdiensten (RUD). Leidinggevenden, medewerkers beleid (onder meer stedenbouwkundig, cultuurhistorisch, inrichting openbare ruimte), juridisch (beleids-)medewerkers, casemanagers, vergunningverleners (RO, Bouwen, Milieu). Medewerkers van woningbouwcorporaties en vergelijkbare organisaties. Het gemeentelijk omgevingsplan, de provinciale en de waterschapsverordening. Na de cursus kennen de deelnemers het wettelijk kader, de toepassing en het bereik van het gemeentelijk omgevingsplan en genoemde verordeningen. Besproken is, voor wat betreft het omgevingsplan, de samenvoeging van alle regelingen, de toedeling van functies, locatie gebonden regels, omgevingswaarden, de aanwijzing als ontwikkelgebied, regels die afwijken van rijksregels en hoe het plan een toetsingskader voor vergunningen vormt. Ook oude bekenden als de aanlegvergunning en het voorbereidingsbesluit, zijn uitgebreid behandeld. Het nieuwe uitwerken en wijzigen door burgemeester en wethouders, alsmede binnenplanse afwijkingsregels, komen uitgebreid aan bod. Afgesloten wordt met het onderdeel grondbeleid en grondexploitatie. Aan de hand van voorbeelden uit de praktijk en de wettekst wordt, deels terugkoppelend naar de huidige situatie, de nieuwe regeling in het omgevingsrecht uitgelegd. De cursus Decentrale regels vormt een zelfstandig onderdeel van het Leertraject Omgevingsadviseur en kan ook als zelfstandig onderdeel worden gevolgd. Aan de orde komen Het gemeentelijk omgevingsplan c.a. De provinciale verordening en de waterschapsverordening Toepassing en reikwijdte van 1 en 2 Vertrouwen en gedrag. 8 een boekje open over het nieuwe omgevingsrecht

9 6. Cursus Algemene rijksregels (centrale regels) I. De inhoud van de wet De Omgevingswet dekt met één set van zes uniforme kerninstrumenten het terrein van de fysieke leefomgeving. De kerninstrumenten zijn de Omgevingsvisie, het Programma, de Decentrale regels, de Algemene rijksregels (centrale regels), de Omgevingsvergunning en het Projectbesluit. In deze cursus wordt ingegaan op de Algemene rijksregels (centrale regels). Door het stellen van centrale regels wordt materiële normstelling vastgelegd. De Rijksoverheid stelt de regels door middel van Algemene Maatregelen van Bestuur (AMvB s). De Omgevingswet regelt bij voorkeur activiteiten door het stellen van regels in plaats van vergunningen. Eventueel kunnen de algemene regels voorzien in een meldingsplicht zodat de overheid is geïnformeerd over de uitoefening van de activiteit. Een initiatiefnemer kan door deze werkwijze sneller aan de slag. Ook EU richtlijnen kunnen aanzienlijk sneller worden geïmplementeerd. Een nadeel van centrale regels is, dat dit in de weg kan staan aan lokaal maatwerk. Hieraan wordt tegemoet gekomen door de mogelijkheid tot aanvulling van de regeling op andere bestuursniveaus, (tenzij sprake is van een uitputtende regeling), tot afwijking van de regeling voor individuele gevallen (als de regeling dit mogelijk maakt) en de generieke gelijkwaardigheidsbepaling. Gewerkt wordt aan drie AMvB s te weten het Omgevingsbesluit, het Activiteitenbesluit en het Besluit Omgevingskwaliteit. Door onder meer bundeling en doelgroepenbenadering zal vergaand geclusterd worden zodat de huidige 120 AMvB s vrijwel geheel opgenomen zijn in deze drie regelingen. en Regionale Uitvoeringsdiensten (RUD). Leidinggevenden, medewerkers beleid (onder meer stedenbouwkundig, cultuurhistorisch, inrichting openbare ruimte), juridisch (beleids-)medewerkers, casemanagers, vergunningverleners (RO, Bouwen, Milieu). Medewerkers van woningbouwcorporaties en vergelijkbare organisaties. Na de cursus kennen de deelnemers het wettelijk kader van de AMvB s en de globale inhoud. Toepassing en het bereik van de centrale regels zijn voor de deelnemers helder. Dit geldt ook voor de aanvullende bevoegdheid, de afwijkingsmogelijkheid en de generieke gelijkwaardigheidsbepaling. Aan de hand van voorbeelden uit de praktijk en de wettekst worden, deels terugkoppelend naar de huidige situatie, de nieuwe regelingen in het omgevingsrecht uitgelegd. De cursus Algemene rijksregels vormt een zelfstandig onderdeel van het Leertraject Omgevingsadviseur en kan ook als zelfstandig onderdeel worden gevolgd. Aan de orde komen Mogelijkheden Omgevingswet tot het stellen van centrale regels Afwijkingsmogelijkheden De drie centrale AMvB s Vertrouwen en gedrag. leertraject omgevingsadviseur 9

10 I. De inhoud van de wet 7. Cursus Omgevingsvergunning De Omgevingswet dekt met één set van zes uniforme kerninstrumenten het terrein van de fysieke leefomgeving. De kerninstrumenten zijn de Omgevingsvisie, het Programma, de Decentrale Regels, de Algemene rijksregels (centrale regels), de Omgevingsvergunning en het Projectbesluit. In deze cursus wordt ingegaan op de Omgevingsvergunning. We kennen de omgevingsvergunning al uit de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (wabo). In de nieuwe omgevingswet wordt het instrument omgevingsvergunning verder verbreed en verdiept. Uitgangspunt in het nieuwe omgevingsrecht is vertrouwen en ja, mits. In beginsel zijn dus minder activiteiten onder het nieuwe regime vergunningplichtig. Bedacht moet worden, dat het vergunningvereiste ook ingevoerd kan worden door provincie, gemeente of waterschap. De omgevingsvergunning wordt onder andere getoetst aan het gemeentelijk omgevingsplan. en Regionale Uitvoeringsdiensten (RUD). Medewerkers beleid (onder meer stedenbouwkundig, cultuurhistorisch, inrichting openbare ruimte), juridisch (beleids-)medewerkers, casemanagers, vergunningverleners (RO, Bouwen, Milieu). Medewerkers van woningbouwcorporaties en vergelijkbare organisaties. Na de cursus te hebben gevolgd weten de deelnemers voor welke gevallen de Omgevingswet een vergunning vereist mede in relatie tot het Omgevingsbesluit, het Activiteitenbesluit en het Besluit Omgevingskwaliteit. Ook is duidelijk wanneer lagere bestuursniveaus een omgevingsvergunning mogen eisen uitgaande van een aanvullende bevoegdheid. De deelnemers zijn bekend met de inwerkingtredingstermijn van een omgevingsvergunning en de hieraan verbonden consequentie. Ook de rechtsbescherming voor de omgeving is behandeld. Aan de hand van voorbeelden uit de praktijk, de nieuwe wettekst en deels de huidige situatie, wordt de nieuwe regeling van de omgevingsvergunning in het omgevingsrecht uitgelegd. Belangrijke onderdelen zijn het opnemen van een vergunningvereiste in relatie tot hogere regelingen, het toetsingskader en afwijkingen van het toetsingskader. De cursus vormt een zelfstandig onderdeel van het Leertraject Omgevingsadviseur en kan ook als een zelfstandig onderdeel worden gevolgd. Aan de orde komen: Vergunningvereiste omgevingsvergunning Toepassing en bereik omgevingsvergunning Toetsingskader en afwijkingsmogelijkheden Toezicht en Handhaving in relatie tot de omgevingsvergunning Rechtsbescherming omgevingsvergunning Vertrouwen en gedrag. 10 een boekje open over het nieuwe omgevingsrecht

11 8. Cursus Projectbesluit I. De inhoud van de wet De Omgevingswet dekt met één set van zes uniforme kerninstrumenten het terrein van de fysieke leefomgeving. De kerninstrumenten zijn de Omgevingsvisie, het Programma, de Decentrale regels, de Algemene rijksregels (centrale regels), de Omgevingsvergunning en het Projectbesluit. In deze cursus wordt ingegaan op het Projectbesluit. Eén besluit in plaats van vijf sectorale besluiten. De Tracéwet, het projectbesluit Waterwet, het inpassingsplan Wet Ruimtelijke Ordening, de coördinatieprocedure uit de Wet Ruimtelijke Ordening en de coördinatieprocedure uit de Ontgrondingenwet worden vervangen door één projectbesluit. Het projectbesluit vervangt bepaalde delen van het omgevingsplan en is dus tevens een partiële herziening van dit plan. Daarnaast is het projectbesluit een vergunning. Er kunnen dus ook voorschriften aan verbonden worden. Een projectbesluit kan in bepaalde situaties en onder bepaalde omstandigheden genomen worden door het Rijk, de provincie of een waterschap. Bij het projecbesluit kunnen bepalingen van gemeenten en waterschappen buiten toepassing worden gelaten. Bij een projectbesluit van het Rijk kunnen ook de provincie bepalingen buiten toepassing worden verklaard. Kortom een boeiend instrument in het nieuwe omgevingsrecht. en Regionale Uitvoeringsdiensten (RUD). Medewerkers beleid (onder meer stedenbouwkundig, cultuurhistorisch, inrichting openbare ruimte), juridisch (beleids-)medewerkers, casemanagers, vergunningverleners (RO, Bouwen, Milieu). Na de cursus te hebben gevolgd weten de deelnemers voor welke gevallen het projectbesluit kan worden ingezet en onder welke procedure. Zij kennen de werking en het toepassingsbereik van het projectbesluit. Inwerkingtreding en rechtsbescherming zijn de deelnemers duidelijk. Ook de rechtsbescherming voor de omgeving is behandeld. Aan de hand van de nieuwe wettekst en deels de huidige situatie, wordt de nieuwe regeling van het projectbesluit in het omgevingsrecht uitgelegd. Belangrijk is de vroege participatie van de burgers, maatschappelijke organisaties en betrokken bestuursorganen. Er is een soort verplicht vooroverleg en er moet onderzoek worden gedaan naar de effecten van het project. Door te investeren in de voorkant moet de uitvoering sneller verlopen. De cursus vormt een zelfstandig onderdeel van het Leertraject Omgevingsadviseur en kan ook als een zelfstandig onderdeel worden gevolgd. Aan de orde komen Wettelijke regeling, toepassing en bereik projectbesluit Gevolgen in relatie tot het Gemeentelijk Omgevingsplan Wie onder welke omstandigheden het instrument mogen inzetten Rechtsbescherming projectbesluit Vertrouwen en gedrag. leertraject omgevingsadviseur 11

12 II. De implementatie van de nieuwe wet 1. Workshop Vertrouwen veronderstellende RUD Sinds 1 januari 2013 zijn er 30 Regionale Uitvoeringsdiensten (RUD s). De RUD houdt zich bezig met vergunningverlening, toezicht en handhavingstaken op het terrein van het omgevingsrecht. De meerwaarde hiervan is dat versnippering op het gebied van beleidsvorming, toezicht en handhaving wordt voorkomen. Door het nieuwe omgevingsrecht en de vorming van RUD s krijgen initiatiefnemers te maken met één instantie en één regeling. De relatief nieuwe RUD s zijn qua organisatie nog volop in ontwikkeling. Het document Uitvoering met ambitie.nl regelt onder meer uitputtend de kwaliteit van vergunningverlening. De eisen hebben betrekking op de kwaliteit van de organisatie en de kwaliteit van de medewerkers. Gedrag en organisatie moeten hieraan voldoen. In de kabinetsbrief van 2012 signaleert het kabinet al een noodzakelijke verandering in de bestuurscultuur en de ambtelijke cultuur. Vertrouwen vormt het vertrekpunt voor het omgevingsrecht. Overheden moeten beter samenwerken in het kader van besluitvorming, ontwikkeling en handhaving. Hoe ligt dit voor de nieuw gevormde RUD? Ook de RUD moet vertrouwen hebben in de samenleving en initiatiefnemers, maar tegelijkertijd is het wel gewenst, dat handhaving en toezicht door de RUD op een hoger plan worden gebracht. Met name een RUD zal in het klantcontact een belangrijke rol hebben bij het uitdragen van vertrouwen. Hoe richt de RUD zijn organisatie en processen zo in dat voldaan wordt aan de uitgangspunten van het nieuwe omgevingsrecht, de kwaliteitscriteria worden gehaald en de deelnemers tevreden zijn en hiervoor bestuurlijke verantwoordelijkheid kunnen dragen? In de workshop worden hier de nodige handvatten voor aangereikt. Regionale Uitvoeringsdiensten (RUD), Gemeenten, Provincies, en Waterschappen. Leidinggevenden, medewerkers beleid (onder meer stedenbouwkundig, cultuurhistorisch, inrichting openbare ruimte), juridisch (beleids-)medewerkers, casemanagers, vergunningverleners (RO, Bouwen, Milieu). Na het volgen van de workshop heeft u inzicht in: het andere werken dat in het kader van het nieuwe omgevingsrecht wordt gevraagd de wijze waarop uw organisatie kan worden ingericht, anticiperend op het nieuwe omgevingsrecht uw eigen werkwijze in relatie tot het nieuwe omgevingsrecht. Na het volgen van de workshop heeft u de kwaliteitscriteria en de inrichting van een RUD scherp. Programma Inrichting en participanten RUD Samenwerkingspartners, klanten en andere belangrijke actoren RUD Taken RUD uitputtende kwaliteitscriteria Huidige organisatie en gewenste organisatie Handhaving en toezicht in relatie tot vertrouwen. De workshop vormt een zelfstandig onderdeel van het Leertraject Omgevingsadviseur en kan ook als een zelfstandig onderdeel worden gevolgd. 12 een boekje open over het nieuwe omgevingsrecht

13 II. De implementatie van de nieuwe wet 2. Workshop Vertrouwen veronderstellende overheid (gemeente/provincie) In de kabinetsbrief van 2012 signaleert het kabinet al een noodzakelijke verandering in de bestuurscultuur en de ambtelijke cultuur. Overheden moeten beter samenwerken in het kader van besluitvorming, ontwikkeling en handhaving. Vertrouwen vormt het vertrekpunt voor het omgevingsrecht. Met het vertrouwensbeginsel in combinatie met de zorgplicht wordt er vanuit gegaan dat de initiatiefnemer er voor zorgt dat de fysieke leefomgeving geen schade ondervindt van zijn activiteit. Het vertrouwen wordt wel afhankelijk gesteld van een goed handhavingsstelsel. De omgevingsvisie is voor de gemeente niet verplicht maar juist dit instrument lijkt het meest ideale om de inwoners en (lokale) bedrijvigheid op intensieve wijze te betrekken bij de beleidsdoelen of beleidsdoelen te laten bepalen. Bedoeling is immers de verantwoordelijkheid voor de inrichting van de omgeving terug te leggen naar de samenleving. Via onder meer de omgevingsvisie kan uitnodigingsplanologie vorm krijgen en kan vertrouwen worden gelegd bij de betrokken initiatiefnemer. Gemeenten, Provincies en Waterschappen. Leidinggevenden, medewerkers beleid (onder meer stedenbouwkundig, cultuurhistorisch, inrichting openbare ruimte) en juridisch (beleids-)medewerkers. Na het volgen van de workshop heeft u inzicht in: het andere werken dat in het kader van het nieuwe omgevingsrecht wordt gevraagd de wijze waarop uw organisatie kan worden ingericht om te werken overeenkomstig het nieuwe omgevingsrecht uw eigen werkwijze in relatie tot het nieuwe omgevingsrecht heeft u vertrouwen in uitnodigingsplanologie en ideeën over hoe u deze initiatieven het beste kan faciliteren met de instrumenten van het omgevingsrecht. Programma Ochtend Terugleggen verantwoordelijkheid voor de inrichting van de samenleving van zorgen voor naar zorgen dat (raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling) verinnerlijken met de doelstellingen van de overheid zodat de burger ze als vanzelf tot uitvoering brengt (Sociaal cultureel Planbureau) Doelstelling door inwoners en gebruikers Gevolgen organisatie Handhaving en toezicht. Middag Bezien huidige Cultuur Wat vraagt vertrouwen van de organisatie? Wat vraagt vertrouwen van u? Hoe wordt vertrouwen gerespecteerd? De workshop vormt een zelfstandig onderdeel van het Leertraject Omgevingsadviseur en kan ook als een zelfstandig onderdeel worden gevolgd. leertraject omgevingsadviseur 13

14 II. De implementatie van de nieuwe wet 3. Workshop Vertrouwen veronderstellend bestuur In de kabinetsbrief van 2012 signaleert het kabinet al een noodzakelijke verandering in de bestuurscultuur en de ambtelijke cultuur. Overheden moeten beter samenwerken in het kader van besluitvorming, ontwikkeling en handhaving. Vertrouwen vormt het vertrekpunt voor het omgevingsrecht. Het kabinet ziet het vertrouwen dat in de burger wordt gesteld als een omgekeerd vertrouwensbeginsel. Met het vertrouwensbeginsel in combinatie met de zorgplicht wordt er vanuit gegaan dat de initiatiefnemer er voor zorgt dat de fysieke leefomgeving geen schade ondervindt van zijn activiteit. Het vertrouwen wordt wel afhankelijk gesteld van een goed handhavingsstelsel. De omgevingsvisie is voor de gemeente niet verplicht, maar juist dit instrument lijkt het meest ideale om de inwoners en (lokale) bedrijvigheid op intensieve wijze te betrekken bij de beleidsdoelen of beleidsdoelen te laten bepalen. Bedoeling is immers de verantwoordelijkheid voor de inrichting van de omgeving terug te leggen naar de samenleving. Via onder meer de omgevingsvisie kan uitnodigingsplanologie vorm krijgen. Bestuurders Gemeenten, Provincies en Waterschappen. Leidinggevenden. Na het volgen van de workshop heeft u inzicht in: de mogelijkheden die het nieuwe omgevingsrecht u als beslisser biedt een goed beeld van het andere werken in het kader van het nieuwe omgevingsrecht de wijze waarop uw organisatie kan worden ingericht anticiperend op het nieuwe omgevingsrecht uw eigen werkwijze in relatie tot het nieuwe omgevingsrecht heeft u vertrouwen in uitnodigingsplanologie en ideeën over hoe u deze initiatieven het beste kan faciliteren met de instrumenten van het omgevingsrecht. Programma Ochtend Terugleggen verantwoordelijkheid voor de inrichting van de samenleving van zorgen voor naar zorgen dat (raad voor maatschappelijke Ontwikkeling) burger verinnerlijken met de doelstellingen van de overheid zodat de burger ze als vanzelf tot uitvoering brengt (Sociaal Cultureel Planbureau) Doelstelling door inwoners en gebruikers Gevolgen organisatie Handhaving en toezicht. Middag Bezien huidige Cultuur Wat vraagt vertrouwen van de organisatie? Wat vraagt vertrouwen van u? Hoe wordt vertrouwen gerespecteerd? De workshop vormt een zelfstandig onderdeel van het Leertraject Omgevingsadviseur en kan ook als een zelfstandig onderdeel worden gevolgd. 14 een boekje open over het nieuwe omgevingsrecht

15 1. Cursus Omgevingswaarden III. Praktische toepassing omgevingsrecht Omgevingswaarden kunnen worden vastgesteld door het Rijk, de provincie en gemeente. Het begrip omgevingswaarde vervangt de huidige streefwaarde, grenswaarde en voorkeurswaarde. De omgevingswaarden houden een verplichting in om aan een bepaalde kwaliteit te voldoen en kunnen een toelaatbare belasting door activiteiten vastleggen, een toelaatbare concentratie of een toelaatbare uitstoot. Het kan gaan om een resultaatsverplichting of een inspanningsverplichting, dan wel andersoortige verplichting. Het voldoen aan kan aan een termijn of locatie zijn gebonden. Door een instructieregels leggen Rijk en provincie de doorwerking van de door hen vastgestelde omgevingswaarden vast. Via deze weg vindt de doorwerking van beleidsdoelstellingen plaats bijvoorbeeld milieu, water, natuur, landschap, energie en defensie. Door middel van een Programma kan er aan activiteiten worden meegewerkt waarbij een omgevingswaarde op termijn wordt gerealiseerd. Een aantal gemeenten, waaronder Almere, Assen, Culemborg, Delfzijl en Zaanstad, mogen gaan experimenteren met de nieuwe reikwijdte van het bredere bestemmingsplan overeenkomstig de nieuwe Omgevingswet. In het bredere bestemmingsplan kunnen nu ook andere omgevingsbepalingen worden opgenomen die bijvoorbeeld voortvloeien uit natuurwetgeving of gemeentelijke verordeningen. Door te experimenteren kan nu meegewerkt worden aan situaties die eigenlijk niet gerealiseerd kunnen worden, omdat niet voldaan wordt aan alle wettelijke eisen (omgevingswaarden), maar waarvan vaststaat dat op termijn wel wordt voldaan door een Programma. en Regionale Uitvoeringsdiensten (RUD). Medewerkers beleid (onder meer stedenbouwkundig, cultuurhistorisch, inrichting openbare ruimte), juridisch (beleids-)medewerkers, casemanagers, vergunningverleners (RO, Bouwen, Milieu). Na de cursus te hebben gevolgd weten de deelnemers wie, wanneer (en hoe) omgevingswaarden mogen vaststellen. De toepassing, het bereik, de doorwerking en de binding zijn voor de deelnemers duidelijk. De relatie tussen de omgevingswaarde, het Programma en de instructieregels is helder. Aan de hand de nieuwe wettekst en deels de huidige situatie, wordt de nieuwe regeling van de omgevingswaarde in het omgevingsrecht uitgelegd. Belangrijk onderdelen zijn het opnemen van een omgevingswaarde in hogere regelingen, instructieregels en afwijking door middel van een programma. De cursus vormt een zelfstandig onderdeel van het Leertraject Omgevingsadviseur en kan ook als zelfstandig onderdeel worden gevolgd. Aan de orde komen Omgevingswaarde, karakter, toepassing Relatie instructieregel Regeling Rijk / provincie / gemeente Relatie Programma. leertraject omgevingsadviseur 15

16 III. Praktische toepassing omgevingsrecht 2. Cursus Instructieregels, instructies en interventies Het rijksbeleid en provinciaal beleid, in geval van een rijks- of provinciaal belang, is meestal pas effectief als dit doorwerkt in het beleid van andere lokale overheden. Om deze doorwerking zeker te stellen hebben provincie en Rijk de mogelijkheid tot het geven van instructies en instructieregels. Instructie en instructieregels kunnen betrekking hebben op het terrein van regels van de gehele Omgevingswet. Het toepassingsgebied is dus bijzonder ruim. De instructie is echter geen bestuurlijk toezichtinstrument maar is bedoeld voor de coördinatie van overheidszorg. Het is de proactieve aanwijzing gericht op beleidsdoorwerking. De reactieve aanwijzing komt terug als interventiebesluit. Het gaat dan om een inmenging van de provincie met betrekking tot de vaststelling van een (wijziging van) het omgevingsplan en een niet overgenomen zienswijze. en Regionale Uitvoeringsiensten (RUD). Medewerkers beleid (onder meer stedenbouwkundig, cultuurhistorisch, inrichting openbare ruimte), juridisch (beleids-)medewerkers, casemanagers, vergunningverleners (RO, Bouwen, Milieu). Na de cursus te hebben gevolgd weten de deelnemers hoe beleidsdoorwerking wordt bereikt en welke instrumenten verder nog ter beschikking staan om gewenste projecten gerealiseerd te krijgen. Ook is duidelijk welke middelen ter beschikking staan aan de ontvanger van de instructie of interventie en hoe de bemoeienis moet worden beoordeeld in relatie tot onderling bestuurlijk vertrouwen. Beleidsdoorwerking in het omgevingsrecht wordt aan de hand de nieuwe wettekst uitgelegd. Belangrijke onderdelen zijn de bevoegdheid tot het geven van instructies en instructieregels en de werking hiervan. De cursus vormt een zelfstandig onderdeel van het Leertraject Omgevingsadviseur en kan ook als zelfstandig onderdeel worden gevolgd. Aan de orde komen Instructie en instructieregels Interventiebesluit Toepassing en reikwijdte. 1 dagdeel (4 uur). 16 een boekje open over het nieuwe omgevingsrecht

17 3. Cursus Handhaving en toezicht III. Praktische toepassing omgevingsrecht De bestuursrechtelijke handhaving is geregeld in hoofdstuk 18 van de Omgevingswet. Het bevoegde gezag is veelal het college van Burgemeester en Wethouders, zijnde het orgaan dat ook in de meeste gevallen bevoegd is te besluiten ten aanzien van vergunningen, meldingen en dergelijke, gedaan in het kader van de Omgevingswet. Gemeenten hebben zich voor wat betreft de uitvoering van de Omgevingswet georganiseerd in de Regionale Uitvoeringsdiensten (RUD s). Deze diensten zijn belast zijn met handhaving en toezicht. In het kader van handhaving en toezicht staat naast de andere handhavingsinstrumenten nu ook de bestuurlijke boete ter beschikking van het bestuur. Bij AMvB zullen nadere regels worden gesteld inzake een strategische, programmatische en onderling afgestemde handhaving. Hierbij zal aansluiting worden gezocht bij de huidige regeling in de Wabo. en Regionale Uitvoeringsdiensten (RUD). Medewerkers beleid (onder meer stedenbouwkundig, cultuurhistorisch, inrichting openbare ruimte), juridisch (beleids-)medewerkers, casemanagers, vergunningverleners (RO, Bouwen, Milieu). Na de cursus te hebben gevolgd weten de deelnemers welke middelen ter beschikking staan in het kader van handhaving en met welke middelen zij hun toezichthoudende taak kunnen uitoefenen. Ook is duidelijk welke rechtsmiddelen ter beschikking staan van degene die onderworpen is aan toezicht en handhaving. De regels om te komen tot een strategische, programmatische en onderling afgestemde handhaving zijn helder. Handhaving en toezicht in het omgevingsrecht worden aan de hand van de nieuwe wettekst uitgelegd. Ingegaan wordt op aanpalende wetgeving zoals de Algemene wet bestuursrecht en de algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Aan de hand van praktijkvoorbeelden wordt de nieuwe regeling inzichtelijk gemaakt. De cursus vormt een zelfstandig onderdeel van het Leertraject Omgevingsadviseur en kan ook als zelfstandig onderdeel worden gevolgd. Aan de orde komen Wettelijke regeling en aanpalende wetgeving Instrumentarium bestuursdwang Instrumentarium toezicht Afstemming en programma handhaving en handhavingsstrategie. 1 dagdeel (4 uur). leertraject omgevingsadviseur 17

18 colofon Uitgave SEGMENT, Leusden Fotografie Arno Bauman, Vlaardingen Ontwerp Studio Bauman b n o, Vlaardingen Druk Veenman+, Rotterdam 2014

19

20 SEGMENT Telefoon Bezoekadres Olmenlaan AL Leusden Postadres Postbus AJ Leusden Website SEGMENT is een netwerkorganisatie van vakinhoudelijke en veranderkundige professionals. Onze missie is overheidsorganisaties te leren leren. Dit doen wij vanuit Segment Opleidingen met vakinhoudelijke cursussen. Vanuit Segment en Partners verdiepen wij samen met u de veranderthema s, verbinden deze met uw visie en ondersteunen bij de implementatie. Vragen of meer informatie? Neem contact met ons op via of opleidingen@segment.nl VISIE VERDIEPEN VERBINDEN VERANDEREN