Stichting Pensioenfonds Ricoh Nederland in liquidatie. Jaarrapport 2014

Transcriptie

1 Jaarrapport 2014

2 Postbus LM Tilburg Internet:

3 INHOUDSOPGAVE Pagina A Kerncijfers 4 B Karakteristieken van het pensioenfonds 7 C Verslag van het Verantwoordingsorgaan 11 D Verslag van de Visitatiecommissie 14 E Bestuursverslag 18 Hoofdlijnen 19 Uitbesteding 21 Kernthema's 22 Ontwikkelingen in de sector 24 Beleggingenparagraaf 28 Financiële paragraaf 39 Risicoparagraaf 41 Verwacht en gepland voor E JAARREKENING 1 Balans per 31 december 44 2 Staat van baten en lasten over Kasstroomoverzicht Algemene toelichting jaarrekening 47 5 Toelichting op de balans 52 6 Toelichting op de staat van baten en lasten 56 F OVERIGE GEGEVENS 1 Gebeurtenis na balansdatum 62 2 Resultaatverdeling 62 3 Actuariële verklaring 63 4 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 65 G BIJLAGEN 1 Verloopstaat deelnemers 68 3

4 A KERNCIJFERS 4

5 KERNCIJFERS Deelnemers, gewezen deelnemers en pensioengerechtigden Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Deelnemers , , , ,4 Gewezen deelnemers , , , ,2 Pensioengerechtigden 247 8, , , , , , , ,0 Door de overdracht van de verplichtingen per 31 december 2014 naar AEGON Levensverzekering N.V. is het aantal deelnemers ultimo 2014 nihil. Premiebijdragen, pensioenuitkeringen, saldo waardeoverdrachten en uitvoeringskosten (x 1.000) Premiebijdragen werkgevers en werknemers Saldo waardeoverdrachten Pensioenuitkeringen Uitvoeringskosten Technische voorzieningen, reserves, totaal vermogen (x 1.000) en dekkingsgraad (%) Technische voorzieningen - voor risico pensioenfonds Stichtingskapitaal en reserves Beleggingen - voor risico pensioenfonds Overige activa Herverzekeringsdeel technische voorzieningen Saldo overige activa en passiva Totaal vermogen Aanwezige dekkingsgraad - 104,5 103,1 92,8 94,2 Minimaal vereist eigen vermogen - 104,5 104,6 104,6 104,7 Vereist vermogen - 111,5 109,8 109,9 115,4 Door de overdracht van de verplichtingen naar AEGON Levensverzekering N.V. is de technische voorziening ultimo 2014 nihil. 5

6 Verdeling beleggingsportefeuille voor risico pensioenfonds (x 1.000) % % % % Aandelen , , , ,2 Vastrentende waarden , , , ,2 Overige beleggingen , , , ,6 De beleggingsportefeuille is in 2014 verkocht. Beleggingsopbrengsten en kosten vermogensbeheer (x 1.000) , , , , Directe beleggingsopbrengsten Indirecte beleggingsopbrengsten Kosten vermogensbeheer Beleggingsrendement voor risico pensioenfonds % % % % % Totaal rendement 27,0-5,5 15,3 15,7 8,9 Pensioengegevens Maximum pensioensalaris Franchise geboren voor Franchise geboren vanaf Opbouwpercentage geboren voor 1950* nihil 1,38 1,51 1,75 1,75 Opbouwpercentage geboren vanaf ,71 1,58 1,73 2,00 2,00 *In 2014 waren er geen actieve deelnemers meer met pensioenopbouw meer in deze regeling. 6

7 B KARAKTERISTIEKEN VAN HET PENSIOENFONDS 7

8 KARAKTERISTIEKEN VAN HET PENSIOENFONDS Profiel Juridische structuur en inschrijving is een ondernemingspensioenfonds, statutair gevestigd te 's- Hertogenbosch, opgericht op 29 mei De laatste statutenwijziging was op 7 juli De stichting is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder nummer Statutaire doelstelling Het doel van het pensioenfonds is het "uitkeren of doen uitkeren van pensioenen en andere soortgelijke uitkeringen aan de deelnemers, gewezen deelnemers en hun nagelaten betrekkingen." Organisatie van het pensioenfonds In dit hoofdstuk wordt de organisatie van het pensioenfonds beschreven aan de hand van het onderstaande schema. Bestuur Verantwoordingsorgaan Visitatiecommissie Compliance officer Beleggingsadviescommissie Communicatiecommissie Administrateur Herverzekeraar Vermogensbeheerder Bestuur/vereffenaars Het bestuur van het pensioenfonds bestaat uit acht leden. Vier bestuursleden, onder wie de voorzitter, worden voorgedragen door de werkgever. De door de werkgever voorgedragen bestuursleden hoeven geen deelnemer te zijn in het pensioenfonds en hebben voor onbepaalde tijd zitting in het bestuur. De huidige bestuursleden zijn allen deelnemer in het pensioenfonds. Twee bestuursleden worden gekozen door de deelnemers uit de groep van deelnemers en gewezen deelnemers. Eén bestuurslid wordt voorgedragen door de ondernemingsraad en één bestuurslid wordt gekozen door de pensioengerechtigden. Deze bestuursleden hebben een zittingstermijn van vier jaren. De bestuursleden die zijn gekozen door de deelnemers/voorgedragen door de ondernemingsraad, kiezen uit hun midden de secretaris. Aftredende bestuursleden kunnen direct worden herbenoemd. Het bestuur van het fonds heeft de dagelijkse uitvoering van de werkzaamheden uitbesteed aan een uitvoeringsorganisatie. Deze werkzaamheden betreffen vermogensbeheer en pensioenadministratie. Uitgangspunt is dat het bestuur, conform de eisen van de Pensioenwet, verantwoordelijk blijft voor de juiste uitvoering van de uitbestede taken. 8

9 Samenstelling van het bestuur Met betrekking tot de liquidatie treden de bestuursleden op als vereffenaars. Gedurende het verslagjaar was de samenstelling van het bestuur als volgt: Naam Functie Vertegenwoordiging Drs. J.L. Van Vilsteren (vanaf 3 april 2014) Voorzitter Werkgever J.C. Vloemans (tot 28 mei 2014) Mr. H.B.Y. Berkouwer Mr. M.R. Wagemans Werkgever Werkgever Werkgever Vacature - Werkgever J. Tuk Secretaris Deelnemers A.J.M. de Rond Deelnemers Drs. D.A.A. Brands (vanaf 9 september 2014) Deelnemers N. Bouwman (tot 30 april 2014) Deelnemers W.C. Kortenbout Pensioengerechtigden In verband met pensionering heeft de heer Vloemans zijn functie als bestuurslid (voorzitter) neergelegd. De aangesloten bedrijven hebben de heer Van Vilsteren voorgedragen als zijn opvolger. Op 3 april 2014 is de heer Van Vilsteren benoemd als voorzitter van het bestuur. Op 28 mei 2014 heeft de heer Vloemans zijn bestuurslidmaatschap beëindigd. De heer Bouwman is per 30 april 2014 teruggetreden uit het bestuur. Met het vertrek van de heer Bouwman is er per 1 mei 2014 een vacature ontstaan in het bestuur. De heer Brands is kandidaat gesteld namens de deelnemers in het bestuur. Aangezien zich geen andere kandidaten hebben gemeld voor deze functie is voor de heer Brands de meldingsprocedure opgestart bij DNB. Op 9 september 2014 is de heer Brands, na goedkeuring van DNB, benoemd als bestuurslid en als voorzitter van de beleggingsadviescommissie. Beleggingsadviescommissie Het bestuur heeft een beleggingsadviescommissie benoemd. Deze heeft ondermeer als taak het adviseren van het bestuur over het beleggingsbeleid en het nader invullen van dit beleid. De taken en verantwoordelijkheden zijn vastgelegd in een reglement. De commissie wordt gevormd door de heren Brands, Van Vilsteren (toehoorder), Kortenbout en De Rond namens het bestuur en de heer Krijgsman van Mercer Investments. Communicatiecommissie De voorbereiding en uitvoering van het communicatiebeleid wordt verzorgd door een communicatiecommissie. Deze bestaat uit mevrouw Wagemans en de heer Tuk en wordt ondersteund door een adviseur van Syntrus Achmea. Verantwoordingsorgaan Het verantwoordingsorgaan bestaat uit drie leden die worden benoemd door het bestuur. Eén lid wordt ter benoeming voorgedragen door de werkgever, één lid door de ondernemingsraad en één lid door de pensioengerechtigden. Het verantwoordingsorgaan bestaat uit: Naam Functie Namens E. M. van Zelm Voorzitter Pensioengerechtigden R. Overweg Secretaris Deelnemers S. van de Wijdeven Lid Werkgevers 9

10 Visitatiecommissie Het bestuur heeft het intern toezicht vormgegeven door middel van een visitatiecommissie. In het voorjaar 2015 heeft visitatie plaatsgevonden over het verslagjaar 2014, waarover later in dit jaarverslag wordt gerapporteerd. Compliance Officer De heer Brands heeft zijn functie als Compliance Officer van het fonds per 18 juni 2014 neergelegd. De heer Molthof heeft de werkzaamheden van de heer Brands per 18 juni 2014 als Compliance Officer overgenomen. De Compliance Officer geeft uit hoofde van zijn functie advies over de naleving van de gedragscode en stelt vast of iedere verbonden persoon de gedragscode ondertekent. Administrateur De uitvoering van de pensioenregeling is uitbesteed aan Syntrus Achmea Pensioenbeheer N.V. te Tilburg. De werkzaamheden betreffen ondermeer pensioenadministratie, excasso, financiële verslaglegging en bestuursondersteuning. Vermogensbeheerder Het vermogensbeheer werd tot het vierde kwartaal 2014 verzorgd door Vanguard Investments Europe, Robeco en BlackRock. De vermogensbeheerders beleggen de pensioenpremies volgens de door het bestuur vastgestelde beleggingsrichtlijnen. In het 4e kwartaal 2014 zijn de door de vermogensbeheerders beheerde beleggingsportefeuilles verkocht/ liquide gemaakt om de overdracht van de Technische Voorziening naar Aegon Levensverzekering N.V. te Den Haag te financieren. Herverzekeraar De risico's ten aanzien van overlijden en arbeidsongeschiktheid zijn ondergebracht bij Elips Life A.G. te Amstelveen. De risico's ten aanzien van WIA arbeidsongeschiktheid (excedentverzekering) zijn ondergebracht bij Nationale-Nederlanden Schadeverzekering Maatschappij N.V. te Den Haag. Accountant Het bestuur heeft KPMG Accountants N.V. aangesteld als externe accountant. De accountant controleert de jaarrekening en de verslagstaten ten behoeve van De Nederlandsche Bank (DNB). De accountant doet verslag van zijn werkzaamheden in de vorm van een controleverklaring en een verslag aan het bestuur, waarin opgenomen zijn opmerkingen en aanbevelingen over de administratieve organisatie en interne controle van het fonds. Actuaris Volgens de wet dient er wettelijk een scheiding te zijn van kantoren tussen de certificerende actuaris en de adviserend actuaris. Indien een actuariskantoor beschikt over een gedragscode die door DNB goedgekeurd is, mogen de certificerend en adviserend actuaris van dezelfde organisatie komen. Er moet echter altijd sprake zijn van twee verschillende personen. De certificerend actuaris van het pensioenfonds is Mercer (Nederland) B.V. te Amstelveen. De adviserend actuaris van het pensioenfonds is Mercer (Nederland) B.V. te 's-hertogenbosch. De werkzaamheden worden goed gescheiden en het fondsbestuur is in het bezit van een heldere taakverdeling. Het werken met één kantoor is voor het pensioenfonds efficiënt. De certificerend actuaris rapporteert jaarlijks over de financiële positie van het fonds en geeft een actuariële verklaring af. 10

11 C VERSLAG VAN HET VERANTWOORDINGSORGAAN 11

12 Periode 1 januari tot 30 juni 2014 Het verantwoordingsorgaan (VO) van het pensioenfonds is statutair op 10 maart 2009 ingesteld op basis van een door het bestuur vastgesteld reglement in overeenstemming met de 'principes van goed pensioenfondsbestuur'. De volgens het rooster aftredende leden blijven in verband met de liquidatie van het pensioenfonds beschikbaar als lid van het VO tot de beëindiging van de werkzaamheden voor het pensioenfonds. Periode 1 juli tot 31 december 2014 Vanaf 1 juli 2014 heeft het fonds een nieuw VO. Op grond van de Wet versterking bestuur pensioenfondsen (WVBP), die op 1 juli 2014 van kracht is geworden, heeft het VO 'oude stijl' plaatsgemaakt voor een nieuw VO. Het nieuwe VO van het fonds bestaat uit vertegenwoordigers van deelnemers, pensioengerechtigden en werkgevers. Het VO bestaat sinds 1 juli 2014 uit 3 leden: 1 lid namens werknemers, 1 lid namens pensioengerechtigden en 1 lid namens werkgevers. Het nieuwe VO adviseert over een aantal in de pensioenwet genoemde onderwerpen en heeft een (bovenwettelijke) instemmingbevoegdheid bij een eventueel besluit tot liquidatie van het pensioenfonds. In deze verslagperiode is het VO gemiddeld één maal per twee maanden samen gekomen, enerzijds voor intern overleg, anderzijds voor overleg met het pensioenbestuur. Daarnaast hebben twee leden van het VO een gesprek gehad met de visitatiecommissie, waarvan elders in dit jaarrapport hun verslag. De periode juni 2013 tot oktober 2014 heeft vooral in het teken gestaan van de (mogelijke) liquidatie van het pensioenfonds. Vanaf 15 oktober 2014 is daadwerkelijk, na het besluit tot liquidatie, alleen nog ingezet op de beoordeling van het proces en de gevolgen van de liquidatie. In verband hiermee zal het oordeel in dit verslag dan ook sterk hierop gericht zijn. Het VO heeft tijdig de stukken ontvangen ter onderbouwing van het onderhavige verslag. Het betreft hier onder meer de notulen van de vergaderingen van het pensioenbestuur alsmede de belegggingscommissie, het concept jaarverslag 2014, de conceptverklaring van de onafhankelijke accountant over 2014, alsmede de verslaglegging van de visitatiecommissie. Tevens is de (twee)wekelijkse verslaglegging van de vereveningscommissie een welkome bron van informatie. De directies van de aangesloten bedrijven (de sponsors) hebben besloten om de opbouw van de toekomstige pensioenverplichtingen op een andere manier in te richten. Als gevolg van dit besluit werden de uitvoeringsovereenkomsten met het pensioenfonds opgezegd. Naast nog enkele andere belangrijke overwegingen, is deze gang van zaken van doorslaggevende betekenis geweest voor de daarop volgende besluitvorming binnen het bestuur van het pensioenfonds. Het pensioenfonds heeft op 14 oktober 2014 besloten de in het verleden opgebouwde pensioenaanspraken van alle deelnemers via een collectieve waardeoverdracht over te dragen aan Aegon. De definitieve overeenkomst hiertoe werd op 24 december 2014 getekend. De liquidatie van het pensioenfonds was daarna de enig verantwoorde keuze voor het pensioenbestuur. Het VO is voorafgaande aan deze besluitvorming uitgebreid geconsulteerd door het pensioenbestuur en is tot de besluitvorming aan toe daadwerkelijk en volledig hierbij betrokken geweest. Het VO heeft over de besluitvorming tot liquidatie een positief advies uitgebracht op 8 oktober

13 Gedurende het proces dat uitmondde in de opzegging van de uitvoeringsovereenkomsten en de toekomstige liquidatie van het fonds is het VO zowel mondeling als schriftelijk op de hoogte gehouden van de vorderingen. Deze communicatie werd verzorgd door twee leden van het pensioenbestuur, de zgn. vereveningscommissie. Het VO heeft deze communicatie bijzonder op prijs gesteld. Ten gevolge van de uitgebreide communicatie is het VO voldoende in de gelegenheid geweest om te beoordelen of de belangen van alle betrokken partijen op een evenredige manier zijn behartigd. 's-hertogenbosch, 17 juni 2015 Het verantwoordingsorgaan: Mevr. E. van Zelm - voorzitter - (gepens) Dhr. R. Overweg - secretaris - (wn) Dhr. S. van de Wijdeven - lid - (wg) Reactie bestuur op het verslag van het verantwoordingsorgaan Allereerst bedankt het bestuur het verantwoordingsorgaan (VO) voor haar inspanningen bij de uitvoering van haar taak, het door haar uitgebrachte verslag en de prettige samenwerking in het afgelopen jaar. Het bestuur heeft ook veel waardering voor de wijze waarop het VO haar taak heeft opgevat en vervuld bij het complexe proces van liquidatie van het fonds dat medio 2014 in gang is gezet. Het is bovendien prettig om te constateren dat de leden van het VO de wijze van communicatie van het bestuur bijzonder op prijs hebben gesteld. Het bestuur hecht er ook aan om op dezelfde voet als in 2014 de samenwerking voort te zetten tot aan de definitieve datum van liquidatie. 13

14 D VERSLAG VAN DE VISITATIECOMMISSIE 14

15 15

16 16

17 Reactie van het bestuur op rapport Visitatiecommissie Algemeen Het bestuur is van mening dat de Visitatiecommie (VC) haar werk grondig heeft gedaan en zich, overeenkomstig het verzoek van het bestuur, heeft geconcentreerd op de liquidatie van het fonds. Wij danken de VC hiervoor. Het bestuur heeft het rapport van de VC d.d. 11 mei 2015 grondig bestudeerd. Voordat dit rapport een definitieve status kreeg is het concept door de VC met het bestuur besproken. Daar waar het inhoudelijke opmerkingen van de VC betreft, die naar de mening van het bestuur niet of niet juist zijn verwerkt in de definitieve versie zal hierna nader worden ingegaan. Besluitvorming opgebouwde aanspraken De VC stelt dat de besluitvorming om de opgebouwde rechten over te dragen aan Aegon, weliswaar zorgvuldig, maar buiten de vergadering heeft plaatsgevonden en daarna niet in een formele bestuursvergadering is bekrachtigd. Het bestuur is van mening dat de besluitvorming dusdanig heeft plaatsgevonden en is vastgelegd in diverse berichten dat dit proces gezien kan worden als gelijkwaardig aan behandeling in een formele vergadering. Immers heeft het voltallige bestuur en het verantwoordingsorgaan op maandagavond 14 oktober 2014 tijdens een conference call vergaderd over de ruimte die aan de liquidatiecommissie is gegeven voor het maken van de uiteindelijke keuze op dinsdag 15 oktober Daarbij is tevens afgesproken dat alle leden van het bestuur en het VO op dinsdag 16 oktober 2014 namelijk stand-by zouden zijn om van het voorstel van de liquidatiecommissie kennis te nemen en daar vervolgens al dan niet instemming aan te kunnen geven. Deze instemming is op dat moment unaniem gegeven per e- mail. Het bestuur kwalificeert het verkeer terzake als volledige vervanging van formele notulen en het besluitvormingsproces als zodanig, als zeer zorgvuldig. Uitvoering van bestuurstaken Kennelijk is er wat onduidelijkheid bij de VC over welke bestuursleden het DB vormen en waarin die dan zitting hebben. Van het DB, bestaande uit voorzitter en secretaris, heeft alleen de voorzitter zitting in de BC. Het VC stelt dat actieve leden in het DB zitten. De door de VC genoemde 'actieve bestuursleden' zijn zeker niet alleen DB leden. Deskundigheid Het bestuur deelt de mening absoluut niet van de VC dat de deskundigheid met name is geborgd bij de actieve bestuursleden (lid van het DB) en minder bij de overige bestuursleden. Dat lijkt bovendien in strijd met wat de VC in dat zelfde hoofdstuk opmerkt; namelijk dat het bestuur als collectief voldoet aan het vereiste deskundigheidsniveau 2. Belangrijkste aanbevelingen Het bestuur heeft bij de belangrijkste aanbevelingen zoals vermeld in de bijlage bij het visitatierapport de volgende reacties: a) De internetlink naar de sites van TrueBlue en Aegon zijn inmiddels op de website vermeld b) Afrondende communicatie met deelnemers, gepensioneerden en gewezen deelnemers is een continue lopend proces dat onze volledige aandacht heeft c) Een compliance onderzoek inzake het liquidatieproces achten wij niet nodig, aangezien wij ons gedurende het gehele proces hebben laten bijstaan door een team van externe deskundigen van Mercer d) De VC adviseert een finaal liquidatieverslag (incl. div. stappen incl. 0,2%) op te stellen. Dit verslag met stappen is nog in wording e) Een slotoverleg met het VO zal uiteraard plaatsvinden f) Bestuurlijke afsluiting zal plaatsvinden, echter niet op 17 juni Hiervoor wordt een nieuwe datum gepland. Naar verwachting zal dit medio augustus 2015 zijn. 17

18 E BESTUURSVERSLAG 18

19 HOOFDLIJNEN Bestuur/vereffenaars Bestuursvergaderingen Het bestuur van het fonds heeft het afgelopen jaar 10 maal vergaderd. Belangrijke onderwerpen waren: De toekomst van het pensioenfonds; De financiële ontwikkelingen en de financiële positie van het fonds; De implementatie van de organisatiestructuur en de nieuwe governanceregels; Het implementeren van de Code Pensioenfondsen; De communicatie met deelnemers en pensioengerechtigden; De samenstelling van de portefeuille en inrichting van het beleggingsbeleid; De aanpassing van fondsdocumenten. Deskundigheidsbevordering De leden van het bestuur volgen bijeenkomsten, seminars en opleidingen om het gewenste deskundigheidsniveau te behouden. Daarnaast hebben in het verslagjaar twee leden van het bestuur een opleiding bij SPO met succes afgerond. Integere bedrijfsvoering Artikel 143 van de Pensioenwet legt vast dat er een integere bedrijfsvoering moet zijn. De wijze waarop het bestuur een integere bedrijfsvoering realiseert is vastgelegd in de Actuariële en Bedrijfstechnische Nota van het fonds. Naleving wet- en regelgeving Overeenkomstig artikel 96 van de Pensioenwet wordt vermeld dat: het pensioenfonds in het boekjaar 2014 geen dwangsommen en boetes zijn opgelegd; het pensioenfonds in het boekjaar 2014 geen aanwijzing als bedoeld in artikel 171 van de Pensioenwet is gegeven; in het boekjaar 2014 geen bewindvoerder als bedoeld in artikel 173 van de Pensioenwet is aangesteld. Er zijn het bestuur geen overtredingen van wet- en regelgeving bekend. Zelfevaluatie Het bestuur heeft een procedure vastgesteld voor een periodieke zelfevaluatie. Het gaat hierbij om het functioneren van het bestuur als geheel en van de individuele bestuursleden afzonderlijk. Doel van de zelfevaluatie is de kwaliteit van het bestuur minimaal in stand te houden of te verbeteren. In het verslagjaar vond geen zelfevaluatie plaats. Verantwoordingsorgaan Sinds 2009 is het verantwoordingsorgaan actief. De verantwoording die het bestuur aflegt is onderdeel van de jaarverslagcyclus. Afgelopen jaar heeft het bestuur met het verantwoordingsorgaan twee keer vergaderd. In dit jaarverslag wordt separaat verslag gedaan van de bevindingen van het verantwoordingsorgaan ten aanzien van het gevoerde beleid. Gedragscode Jaarlijks wordt door de leden van het verantwoordingsorgaan de verklaring van naleving van de gedragscode ondertekend. Dat is ook dit verslagjaar gebeurd. 19

20 Intern toezicht Voor het Intern Toezicht is gekozen voor een visitatiecommissie die eens in de drie jaar een beoordeling uitvoert t.a.v. de beleids- en bestuursprocedures en -processen, de checks and balances, de wijze waarop de uitvoering van de regeling wordt bestuurd en aangestuurd en de wijze waarop wordt omgegaan met de risico's op de langere termijn voor het pensioenfonds. In 2015 heeft visitatie over het boekjaar 2014 plaatsgevonden. Een samenvatting van de definitieve rapportage met bevindingen door de VC is opgenomen in dit jaarverslag. Compliance Officer De Compliance Officer heeft het jaarlijks rapport uitgebracht. Hieruit zijn geen bijzonderheden gebleken. Verantwoord beleggen en wetgeving met betrekking tot clustermunitie Bij het bepalen van het beleid houdt het pensioenfonds rekening met de verplichtingen die het pensioenfonds is aangegaan. Ook houdt het bestuur hierbij rekening met zijn verantwoordelijkheid ten opzichte van de belanghebbenden om te zorgen voor optimaal rendement bij een aanvaardbaar risico. Hoewel het pensioenfonds in haar beleggingsbeleid tevens rekening houdt met milieu en klimaat, mensenrechten en sociale verhoudingen, is dit niet de primaire factor. Vanaf 1 januari 2013 geldt een wettelijk verbod op het (laten) uitvoeren van transacties, het verstrekken van leningen of verwerven van niet vrij verhandelbare deelnemingen in bedrijven die betrokken zijn bij de productie, distributie of verkoop van clustermunitie of cruciale onderdelen daarvan. De handhaving van het verbod heeft plaats vanaf 1 april Eenmaal per jaar wordt, na overleg tussen de AFM, brancheorganisaties en marktpartijen, een indicatieve lijst van betrokken ondernemingen gepubliceerd en aangepast. Het wettelijk verbod geldt niet voor transacties in door derden beheerde beleggingsinstellingen en indices waarbij de producenten van clustermunitie en of daarbij betrokken ondernemingen, minder dan 5% van de waarde van die beleggingsinstelling of index vertegenwoordigen. Aangezien het pensioenfonds uitsluitend belegt in beleggingsinstellingen, ziet het pensioenfonds er op toe dat wordt voldaan aan de wettelijke richtlijn van 5%. Hiertoe heeft het pensioenfonds de periodieke lijst gedeeld met haar drie vermogensbeheerders, vergezeld van het verbod om in de betreffende ondernemingen te beleggen. De drie vermogensbeheerders hebben alle schriftelijk hierop gereageerd. Robeco en BlackRock hebben beide bevestigd dat clustermunitie in 2014 was uitgesloten van het beleggingsuniversum. Vanguard heeft aan het pensioenfonds een 'cluster munition screening report' geleverd. Dit rapport biedt het pensioenfonds inzicht in de percentages voor ieder Vanguard beleggingsfonds als ook de gebruikte methodologie. Het rapport maakt duidelijk dat het Vanguard Global Stock Index Fund 0,20% van de aandelenbeleggingen in betrokken ondernemingen is belegd en dat het Vanguard Emerging Markets Stock Index Fund 0,03% van het fondsvermogen heeft belegd in betrokken ondernemingen. Hiermee voldoen beide beleggingsfondsen ruimschoots aan de richtlijn van minder dan 5%. 20

21 UITBESTEDING Administrateur De uitvoering van de dienstverlening door de administrateur, Syntrus Achmea (in Tilburg) verloopt volgens afspraken. In de SLA-rapportage wordt per kwartaal inzicht gegeven in de dienstverlening van Syntrus Achmea, zodat het fonds in staat is inhoudelijk en gestructureerd te sturen. De administrateur is verantwoordelijk jegens het bestuur voor: De invulling van het beleid en de bewaking van de uitvoering; De kwartaalrapportages aan DNB volgens de daarvoor geldende regels; Het direct schriftelijk of mondeling rapporteren van relevante bijzonderheden; De uitkeringenadministratie; De verzekerdenadministratie; Het secretariaat; De beleggingsadministratie; De financiële administratie. Syntrus Achmea Pensioenbeheer N.V. is voor de uitvoering van de werkzaamheden van het pensioenfonds in het bezit van een ISAE 3402 type II rapportage. Deze rapportage is gecontroleerd door de accountant (EY) van Syntrus Achmea. In deze rapportage wordt geconcludeerd dat de beschreven bedrijfsprocessen bestaan en dat deze functioneerden gedurende de verslagperiode. Het bestuur heeft kennis genomen van deze rapportage waarin ook mogelijke verbeterpunten zijn opgenomen. Actuaris en accountant De actuaris en de accountant zijn op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen bij het fonds. Waar nodig zijn de standpunten van de actuaris en de accountant meegewogen in de besluitvorming van het bestuur. Vermogensbeheer Het beheer van het vermogen is uitbesteed aan de externe vermogensbeheerders, Vanguard Investments Europe, Robeco en BlackRock. Met de vermogensbeheerders heeft het bestuur de beleggingsrichtlijnen vastgelegd die op het beheer van het vermogen van toepassing zijn. Het bestuur wordt bij het beheer van haar vermogen met advies bijgestaan door een beleggingsadviseur. 21

22 KERNTHEMA'S De werkgever zegt uitvoeringsovereenkomst op De sociale partners zijn zowel in 2013 als in de eerste helft van 2014 in gesprek geweest over de wijziging van de pensioenregeling en de toekomst van het pensioenfonds. De werkgevers hebben eind 2013 de uitvoeringsovereenkomst met het pensioenfonds (pro forma) opgezegd per 1 januari De werkgever heeft in het boekjaar besloten om de toekomstige pensioenopbouw onder te brengen bij True Blue. Overdracht opgebouwde pensioenen aan AEGON Levensverzekering N.V. en overgaan tot liquidatie fonds In het verslagjaar heeft het bestuur besloten om de pensioenrechten en -aanspraken bij een verzekeraar onder te brengen en over te gaan tot opheffing van het pensioenfonds. Na een uitgebreid onderzoek heeft het bestuur in het boekjaar besloten om alle pensioenrechten - en aanspraken, die tot en met 2014 zijn opgebouwd, aan Aegon Levensverzekering N.V. over te dragen. Alle rechten en bezittingen zijn overgedragen aan Aegon Levensverzekering N.V. en het bestuur heeft besloten om over te gaan tot de liquidatie van het fonds. De deelnemers zijn hierover schriftelijk en tijdens de deelnemersvergaderingen geïnformeerd. Naar verwachting zal het liquidatieproces in de eerste helft van 2015 zijn afgerond. Verlagen van pensioenen per 1 april 2014 Op grond van de wet moest de dekkingsgraad per eind december 2013 boven het minimaal vereiste niveau van 104,5 % uitkomen. Dat is niet gelukt; door tegenvallende beleggingsresultaten kwam de dekkingsgraad eind december 2013 uit op 103,0%. Het bestuur had aanvullende maatregelen nodig om per 31 december 2013 op het minimaal vereist vermogen (MVV) uit te komen. Op basis van de evaluatie per 31 december 2013 bleek de noodzakelijke onvoorwaardelijke korting van alle opgebouwde pensioenen 1,4% te zijn om per 31 december 2013 het MVV te bereiken. Op basis van de evaluatie van het herstelplan 2013 had het bestuur besloten om alle pensioenen per 1 april 2014 te verlagen met 1,4%. De verlaging gold voor alle doelgroepen, dus voor zowel de actieve als inactieve deelnemers. Het uitgangspunt was dat alle belanghebbenden zoveel mogelijk in gelijke mate bijdragen aan het herstel van de financiële positie. Aanpassing fondsdocumenten In het verslagjaar zijn de statuten, de reglementen van het VO en de visitatiecommissie als gevolg van de Wet versterking bestuur en het in werking treden van de Code Pensioenfondsen gewijzigd. In 2014 zijn naast de jaarlijkse wijziging van de ABTN ook de Verklaring inzake Beleggingsbeginselen aangepast. Quinto-P onderzoek Naar aanleiding van een onderzoek naar de kwaliteit van de pensioenadministratie bij een select aantal pensioenfondsen in 2011 heeft DNB pensioenfondsen verzocht om kritisch het administratieproces te laten onderzoeken om mogelijk foutieve individuele pensioenberekeningen op te sporen en om, waar nodig, herstelmaatregelen te treffen. Om aan de verwachtingen van DNB te voldoen heeft het bestuur besloten om een onderzoek te doen naar de kwaliteit van de pensioenadministratie. Het bestuur heeft Syntrus Achmea Pensioenbeheer in 2013 hiertoe opdracht gegeven. Het doel van het Impero onderzoek is om het bestuur meer inzicht te geven in de kwaliteit van de in de pensioenadministratie geregistreerde pensioenrechten- en aanspraken op individueel deelnemersniveau. De uitkomsten van het Quinto-P onderzoek zijn tijdens de bestuursvergadering van 4 juni 2014 besproken in het bestuur. Uit de rapportage blijkt dat de kwaliteit van de administratie in orde is. 22

23 Kosten van de uitvoering van de pensioenregeling Naar aanleiding van een onderzoek van de AFM in 2011 heeft de Pensioenfederatie in 2012 nieuwe richtlijnen voor de kostentransparantie uitgebracht. Er worden drie kostensoorten onderscheiden: de kosten van het pensioenbeheer, de kosten van het vermogensbeheer en de transactiekosten. Kosten van pensioenbeheer en vermogensbeheer In april 2011 is het rapport "Kosten pensioenfondsen verdienen meer aandacht" van AFM verschenen, hierin wordt gepleit voor een helder en transparant inzicht in de kosten die pensioenfondsen maken. De aanbevelingen uit dit rapport worden in onderstaande staffel gevolgd. De totale kosten voor het pensioenbeheer betreffen de administratie-, communicatie, advies- en bestuurskosten, alsmede de kosten van toezicht en controle. Het totaal aantal deelnemers betreft, volgens richtlijnen AFM, het aantal actieve en pensioengerechtigde deelnemers per 31 december 2014 (voor overdracht naar Aegon). De in deze staffel opgenomen kosten vermogensbeheer betreffen de kosten van het vermogensbeheer alsmede van de bewaarneming en administratie (bewaarkosten). De kosten moeten worden beoordeeld in relatie tot de gekozen beleggingsmix, de bijbehorende benchmark en het rendement op lange termijn Uitvoeringskosten in Aantal deelnemers* Uitvoeringskosten per deelnemers in Beheerkosten in Kosten vermogensbeheer inclusief ingeschatte transactiekosten en kosten vermogensadviseur x Gemiddeld belegd vermogen*** in Beheerkosten in % van gemiddeld belegd vermogen 0,17 0,17 Kosten inclusief ingeschatte transactiekosten, kosten vermogensadviseur en (voor 2014) kosten ABN AMRO** in % van gemiddeld belegd vermogen 0,31 0,25 * Actieve deelnemers en pensioengerechtigden (2014 voor overdracht naar Aegon) ** Betreft opslag voor converteren van verkoopopbrengsten van US dollar naar euro *** Gemiddeld belegd vermogen 2014 betreft periode 1 januari tot 14 oktober Financiering Feitelijke premie De totaal ontvangen premie (exclusief premiecorrectie voorgaande jaren, FVP en eenmalige koopsommen) in 2014 bedroeg (2013: ). Kostendekkende premie Op grond van de Pensioenwet rapporteert het bestuur ook de zogenaamde kostendekkende premie. Deze bedraagt over (2013: ). 23

24 ONTWIKKELINGEN IN DE SECTOR Governance Wet versterking bestuur pensioenfondsen De Wet versterking bestuur pensioenfondsen is een volledige herziening van de governance en medezeggenschap bij pensioenfondsen. De wet moet zorgen voor verbetering van de kwaliteit van het pensioenfondsbestuur. De wet geldt vanaf 9 augustus De wetsbepalingen over verantwoording van het beleggingsbeleid en over geschiktheid en tijdsbeslag waren meteen van kracht. Ook verwante wijzigingen traden in werking. Zo zijn in het Besluit FTK regels over het beloningsbeleid vastgelegd en in het Besluit uitvoering PW regels over geschiktheid, betrouwbaarheid en tijdsbeslag. Een deel van de wet gaat in vanaf 1 juli Vanaf dan gelden nieuwe bestuursmodellen. Een pensioenfonds kan kiezen uit vijf bestuursmodellen. Er zijn 3 paritaire modellen (modellen 1, 2 en 3). Deze kennen een verantwoordingsorgaan (VO), waarin de deelnemers en pensioengerechtigden (en eventueel de werkgever) naar verhouding zijn vertegenwoordigd. De onafhankelijke modellen (model 4 en 5) kennen een belanghebbendenorgaan (BO), met vertegenwoordigers van werkgever, deelnemers en pensioengerechtigden. Het intern toezicht is verstevigd doordat ondernemingspensioenfondsen met een paritair of onafhankelijk bestuur de keuze kregen tussen een permanente raad van toezicht of een visitatiecommissie die jaarlijks visiteert (in plaats van minimaal driejaarlijks). De wijzigingen bij SPRN zijn ten gevolge van de wet beperkt gebleven. Het paritaire bestuursmodel is door het fonds gecontinueerd omdat het paritaire bestuursmodel goed functioneert en aansluit bij de huidige en de gewenste praktijk van het fonds. De wijzigingen als gevolg van de Wet versterking bestuur pensioenfondsen en de Code kregen hun beslag in nieuwe Statuten en in de reglementen van het VO en de visitatiecommissie. Code Pensioenfondsen in 2014 in werking Tijdens de ontwikkeling van de Wet versterking bestuur pensioenfondsen stelden de Pensioenfederatie en de Stichting van de Arbeid de Code Pensioenfondsen (de Code) op. Doel van de Code is de verhoudingen binnen het pensioenfonds transparanter te maken, communicatie met de belanghebbenden te versterken en bij te dragen aan het versterken van 'goed pensioenfondsbestuur'. De Code is per 1 juli 2014 wettelijk verankerd. De Monitoringcommissie Code Pensioenfondsen ziet toe op de naleving van de Code. De Code vervangt de Principes voor goed pensioenfondsbestuur uit De Code legt de nadruk op het beïnvloeden van het gedrag van bestuurders, interne toezichthouders en belanghebbenden in de verantwoordingsfunctie. Per orgaan zijn normen opgenomen over taak en werkwijze, samenstelling en zittingsduur, geschiktheid, benoeming, schorsing en ontslag. Daarnaast zijn overkoepelende thema's opgenomen. De thema's gaan zowel over het eigen functioneren van het fonds als van dienstverleners. Voorbeelden hiervan zijn integraal risicomanagement, communicatie en transparantie, verantwoord beleggen, kosten, uitvoering en uitbesteding, geschiktheid, diversiteit, integer handelen en beloningsbeleid. In het kader van de Wet versterking bestuur pensioenfondsen en de Code Pensioenfondsen zijn de statuten en de reglementen van het VO en de visitatiecommissie in het boekjaar aangepast. Het fonds heeft de lijst met 83 normen bestudeerd en heeft vastgesteld dat de meeste normen uit de Code worden nageleefd. In bepaalde gevallen wijkt het fonds af van de normen uit de Code. Dat wordt in onderstaande per norm nader toegelicht. 24

25 Norm 50: Het bestuur zorgt voor een programma van permanente educatie voor leden bestuur Vanwege de liquidatie is besloten om hierover geen nadere acties te ondernemen. Norm 66: Bestuur stelt diversiteitsbeleid vast. Jaarlijkse beoordeling en driejaarlijkse evaluatie Vanwege de liquidatie is besloten om hierover geen nadere acties te ondernemen. Norm 68: Bestuur en VO zitten ten minste één lid boven en één lid onder 40 jaar Alle leden van het verantwoordingsorgaan waren in het verslagjaar ouder dan 40 jaar. Norm 69: Bestuur en IT houden bij opstellen profielschets rekening met diversiteitsbeleid. VO houdt hier rekening mee bij opstellen van competentievisie Vanwege de liquidatie is besloten om hierover geen nadere acties te ondernemen. Norm 70: Bij vervulling van een vacature wordt gezocht naar kandidaten passend binnen diversiteitsdoelstellingen Vanwege de liquidatie is besloten om hierover geen nadere acties te ondernemen. Norm 71: Bestuur en BO toetsen kandidaten mede aan de hand van de diversiteitsdoelstellingen Vanwege de liquidatie is besloten om hierover geen nadere acties te ondernemen. Pensioenstelsel AOW-leeftijd in stappen omhoog De AOW-leeftijd gaat sinds 1 januari 2012 in stappen omhoog naar 67 jaar. Op 26 maart 2015 is de Tweede Kamer akkoord gegaan met een versnelde verhoging van de AOW-leeftijd tot 67 jaar in Dit was onderdeel van het Regeerakkoord van oktober Verhoging pensioenrichtleeftijd van 65 jaar naar 67 jaar Per 1 januari 2014 is de pensioenrichtleeftijd verhoogd naar 67 jaar. Daarna is de pensioenrichtleeftijd gekoppeld aan de levensverwachting. Een verdere verhoging gaat met stappen van één jaar. De komende jaren ligt de fiscale pensioenrichtleeftijd daarmee hoger dan de AOW-leeftijd. Opbouwpercentage omlaag Op 1 januari 2014 gingen de maximale opbouwpercentages met 0,1% omlaag. De opbouwpercentages gingen met ingang van 1 januari 2015 nog verder omlaag. Nieuw type pensioenfonds APF In het palet aan pensioenuitvoerders komt er een nieuw type pensioenfonds bij: het algemeen pensioenfonds (APF). Op 19 december 2014 diende staatssecretaris Klijnsma van Sociale Zaken en Werkgelegenheid een wetsvoorstel hiervoor in. Het APF is bedoeld om de samenvoeging van pensioenfondsen gemakkelijker te maken. Anders dan bestaande pensioenfondsen is het APF niet beperkt tot gebruik door een of meer specifieke doelgroepen. Kleine pensioenfondsen die niet zelfstandig verder willen of kunnen, krijgen met het APF een alternatief voor de route naar een verzekeraar. Voor wat grotere ondernemingspensioenfondsen biedt het APF expansiemogelijkheden. Een APF mag ook verplichtgestelde beroepspensioenregelingen uitvoeren. Maar een APF mag niet de regeling uitvoeren van verplicht gestelde bedrijfstakpensioenfondsen. Het is mogelijk om een pensioenfonds om te vormen tot APF en om een nieuw (leeg) APF op te richten. Waardeoverdracht Het kabinet wil een fundamentele discussie over waardeoverdracht voeren. Bij de uitvoering van waardeoverdracht doen zich namelijk problemen voor. Meest opvallend daarvan zijn de problemen die er zijn als werkgevers met verzekerde regelingen bij waardeoverdracht geld moeten bijbetalen. Staatssecretaris Klijnsma heeft in 2014 echter geen nieuwe opzet voor het systeem van waardeoverdracht voorgesteld. Wel is er door de Tweede Kamer geregeld dat de termijn van 6 maanden vervalt waarbinnen een opgave voor waardeoverdracht moet worden aangevraagd. 25

26 Pensioenparagraaf Karakterisering van de pensioenregeling overeenkomstig artikel 10 PW. Kenmerken regeling Per 1 januari 2007 is de pensioenregeling aangepast aan de wet Vut Prepensioen Levensloop. Hierdoor is een splitsing ontstaan in drie pensioenregelingen voor de drie te onderscheiden doelgroepen. De regelingen zijn vervat in het Pensioenreglement 2002 en het Pensioenreglement De belangrijkste kenmerken van de regelingen gedurende 2014 zijn als volgt. Voor deelnemers geboren vóór 1950 en in dienst getreden vóór 1 januari 2002 geldt de volgende regeling: Tot een salarisgrens ter hoogte van (2014) wordt het pensioen opgebouwd volgens een (geïndexeerde) middelloonregeling. De jaarlijkse opbouw van het ouderdomspensioen bedraagt 1,75 % van de pensioengrondslag. De franchise bedraagt (2014). Het ouderdomspensioen gaat in op de leeftijd van 65 jaar. Tussen de prepensioenleeftijd en 65 jaar wordt een prepensioen uitgekeerd. Het prepensioen wordt opgebouwd volgens een (geïndexeerde) middelloonregeling, en wel tijdsevenredig tussen 1 januari 2002 en de prepensioenleeftijd. De jaarlijkse opbouw bedraagt maximaal 9,15% van het pensioensalaris. Voor deelnemers geboren in 1946 of eerder is de prepensioenleeftijd 60 jaar. Deelnemers die op de prepensioenleeftijd minstens tien jaar onafgebroken in dienst zijn bij de werkgever, komen in aanmerking voor een aanvulling op het prepensioen tot 80,0% van het laatste pensioensalaris. Voor deelnemers geboren in of na 1947 is de prepensioenleeftijd 61 jaar. Deelnemers die op de prepensioenleeftijd minstens tien jaar onafgebroken in dienst zijn bij de werkgever, komen in aanmerking voor een aanvulling op het prepensioen tot het minimum van enerzijds 91,5% van het gemiddelde pensioensalaris tussen 1 januari 2002 en de prepensioendatum en anderzijds 85,0% van het laatste pensioensalaris. Voor deelnemers geboren vóór 1950 en in dienst getreden op of na 1 januari 2002 maar vóór 1 januari 2007 geldt de volgende regeling: Tot een salarisgrens ter hoogte van (2014) wordt het pensioen opgebouwd volgens een (geïndexeerde) middelloonregeling. De jaarlijkse opbouw van het ouderdomspensioen bedraagt 1,75 % van de pensioengrondslag. De franchise bedraagt (2014). Het ouderdomspensioen gaat in op de leeftijd van 62 jaar. Tussen de 62- en 65-jarige leeftijd wordt een tijdelijk ouderdomspensioen uitgekeerd. Dit tijdelijk ouderdomspensioen wordt tussen de 52- en 62-jarige leeftijd opgebouwd en wel met 7% van de franchise per jaar, verhoogd met een compensatie voor het verschil in af te dragen premies volksverzekeringen voor en na 65 jaar. Voor deelnemers geboren vanaf 1950 en voor alle deelnemers in dienst getreden op of na 1 januari 2007 geldt de volgende regeling: Tot een salarisgrens ter hoogte van (2014) wordt het pensioen opgebouwd volgens een (geïndexeerde) middelloonregeling. De jaarlijkse opbouw van het ouderdomspensioen bedraagt 2 % van de pensioengrondslag. De franchise bedraagt (2014). Het ouderdomspensioen gaat in op de leeftijd van 65 jaar. 26

27 Nabestaandenpensioen Het nabestaandenpensioen bedraagt voor alle deelnemers 70% van het bereikbare ouderdomspensioen tot de salarisgrens. Boven deze salarisgrens geldt een vrijwillige nabestaandendekking op risicobasis. Het tijdelijk nabestaandenpensioen bedraagt 10% van het bereikbare ouderdomspensioen uit hoofde van de basisregeling en wordt uitgekeerd tot de pensioendatum. Het wezenpensioen bedraagt 14% van het bereikbare ouderdomspensioen en wordt uitgekeerd tot maximaal 27 jaar. Wijzigingen in de pensioenregeling De inhoud van de regelingen is in 2014 niet gewijzigd. Wel geldt in 2014 (tijdelijk) een lager opbouwpercentage. Deze wijziging is vastgelegd in een addendum bij het pensioenreglement. De sociale partners hebben besloten om de pensioenleeftijd per 1 januari 2014 ongewijzigd te laten op 65 jaar en de pensioenopbouw te verlagen naar 1,71%. Toeslagverlening Jaarlijks bekijkt het pensioenfonds of een zogenoemde toeslag op de pensioenrechten en pensioenaanspraken kan worden verleend. Dat wil zeggen dat we de hoogte van de pensioenen aanpassen aan de stijgende prijzen. Door die toeslag blijft de koopkracht van deelnemers intact. Voorwaarde is wél dat de financiële positie van het fonds een toeslag toestaat. Omdat de financiële positie van het fonds niet voldoende is, heeft het bestuur besloten om per 1 januari 2014 geen toeslag te verlenen. Toeslagbeleid Toeslagverlening is bedoeld om de waarde van het pensioen op peil te houden. De toeslagverlening op pensioenaanspraken en op pensioenuitkeringen is voorwaardelijk en vindt alleen plaats als de financiële middelen van het fonds dit toelaten. Er bestaat dus een risico dat er in een jaar geen toeslagverlening plaatsvindt. Het bestuur van het pensioenfonds beslist elk jaar of er een toeslag wordt verleend. Gestreefd wordt naar een toeslag op pensioenaanspraken van deelnemers die gelijk is aan het loonindexcijfer. Onder loonindexcijfer wordt verstaan het percentage (afgerond op twee decimalen nauwkeurig) waarmee de lonen ingevolge de collectieve arbeidsovereenkomst die van toepassing is op Ricoh Nederland in de periode vanaf 2 januari van het voorafgaande jaar tot en met 1 januari van het lopende jaar zijn gestegen. Voor de pensioenaanspraken van gewezen deelnemers, de aanspraken op bijzonder partnerpensioen van ex-partners en de ingegane pensioenen met uitzondering van het arbeidsongeschiktheidspensioen wordt gestreefd naar een toeslag die gelijk is aan de ontwikkeling van het consumentenprijsindexcijfer alle huishoudens afgeleid. Voor zover het arbeidsongeschiktheidspensioen tot uitkering is gekomen, zal het - zolang die uitkering voortduurt- jaarlijks per 1 januari met 3% worden verhoogd. Voor zover het prepensioen inclusief aanvulling tot uitkering is gekomen, zal de totaaluitkering - zolang die uitkering voortduurt- jaarlijks per 1 januari met de loonindex worden verhoogd. Er is voor toekomstige toeslagen geen geld gereserveerd, met uitzondering van arbeidsongeschiktheidspensioenen, en er wordt ook bij de bepaling van de hoogte van pensioenpremies geen rekening gehouden met toeslagverlening. Uitzondering hierop is de toeslag op prepensioenen. De afgelopen drie jaar was de toeslagverlening in overeenstemming met dit toeslagenbeleid. 27

28 BELEGGINGENPARAGRAAF Monetair beleid in 2014 Evenals in 2013 het geval was, waren alle ogen in 2014 gericht op de grootste centrale banken van de wereld. Zo startte het jaar met de bevestiging van de Federal Reserve (FED) in de Verenigde Staten dat het haar aankopen van Mortgage Backed Securities en Treasuries zou gaan afbouwen. De FED achtte onder meer de daling van de werkloosheid, tot onder de doelstelling van 6,5%, en de toename in de inflatie gedurende het aankoopprogramma als tekenen dat de economie niet meer afhankelijk was van steunaankopen. Dientengevolge zijn de maandelijkse aankopen, op hun hoogtepunt ter waarde van $85 miljard, in de maanden januari tot en met oktober gestaag afgebouwd (FED, 2014). Doordat het aankoopprogramma van de FED gepaard ging met een forse daling in de werkloosheid en een sterke stijging van de aandelenmarkten, was het afbouwen van het aankoopprogramma in eerste instantie omgeven door onzekerheden. Echter, zowel tijdens het afbouwen als na de beëindiging van het programma in oktober, was er geen sprake van een hevige reactie op de markten. Het meermaals bevestigen van de FED om haar ruime monetaire beleid voorlopig nog aan te houden heeft hier wellicht een belangrijke rol in gespeeld. Daar waar de FED met het afbouwen van haar aankoopprogramma een beleid van monetaire verkrapping toepaste, hanteerden de Europese Centrale Bank (ECB) en de Bank van Japan (BoJ) juist een verruimend monetair beleid. Zo verlaagde de ECB gedurende 2014 de belangrijkste financieringsrente naar 0,05%, verlaagde het de depositorente naar -0,2% en gaf het aan de mogelijkheden voor een eventueel aankoopprogramma van ABS-en en Collateralized Debt te onderzoeken (ECB, 2014). De BoJ nam nog verdergaande beslissingen. Zo besloot de BoJ in januari 2014 om haar jaarlijkse aankopen te verhogen naar circa triljoen. In oktober werd deze nogmaals verhoogd naar circa 80 triljoen. Van deze aankopen wordt circa 3 triljoen aangewend om Exchange Trade Funds (ETF's) te kopen en 90 miljard om Real Estate Investment Funds op te kopen. Het overige, en dus veruit het grootste gedeelte, van het bedrag wordt aangewend voor het opkopen van Japanse staatsobligaties (BoJ, 2014). Macro-economische ontwikkelingen in 2014 Op economisch vlak werd 2014 gekenmerkt door het herstel van de economie van de Verenigde Staten. De daling van de werkloosheid in 2013 werd doorgezet in 2014 en bereikte eind van het jaar zelfs een niveau van 5,6%, het laagste niveau sinds 2008 (US Bureau of Labor Statistics, 2015). Ook de groei van de economie was positief, met een toename in het Gross Domestic Product (GDP) van 2,6% (Bureau of Economic Analysis, 2015). Enige reden voor bezorgdheid betreft de inflatieontwikkeling die nog achterblijft bij de doelstelling van 2% (Bureau of Labor Statistics, 2015). De positieve economische ontwikkelingen in de Verenigde Staten stonden in 2014 in scherp contrast tot die in Japan en met name tot die in Europa. Japan wordt al jaren gekenmerkt door een lage inflatie in combinatie met een stabiele werkloosheid en een gematigde economische groei. In 2014 werd dit patroon kortstondig doorbroken. Zo piekte in het tweede kwartaal van 2014 de inflatie naar een niveau van circa 3,5%. Over geheel 2014 bedroeg de stijging van het prijsniveau circa 2,4% en lag daarmee hoger dan de afgelopen jaren het geval is geweest (Statistics Bureau, 2015). Binnen de Eurozone waren de cijfers wellicht nog het meest tegenvallend. De werkloosheid binnen de Eurozone bleef hangen rond haar recordhoogte van tussen 11% en 12% (Bloomberg, 2015). De groei van de economie bedroeg circa 0,7% over het gehele jaar (Bloomberg, 2015) en december werd uiteindelijk afgesloten met de bevestiging dat er, voor het eerst sinds 2009, sprake was van deflatie (ECB, 2015). Ook groeicijfers vanuit andere delen van de wereld zijn tegenstrijdig. Zo sloot China het jaar af met een GDP dat 7,4% hoger lag dan dat van eind Alhoewel aanzienlijk hoger dan in de meeste westerse economieën betrof dit voor China het laagste groeicijfer sinds 1990 (Bloomberg, 2015). Desalniettemin bevestigde het IMF in november dat, als gevolg van de sterke groei van de afgelopen jaren, China op basis van de Purschasing Power Parity de Verenigde Staten is voorbij gestreefd als grootste economie van de wereld (IMF, 2014). 28