ons kenmerk BAOZW/U

Transcriptie

1 Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) Dhr. drs. M.J. van Rijn Postbus EJ 'S-GRAVENHAGE doorkiesnummer (070) betreft input voor BO over decentralisatie AWBZ uw kenmerk ons kenmerk BAOZW/U bijlage(n) datum 21 februari 2013 Geachte heer Van Rijn, Ter voorbereiding van het bestuurlijke overleg dat wij begin maart met u hebben, gaan wij in deze brief in op een aantal punten die wij dan graag met u bespreken. De VNG heeft haar standpunten met betrekking tot de decentralisaties in het sociale domein het afgelopen half jaar op diverse momenten naar buiten gebracht. Te beginnen bij onze visie Bouwen op de kracht van burgers, de brief aan het kabinet ten behoeve van het Overhedenoverleg van 28 januari en recentelijk onze reactie aan de Tweede Kamer op de decentralisatiebrief van het kabinet. 1. De opgave Er is sprake van een aanzienlijke toename van de gemeentelijke verantwoordelijkheden op het Wmoterrein, terwijl er tegelijk een zeer forse besparingstaakstelling aan zowel de bestaande als nieuwe taken wordt gekoppeld. Ondanks de zorgen over de randvoorwaarden, staan gemeenten in beginsel positief tegenover de voorgestelde decentralisaties. De Wmo is bedoeld om de verantwoordelijkheid voor het ondersteunen van mensen die, mét beperkingen, toch thuis willen (blijven) wonen, in één hand te leggen: de gemeentelijke hand. De op zelfredzaamheid en participatie gerichte onderdelen uit de AWBZ passen daarbij. De bezuinigingen van 3 tot 4 miljard op huidige en toekomstige Wmo-voorzieningen zal kwetsbare doelgroepen als ouderen, chronisch zieken en gehandicapten hard treffen. Na de pakketmaatregelen van vorige kabinetten zit er weinig luxe meer in AWBZ en Wmo. De huishoudelijke hulp in de Wmo gaat al voor meer dan driekwart naar mensen met een minimum inkomen. Bezuinigingsingrepen die maar weinig mensen treffen en veel opleveren, zijn er niet meer. VNG Postbus 30435, 2500 GK Den Haag Tel

2 Als we het financiële scenario van het kabinet als uitgangspunt nemen, zullen we naar wegen moeten zoeken om te zorgen dat de ondersteuning terecht komt bij hen die het écht nodig hebben en het niet zelf kunnen betalen. Gemeenten willen zich inzetten om te zorgen dat de versoberingen die door deze bezuinigingen onvermijdelijk zijn, niet diegenen treffen die het hardst op zorg en ondersteuning zijn aangewezen. Dat gezegd hebbend vinden we de uitspraak van het kabinet dat zeer ruime beleidsvrijheid van gemeenten voldoende garantie zou zijn voor het halen van de taakstelling, te ruim en ongespecificeerd. Juist het meer sturen op wie welke voorzieningen krijgt - wat het kabinet bepleit - is in de Wmo maar zeer beperkt mogelijk. Wij zullen daarom met kabinet en cliëntenorganisaties moeten bekijken hoe we er in de Wmo voor kunnen zorgen dat alleen burgers die het echt nodig hebben en het niet zelf kunnen betalen ondersteuning krijgen. Dat betekent, zoals we in de brief voor het overhedenoverleg reeds stelden, dat we willen bekijken hoe het compensatiebeginsel verbeterd en houdbaar gemaakt kan worden. Gemeenten willen daarbij uitdrukkelijk vasthouden aan het compensatieprincipe: sturen op het resultaat en niet op de voorziening. 2. Decentralisatie van de persoonlijke verzorging Er is een flink debat ontstaan over de overgang van de verzorging naar de Wmo. Het zou tot een onlogische knip leiden tussen verzorgende en verplegende handelingen. Gemeenten zijn er voorstander van dat de persoonlijke verzorging in het gemeentelijke domein komt. Het hoofddoel van de Wmo is om burgers te helpen ondanks hun beperkingen toch zoveel mogelijk zelfstandig en zelfredzaam te zijn in hun eigen huis en woonomgeving. Tot de participatievoorzieningen die de Wmo daartoe in huis moet hebben behoren álle op participatie gerichte voorzieningen die niet medisch van karakter zijn. De argumenten over de knip vinden wij in zoverre arbitrair, dat er altijd een knip tussen de drie zorgsystemen zal zijn, en dat de opdracht aan beleidsmakers is om zo te knippen dat het a) voor burgers niet nodeloos ingewikkeld wordt en b) niet leidt tot bureaucratie en inefficiëntie. Uit diverse onderzoeken blijkt dat de overlap in klantengroepen tussen begeleiding, verzorging en andere Wmovoorzieningen bijna 100% is. Cliënten met meerdere soorten ondersteuning zullen altijd meerdere hulpverleners over de vloer krijgen. Dat is nu ook zo (ook in de AWBZ) en dat zal na decentralisaties niet anders zijn. Wel vinden wij het een verantwoordelijkheid van de betreffende financiers om het onderling zó te regelen dat de burger daar zo min mogelijk last van heeft. Diverse gemeenten werken al samen met zorgverzekeraars om hierover afspraken te maken. Wij maken graag afspraken met zorgverzekeraars en VWS om deze ontwikkeling te ondersteunen. 3 Samenwerking gemeenten en zorgverzekeraars Samenwerking tussen gemeenten en zorgverzekeraars is een voorwaarde voor het slagen van de decentralisaties. De afgelopen jaren zijn steeds meer gemeenten in meerdere of mindere mate gaan samenwerken met de zorgverzekeraar. Maar we weten ook dat zeker de helft van de gemeenten niet of nauwelijks structureel met de zorgverzekeraar in hun regio samenwerkt. Dat heeft er onder andere mee te maken dat er meer dan 400 gemeenten zijn en 9 verzekeraars. Verzekeraars maken vaak een selectie met welke gemeenten ze wel en met welke ze niet samenwerken. Vanuit het Transitiebureau van VNG en VWS start binnenkort een leergang voor gemeenten om hen te ondersteunen om op regionaal niveau tot afspraken met de zorgverzekeraar te komen. Maar faciliteren is niet voldoende om tot een landelijk dekkend netwerk van regionale samenwerkingsverbanden te komen. De opdracht is nu te vrijblijvend. De VNG is van oordeel dat de samenwerkingsopdracht voor zorgverzekeraars met gemeenten een meer verplichtend karakter moet krijgen. VNG Postbus 30435, 2500 GK Den Haag Tel

3 4. De wijkverpleging Gemeenten hechten belang aan het onderbrengen van de wijkverpleging in het gemeentelijke domein. De projecten Zichtbare Schakel hebben aangetoond dat een wijkverpleegkundige die organisatorisch onderdeel uitmaakt van de sociale wijkteams, de verbinding kan maken met de eerstelijns zorgvoorzieningen in de wijk. Die verbinding is cruciaal om meer geïntegreerde zorg in buurt en wijk tot stand te brengen. De wijkverpleegkundig past prima binnen de gekantelde Wmo en kan een waardevolle bijdrage leveren aan het gesprek aan de keukentafel. Onderbrenging van de wijkverpleging in de Zvw zal er gemakkelijk toe kunnen leiden dat de wijkverpleegkundige weer terugkeert naar uitsluitend het medische domein. Dan gaat de verbinding met de welzijns- en Wmo-voorzieningen verloren. Dat zou jammer zijn van alle opgebouwde ervaring. Anderzijds realiseren wij ons dat de wijkverpleegkundige deels ook medische / verpleegkundige handelingen doet die onder de Zvw vallen, waardoor mogelijk een onlogische knip tussen wijkverpleging en andere verpleging kan ontstaan. Daarom zou in de Wmo moeten worden geregeld dat de gemeente en de zorgverzekeraar gezamenlijk de inzet van de wijkverpleegkundige bepalen. 5. RIBW's In het geval van de RIBW s, die mensen met psychische en psychosociale problemen (woon) begeleiding en ondersteuning bieden, doet zich de vraag voor waar deze het best ondergebracht kunnen worden: in de Zvw of in de Wmo. Wij vinden, kijkend naar de doelgroep en het type ondersteuning dat RIBW s leveren, dat zij thuishoren in prestatievelden 7, 8 en 9 van de Wmo. De kern van de ondersteuning die aan mensen in een RIBW wordt gegeven, is (woon) begeleiding, een kleiner deel is behandeling. Aangezien de functie begeleiding vanaf 2015 uit de AWBZ naar de Wmo gaat, ligt het voor de hand dat de gemeenten ook verantwoordelijk worden voor de (woon) begeleiding aan mensen in een RIBW. Daarbij gaan wij er wel van uit dat er geen korting plaatsvindt op de budgetten die nu voor RIBW s beschikbaar zijn. Vanwege hun regionale functie en hun verwantschap met instellingen voor maatschappelijke opvang kan de financiering en aansturing het beste op regioniveau plaatsvinden. Over de behandelingscomponent van het RIBW zullen gemeenten en zorgverzekeraars afspraken moeten maken, er van uit gaande dat de functie behandeling naar de Zvw gaat. Wij kunnen nog onvoldoende overzien wat de gevolgen voor het vastgoed van de RIBW s zijn van de afschaffing van de ZZP 1 tot en met 3 voor nieuwe cliënten. Wij vragen de staatssecretaris om dit in kaart te brengen voordat de begeleiding overgaat naar de gemeenten. 6. Extramuralisering De operatie waarbij in de toekomst veel minder mensen intramuraal worden verzorgd en begeleid, en straks hun zorg en begeleiding thuis zullen ontvangen, blijft in het geheel van kabinetsmaatregelen ten onrechte onderbelicht. Het betekent bijna een verdubbeling van het aantal mensen dat straks hun begeleiding en persoonlijke verzorging van hun gemeente zullen ontvangen. Wij delen met aanbieders en cliëntenorganisaties de twijfel of alle mensen die in ZZP 3 en 4 zitten in staat zijn zelfstandig te wonen, met dezelfde zorgvraag. Wij vinden dat er meer specifiek gekeken moet worden welke mensen wel en welke niet zelfstandig kunnen wonen, en dat dat niet gelijk loopt met de administratieve ZZP-categorieën. Er moet ruimte komen in het systeem voor individuele differentiatie. VNG Postbus 30435, 2500 GK Den Haag Tel

4 De prikkels tussen de stelsels dienen goed te worden ingericht: de indicatiestelling voor de kern- AWBZ, de keukentafelgesprekken van de Wmo en de claimbeoordeling door de zorgverzekeraar. Het zijn communicerende vaten: strengere toegang tot (of schrappen van) verzekerde zorg levert extra uitgaven op voor gemeenten, en vice versa. Dit moet gevolgen hebben voor de wetgeving en het financiële regime. Daarbij moet ook de vraag meegenomen worden waar het break-evenpoint ligt: wanneer is thuis wonen duurder dan intramuraal ( verpleeghuis aan huis )? Een groot vraagstuk is het effect van deze operatie op het vastgoed. Er komt een enorme operatie van sloop/ nieuwbouw/ herstructurering van zorgvastgoed, terwijl de vraag naar aangepaste woonruimte evenredig toeneemt. Gemeenten zullen instrumenten moeten krijgen om op dit proces te sturen. Het rijk moet niet langer wachten met het ontwikkelen van scenario s en het in kaart brengen van de financiële gevolgen. 7. Vraagsturing en positie van de cliënt Er is veel aandacht voor vraagsturing, eigen regie, en de positie van de cliënt in de nieuwe systematiek. Dat was al zo tijdens de afgebroken kamerbehandeling in april En we zien het in het voorstel van de cliëntenorganisaties Regie in eigen hand. Wij vinden dit een legitieme en noodzakelijke discussie. Omdat in de Wmo de rechten van de burger anders en minder dwingend worden geformuleerd dan in een verzekering, mag de vraag gesteld worden hoe de burger er dan van op aan kan dat hij de ondersteuning krijgt die hij echt nodig heeft. Er zijn immers geen polissen meer waarin je kan opzoeken wat je behoort te krijgen. Het gesprek hierover is volop gaande. Wij zijn van mening dat het opnemen van een verplichting voor gemeenten in Wmo om persoonsgebonden of -volgende budgetten te verstrekken niet nodig is om te zorgen dat mensen adequaat compenserende ondersteuning ontvangen. De kern van de Wmo is immers dat de compensatieplicht afdoende waarborgen biedt dat de burger adequaat gecompenseerd wordt, ook als er sprake is van een complexe ondersteuningsvraag. Wij vinden wel dat er gekeken moet worden hoe het compensatiebeginsel (nog) beter kan functioneren in de geest van de Wmo. Enerzijds gaat het om de vraag hoe gemeenten meer kunnen sturen opdat de (schaarse) voorzieningen terechtkomen bij hen die er echt op aangewezen zijn. Anderzijds denken we dat het tijd is om het proces, dat in beleidstermen de keukentafel is gaan heten, een steviger basis te geven. De werkwijze is inmiddels breed ingevoerd en onomstreden. We kunnen een stap verder zetten door de onderdelen van de procedure in de wet nader te omschrijven en vast te leggen. We kunnen ons bijvoorbeeld voorstellen dat we, naar analogie van de melding en de aanvraag in de Wwb, in de Wmo een recht op het gesprek opnemen, naast het recht om een aanvraag in te dienen. Ook het schriftelijk verslag van het gesprek zou een wettelijke plek kunnen krijgen. Verder willen wij de positie van de burger in dat gesprek versterken. Je zou kunnen regelen dat de burger zich tijdens of ter voorbereiding van het gesprek en gedurende de aanvraagprocedure kan laten bijstaan door een Wmo-coach. Deze ondersteuner/begeleider zou ook een rol kunnen spelen bij het organiseren van het sociaal netwerk van de aanvrager. We gaan daar met de cliëntenorganisaties verder over in gesprek. Deze voorstellen passen bij het karakter van de Wmo, die immers stuurt op processen (Wmo-plan, Wmo-raad, verantwoording) en niet met inhoudelijke lijstjes. Het versterkt de positie en het vertrouwen van de burger en draagt bij tot een meer gelijkwaardige verhouding tussen burger en overheid. VNG Postbus 30435, 2500 GK Den Haag Tel

5 In het overhedenoverleg heeft het kabinet aangegeven het door de gemeenten gewenste onderzoek naar de haalbaarheid van de decentralisaties op dit moment, nog niet opportuun te vinden. Het VNG-bestuur betreurt dat. Voor ons is dit onderzoek de toets voor maximale zorgvuldigheid om zoveel mogelijk zekerheid te krijgen over de vraag of de gestelde randvoorwaarden toereikend zijn om de opgave op verantwoorde wijze te kunnen uitvoeren. Daarom hebben wij besloten het CPB te vragen om dit onderzoek uit te voeren. Wij zien uit naar een constructief overleg. Hoogachtend, Vereniging van Nederlandse Gemeenten mr. J.W. Weck Waarnemend lid directieraad VNG Postbus 30435, 2500 GK Den Haag Tel