LICHT VOOR INDUSTRIE EN TECHNIEK LICHT VOOR INDUSTRIE EN TECHNIEK. zumtobel.com/industrie

Transcriptie

1 LICHT VOOR INDUSTRIE EN TECHNIEK LICHT VOOR INDUSTRIE EN TECHNIEK zumtobel.com/industrie

2 Licht voor industrie en techniek

3 Een hoge productiviteit hangt voor het grootste deel af van de werknemers. Door een juiste verlichting op de werkplaats kunnen het prestatievermogen en de motivatie en ook het welzijn van de werknemers worden bevorderd van ploegenwerk in grote industriehallen tot zeer specifieke productieomgevingen. Indien juist toegepast, helpt een modern lichtconcept om de werkomgeving in de productie te verbeteren, de motivatie te verhogen en om vermoeidheid en dus ook arbeidsongevallen te voorkomen. Door onze jarenlange ervaring en ons permanent onderzoek kennen wij de werking en toepassingsmogelijkheden van licht in industriële omgevingen en kunnen we onze klanten competent advies geven. Met oplossingen op maat en modulair opgebouwde productseries verzekeren we dat in alle ruimtes en omgevingen op elk moment het optimale licht ter beschikking wordt gesteld. In het kader van de almaar luider wordende roep om meer energie-efficiëntie en duurzaamheid kiezen we daarbij voor gecombineerde concepten van dag- en kunstlicht. Ons ruime productaanbod voor industrie en techniek omvat armaturen en intelligente sturingssystemen die globale lichtconcepten uit één en hetzelfde huis mogelijk maken. Zumtobel. Het Licht.

4 Toepassingen Tryckfolket, Malmö SE A. Loacker Konfekt GmbH, Heinfels AT Nike Europe, Vorst-Laakdal BE Škoda Auto fabriek in Mladá Boleslav CZ

5 Hawle Armaturen GmbH, Freilassing DE ASDA Doncaster GB SBB Serviceanlage Oberwinterthur CH

6 Referenties

7 Alpla Werke, Hard, AT / APAG Parkhaus Aken, DE / Apipharma, Zagreb, HR / ASDA, Don caster, GB / ASEAG Verkehrsbetriebe Aachen, DE / AU Optronics fabriek, Trencin, SK / Bauarena Volketswil, CH / Bosch Rexroth Pasching, AT / Dhollandia fabriek Predmier, SK / Engel Werke, St. Valentin, AT / Fernheizkraftwerk Klausen, IT / Ferrari Classiche, Maranello, IT / Fiat Kragujevac, RS / Flextronics, Althofen, AT / Freitag Taschen, Zürich, CH / Garage Delorge VW-Audi-Seat-Skoda, Sint-Truiden, BE / Goederenverkeerscentrum Ingolstadt, DE / Haberkorn Ulmer, Leonding, AT / Hawle, Freilassing, DE / Hörmann Austria, Dobl, AT / Hugo Boss Shoes & Accessories Italia SpA, Morovalle, IT / IWT Innovative Water Technology GmbH, Lienz, AT / La Baita, Caselle Torinese, IT / Liebherr Baumaschinen AG, Reiden, CH / Loacker Konfekt GmbH, Heinfels, AT / Mondelēz Belgium Biscuits Production NV, Herentals, BE / Migros Verteilerbetrieb AG Neuendorf, CH / Nike Logistiek Centrum, Laakdal, BE / Parker Hannifin, Bielefeld, DE / Rema Holz industrie, Eben im Pongau, AT / Risse + Wilke Kaltband GmbH & Co., Iserlohn, DE / Rolls-Royce Motor Cars LTD., Goodwood, GB / RSD Electronic, Naturno, IT / Rupp Käserei, Lochau, AT / Salewa Headquarters, Bozen, IT / SBB Serviceanlage Oberwinterthur, CH / Scania Parts Logistics, Opglabbeek, BE / Schletter Leicht metallbau GmbH, Kirchdorf, DE / Siloking, Mayer Maschinenbaugesellschaft mbh, Tittmoning, DE / Škoda Auto fabriek, Mladá Boleslav, CZ / Storenmaterial AG, Geroldswil, CH / Techno Alpin AG, Bol zano, IT / Techno gym, Cesena, IT / Tryckfolket, Malmö, SE / Voestalpine, Krieglach, AT / Vonlanthen Holzbau AG, Schmitten, CH / ZF-Getriebe, Saarbrücken, DE

8 Coverfoto: Technogym SpA, Cesena IT Architectuur: Studio Antonio Citterio & Partners, Milaan IT Lichtconcept: De productiehal krijgt veel daglicht binnen. Het lichtlijnsysteem TECTON vult indien nodig de noodzakelijke hoeveelheid kunstlicht aan, gestuurd via LUXMATE LITENET. De geïntegreerde veiligheidsverlichting verhoogt de betrouwbaarheid. Overige producten: kaparmatuur PERLUCE, inbouwarmatuur MILD LICHT, downlight PANOS, vochtbestendige armatuur RAIN, vluchtwegarmatuur ONLITE ARTSIGN

9 Industrie en Techniek Eisen aan de verlichting 10 Berekening van het potentieel 12 Efficiëntie Inleiding 14 De CO 2 -uitstoot verlagen 16 Het energieverbruik reduceren 18 Het daglicht gebruiken 20 De verlichting renoveren 22 Flexibiliteit Inleiding 24 Individualiteit aanbieden 26 Structuren veranderen 28 Grote afstanden overwinnen 30 Het hele plaatje bekijken 32 Productiviteit Inleiding 34 De lichtwerking onderzoeken 36 De visuele prestatie optimaliseren 38 Het biologische ritme ondersteunen 40 Daglicht als voorbeeld 42 Intelligent sturen 44 Betrouwbaarheid Inleiding 46 De resistentie verhogen 48 Alles zuiver houden 50 Het onderhoud vereenvoudigen 52 De veiligheid in geval van nood verhogen 54 Verlichtingsanalyse Modeloplossing voor productiehal 56

10 Eisen aan de verlichting Licht voor Industrie en Techniek 1 2 Efficiëntie Wereldwijd en in nagenoeg alle industriële sectoren winnen duurzame productietechnieken aan belang. Ondernemingen nemen maatregelen om hulpbronnen en energie efficiënter te gebruiken en tegelijk de productieprocessen te optimaliseren. Licht voor de industrie heeft hier vanuit ecologisch, economisch en ergonomisch perspectief een groot potentieel. Vaak komt de druk van buitenaf: vele industriegebouwen moeten gemoderniseerd worden om aan de energetische normvereisten te kunnen voldoen. Minder CO 2 -uitstoot Geringere energiekosten Minder onderhoudswerk Pagina 14 Flexibiliteit Terwijl de toenemende automatisering tot snelle en precieze arbeidsprocessen leidt, stijgen anderzijds ook de eisen t.o.v. vaktechnisch veeleisende activiteiten. Om de beide aspecten veilig te stellen, moet een ruimte aan verschillende gebruiksscenario s en eisen kunnen voldoen. Verschillende hoogtes, temperaturen en automatiseringsgraden vergen functionele flexibiliteit. Bovendien ondergaan ook de industriële architectuur en het imago dat de industrie wil uitdragen grote veranderingen. Transparantie documenteert de sterkte van een onderneming naar het publiek toe. Hygiëne en innovatie zijn de innerlijke waarden van de toekomst. Flexibel gebruik Willekeurige uitbreidingen Eenvoudige sturing Pagina 24

11 Productiviteit De economie heeft nood aan hogere productiecijfers, efficiëntere arbeidsprocessen, betere organisatiestructuren, technische progressie en zo weinig mogelijk uitval. Zo gaat het bij productiviteit om een ontwikkeling die al over meerdere jaren loopt maar in veel industriesectoren pas nu tot een andere manier van denken leidt. Vandaag wordt meer kapitaal en arbeid geïnvesteerd om de productiviteit vanaf de basis te optimaliseren. Daarvoor worden de werkomgeving, de arbeidsvoorwaarden en de processen geherdefinieerd. Minder ziektedagen Geringere foutpercentages Kortere productietijden Pagina 34 Betrouwbaarheid Terwijl in een aantal industriële ondernemingen extreme temperaturen, vocht en trillingen een grote uitdaging vormen, staan in andere ondernemingen uiterste precisie of een onberispelijke hygiëne centraal. Zo verschillend de ondernemingen, zo verschillend zijn ook de maatregelen voor optimale betrouwbaarheid. Ongeacht de omgevingsinvloeden of de duur van de bedrijfstijden, moet de verlichting altijd werken, zelfs indien de stroom uitvalt. Een betrouwbare veiligheidsverlichting stelt de oriëntatie veilig en duidt de weg naar de openlucht aan. Gegarandeerde lange levensduur Omgevingsonafhankelijke resistentie Verantwoord handelen Pagina 46

12 Berekening van het potentieel Verlichtingsanalyse voor Industrie en Techniek In heel veel industriële ondernemingen voldoet de verlichting niet meer aan de huidige stand van de techniek. Toch worden van werknemers optimale prestaties verwacht, wat onder de gegeven omstandigheden niet of maar moeilijk mogelijk is. Daarentegen kan de verlichting met innovatieve armaturen en een professionele lichtsturing ook een toegevoegde waarde creëren. Het beste licht voor de industrie is: Licht dat minder verbruikt en meer presteert Licht dat reageert op veranderingen Licht dat het prestatievermogen en het welzijn bevordert Licht dat vele jaren veilig en betrouwbaar werkt Met de verlichtingsanalyse van Zumtobel kan u al in enkele minuten vaststellen welk potentieel een renovatie van de verlichting voor u biedt. Het resultaat van de analyse zijn concrete cijfers en antwoorden op relevante vragen over het energieverbruik of de CO 2 -uitstoot: Wat kan ik uitsparen? Waar komt die besparing vandaan? Welk potentieel heeft een lichtsturing? Het tweede deel van de analyse heeft betrekking op de flexibiliteit van de verlichting. Waar is het voordelig om flexibel op verschillende eisen, visuele activiteiten of gebruikstijden te kunnen inspelen? Het derde niveau is dat van de productiviteit. Vooral in ruimtes waar repetitieve handenarbeid moet worden verricht, zijn verhogingen mogelijk. Naast de snelheid waarmee taken worden uitgevoerd, zijn ook het welzijn en de slaapkwaliteit van de werknemers relevante factoren. Deze worden beïnvloed door de juiste keuze van lichtkleur en het dynamisch maken van de verlichting. Als vierde punt kan u in de vergelijking met uw bestaande installatie het potentieel inzake betrouwbaarheid berekenen. U ontdekt met hoeveel procent de betrouwbaarheid kan worden verhoogd door een verlichting die rekening houdt met speciale omgevingsomstandigheden en zelfs in geval van nood veilig aan uw zijde blijft staan. Bij halverlichtingen die meer dan zeven jaar geleden werden geïnstalleerd, is er vaak een gebrek aan verlichtingssterkte, gelijkmatigheid en energieefficiëntie. CO 2-uitstoot + 30 % + 22 % + 4 % Flexibiliteit Productiviteit Betrouwbaarheid Met de verlichtingsanalyse van Zumtobel kan u de actuele situatie van uw verlichtingsinstallatie beoordelen en het potentieel van een verlichtingsrenovatie berekenen in de volgende vier kerndomeinen: CO 2 - en kostenefficiëntie, flexibiliteit, productiviteit en betrouwbaarheid. U kan de berekening op elk moment online op de website van Zumtobel uitvoeren. De tijd die u nodig heeft voor het invullen blijft tot enkele minuten beperkt. U ziet het resultaat onmiddellijk online en u krijgt ook een uitvoerig PDF-document ter beschikking. zumtobel.com/industriallighting 86 %

13 13 Engel Werke, St. Valentin AT Elektro-installatie: G. Klampfer Elektroanlagen GmbH, Leonding AT Lichtconcept: De lichtkoepels laten veel daglicht in de hal naar binnen stromen. De verlichtingssterkte van de halarmatuur VALUEA IP 50 op TECTON draagrails kan daardoor, via de LUXMATE LITENET lichtsturing, sterk gereduceerd worden. Stap één: de basisgegevens van het project en het toepassingsdomein identificeren. Stap twee: de gegevens inzake de bestaande verlichtingsinstallatie en de gebruikte technologieën invoeren. Stap drie: zones en hun afmetingen, visuele taken en omgevingsomstandigheden definiëren. Resultaat: u krijgt onmiddellijk een goed overzicht van het potentieel van een verlichtingsrenovatie. De PDF-versie levert bijkomend alle interessante detailgegevens.

14 Efficiëntie EnBW EnergyWatchers helpt en middelgrote ondernemingen om energiekosten te besparen. Als efficiëntie-experts sporen we de besparingsmogelijkheden in ondernemingen op en helpen we hen om deze te realiseren en tegelijk van overheidssubsidies gebruik te maken. Om op die manier het concurrentievermogen van onze klanten te verhogen, hebben we sterke en betrouwbare partners aan onze kant. Zumtobel verzekert dankzij haar unieke competentie binnen de verlichtingstechniek dat we onze ideeën voor een efficiënte verlichting ook effectief kunnen realiseren. Daardoor kunnen onze klanten hun energiekosten blijvend verminderen en ontzien ze tegelijk het milieu. Melanie Bunke Management EnBW EnergyWatchers GmbH DE

15 15 1 IWT Innovative Water Technology GmbH, Lienz AT Elektro-onderneming: Elektro Green, Lienz AT Lichtconcept: De moderne industriearchitectuur gaat voor de integratie van zoveel mogelijk daglicht. In combinatie met het lichtlijnsysteem ZX2 profiteren de werknemers van een hoge lichtkwaliteit terwijl tegelijk energie kan worden bespaard. Overige producten: pendelarmatuur CLARIS, veiligheidsverlichtingssysteem ONLITE Met de introductie van het GreenBuilding label en energiebesparingsdecreten stijgen de eisen inzake het reduceren en identificeren van het energieverbruik van gebouwen. Van de industriële ondernemingen worden maatregelen gevraagd om de hulpbronnen zoveel mogelijk te ontzien en hun energiehuishouding te optimaliseren. De verlichting levert daarbij een belangrijke bijdrage tot meer energie-efficiëntie. Met het juiste gebruik van lamp en ballast binnen een armatuur, een geoptimaliseerde armatuurefficiëntie en een intelligente werking is alvast een grote stap vooruit gezet. Het potentieel voor verlichtingsrenovatieprojecten is in de industrie bijzonder hoog. Veel industriecomplexen moeten gemoderniseerd worden om aan de energetische normvereisten te kunnen voldoen. Daarbij biedt een modernisering ook de mogelijkheid om de infrastructuur een serieuze kwaliteitsinjectie te geven. Naast ecologische en economische factoren is ergonomie de derde steunpilaar voor meer duurzaamheid. Daartoe worden productieprocessen geoptimaliseerd en op waardecreatie toegespitst. Ondernemingen willen hun verantwoordelijkheid nemen en hun ambities op het vlak duurzaamheid naar de klant toe uitdragen. Zoals het gebruik van hernieuwbare energiebronnen ondersteunt ook een moderne verlichting het duurzame en innovatieve karakter van een onderneming.

16 1 Efficiëntie De CO 2 -uitstoot verlagen Energie besparen wil niet alleen zeggen de elektriciteitskosten verlagen maar ook de CO 2 -huishouding optimaliseren Industriebedrijven leveren een belangrijke bijdrage voor een goede CO 2 -balans van hun land CO 2 -certificaten benadrukken het verantwoordelijkheidsbesef van ondernemers Grote industriële ondernemingen met een vaste basiselektriciteitsprijs en geringe lopende elektriciteitskosten hebben minder last van de energiekost maar hebben wel een belangrijk aandeel in de CO 2 - emissies. De globaal gestelde doelstellingen worden vertaald in nationale wetten die een reductie van de CO 2 -emissie voorschrijven. CO 2 -certificaten becijferen de bijdrage die men aan het milieu levert. Steeds vaker streven ondernemingen ook een GreenBuilding certificering na. Labels zoals LEED, BREEAM, DGNB, ÖGNI, KlimaHaus, HQE, Minergie, BCA Green Mark, CASBEE of GreenStar geven de globale energie-efficiëntie van een gebouw aan. Een dergelijke certificering is zeker ook een interessant marketinginstrument om zich als duurzame onderneming te positioneren. Een groot potentieel voor het reduceren van de CO 2 -emissie schuilt in de renovatie van oude installaties. Veel verlichtingsinstallaties in industriehallen voldoen niet meer aan de huidige stand van de techniek. Het moderniseren van het lichtconcept kan snel grote hoeveelheden CO 2 en energie uitsparen, wat ook nog eens tot een snelle afschrijving van de investeringskosten leidt. Zo wordt op langere termijn niet alleen energie maar ook geld uitgespaard. Salewa Headquarters in Bolzano IT Architectuur: Cino Zucchi Architetti en Park Associati, Milaan IT Studiebureau: Energytech Studio Frasnelli, Bolzano IT Lichtconcept: Naast verschillende standaardproducten voor industriële toepassingen werd voor de hoofdzetel van Salewa ook de kantoorarmatuur IBLA ontwikkeld. Deze past qua vorm en kleur bij de architectuur en voldoet bovendien aan hoge energetische eisen zodat het project uiteindelijk werd beloond met het KlimaHaus certificaat. Overige producten: inbouwarmatuur MILD LICHT, lichtlijn SLOTLIGHT II, lichtlijnsysteem TECTON Slimline, lichtbalk LINARIA, inbouwarmatuur PERLUCE, spot LIVIANO, ronde armatuur ONDARIA Photographie: Oskar Da Ritz Het grootste CO 2 -verbruik van een armatuur situeert zich tijdens de werking. Hier reduceren efficiënte lampen, moderne ballasten, geoptimaliseerde reflectoren en optieken en een intelligente lichtsturing het effectieve verbruik. Voor een optimale globale balans van de armatuur hecht Zumtobel ook tijdens de productie veel belang aan duurzaamheid. Dit begint bij de selectie van de materialen, zet zich door in efficiënte processen en transporten en eindigt bij de afvalverwerking. Als bewijs voor haar duurzaam handelen staat voor elk Zumtobel product een milieucertificaat (EPD) ter beschikking. Deze ecologische balans is te vergelijken met de Europese norm voor GreenBuilding certificeringen. Basisgegevens van de energiebalans: CO 2 -besparing van 330 ton per jaar

17 17 Risse + Wilke Kaltband GmbH & Co., Iserlohn DE Lichtconcept: Gelijkmatig en tijdsgebonden gereduceerd verlichtingsniveau met de halreflectorarmatuur VALUEA, gedimd met het lichtmanagementsysteem DIMLITE Productadvies VALUEA Halreflectorarmatuur PST aanwezigheidssensor Lichtmanagement

18 1 Efficiëntie Het energieverbruik reduceren Afschrijving Totale kost , , , , , , Jaren Berekeningsvoorbeeld De investering in een lichtconcept met de LED-halarmatuur CRAFT is in vergelijking met een verlichting met een halogeenmetaaldamplamp (HIE) al na twee tot drie jaar terugverdiend. Het stroomverbruik per vierkante meter en per jaar wordt door de toepassing van de moderne LED-techniek met 55 procent gereduceerd. Een bijkomende aanwezigheids- en daglichtsturing voor de hal met sheddak dringt het energieverbruik met een opmerkelijke 78 procent terug. Energieverbruik per jaar HIE (bestaande situatie) 42 stuks 400 W 70 kwh/m 2 a CRAFT LED 35 stuks 280 W 32 kwh/m 2 a CRAFT LED 35 stuks 280 W 15 kwh/m 2 a met daglicht- en aanwezigheidssturing

19 Armaturen en lampen Energie besparen begint met de juiste keuze van armatuur en lamp. Het energieverbruik daalt met ongeveer 25 procent wanneer armaturen over een moderne elektronische ballast met dimfuncties beschikken. Tijdmanagement Het juiste licht op het juiste moment: individuele inschakeltijden kunnen bijvoorbeeld in de centrale gebouwkalender van LUXMATE LITENET voor het hele jaar worden gedefinieerd en openen een besparingspotentieel van 20 tot 40 procent. Aanwezigheidssensoren Het spaarzaamst is die verlichting die zichzelf enkel inschakelt wanneer dit nodig is. Juist gepositioneerde en goed werkende bewegingsmelders helpen om het energieverbruik met 20 tot 40 procent te verlagen. Daglicht Natuurlijk daglicht is de meest efficiënte verlichting die er bestaat. Door het intelligente gebruik ervan kan tot 75 procent van de verlichtingsenergie worden uitgespaard. Deze kostenloze integratie van het daglicht is zelfs bij een gelijktijdige zonwering en verblindingsbescherming mogelijk. Een goed op elkaar afgestemde sturing van licht en jaloezieën vermindert bovendien de koellast van het gebouw en verhoogt de lichtkwaliteit. Scania Parts Logistics, Opglabbeek BE Architectuur: Helsen & Van Com Architecten, Hasselt BE Advies inzake techniek & energie: Archimedes n. V., Keerbergen BE Lichtconcept: De magazijnen zijn niet doorlopend in gebruik. Daarom wordt bij niet-gebruik de verlichting gereduceerd en op die manier energie uitgespaard. Het TECTON lichtlijnsysteem wordt via de TECTON PST aanwezigheidssensor gestuurd. Overige producten: veiligheidsarmatuur ONLITE RESCLITE Verschillende verlichtingsconcepten met elkaar vergelijken, de totale kost en afschrijvingstijden berekenen: met de berekeningssoftware ecocalc worden lichtoplossingen en renovaties binnen de kortste tijd op hun duurzaamheid gecontroleerd.

20 Energieverbruik 100 % 80 % 60 % 40 % 20 % 0 % Uur 6:00 12:00 18:00 Energieverbruik 100 % 80 % 60 % 40 % 20 % 0 % Uur 6:00 12:00 18:00 Energieverbruik 100 % 80 % 60 % 40 % 20 % 0 % Uur 6:00 12:00 18:00 Energieverbruik 100 % 80 % Daglicht 60 % 40 % 20 % 0 % Uur 6:00 12:00 18:00

21 19 Het meerverbruik aan energie gedurende lange bedrijfstijden kan door een efficiënte technologie en lichtsturing worden uitgevlakt Voor een maximale energiebesparing moet al het potentieel benut worden: energiebesparende armaturen en lampen, individueel tijdsmanagement, het gebruik van aanwezigheidssensoren en van het gratis beschikbare daglicht Het resultaat is een blijvende kosten- en CO 2 -reductie gedurende vele jaren Ingevolge de lange bedrijfs- en productietijden is de behoefte aan energie in de industrie bijzonder hoog ook voor de verlichting. Vooral in hoge hallen zijn hoge lichtstromen nodig. Een bijkomende stimulus om energie te besparen zijn de constant stijgende energieprijzen. Alleen al de keuze van de lamp heeft een enorme invloed op het energieverbruik. Krachtige fluorescentielampen gecombineerd met uiterst efficiënte reflectoren verbruiken duidelijk minder energie dan halogeenmetaaldamplampen. Moderne LED s worden daar toegepast waar ze hun troeven als een gericht controleer- en stuurbare lichtbron met een lange levensduur en verregaande onderhoudsvrijheid kunnen uitspelen. Een andere belangrijke mijlpaal wordt gezet met de omschakeling naar elektronische ballasten. Maximale energie-efficiëntie wordt mogelijk door het gebruik van een intelligent lichtmanagement. Daglicht wordt als natuurlijke verlichtingsbron gebruikt en met kunstlicht aangevuld om gedurende de hele arbeidstijd een constant verlichtingsniveau aan te bieden. De toenemende automatisering creëert zones en afdelingen waarin mensen bijna niet of enkel voor occasionele controles werken. Deze bedrijfstijden met een beperkte lichtbehoefte worden door een lichtmanagement met corridorfunctie benut om de lichtsterkte op een minimaal niveau in te stellen en pas bij beweging opnieuw naar de volle bedrijfsmodus over te schakelen. Productadvies CRAFT LED-halarmatuur TECTON PST aanwezigheidssensor voor hoge ruimtes Lichtmanagement

22 1 Efficiëntie Het daglicht gebruiken Transparante productiehallen en arbeidsprocessen differentiëren en positioneren een onderneming Grote glasvlakken waarborgen een goede band met de buitenwereld maar vragen ook om een architectuurgebonden verlichting Moderne lichtconcepten kunnen het imago van de architectuur en de onderneming als merk een boost geven Industriegebouwen ontwikkelen zich almaar meer tot architectonische highlights. Design, duurzaamheid en kwaliteit zijn factoren waarmee ondernemingen kunnen uitpakken. Daarbij wordt meer en meer gekozen voor grote glasvlakken die het gebouw omzomen. Glas biedt twee voordelen. Enerzijds kan het daglicht gebruikt worden om de behoefte aan kunstlicht en dus aan energie te verlagen. Anderzijds bieden glasvlakken interessante inkijkmogelijkheden. Productielijnen en werknemers worden zichtbaar. Duidelijke lijnen, heldere arbeidsomgevingen en zuiver afgebakende werkzones krikken het imago van een onderneming op. Met LED-oplossingen maakt de onderneming haar zin voor innovatie op beeldende wijze duidelijk. Wanneer het donker wordt, dringt het licht van binnen naar buiten. Met een gepast lichtontwerp worden hier architectonische effecten mogelijk. Industriegebouwen zonder opvallende daglichtvlakken communiceren via gevelverlichting voorbijgangers. Deze transformeert het gebouw in een herkenbare imagodrager en biedt onder andere de mogelijkheid om met het gebruik van de bedrijfskleuren en vormen de merkbekendheid te vergroten. De heldere verlichting van verticale vlakken geeft bovendien een gevoel van veiligheid. Productadvies LUXMATE LITENET Lichtmanagement LUXMATE daglichtmeetkop Sensor zumtobel.com/industriallighting

23 21 Technogym SpA, Cesena IT Architectuur: Studio Antonio Citterio & Partners, Milano IT Lichtconcept: De TECTON basisverlichting wordt gestuurd door LUXMATE LITENET in functie van de royale daglichtinval. De veiligheidsverlichting is geïntegreerd waardoor een homogene uitstraling wordt verzekerd. Overige producten: kaparmatuur PERLUCE, inbouwarmatuur MILD LICHT, downlight PANOS, vocht bestendige armatuur RAIN, vluchtweg armatuur ONLITE ARTSIGN + 22 % + 20 % + 10 % In de elf meter hoge productie- en opslaghallen van Technogym worden fitnesstoestellen gemaakt en opgeslagen. Over een oppervlakte van meer dan m² werden de schakelbare T26-armaturen vervangen door een TECTON T16-lichtlijn met LITENET daglicht- en aanwezig heidssturing. De verlichting wint daardoor duidelijk aan efficiëntie en kan dankzij de gereduceerde elektriciteits- en onderhoudskosten al binnen 2 jaar worden afgeschreven. In de volgende 20 jaar wordt meer dan ton CO 2 uitgespaard. De andere voordelen: met de dimbaarheid en aanwezigheidssturing kan de verlichtingssterkte perfect aan de specifieke activiteit worden aangepast. Omdat zeer veel met de hand wordt gewerkt, wordt de productiviteit door de beschikbaarheid van natuurlijk daglicht aan de werkplek merkbaar verhoogd. Door de hogere levensduur van de armaturen en de veiligheidsverlichting wint de verlichtingsinstallatie ook aan betrouwbaarheid. CO 2 -uitstoot 68 % Flexibiliteit Productiviteit Betrouwbaarheid Het besparings- en verbeteringspotentieel werd berekend met de online verlichtingsanalyse: zumtobel.com/industriallighting

24 1 Efficiëntie De verlichting renoveren De renovatie van een verouderd lichtconcept heeft een positieve impact op het energieverbruik, de werksfeer en de bedrijfskosten Moderne verlichtingsoplossingen verlagen de onderhoudskost en verhogen de lichtkwaliteit LED-verlichting en lichtsturingen zijn een investering in de toekomst In de industrie is het aandeel verouderde gebouwen bovengemiddeld hoog. Door het gebruik van achterhaalde technologieën wordt een veelvoud van de feitelijke energiebehoefte verbruikt. Ook wanneer een algemene renovatie niet mogelijk is, kan alleen al de renovatie van de verlichting de bedrijfskosten aanzienlijk doen dalen. De kwalitatieve meerwaarde zit in de lichtere omgeving. Daarvan profiteren vooral de werknemers door betere visuele omstandigheden, een aangename werksfeer en de opwaardering van de hele werkplaats. De technische vooruitgang wordt voltrokken door de vervanging van T26-lampen met conventionele ballast door T16-fluorescentielampen met elektronische ballast. Met de LED-technologie zetten bedrijven de stap naar de toekomst. Met TECTON is de omschakeling wel heel eenvoudig doordat de nieuwe LED-optieken 100% compatibel zijn met de hele productreeks. Oude T16- en T26-modules kunnen gereedschapsloos door nieuwe LED-armaturen worden vervangen, de bestaande draagrails en installaties kunnen zo verder worden gebruikt. De omschakeling naar LED is aanvankelijk een aanzienlijke investering maar verdient zichzelf op langere termijn terug door de besparingen op het vlak van onderhoud en energiekosten en door de verbeteringen voor de werknemers. Productadvies TECTON LED Lichtlijnarmatuur LUXMATE LITENET Lichtmanagement Bosch Rexroth Hörsching AT Voor de verlichtingsrenovatie klaagden de werknemers over te geringe verlichtingssterktes, meerdere duistere plekken en stroboscopische effecten Jahre Verloop van de verlichtingssterkte lx lx Jaren T16 versus LED De conventionele verlichting voor productieruimtes is een T16-lichtlijn. Wanneer echter voor een TECTON LED Wide Beam lichtlijn wordt gekozen, zal niet alleen de lichtkwaliteit significant stijgen. Bij T16-armaturen zijn elke drie jaar een omslachtige reiniging van armaturen en reflectoren en het vervangen van alle lampen nodig, de LED-lichtlijn daarentegen wordt om de twee jaar gewoon schoongeveegd. Omdat de vervanging van lampen wegvalt, kunnen de onderhoudskosten met 68 procent worden verminderd. Over een periode van tien jaar bekeken, ligt de totale kost voor de LED-lichtlijn zelfs 10 procent onder die voor een T16-verlichting. Min 40 % energieverbruik per jaar 128,6 kwh/m 2 T16-lichtlijn 1/80 Watt 76,8 kwh/m 2 TECTON LED WIDE BEAM 63 Watt

25 23 Bosch Rexroth Hörsching AT Architectuur: Atelier Hauptplatz, ir. Ricardo Baumgarten, Linz AT Lichtconcept: Met de renovatie werd overgeschakeld naar een efficiënte TECTON T16-verlichting. Afhankelijk van het daglicht wordt het energieverbruik door toepassing van LUXMATE LITENET verder gereduceerd. Het veiligheidsverlichtingssysteem ONLITE rondt het lichtconcept af. Afschrijving Totale kost , , , , , Jaren Na de renovatie Het flexibele TECTON stroomrailsysteem zorgt voor een heldere basisverlichting en comfortabele arbeidsomstandigheden. Het kunstlicht wordt via een lichtsturing aan het via de lichtkoepels naar binnen vallende daglicht aangepast. Zo wordt bij Bosch Rexroth elk jaar tot kwh stroom uitgespaard. De investering verdient zichzelf in minder dan 4 jaar terug. Min 38 % energieverbruik per jaar 22,27 kwh/m 2 Bestaande verlichtingsinstallatie 13,87 kwh/m 2 Nieuwe lichtoplossing met TECTON 2/49 Watt met lichtsturing LUXMATE Litenet en ONLITE noodlichtsysteem

26 Flexibiliteit De verlichting was voor de inrichting van onze nieuwe firmazetel van groot belang. Zumtobel is erin geslaagd om in de vele, sterk uiteenlopende ruimtes de hoge eisen op het vlak van lichtkwaliteit perfect te vervullen. Van individueel kantoor tot vergaderzaal, van productie over componentenmontage tot buitenverlichting, Zumtobel toonde zich telkens weer een onmisbare partner die ons een professionele en energie-efficiënte lichtoplossing kon leveren. Erich Gummerer CEO TechnoAlpin AG, Bolzano IT

27 25 2 Freitag Taschen, Zürich CH Lichtconcept: Verschillende productiezones en activiteiten worden door verschillende verlichtingstypes optimaal bediend, in dit concrete geval met de vochtbestendige armatuur CHIARO en de halopbouwarmatuur COPA. Overige producten: lichtlijnsystemen TECTON en ZE Foto: Roland Tännler Het toepassingsdomein Industrie en Techniek is heel omvangrijk en veelzijdig en bestaat uit vele verschillende deelgebieden. Zo verschillend deze zones, zo verschillend zijn ook de eisen die aan de verlichting en functionaliteit van de werkruimtes worden gesteld. Verschillende hoogtes, verschillende temperaturen en verschillende arbeidsvoorwaarden onderstrepen deze veelvuldigheid die van de verlichtingsoplossing een grote flexibiliteit in een zo homogeen mogelijk design vereisen. Gedreven door de roep om prestaties en productiviteit winnen precieze, snelle en geautomatiseerde arbeidsprocessen almaar aan belang. De visuele taken bij de manuele werkzaamheden en aan de controle- en keuringswerkplaatsen worden moeilijker, componenten worden almaar kleiner, de handelingen worden preciezer en vinden plaats onder gecontroleerde randvoorwaarden. Niet alleen de arbeidsprocessen veranderen, ook de architectuur evolueert. De moderne, innovatieve en duurzame aanpak moet voor de klanten zichtbaar zijn en het imago van een merk ondersteunen. Een transparante architectuur biedt doelbewust een inkijk in de productie. De verlichting kan daarmee het duurzame, innovatieve karakter ondersteunen.

28 2 Flexibiliteit Individualiteit aanbieden Activiteitenspecifieke visuele eisen worden optimaal vervuld door individueel aanpasbaar en op de werkzone gericht licht Stijgende efficiëntie en verhoogde automatisering stellen nieuwe eisen aan de verlichting Goed licht speelt in op de mens met zijn eigen specifieke eisen, visuele taken en capaciteiten Veel bedrijven optimaliseren hun hulpbronnen en kosten waarbij efficiëntere processen en nieuwe arbeidsstructuren worden ingevoerd. Meer automatisering leidt tot een verschuiving van de werkplek en de arbeidstaak. Voor machine- en kwaliteitscontroles zijn een hoog verlichtingsniveau, goed uitgebalanceerde licht-/ donkercontrasten en bij kleurcontroles een zeer goede kleurweergave onontbeerlijk. In de almaar sterker gediversifieerde productiebedrijven met nog ongekende of wisselende productieprocessen moet ook het licht een zekere flexibiliteit bieden. Want verschillende activiteiten stellen ook verschillende eisen aan de lichtkwaliteit. Een zo gelijkmatig en homogeen mogelijke en in groepen gebundelde en gestuurde verlichting past zich snel aan nieuwe eisen en zone-indelingen aan. Een werkplaatsgerichte verlichting wordt gerealiseerd door de sturing. Een tweede basisprincipe is dat de individuele behoeften van elke individuele werknemer moeten worden vervuld. De demografische evolutie maakt dit tot een bijzonder interessant thema. Oudere personen profiteren van de mogelijkheid om hun persoonlijke nood aan hogere verlichtingssterktes te vervullen. De oplossing ligt in concepten die ingrepen in dimbare verlichtingsgroepen mogelijk maken of bijkomende individuele armaturen voor de werkplek mee integreren. Zo verhoogt de aanvaarding en verbeteren de visuele prestaties en daarmee ook de prestatiebereidheid. Nike Europe, Vorst-Laakdal B Architectuur: Signum NV, Sint Denijs-Westrem B Lichtconcept: Verschillende activiteiten vragen ook om verschillende verlichtingsconcepten. Zo wordt de productiehal verlicht met het TECTON lichtlijnsysteem terwijl andere ruimtes met de inbouwarmatuur MILD LICHT of de pendelarmatuur CLARIS II werden uitgerust. Overige producten: downlight PANOS, bodeminbouwarmatuur LEDOS LED-productreeksen bieden het voordeel van verschillende uitstralingskarakteristieken in een gelijkblijvend design. Zo worden bijvoorbeeld met het lichtlijnsysteem TECTON door het gebruik van verschillende lenzen verschillende eisen vervuld. Dit maakt een lichtsturing door reflectoren overbodig. Productadvies CHIARO LED Vochtbestendige armatuur LUXMATE Aanwezigheidssensor

29 27 Rema Holzindustrie, Eben im Pongau AT Lichtontwerp: Elektrotechnik Kontriner, Bischofshofen AT Lichtconcept: lichtlijnsysteem TECTON, vluchtwegarmatuur ONLITE ECOSIGN, sturing door ONLITE local SB128 controller Controleren lx Slijpen 750 lx Machinale bewerkingen 500 lx Schaven 300 lx Drogen 50 lx Visuele eisen veranderen naargelang de activiteit. In de houtindustrie gaat dit van zeer veeleisende taken zoals slijp- of controlewerken (750 resp lx) over veeleisende werken aan houtbewerkingsmachines (500 lx) tot algemene visuele taken aan de schaafbank (300 lx) en minder veeleisende werken voor het automatische droogproces of de productie van fineerhout.

30 2 Flexibiliteit Structuren veranderen Met kortere productcycli en een hogere productveelzijdigheid stijgen de eisen aan de flexibiliteit van de verlichting Het grote voordeel van lichtmanagementsystemen: de installatie moet niet veranderd worden voor aanpassingen, de omschakeling gebeurt aan de computer Goed opgeleide Zumtobel servicemedewerkers nemen de configuratie, de inbedrijfsstelling en, op verzoek, ook het onderhoud op zich De werktijden variëren en toch moet het licht zich automatisch op het juiste ogenblik inschakelen? Een zone moet achteraf een daglichtsturing krijgen? In plaats van 500 Lux is voor de nieuwe montagewerken een constante 750 Lux nodig? Met een professionele lichtsturing worden dergelijke wijzigingen in enkele muisklikken doorgevoerd. Armatuurgroepen samenvoegen of veranderen? Armatuurgroepen toevoegen of vervangen? Het flexibele DALIadresseringssysteem van de Zumtobel lichtsturingen maakt een vlotte verandering van de structuren mogelijk. Ook een gestage groei wordt perfect ondersteund: van een beperkt aantal armaturen tot geautomatiseerde uitgangsapparaten, LUXMATE dekt alle projectgroottes af. De schaalbaarheid is op elk moment een feit, vele functies kunnen zonder automatiseringscomponenten worden gerealiseerd. De LUXMATE sturingssystemen omvatten talrijke componenten en functies die sinds vele jaren met succes in industrietoepassingen worden gebruikt. Het aanbod reikt van eenvoudige DALI- of DSIsturingssystemen met instelbare lichtstemmingen, aanwezigheidsen daglichtsensoren tot open lichtmanagementsystemen met maximale functionele omvang en interfaces met BACnet, OPC of TCP/IP. Productadvies DIMLITE Lichtmanagement LUXMATE LITENET Lichtmanagement Mondelēz Belgium Biscuits Production NV, Herentals BE Elektro-installatie: WELEC elektro techniek n.v., Westerlo BE Lichtconcept: De TECTON lichtlijn verlicht de productiehal even gelijkmatig als efficiënt. Aan elke werkplaats wordt de lichthoeveelheid individueel via eenvoudige bedieningsinterfaces ingesteld. Overige producten: FEC rasterarmaturen, centrale LUXMATE LITENET daglichtsturing

31 29 Manuele verrichtingen Magazijn Machinale productie Zones plan A Zones plan B De bedrijfszekerheid verhogen Met automatische controle- en functietests, eenduidige foutmeldingen en gedefinieerde noodscenario s staan LUXMATE lichtsturingen borg voor een hoge bedrijfszekerheid. Groeperen met systeem De flexibiliteit van een LUXMATE lichtsturing geeft u de mogelijkheid om verschillende ruimtes naar believen op te delen of samen te brengen. Zo kan u zonder in te grijpen in de installatie het magazijn uitbreiden of werkplaatsen voor manuele verrichtingen elders onderbrengen.

32 2 Flexibiliteit Grote afstanden overwinnen De trend verschuift naar hogere hallen bij gelijktijdig hoge visuele eisen Lineaire oplossingen met fluorescentielampen en innovatieve LED-halarmaturen overtuigen door een gelijkmatige verlichting en de mogelijkheid te dimmen en te sturen LED-oplossingen overtuigen door een lange levensduur, maximale prestaties in koele omgevingen en de mogelijkheid om zich in systemen voor de veiligheidsverlichting te integreren In de steeds hogere hallen moeten almaar meer verschillende en vooral ook veeleisender visuele taken worden vervuld. Handenarbeid, machinale productie en opslag zitten samen onder één dak. Zo moeten enerzijds hoge verlichtingssterktes en een hoogwaardig punctueel licht van op grote afstanden worden gegenereerd. Anderzijds biedt een doorlopend hoge hal de mogelijkheid om met aanpassingen van de inrichting snel en flexibel op veranderingen in te spelen. Een draagrailsysteem gecombineerd met een lichtsturing biedt daarbij maximale flexibiliteit in de verlichting. Zo kunnen armaturen snel verplaatst en met een druk op de knop individueel ingesteld worden. In veel toepassingen voor industrie en techniek vormen gezien de hoge ruimtes lineaire lichtbronnen zoals de fluorescentielamp de basis voor een zinvolle verlichtingsoplossing. Talrijke positieve eigenschappen spreken voor de lichtlijn: de werkvlakken worden gelijkmatig verlicht, de armaturen zijn dimbaar en kunnen dankzij een positief ontstekingsgedrag ook in systemen voor de veiligheidsverlichting worden ingepast. Vanaf een bepaalde hoogte van de ruimte stoten lineaire lichtbronnen echter tegen hun grenzen aan. Hier zijn hogere lichtstromen vereist. Hörmann Austria Ges.mbH., Dobl AT Architectuur: Wannenmacher + Möller GmbH, Bielefeld DE Lichtconcept: Aangepast aan de verschillende omgevingsomstandigheden verlicht het lichtlijnsysteem TECTON de algemene zones en het magazijn, de vochtbestendige armaturen SCUBA en PERLUCE verlichten dan weer de meer gevoelige zones. LUXMATE BASIC neemt de daglichtafhankelijke sturing voor haar rekening. Met de voeding van de veiligheidsverlichting via de centrale ONLITE batterij in combinatie met de vluchtwegarmaturen ECOSIGN en COMSIGN ziet u hier meteen alle voordelen van een globaal lichtconcept. Overige producten: pendelarmatuur LIGHT FIELDS, downlight FD, rasterarmaturen MIRAL en MIREL

33 31 Als efficiënt alternatief voor de veelvuldig gebruikte halreflectorarmaturen met hogedrukontladingslampen heeft Zumtobel de LEDhalarmatuur CRAFT ontwikkeld. Deze combineert een lichtintensiteit tot Lumen met een innovatieve lenstechnologie voor een precieze sterk gebundelde of vierkante lichtuitstraling. Zonder elkaar overlappende lichtvlakken wint elke verlichtingsoplossing duidelijk aan gelijkmatigheid en efficiëntie. Daardoor zijn er minder armaturen nodig en worden de investeringskosten significant verlaagd voor magazijnen, productieruimtes en fabriekshallen. Hier scoort LED met een levensduur van uur. In deze tijd moet een hogedrukontladingslamp ongeveer vier keer worden vervangen. Bovendien kan LED traploos gedimd worden, waardoor het besparingspotentieel van een aanwezigheids- en daglichtsturing het best kan worden benut. Het zeer goede ontstekingsgedrag bevestigt hun geschiktheid voor geïntegreerde veiligheidsverlichtingssysteem. Bovendien is LED de ideale lichtbron voor koude omgevingstemperaturen. Terwijl fluorescentielampen bij temperaturen onder nul extreem sterk aan licht inboeten, blijft de lichtstroom van LED constant. Productadvies TECTON LED Lichtlijnarmatuur CRAFT LED-halarmatuur 3,5 m 3,5 m 1,5 m 1,5 m 7,5 m 7,5 m 9 m 9 m 8 m 8 m 3,5 m 1,5 m 3,2 m 3,2 m 3,2 m 3,2 m 2 m 2 m 7,5 m 1,9 m 1,9 m 1,9 m 4 m 1,9 m 4 m Double Wallwasher for retail Double Wallwasher for retail 3,2 m 3,2 m 3,2 m 3,2 m 2 m 2 m 2 m 2 m 1,9 m 1,9 m 1,9 m 1,9 m Wide Beam for retail Wide Beam for retail T16 Wide Beam for retail Wide Beam for retail T16 3,5 m 3,5 m 1,5 m 1,5 m 2 m 2 m 2 m 3,5 m 13 m 14 m 2 m 2 m 2 m 15 m 13 m 14 m 12 m 14 m 1,5 m 13 m 7,5 m 8 m 8 m 9 m 3,5 m 3,5 m 3,2 m 3,2 m 1,5 m 2 1,5 m 1,5 m m 1,9 m 7,5 m Double Wallwasher for retail lx op de vloer 1,9 m 4 3,5 m 4 m 7,5 m 110 lx op de rekken, 150 lx op de vloer 3,5 m 200 lx op de rekken, 100 lx op de vloer 9 m 300 lx op de vloer 3,2 m 3,2 m 2 m 2 m TECTON LED Wide Beam TECTON LED Narrow Beam CRAFT Narrow Beam CRAFT Wide Beam 1,5 m 1,9 m In productieruimtes ligt de focus op de Wide Beam for retail Wide Beam for retail T16 gelijkmatige verlichting van vlakken. Machines en productiezones kunnen los van de lichtoplossing gepland en toegepast worden. Dit maakt flexibele productieconcepten mogelijk zonder de 3,5 m opstelling van de armaturen te moeten veranderen. 1,9 m 2 m 2 m 2 m De verlichtingssterktes zijn geoptimaliseerd voor middelhoge tot hoge rekken, de focus is gericht op de gangvlakken. Een specifiek ontworpen en geïnstalleerde oplossing leidt tot een gelijkmatige verlichting van de gang- en rekvlakken. 13 m 14 m De lichtverdeling en verlichtingssterktes zijn geoptimaliseerd voor de efficiënte en gelijkmatige verlichting van lange en hoge rijen rekken. Als op en top engstralende oplossing maakt ze de afstand van de ene tot de volgende LED-armatuur zo groot mogelijk. Op een montagehoogte van 15 meter kan de montageafstand tussen de verschillende armaturen tot 15 meter bedragen. Perfecte lichtuitstraling voor hoge hallen met productiezones waarin mensen geconcentreerd en betrouwbaar moeten werken. Het licht van de LED-halarmatuur biedt goed tegen verblinding beschermd licht, met een unieke efficiëntie en gelijkmatigheid. Dit wordt mogelijk gemaakt door een lichtkegel die de vorm van een piramide met een vierkant grondvlak aanneemt. 3,5 m

34 2 Flexibiliteit Het hele plaatje bekijken Schletter Leichtmetallbau GmbH, Kirchdorf DE Lichtontwerp: Elektro Seidinger GmbH, Bachmehring DE Lichtconcept: Transparantie van het kantoor tot in de productiehal de lichtlijnarmatuur TECTON en haar evenwichtige verlichtingsniveaus transformeren deze idee tot een overtuigende oplossing.

35 33 In een industriegebouw komen verschillende toepassingen samen die gedifferentieerde eisen aan de verlichting stellen Rekening houden met de doorgangszones, werkprocessen en activiteitszones in het hele gebouw ondersteunt de oriëntatie Een gebouwoverkoepelend verlichtingsconcept en lichtsturing gebruikt het licht op een doelgerichte wijze en reduceert zo de energiekost Zowel de productie- en magazijnhallen alsook de ondergrondse parkeergarage tot de kantoren en werkplaatsen voor keuring en controle, industrietoepassingen vertonen een enorme veelzijdigheid. Des te variabeler de eisen, des te waardevoller wordt een lichtconcept van één en hetzelfde huis. Zumtobel biedt voor elk domein en elke activiteit de juiste verlichtingscomponent deels zelfs binnen één en dezelfde armatuurreeks om zo verschillende visuele taken in één doorlopend design te kunnen invullen. Door de mogelijkheid om armatuurgroepen te creëren en armaturen te dimmen en zo het verlichtingsniveau aan te passen, kunnen Zumtobel lichtconcepten flexibel inspelen op doorlopende wijzigingen. Systemen die door lichtsturing worden samengebracht, profiteren van de globale synergieën bij de bediening en het onderhoud. Productadvies PANOS INFINITY LED-downlight LIGHT FIELDS LED Inbouwarmatuur Globale verlichtingsconcepten voor industriegebouwen vergen een gedifferentieerde benadering van de architectuur en de gegeven toepassingen. Het brede Zumtobel productaanbod biedt lichtconcepten voor alle toepassingsdomeinen: van de kantoorverlichting over de vergaderruimte tot de ondergrondse parkeergarage van tweedimensionale verlichting via downlights tot gevelverlichting.

36 Productiviteit Productiearbeid is heel vaak ploegenarbeid. Er wordt vandaag algemeen aangenomen dat ploegenarbeid het risico op ongevallen verhoogt en de slaap negatief beïnvloedt. Vooral tijdens uren met een verhoogde arbeidsbelasting door een onregelmatig levensritme kan een goede ruimteverlichting een positieve invloed hebben. Een,productief lichtconcept speelt in op de visuele en biologische behoeften. Deze lichtconcepten gaan veelal gepaard met een lichtsturing die de lichtintensiteit en de lichtkleur specifiek in functie van de arbeidstijd en het ploegenmodel laat variëren. Markus Canazei, Bartenbach LichtLabor GmbH, Aldrans AT

37 35 3 RSD-electronic GmbH, Naturns IT Architectuur: Dr. Walter Dietl, Schlanders IT Elektrostudie: Studio ingegneri Dr. Fleischmann & Dr. Janser, Laces IT Lichtconcept: De inbouwarmaturen LIGHT FIELDS LED en CAREENA LED garanderen de hoge lichtkwaliteit en verlichtingssterktes die nodig zijn om accuraat te kunnen werken. Overige producten: downlight PANOS INFINITY LED, lichtlijn SLOTLIGHT II, pendelarmatuur ELEEA, vochtbestendige armatuur SCUBA, veiligheidsarmatuur RESCLITE LED, vluchtwegarmatuur ARTSIGN met centrale bewaking In onze samenleving wordt almaar meer informatie binnen almaar kortere intervallen verwerkt. Het snel registreren van inhoud vormt de basis voor de prestatie van mensen. De roep om almaar meer prestaties leidt tot steeds efficiëntere arbeidsprocessen, veranderende organisatiestructuren en aangepaste randvoorwaarden. Licht kan ervoor zorgen dat de visuele taak moeiteloos en foutvrij wordt uitgevoerd. Slechte visuele omstandigheden hinderen bij het werk, verstoren het welzijn, doen de productiviteit dalen en leiden tot fouten en ongevallen. Omgekeerd zorgen goede visuele omstandigheden voor een goede atmosfeer waarin arbeiders zich goed voelen, daardoor gemotiveerder en geconcentreerder werken en hun prestatievermogen verhogen. Met de verbetering van de lichtkwaliteit neemt de foutgevoeligheid aantoonbaar af. Wanneer in meerdere ploegen van de vroege ochtenduren tot laat in de nacht of de klok rond wordt gewerkt, raken mensen vermoeid. Deze belasting wordt sterk beperkt door een lichtconcept dat op het juiste moment de juiste lichthoeveelheid met de optimale lichtrichting en lichtkleur ter beschikking stelt.

38 3 Productiviteit De lichtwerking onderzoeken Welke invloed heeft een dynamische verlichting op het welzijn van werknemers in ploegenstelsels? Om deze vraag op gefundeerde wijze te kunnen beantwoorden, zet Zumtobel in op wetenschappelijk onderzoek bij ondernemingen zelf of in het lab. De resultaten van deze studies geven aan dat dynamisch licht aantoonbaar een positieve impact heeft op de productiviteit doordat het de fysiologische belasting van het werk vermindert en de arbeidsprestaties verbetert. Als voordelig alternatief kan daarvoor een frequent wisselende, dynamische verlichting de activiteit verhogen en de stressfactor verminderen. 21:00 22:00 23:00 24:00 01:00 02:00 03:00 04:00 05:00 06:00 07:00 Uur De gedetailleerde analyse van de nachtactiviteit geeft aan dat een statische basisverlichting tijdens de werkuren (blauwe lijn) tot een duidelijk slechtere slaapkwaliteit leidt. De dynamische verlichtingen (rode en groene lijnen) tonen een duidelijk rustiger slaappatroon. Effecten van dynamische lichtscenario s Veel mensen die in de industrie in de vroege ploegendienst werken, klagen over een slechte slaapkwaliteit. Ze halen hun maximale productiviteit niet omdat van hen zowel prestaties als ook herstel op het verkeerde moment wordt gevraagd. Om aan te tonen dat lichtconcepten met dynamisch gestuurde verlichtingssterktes en kleurtemperaturen dit fenomeen succesvol bestrijden en bovendien significante productiviteitsstijgingen mogelijk zijn, startte Zumtobel een onderzoek op in de elektro-onderneming Flextronics. Dit zijn de bevindingen: Een dynamische ruimteverlichting verbetert de slaapkwaliteit en verhoogt duidelijk het welzijn van de werknemers tijdens en na de ploegenarbeid. De gemiddelde tijd die nodig is voor de uitvoering van de arbeidstaken verminderde in de wintermaanden significant in vergelijking met de referentieperiode. Effecten van een lichtdynamiek met korte frequenties Om een nieuwe onderzoeksaanpak te testen en een voordeliger alternatief voor de biologische lichtsturing te onderzoeken, gaf Zumtobel in samenwerking met het lichtlaboratorium Bartenbach aan meerdere proefpersonen de opdracht om met Lego blokken eenvoudige en complexe vormen na te bouwen. In tegenstelling tot voorgaande studies volgde de sturing geen 24-urenritme maar kortere, natuurlijke stimuleringsfrequenties nauw aansluitend bij de menselijke biologie van ademhaling of bloeddruk. Dit waren de resultaten:,ademend licht met een wijziging van de verlichtingssterkte van 500 naar 680 Lux in 10 seconden is minder vermoeiend en interessanter en activeert meer. De testpersonen werden in de vroege avond actiever en sliepen s nachts rustiger. Licht dat met een stijging van 500 naar Lux in één uur tijd een zaagtandpatroon volgt, reduceert de fysiologische reacties op stress.

39 Flextronics, Althofen AT Lichtconcept: lichtlijnsysteem TECTON, lichtmanagementsysteem LUXMATE EMOTION 37

40 3 Productiviteit De visuele prestatie optimaliseren Ferrari S.p.A., Maranello IT Architectuur: Prospazio, Modena IT Lichtontwerp: Arch. Francesca Nasi, Carpi IT Lichtconcept: Hoge verlichtingssterktes reduceren de foutpercentages en brengen details tevoorschijn. Bij Ferrari verzekert een TECTON LED-lichtlijn een hoog verlichtingsniveau van lux met een goede kleurweergave. Het licht wordt afhankelijk van het daglicht met de lichtsturing LUXMATE DAYLIGHT gedimd. Productadvies TECTON LED Lichtlijnarmatuur LUXMATE EMOTION Lichtmanagement

41 39 Centraal in het lichtontwerp staat de foutvrije uitvoering van de visuele taak Met de toenemende verlichtingssterkte worden kleinere details beter zichtbaar en daalt het aantal ongevallen Het visuele comfort verhoogt bij een aangename verdeling van lichtsterktes in de ruimte en een evenwichtige mix van gericht en diffuus licht Licht oefent een grote invloed uit op de prestaties van werknemers en op de frequentie van fouten en ongevallen op het werk. Daarom is het moeiteloos kunnen uitvoeren van de visuele taak de eerste stap in het ontwerpen van de verlichting. Een toereikend verlichtingsniveau is noodzakelijk om het werk geconcentreerd en gemotiveerd te verrichten. Bovendien heeft een hoge verlichtingssterkte ook een positieve impact op de prestatiebereidheid, het foutpercentage en het risico op ongevallen. Een aangename ruimtelijke atmosfeer ontstaat door het combineren van directe en indirecte lichtaandelen, het gebruik van verticale verlichtingssterktes of nog door een zonegebonden lichtconcept. Van een hoog lichtcomfort kunnen we spreken wanneer het menselijk oog zich bij blikovergangen tussen arbeidstaak en ruimte minder vaak moet aanpassen. Nog een gevolg: werknemers voelen zich goed, zijn gemotiveerd en identificeren zich met hun werkplek. Een hogere verlichtingssterkte verbetert de prestaties Bron: Ilmenau Technical University: Voordelen van een betere verlichting, Afsluitend verslag, Gall, Völker. Prestatie 140 % 130 % 120 % 110 % 100 % Op maat snijden Boren Zagen Strippen Ponsen Lux Een hogere verlichtingssterkte reduceert het aantal arbeidsongevallen Bron: Ilmenau Technical University: Voordelen van een betere verlichting, Afsluitend verslag, Gall, Völker. Aantal arbeidsongevallen Lux

42 3 Productiviteit Het biologische ritme ondersteunen Ferag AG, Hinwil CH Lichtconcept: Bij een hoge daglichtinval kost werken aan transporten verwerkingssystemen veel minder moeite zoals in open licht. Bij te weinig daglicht neemt het lichtlijnsysteem TECTON met een perfecte gelijkmatigheid deze functie over. De verlichting wordt gestuurd via het lichtmanagementsysteem DIMLITE multifunctional met 2 kanalen.

43 41 Licht beïnvloedt het natuurlijke slaap-/waakritme en voorkomt vermoeidheid Licht met blauwe kortegolfspectrumaandelen activeert, warmwit licht werk ontspannend. Licht dat de kleurtemperatuur dynamisch verandert, heeft een positieve invloed op de gezondheid van de mens Naast zijn visuele en emotionele werking heeft licht ook een biologische impact. Kleurtemperaturen beïnvloeden de stemming. Het warmwitte spectrum ontspant en bevordert het welzijn. Daglichtwit licht daarentegen activeert. De motoren hiervoor zijn de blauwe kortegolflichtaandelen. Een biologisch optimale verlichting is variabel en maakt op elk tijdstip ten volle gebruik van de beschikbare mogelijkheden. De gerichte toepassing van verlichtingssterktes en lichtkleuren volgt voor een groot stuk het circadiane ritme en heeft een positieve invloed op de gezondheid. Dit is vooral bij nachtploegen relevant wanneer mensen door de atypische werktijden uit hun normale dag-/nachtritme raken. Ploegenarbeid en de daarmee verbonden nachtelijke lichtinwerking is belastend voor de mens. Afhankelijk van de aard en de duur van de ploegenarbeid kan de mens echter wel met biologisch werkzaam licht ondersteund worden. Verschillende concepten van dynamische lichtveranderingen volgen verschillende doelstellingen. Een verandering van de kleurtemperatuur kan kortstondig activeren of ontspannen. Bovendien bestaat de mogelijkheid om een langdurig positieve invloed te hebben op het slaapgedrag en de gezondheid. Biologisch licht laat ook toe om het natuurlijke slaap-/waakritme van de mens voor lange tijd te synchroniseren of op te schuiven. Synchroniseren gebeurt bij wisselende dag-/nachtploegen met kleurtemperaturen die het verloop van het natuurlijke daglicht volgen. Wanneer men voortdurend in de nachtploeg werkt, is het echter beter om het ritme aan te passen. Dit lukt met een hoog blauw aandeel aan het begin van de shift en hoge verlichtingssterktes. Productadvies TECTON LED K Lichtlijnarmatuur LUXMATE LITENET Lichtmanagement Flextronics, Althofen AT Lichtconcept: Het TECTON lichtlijnsysteem werd, gestuurd via het LUXMATE EMOTION lichtmanagement, geïnstalleerd in het kader van het op pagina 36 beschreven onderzoeksproject om de impact van een dynamische verlichting op de ploegenarbeidsters na te gaan.

44 3 Productiviteit Daglicht als voorbeeld Natuurlijk daglicht heeft heel bijzondere kwaliteiten en wordt door ons, mensen, als heel aangenaam ervaren Een verlichting van de binnenruimte in daglichtwit ondersteunt de natuurlijke lichtwerking en vermijdt gemengde lichtsituaties bij gebruik van kunst- en daglicht LED-armaturen in daglichtwit verbinden een hoog visueel comfort met een bijna ongeëvenaarde efficiëntie In almaar meer industriehallen staat veel daglicht ter beschikking. De grote glasgevels hebben naast de lichttechnische ook een symbolische betekenis. Wie royaal inkijk in zijn gebouw toelaat, symboliseert op die manier een grote mate van transparantie en onderstreept een hoog kwaliteitsbewustzijn. De werknemer in de hallen ervaart het natuurlijke daglicht als bijzonder aangenaam. Zijn feelgood- en activeringspotentieel is, naast de energie-efficiëntie, een tweede belangrijk argument om het daglicht zo intensief mogelijk te gebruiken. De kleurtemperatuur van het zonlicht schommelt, behalve tijdens de heel vroege ochtend- en late avonduren, binnen een bereik van tot Kelvin. Daglichtwit kunstlicht volgt dit voorbeeld en vermijdt daarbij gemengde lichtsituaties met verschillende kleurtemperaturen bij toepassing van dag- en kunstlicht. Nog een voordeel: daglichtwit wordt subjectief als lichter waargenomen en door de werknemers positief onthaald. Productadvies CRAFT K LED-halarmatuur SCUBA K Vochtbestendige kaparmatuur

45 Alpla Werke, Hard AT Lichtconcept: De kunststofverwerker gebruikt al vele jaren armaturen met daglichtwitte lampen van Kelvin en realiseert daarmee een naadloze overgang tussen de buitenruimte en de productiehal. Voor meer efficiëntie en een hogere lichtkwaliteit werd dit concept tijdens de jongste verlichtingsrenovatie in de praktijk gebracht met het lichtlijnsysteem TECTON LED Kelvin. 43

46 3 Productiviteit Intelligent sturen Mondelēz Belgium Biscuits Production NV, Herentals BE Lichtconcept: In de productie- en opslagruimtes vervult het lichtlijnsysteem TECTON de hoge eisen op het vlak van betrouwbaarheid bij verschillende omgevingstemperaturen en inzake voedingshygiëne. Afhankelijk van de beschikbaarheid van daglicht en van de aanwezigheid van werknemers reduceert een centrale LUXMATE LITENET sturing de verlichting, waardoor energie bespaard wordt en de levensduur van het lichtconcept verlengd wordt. Overige producten: FEC rasterarmaturen voor de kantoren Productadvies TECTON LED Lichtlijnarmatuur LUXMATE LITENET Timeline Editor Lichtmanagement

47 45 Licht dat bijdraagt tot het welzijn en de motivatie van mensen wordt pas mogelijk met een lichtsturing Met behulp van tijdlijnen worden projecteisen individueel en op veelzijdige wijze gerealiseerd Grafische bewerkingstools zijn eenvoudig te bedienen en een belangrijk instrument om de voordelen van een dynamische verlichting in de dagdagelijkse praktijk te kunnen gebruiken Om het welzijn en de productiviteit in industriële ondernemingen op doeltreffende wijze te ondersteunen, heb je licht nodig dat zo onopvallend mogelijk inspeelt op de menselijke behoeften. Licht dat variabel is in hoeveelheid en kleur is de sleutel hiervoor. Werknemers die in een ploegenstelsel werken, hebben vaak te kampen met gezondheidsproblemen en slaapgebrek. Hier speelt licht een centrale rol en is het van het grootste belang wanneer precies hoe wordt verlicht. Een lichtsturing verbindt de verschillende componenten van een verlichtingsconcept en maakt de eisen aan een biologische lichtwerking in de praktijk waar. Naast standaardautomatiseringen zoals daglichtafhankelijkheid of een aanwezigheidssturing is ook een individueel instelbare, tijdsgebonden dynamische verlichting mogelijk. Met een grafische editor wordt het de gebruiker makkelijk gemaakt om de verlichtingssterkte en lichtkleur op elk tijdstip te definiëren. Zumtobel systemen bieden als extra hulpmiddel reeds voorgedefinieerde tijdlijnen die heel eenvoudig aan de plaatselijke omstandigheden kunnen worden aangepast. Concepten voor biologisch werkzaam licht Wanneer werknemers vaak wisselen tussen dag- en nachtploegen: hoge lichtsterktes aan het begin van de arbeidstijd stabiliseren het circadiane ritme lx 750 lx 500 lx 250 lx 0 lx 02:00 04:00 06:00 08:00 10:00 12:00 14:00 16:00 18:00 20:00 22:00 24:00 Uur Bij permanente nachtarbeid: hoge verlichtingssterktes (of hoge kleurtemperaturen) telkens aan het begin van de shift helpen om zich aan de werkuren aan te passen lx 750 lx 500 lx 250 lx 0 lx 02:00 04:00 06:00 08:00 10:00 12:00 14:00 16:00 18:00 20:00 22:00 24:00 Uur Voor verhoogde activiteit en geringere vermoeidheid: ademend licht met een wijziging van de verlichtingssterkte van 500 naar 680 Lux in 10 seconden lx 750 lx 500 lx 250 lx 0 lx 8:00:00 8:00:40 8:00:80 8:01:20 8:01:60 8:02:00 Uur

48 Betrouwbaarheid De eisen die vanuit de industrie aan de verlichting van werkplaatsen worden gesteld, zijn in de voorbije jaren almaar gestegen. Vandaag munt de optimale verlichting uit door een individueel aangepaste innovatieve verlichtingstechniek die het daglichtaandeel mee integreert. Hierbij spelen de juiste opstelling van de armaturen evenals de efficiëntie en het rendement van de armaturen en lampen een belangrijke rol. De keuze van de armaturen richt zich naar de ten dele moeilijke omgevingsomstandigheden zoals halhoogte, omgevingstemperatuur en vervuiling. Om de armaturen makkelijk te kunnen reinigen en de lampen probleemloos te kunnen vervangen, besteden we veel aandacht aan een goede toegankelijkheid en eenvoudige hantering. Heribert Czarnetzki Meester Elektro Otto Fuchs KG, Meinerzhagen DE

49 47 4 Mondelēz Belgium Biscuits Production NV, Herentals BE Lichtconcept: In de productie- en opslagruimtes vervult het lichtlijnsysteem TECTON de hoge eisen op het vlak van betrouwbaarheid bij verschillende omgevingstemperaturen en inzake voedingshygiëne. Afhankelijk van de beschikbaarheid van daglicht en van de aanwezigheid van werknemers reduceert een centrale LUXMATE LITENET sturing de verlichting, waardoor energie bespaard wordt en de levensduur van het lichtconcept verlengd wordt. Overige producten: FEC rasterarmaturen voor de kantoren In veel industriële bedrijven wordt lang gewerkt, vaak in twee of drie ploegen. Dit gaat gepaard met lange bedrijfstijden, ook voor de verlichting. De eisen aan een lange levensduur zijn in de industrie dus uiterst relevant opdat al niet na vijf jaar het licht zou uitvallen of niet meer optimaal zou werken. Een LED-oplossing is daarom alleen al door de hoge levensverwachting sterk aan te bevelen. Bovendien verlengt de standaard aangeboden dimbaarheid van de LED-armaturen en de daardoor gereduceerde bedrijfstijden nog eens hun levensduur. De omgevings- en bedrijfsvoorwaarden spelen een belangrijke rol bij de keuze van een optimaal lichtconcept. Zeer hoge of zeer lage temperaturen hebben bij verschillende lichtbronnen een duidelijk negatieve impact op hun efficiëntie. Vocht, vuil of chemische partikels vereisen bovendien een armatuurbehuizing met een gepaste resistentie. Een gesloten armatuur met een goede IP-bescherming zorgt ervoor dat er geen vreemde materialen in de armatuur naar binnen dringen. De verlichting dient niet alleen om de arbeidsveiligheid en bedrijfszekerheid veilig te stellen. Ook in geval van nood draagt ze de verantwoordelijkheid om de werknemers de weg naar hun veiligheid te tonen.

50 4 Betrouwbaarheid De resistentie verhogen Heldere omgevingen met lichte verticale vlakken laten toe om de hele ruimte in één oogopslag in zich op te nemen en zo het veiligheidsgevoel te verhogen Omgevingsinvloeden zijn de maatstaf voor het beschermingsniveau van de armatuur Explosiebeveiligde armaturen bieden veiligheid wanneer in industrieruimtes schadelijke stoffen of gassen kunnen optreden Donkere plekken leiden tot onveiligheid, in een goed verlichte ruimte stijgt daarentegen het veiligheidsgevoel van werknemers en bezoekers. In optimale omstandigheden laat de hele ruimte zich in één oogopslag vatten. Dit wordt verzekerd door heldere ruimtes met ook lichte verticale vlakken; storingen kunnen onder andere door verblindingen of door te hoge of te lage verlichtingssterktes optreden. Scania Parts Logistics, Opglabbeek BE Architectuur: Helsen & Van Com Architekten, Hasselt BE Advies inzake techniek & energie: Archimedes n. V., Keerbergen BE Lichtconcept: Het TECTON lichtlijnsysteem wordt via de TECTON PST sensoren in functie van de aanwezigheid van personen gestuurd. De veiligheidsarmatuur ONLITE RESCLITE is in het systeem geïntegreerd. Vochtbestendige armaturen bieden een langdurige bescherming en goede efficiëntie in lastige omgevingen. Ze zijn uiterst resistent tegen stof, vocht, chemicaliën, mechanische inwerkingen en extreme omgevingstemperaturen. Met verschillende materialen en beschermings-niveaus gaat Zumtobel op de specifieke uitdagingen in. Bij een project dient precies te worden achterhaald welke milieuinvloeden kunnen voorkomen worden en welke armatuur geschikt is om hierbij te worden gebruikt. Explosiegevoelige atmosferen vormen in de industrie een vaak miskend gevaar. Mengsels van gas en lucht of stof kunnen tot een explosie leiden en immense schade aan mensen en de uitrusting toebrengen. Gasexplosies zijn vooral in de chemische industrie een thema. Stofexplosies kunnen optreden bij stof afkomstig van hout, voeder, levensmiddelen, kunststoffen en steenkool. Als potentiële ontstekingsbron mogen armaturen voor explosiegevoelige ruimtes ook in een explosieve omgeving niet ontsteken Zumtobel biedt, zowel voor de zones 1/21 en 2/22, gepaste armaturen volgens de ATEX Richtlijn aan. Productadvies TUBILUX LED LED-lichtbuis KXB 2 LED Explosiebeveiligde armatuur

51 APAG Parkhaus Aken DE Exploitant: Energieversorgungs- und Verkehrsgesellschaft Aken DE Lichtconcept: In deze parkeergarage zijn er geen duistere plekken. De dimbare vochtbestendige armatuur SCUBA LED IP 65 wordt afhankelijk van de aanwezigheid gestuurd en biedt aan bezoekers daardoor op elk moment van de dag een gelijkmatige en comfortabele verlichtingssituatie. 49

52 4 Betrouwbaarheid Alles zuiver houden Pasticceria La Baita srl, Caselle Torinese IT Lichtconcept: De hoge eisen aan zuiverheid en hygiëne worden op betrouwbare wijze vervuld door het lichtlijnsysteem TECTON. De veiligheidsarmatuur ONLITE RESCLITE is in het systeem geïntegreerd. Productadvies SCUBA LED Vochtbestendige kaparmatuur CLEAN LED Hygiënearmatuur

53 51 Reinheid en hygiëne weerspiegelen zich in heldere, onderhoudsarme en makkelijk te reinigen verlichtingssystemen Met de stijgende eisen aan de productkwaliteit wordt reinheid in de productie almaar belangrijker Moeilijke visuele taken zoals precisiecontroles of bedradingen worden eenvoudiger met goed licht en een nette omgeving De argumenten voor een heldere en zuivere verlichting zijn even veelzijdig als het Zumtobel aanbod van armaturen die stofafzettingen zo weinig mogelijk contactoppervlak bieden. Schoonmaken wordt efficiënter, de eerste indruk overtuigt en de productkwaliteit stijgt. Naast de beschermingsniveaus en de daarmee verbonden resistentie tegen chemische invloeden, stof of extreme temperaturen gaat Zumtobel ook voor gladde oppervlakken zonder losse onderdelen. Om producten of ingrediënten in de levensmiddelenindustrie juist te beoordelen, kiest Zumtobel voor een goede tot zeer goede kleurweergave. Relevante richtlijnen, die bijvoorbeeld door de International Food Standards IFS en het British Retail Consortium BRC worden opgesteld, schrijven een minimumstandaard voor de productie van levensmiddelen voor en geven bij de jaarlijkse controles mogelijkheden tot verbetering op. Alle versies van de vochtbestendige armatuur SCUBA vervullen in principe alle eisen die nodig zijn om certificering voor een installatie te verkrijgen. Zo wordt verzekerd dat de armatuur onbreekbaar is, er geen glas werd gebruikt, de lampen afgedekt zijn en er bij een lampbreuk dus geen glasscherven in de levensmiddelen kunnen geraken. Ook de voor levensmiddelen geschikte vorm is daarmee gewaarborgd. Het HACCP concept (Hazard Analysis and Critical Control Points) wordt gebruikt om gevaren voor de veiligheid van de levensmiddelen te identificeren en actief te reduceren. Het kiezen van de juiste verlichting op het vlak van veiligheid, bescherming, onderhoud en efficiëntie ondersteunt de levensmiddelenindustrie bij deze taken. A. Loacker Konfekt GmbH, Heinfels AT Architectuur: Architektengemeinschaft Lienz AT Lichtconcept: De vochtbestendige armatuur SCUBA, gemonteerd op TECTON draagrails, houdt stand in barre omgevingsomstandigheden. Overige producten: inbouwarmatuur MILD LICHT Een productie onder gecontroleerde omstandigheden maakt nieuwe, effectievere en preciezere methoden mogelijk. Verschillende organisaties zoals GMP (Good Manufacturing Practice) en het FDA (Food and Drug Administration) of de geneesmiddelenwet geven concrete aanbevelingen voor de uitrusting van clean room armaturen. Daartoe behoren onder andere over- en onderdrukbestendige armaturen van beschermingsniveau IP 65. Andere eisen betreffen de resistentie tegen schoonmaak- en ontsmettingsmiddelen en een geringe emissie van partikels. Afhankelijk van plafondconstructie en toepassingsbereik kan ook een vlakke plafondinbouw of opbouwmontage nodig zijn.

54 4 Betrouwbaarheid Het onderhoud vereenvoudigen Freitag Taschen, Zürich CH Lichtconcept: Verschillende productiezones en activiteiten worden door verschillende verlichtingstypes optimaal bediend, in dit concrete geval met de vochtbestendige armatuur CHIARO en de halopbouwarmatuur COPA. Overige producten: lichtlijnsystemen TECTON en ZE. Foto: Roland Tännler

55 53 In hoge hallen en bij moeilijk bereikbare armaturen is het onderhoud een doorslaggevende factor Moderne LED-oplossingen bieden het voordeel van een lange levensduur LED-retrofitlampen daarentegen leiden al te vaak tot aanzienlijke verliezen op het vlak van lichtkwaliteit, technische veiligheid en energie-efficiëntie Met een lange levensduur en een bijzonder onderhoudsarm productaanbod beantwoordt Zumtobel perfect aan de eisen van de industrie: veel armaturen in hoge hallen zijn moeilijk te bereiken, elk onderhoud en elke lampvervanging kosten dan ook handenvol geld. Het verlagen van de onderhoudsbehoefte wil ook zeggen dat productieprocessen minder vaak verstoord worden. Met een gemiddelde levensduur van uur en een gegarandeerde lichtstroom van meer dan 70 procent in de eindfase zijn LED-armaturen gedurende een heel lange tijd nagenoeg onderhoudsvrij. Zelfs de reiniging wordt door compacte bouwvormen, resulterend uit de verbinding van LED-lichtbron, balk en optieken, bijzonder eenvoudig. Een ander voordeel van LED is de begrenzing van het zichtbare lichtspectrum. Het LED-licht, dat vrij is van ultraviolette en infrarode stralen, is zelfs voor makkelijk verblekende kunststoffen niet schadelijk. De verleiding om voor een modernisering oude fluorescentielampen snel door LED-buizen te vervangen, is groot. Maar hier is de nodige voorzichtigheid geboden. Veel LED-retrofits voldoen niet aan de lichten elektrotechnische eisen van een armatuur. Omdat LED-retrofit en armatuur niet samen werden gekeurd, moeten na het ombouwen de keuringsattesten heraangevraagd worden en de aansprakelijkheid bij schade wordt bij die firma gelegd die de ombouw heeft uitgevoerd. Reflector en optiek van een Zumtobel armatuur zijn precies afgestemd op de fluorescentielamp, het ombouwen naar LED-buizen leidt bijgevolg tot sterk afwijkende uitstralingskarakteristieken. Daardoor wordt de opgegeven lichtsterkteverdeling niet meer gehaald en verliezen de lichttechnische berekeningen van de verlichtingssterkte en verblindingsbescherming hun geldigheid. Retrofit oplossingen lijken vooral aantrekkelijk omdat ze minder elektriciteit verbruiken dan fluorescentielampen van dezelfde lengte. Maar schijn bedriegt want LED-retrofits geven ongeveer 50 procent minder licht af dan de meeste LED- en fluorescentielampen. Productadvies METRUM Lichtlijnsysteem ONLITE RESCLITE Veiligheidsarmatuur

56 4 Betrouwbaarheid De veiligheid in geval van nood verhogen Speciaal op maat van de industrie en voor hoge plafonds ontworpen LED-veiligheidsarmaturen met een hoog beschermingsniveau Ruime keuze aan vluchtwegarmaturen met voordelige allroundmodellen voor de industrie Flexibele en modulaire voeding van de veiligheidsverlichting In de industrie gelden veelal lastige omgevingsvoorwaarden. Om in geval van nood de weg naar de veiligheid toch op betrouwbare wijze te verlichten, biedt Zumtobel vluchtweg- en veiligheidsarmaturen in de beschermingsniveaus IP 42, IP 54 en IP 65 aan producten die optimaal beschermd zijn tegen stof en water. Hoge hallen stellen de veiligheidsarmaturen voor een bijkomende uitdaging. RESCLITE high ceilings vluchtwegarmaturen en antipaniekspots garanderen ook bij hoogtes van 7 tot 20 meter een betrouwbare oriëntatie. De afstand van de ene LED-armatuur tot de volgende kan daarbij tot 21 meter bedragen. De armaturen zijn door de combinatie van beschermingsniveau IP 65 en de centrale voeding nagenoeg onderhoudsvrij. Robuuste en voordelige LED-armaturen zoals CROSSIGN scoren door een hoge resistentie, de eenvoudige montage en een perfecte lichttechniek. Twee optionele ERI-spots aan de onderkant van de armatuur vullen de vluchtwegarmatuur met de troeven van een veiligheidsarmatuur aan. Zo wordt dankzij de uiterst moderne LEDtechnologie niet alleen stroom uitgespaard, ook het aantal armaturen kan worden verlaagd. Het consequente antwoord op de voortdurende vermogensreductie van de LED-veiligheids- en -vluchtwegarmaturen is op het vlak van voeding de eerste centrale batterijinstallatie met TÜV-attest. ebox voldoet aan alle opgelegde voorwaarden voor centrale en groepsbatterijinstallaties volgens EN en kan zowel in zeer kleine als in grote projecten worden gebruikt. De hoge betrouwbaarheid begint al bij de eenvoudige montage en een wizardgestuurde inbedrijfsstelling, voert langs een overzichtelijke webbrowserinterface en mondt uit in de permanente aanduiding van de vermoedelijke levensduur van de batterij. Wanneer substations worden geïnstalleerd, kan de vuurbelasting in het gebouw met 70 procent worden verminderd. Productadvies ONLITE RESCLITE voor hoge ruimtes LED-veiligheidsarmatuur CROSSIGN 160/110 Vluchtwegarmatuur ONLITE central ebox Voedingssysteem voor veiligheidsverlichting

57 Rema Holzindustrie, Eben im Pongau AT Lichtontwerp: Elektrotechnik Kontriner, Bischofshofen AT Lichtconcept: De vluchtwegarmatuur ONLITE ECOSIGN wordt gestuurd via de ONLITE local SB128 controller. 55

58 Modeloplossing voor productiehal Verlichtingsanalyse Op een oppervlakte van vierkante meter worden in deze modelhal elektronische componenten vervaardigd, verpakt en opgeslagen. De ruimte is zes meter hoog, door de venstergevel aan één kant en het dakvenster valt daglicht naar binnen. Voor de renovatie werd de hal verlicht met HID-reflectorarmaturen. De vergelijking met een lichtconcept met de T16-halreflectorarmatuur VALUEA en met een LED-lichtoplossing met CRAFT en LUXMATE LITENET maakt het potentieel van een innovatieve lichtoplossing duidelijk. HID-halarmatuur (bestaande situatie) met reflector RAB T16-halarmatuur CRAFT 330 WB met LUXEMATE LITENET lichtsturing Lichtbron HID T16 LED Aangesloten vermogen 250 W 216 W 140 W Aantal armaturen 90 stuks 99 stuks 110 stuks Lichtstroom lm lm lm Armatuurefficiëntie 76 lm/w 82 lm/w 90 lm/w, K, Ra 80 Voordelen Gering totaal aangesloten vermogen Gering aangesloten vermogen Geringe onderhoudskost Dimbaar Integratie van daglicht Nadelen Hoog energieverbruik Hoge onderhoudskost Geringe efficiëntie CO 2-uitstoot over de hele levensduur (20 jaar) Verloop van de totale kost over de hele levensduur t t 800 t 600 t 400 t 200 t 0 HID-halarmatuur 13 % T16-halarmatuur 71 % CRAFT met LUXMATE LITENET Afschrijving , , , , , , , , Jaren HID-halarmatuur T16-halarmatuur CRAFT met LUXMATE LITENET

59 % + 20 % + 10 % + 8 % + 10 % CO2-uitstoot Flexibiliteit Productiviteit Betrouwbaarheid 13 % 71 % 1. CO 2 - en kostenefficiëntie Terwijl het bestaande lichtconcept jaarlijks 93,5 kwh stroom per vierkante meter verbruikt, heeft het met LUXMATE LITENET gestuurde CRAFT LED-lichtconcept slechts 26,88 kwh nodig. Dit komt overeen met een reductie van 71 procent, het aandeel van de lichtsturing bedraagt ongeveer 48 procent. Het alternatief met T16-halarmaturen verlaagt het energieverbruik met 13 procent. 2. Flexibiliteit Met 750 Lux is de verlichtingssterkte in de hele hal afgestemd op de veeleisende visuele taken in de productiehal. De mogelijkheid om het verlichtingsniveau voor het verpakkingsstation tot 300 Lux en in het magazijn voor afgewerkte producten tot 150 Lux te verlagen, vermindert onnodig verbruik van energie en maakt het lichtconcept flexibel. 3. Productiviteit Des te lager de verlichtingssterkte van de basisverlichting, des te hoger is uw potentieel voor bijkomende motivatie. Door het verlichtingsniveau in het magazijn met 12 procent, in het verpakkingsstation met 10 procent en in de productiezone met 5 procent te verhogen, stijgt de productiviteit met gemiddeld 8 procent. 4. Betrouwbaarheid Omdat de lichtstroom van een CRAFT armatuur ook bij de hoge temperaturen onder het dak van de hal niet aan intensiteit verliest, wint de verlichting ook aan betrouwbaarheid. Een ander aspect hiervan is het geringe uitvalpercentage van de LED-halarmaturen, wat resulteert in een zeer beperkt aantal werkonderbrekingen en geringere onderhoudskosten. zumtobel.com/industriallighting

60 LIGHT FOR OFFICES AND COMMUNICATION LIGHT FOR EDUCATION AND SCIENCE LIGHT FOR PRESENTATION AND RETAIL LIGHT FOR HOTEL AND WELLNESS zumtobel.com/office zumtobel.com/education zumtobel.com/shop zumtobel.com/hotel LIGHT FOR ART AND CULTURE LIGHT FOR HEALTH AND CARE LIGHT FOR INDUSTRY AND ENGINEERING LIGHT FOR FAÇADES AND ARCHITECTURE zumtobel.com/culture zumtobel.com/healthcare zumtobel.com/industry zumtobel.com/facade Zumtobel is een internationaal toonaangevend aanbieder van globale lichtoplossingen voor de professionele binnen- en buitenverlichting van gebouwen. Kantoor en Communicatie Vormingscentra en Kennisoverdracht Presentatie en Verkoop Hotels en Wellness Kunst en Cultuur Gezondheid & Verzorging Industrie en Techniek Gevel en Architectuur JAAR GARANTIE Kwaliteit... met 5 jaar garantie. Zumtobel biedt als wereldwijd toonaangevende verlichtingsfabrikant bij registratie tegen ten laatste 90 dagen na factuurdatum een vijfjari ge fabrieksgarantie op Zumtobel merkproducten conform garantievoorwaarden op zumtobel.com/5jaargarantie aan. Door de combinatie van innovatie, technologie, design, emotie en energieefficiëntie realiseren wij unieke oplossingen voor de klant. Wij verenigen in het concept Humanergy Balance de ergonomisch beste lichtkwaliteit voor het welzijn van de mens met een verantwoorde omgang met de natuurlijke grondstoffen. Eigen verkoopvestigingen in twintig landen en handelsvertegenwoordigingen in nog eens vijftig andere landen vormen een internationaal netwerk van specialisten en configuratiepartners voor gekwalificeerd lichtadvies, deskundige configuratieondersteuning en een omvangrijke service. Licht en duurzaamheid Trouw aan de ondernemingsfilosofie Met licht willen wij belevingswerelden creëren, het werk vergemakkelijken, de communicatie bevorderen en de veiligheid verhogen, dit alles in het volle bewustzijn van onze verantwoordelijkheid voor het milieu biedt Zumtobel hoogwaardige, energie-efficiënte producten en let ze tegelijk op een milieuvriendelijke productie die zuinig omspringt met onze natuurlijke grondstoffen. zumtobel.com/duurzaamheid Art. Nr NL 06/13 Zumtobel Lighting GmbH De technische inhoud weerspiegelt de stand op het moment van het ter perse gaan. Wijzigingen voorbehouden. Informeert U zich bij Uw bevoegd verkoopbureau. Omwille van het milieu: Luxo Light wordt chloorvrij gebleekt en komt uit duurzaam beheerde bossen en gecontroleerde natureoffice.com AT DE bronnen. pefc.org PEFC/

61 Spots en stroomrails Modulaire lichtsystemen Downlights Inbouwarmaturen Opbouw- en pendelarmaturen België N.V. Zumtobel Lighting S.A. Rijksweg 47 Industriezone Puurs Nr Puurs T +32/(0)3/ F +32/(0)3/ info@zumtobel.be zumtobel.be Nederland N.V. Zumtobel Lighting Zinkstraat AD Breda T +31/(0)76/ F +31/(0)76/ info@zumtobel.nl zumtobel.nl Headquarters Zumtobel Lighting GmbH Schweizer Strasse 30 Postfach Dornbirn, AUSTRIA T +43/(0)5572/390-0 info@zumtobel.info zumtobel.com Staanlampen en wandarmaturen Lichtlijnsystemen en individuele lichtbalken Halarmaturen en spiegelprojectiesystemen Armaturen met een hogere beschermklasse Gevel-, media- en buitenarmaturen Lichtmanagement Veiligheidsverlichting Medische verzorgingssystemen