juni 2012 Jaarverslaggeving Stichting Avans

Transcriptie

1

2 juni 2012 Jaarverslaggeving Stichting Avans

3 Inhoud jaarverslaggeving Jaarverslag Inleiding 7 Governance Structuur en organisatie van Avans Hogeschool Intern risicobeheersing en controlesysteem Bestuur en toezicht Bezoldiging bestuur en toezichthouders Verslag College van Bestuur Verslag Raad van Toezicht 15 Strategisch beleid Visie, missie en strategische doelstellingen Onderscheidend vermogen Ontwikkelingen in de samenleving 18 Onderwijs Onderwijs en kennisontwikkeling Onderzoek en kennisontwikkeling Internationalisering 25 De student Wervingsbeleid Toelatingsbeleid Doelgroepenbeleid Aansluiting tussen vo, mbo en Avans Hogeschool Studieloopbaanbegeleiding 30 Personeel HR-beleid Arbo-beleid 32 Kwaliteit Accreditatie Integrale kwaliteitszorg Audits op de lectoraten Nieuw accreditatiestelsel 33 Huisvesting, ICT en Faciliteiten Huisvesting ICT Faciliteiten 36 Financiën Resultaat Financiële positie en financieringsbehoeften Vermogenspositie Investeringsbeleid Bekostiging en budgetmodel Risico s Private activiteiten 43 Kerngegevens 45 Cijfermatige analyse 48 Jaarrekening Financiën 51 Geconsolideerde balans Geconsolideerde staat van baten en lasten Geconsolideerd kasstroomoverzicht Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling 54 Toelichting op de geconsolideerde balans 56 Niet in de balans opgenomen verplichtingen 62 Overzicht verbonden partijen 63 Toelichting op de geconsolideerde staat van baten en lasten 65 Enkelvoudige balans Enkelvoudige staat van baten en lasten Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening 74 Overige gegevens 77 Bestemming van het resultaat van Stichting Avans 77 Totstandkoming resultaatbestemming 78 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 80 Bijlagen 1. Aanvullende informatie naar aanleiding van de notitie Helderheid 82

4 hoofdstuk en paragraaf 7 Inleiding Dit is het jaarverslag 2011 van de Stichting Avans waartoe Avans Hogeschool behoort. Het beschrijft de voornaamste ontwikkelingen die zich in 2011 hebben voorgedaan en de activiteiten die Avans Hogeschool heeft ontplooid. De volgende thema s komen in negen hoofdstukken aan de orde. Bestuur en toezicht Hoe gaat Avans Hogeschool om met de Branchecode Governance Hogescholen? Wat is de betekenis hiervan voor het College van Bestuur en de Raad van Toezicht? Dit hoofdstuk bevat het organogram van Avans Hogeschool, informatie over de bezoldiging van de bestuurders, het verslag van het College van Bestuur en het verslag van de Raad van Toezicht. Strategisch beleid Wat is de visie en de missie van Avans Hogeschool? Hoe vertaalt Avans deze naar het Meerjarenbeleidsplan (MJB) ? Het onderwijs Wat is het onderwijsaanbod en -rendement? Wat is de functie en de rol van Avans Hogeschool als kennispartner in relatie met het beroepenveld? De student Hoe is de werving en de begeleiding gedurende de studie geregeld? Hoe is de aansluiting vanuit het voortgezet onderwijs (vo) en middelbaar beroepsonderwijs (mbo) op het hoger beroepsonderwijs (hbo) bij Avans Hogeschool? Personeelsbeleid Hoe staat het met de implementatie van het HR-beleid? Wat zijn de ontwikkelingen binnen Avans Arbo? Overeenkomstig de CAO-HBO heeft Avans Hogeschool een sociaal jaarverslag opgesteld ten behoeve van de vakorganisaties, de Avans Medezeggenschapsraad en de Raad van Toezicht. Dit vormt geen onderdeel van het jaarverslag, maar is wel afzonderlijk beschikbaar. Kwaliteit De kwaliteit is beschreven vanuit de eigen visie en verantwoordelijkheid van Avans Hogeschool en vanuit de resultaten van de externe accreditatie. Huisvesting, ICT en faciliteiten Wat zijn de ontwikkelingen op het gebied van huisvesting, ICT en faciliteiten? Financiën Wat zijn de financiële risico s? Welke ontwikkelingen zijn vanuit een nadere analyse van het resultaat en informatie over het financieel- en het treasury beleid te benoemen? Kerngegevens en jaarrekening In de jaarrekening staan onder meer een overzicht van financiële kengetallen en een analyse van het geconsolideerde resultaat en de fiscale positie.

5 8 Governance Structuur en organisatie van Avans Hogeschool hoofdstuk en paragraaf 9 Governance Avans Hogeschool rekent het tot haar maatschappelijke verantwoordelijkheid om in een open dialoog met stakeholders inhoud te geven aan Structuur en organisatie van Avans Hogeschool onderwijs en onderzoek. Daarbij wil Avans Hogeschool transparant zijn over de wijze waarop bestuur en toezicht zijn ingericht. De Branchecode Governance Hogescholen ondersteunt deze ambitie. College van Bestuur Dit hoofdstuk beschrijft de governance-structuur van Avans Hogeschool aan de hand van: de structuur van de organisatie; Bestuurssecretariaat en staf Intern risicobeheersings- en controlesysteem Vanuit haar streven naar Goed Bestuur (Governance) werkt Avans Avans Hogeschool werkt aan een beheerste realisatie van haar doelen vanuit een integrale benadering. Om de kwaliteit te optimaliseren het intern risicobeheersings- en controlesysteem; Hogeschool continue aan het optimaliseren van sturing. Het bestuur worden toezicht en verantwoordelijkheid, risicomanagement, P&C, het verslag van het College van Bestuur; houdt de doelstellingen in het oog en de beheersing van de daarbij Audits en Kwaliteitsystemen ingezet. Zo n geïntegreerde benadering het verslag van de Raad van Toezicht; de bezoldiging van deze beide organen. Academies (18) Diensteenheden (5) horende risico s. Als hulpmiddel heeft Avans Hogeschool een intern risicobeheersings- en controlsysteem ingericht om die kwaliteit te wordt ook wel de Governance, Risk en Compliance (GRC) benadering genoemd. Zo werkt Avans Hogeschool aan het realiseren van kansen bewaken. Het denkmodel is uitgebeeld in het raamwerk hieronder. en beheersen van risico s. In 2011 heeft Avans Hogeschool de volgende acties ondernomen bij het verder optimaliseren van haar Integrale Organisatie KwaliteitsZorg (IKZ). De organisatiestructuur van Avans Hogeschool bestaat uit 18 academies, 5 ondersteunende diensteenheden en het College van Bestuur met zijn staf. De academies zijn geografisch verdeeld over de drie vestigingsplaatsen Breda, s-hertogenbosch en Tilburg. Integrale KwaliteitsZorg De huisvestingsactiviteiten zijn mede ondergebracht in de volgende rechtspersonen die behoren tot de Stichting Avans: Stichting Huisvesting Avans Hogeschool Breda; Stichting Huisvesting Avans Hogeschool s-hertogenbosch; Toezicht en verantwoording Risicomanagement P&C Audits Kwaliteit Stichting Huisvesting Kunstacademie Avans Hogeschool s-hertogenbosch. Daarnaast behoren de volgende deelnemingen tot de Stichting Avans: Governance Risicobeleid en Risico Control Matrix (RCM) MJB/Kaderbrief Audit toezicht en verantwoording Accreditatie Avans Contractactiviteiten B.V. (100%) Avans Hogeschool B.V. (100% deelneming van Avans Contractactiviteiten B.V.) 1 Avans Hogeschool PRL B.V. (100% deelneming van Avans Hogeschool B.V.) Avans Hogeschool MB B.V. (100% deelneming van Avans Hogeschool B.V.) Instituut Scire B.V. (100% deelneming van Avans Hogeschool B.V.) Control Raamwerk Compliance Strategisch MARAP Audit risicomanagement Bestuursregelement Bedrijfsvoering DVO Audit P&C Besturingsmodel Financieel AO/IC Audit kwaliteit Kwaliteitssysteem Stichting Juridische Hogeschool Avans Fontys (50%). In 2011 is de organisatiestructuur van Avans Hogeschool niet gewijzigd. Beleidskaders Juridisch Projectcontrol Jaarverslag Jaarrekening 1 Avans Hogeschool B.V. opereert onder de werknaam Avans Plus (Avans+).

6 10 Governance Intern risicobeheersing en controlesysteem Governance Bestuur en toezicht 11 Toezicht en verantwoording Governance: In 2011 is een externe evaluatie uitgevoerd. Speerpunten waren de naleving van de formele publicatievereisten van de Branchecode Governance en de mate waarin hogescholen risicomanagement hebben geïmplementeerd in hun bedrijfsvoering. Avans Hogeschool scoorde hierbij goed. Qua publicatievereisten voldeed Avans Hogeschool op een paar kleine administratieve onderdelen na aan de voorschriften van de branchecode. De ontbrekende onderdelen zijn inmiddels aangevuld. De portefeuilleverdeling en de nevenfuncties van het bestuur zijn conform de branchecode openbaar > organisatie > college van bestuur. Compliance: In 2011 is de compliance-organisatie van Avans Hogeschool nader vastgelegd. Ook heeft Avans Hogeschool beleid ontwikkeld om compliance, in lijn met de doelen uit het meerjaren beleidsplan , onder de aandacht te brengen bij management en medewerkers. Beleidskaders: Een specifiek risico schuilt in het onbedoeld verrichten van commerciële activiteiten met publieke middelen. Om dit risico zo klein mogelijk te maken, verrichtte Avans Hogeschool in 2011 geen activiteiten met winstoogmerk. Voor zover er commerciële activiteiten waren, zijn deze ondergebracht in Avans Contractactiviteiten B.V. Deze deelneming verzorgt niet door het Rijk bekostigde cursussen en contractonderwijs voor derden. Als er tussen Avans Hogeschool en de B.V. verrekening van kosten en opbrengsten plaatsvindt, gebeurt dit tegen kostprijs en volgens de geldende wetgeving. Risicomanagement Sinds 2006 werkt Avans Hogeschool aan een optimale inbedding van risicomanagement in de bedrijfsvoering. In 2011 is de informatievoorziening omtrent risico s verbeterd door enkele risico management processen te digitaliseren. Door het digitaal administreren, analyseren en monitoren van risico s en beheersmaatregelen kan Avans Hogeschool op elk moment een (de)centraal beeld hebben van de huidige stand van zaken. We hopen dat met ingang van de P&C-cyclus 2013 al deze processen gedigitaliseerd zijn. In hoofdstuk 9 is beschreven welke risico s zijn geïdentificeerd en hoe Avans Hogeschool daarop in 2011 heeft geanticipeerd. Planning & Control MARAP (management rapportage): In 2011 is Avans Hogeschool gestart met de doorontwikkeling van de cyclus. Daardoor is meer aandacht en ruimte voor innovatie ontstaan. Ook hebben we voorbereidingen getroffen om soft controls te expliciteren binnen het Avans control framework. Projectcontrol: Avans heeft projectbeheersings richtlijnen. In 2011 is de administratieve ondersteuning om daaraan te kunnen voldoen verbeterd. De voorbereidingen voor het gebruik van de applicatie Timetell (projectenmodule) zullen in 2012 leiden tot verdere kwaliteitsverbetering. AO/IC: Avans Hogeschool heeft onderzocht hoe de mogelijkheden van subsidieregelingen beter benut kunnen worden en welke ondersteuning nodig is voor de bedrijfsonderdelen. In 2011 is binnen DFS een begin gemaakt met de inrichting van advies en ondersteuning met betrekking tot subsidies. Audits Auditing is het sluitstuk van de kwaliteitszorg. Met de intern uitgevoerde audits is inzicht en aanvullende zekerheid mogelijk over de werking van het IKZ-model. In 2011 is in samenwerking met directie en medewerkers van een academie een eerste opzet gemaakt voor een audit naar bedrijfsvoering. Het doel was het geven van een kwalitatief oordeel over de opzet, het bestaan en de werking van de bedrijfsvoering van het desbetreffende bedrijfsonderdeel. Als onderliggend referentiemodel wordt The four levers of control van Simons 2 gebruikt. Ook is er een audit uitgevoerd naar de kwaliteit van het proces waarmee een rechtmatige afgifte van diploma s wordt geborgd. Op basis van de resultaten is in 2011 een self assessment ontwikkeld voor examencommissies. In 2012 wordt het self assessment verder uitgerold en wordt de audit opgenomen in de jaarlijkse planning. Kwaliteit In 2011 is Avans Hogeschool gestart met de herijking van het kwaliteitssysteem ten aanzien van de nieuwe normen omtrent kwaliteits zorg bij accreditaties, examencommissies en onderzoek. In 2012 zullen de hieruit voortkomende voorstellen worden geïmplementeerd. Bestuur en toezicht Het besturingsmodel van Avans Hogeschool vindt zijn weerslag in de statuten, het bestuursreglement, de bevoegdheidsregeling, de gedragscodes en andere regelingen. In deze paragraaf worden de belangrijkste onderdelen van het besturingsmodel beschreven. Het besturingsmodel van Avans Hogeschool is in 2011 niet noemenswaardig veranderd. Het bestuurs- en beheersreglement is gewijzigd op onderwerpen die verband houden met de bevoegdheden tot het verstrekken van een bindende afwijzing aan de examencommissie. Medezeggenschap Avans Hogeschool werkt met het in 2010 bekrachtigde medezeggenschapsreglement. Dit is geënt op een gemeenschappelijke visie van het College van Bestuur en de Avans Medezeggenschapsraad (AMR) ten aanzien van geprofessionaliseerde medezeggenschap. Het reglement voorziet in een verbeterde werkwijze voor de AMR. Dat werkt positief door in een goede werkverhouding tussen de AMR en het College van Bestuur. Intern risicobeheersings- en controlesysteem Avans Hogeschool wil significante risico s waaraan de organisatie wordt blootgesteld zo optimaal mogelijk beheersen. Daarom is sturing en toezicht nadrukkelijk gekoppeld aan de beheersing van gebeurtenissen die van invloed kunnen zijn op het succes van Avans Hogeschool. Onderdelen van dit beheersingssysteem die hieraan hebben bijgedragen zijn: De managementverklaring inzake internal control die de directeuren hebben ondertekend. Waarden en normen Avans Hogeschool hecht grote waarde aan fatsoenlijke omgangsvormen en integer handelen. Daarom beschikt Avans Hogeschool over een integriteitscode, een klokkenluidersregeling, een regeling ongewenst gedrag en de regeling privacy. In 2011 zijn deze regelingen De Verklaring van het Instellingsbestuur: In 2011 heeft het College van Bestuur een Letter Of Representation (LOR) afgegeven voor het Jaarverslag De LOR maakt geen deel uit van het jaarverslag, maar is afzonderlijk verstrekt aan de accountant en aan het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. niet gewijzigd. Regeling beleggen en belenen Het beleid en de uitvoering van het beleggen en belenen zijn uitgewerkt in het treasurystatuut en in de richtlijn uitvoering financieel beleid en beheer van Avans Hogeschool. In onderstaande tabel wordt, conform de richtlijnen, inzicht verstrekt in de soorten, de omvang en de looptijden van de beleggingen en beleningen van Avans Hogeschool. Liquiditeitspositie Avans Hogeschool per 31 december 2011 Stand liquide middelen (enkelvoudige balans) m m Rekening courant 4,5 Deposito s bij het ministerie van Financiën < 1 maand 18,0 < 2 maanden 10,0 < 3 maanden 2,0 < 4 maanden 5,0 < 5 maanden 5,0 < 6 maanden 0,0 < 7 maanden 0,0 40,0 44,5 Uitstaande leningen (kort + langlopend) lening aan Stichting Huisvesting Avans Hogeschool Breda 4,5 lening aan Stichting Huisvesting Avans Hogeschool Breda 6,6 lening aan Stichting Huisvesting Avans Hogeschool s-hertogenbosch 9,4 lening aan Bress 0,1 20,6 Ontvangen leningen (kort + langlopend) Lening ontvangen van ministerie van Financiën -19,3 2 Robert Simons. Levers of control: how managers use innovative control systems to drive strategic renewal, Harvard University Press, 1995

7 12 Governance Bezoldiging bestuur en toezichthouders Governance Verslag College van Bestuur 13 Bezoldiging bestuur en toezichthouders De beloning van de leden van het College van Bestuur bestaat uit een vast inkomen. De vaste inkomensdelen volgen de adviesregeling zoals die door de Hay groep is ontwikkeld voor de Colleges van Bestuur van hogescholen. Bezoldiging bestuurders hogescholen 2011: Artikel 6 van de Wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens (WOPT) verplicht Avans Hogeschool om het belastbare loon te publiceren van functionarissen die boven de norm zitten (gemiddeld belastbaar jaarloon 2011: ). Voor Avans Hogeschool heeft de publicatieplicht betrekking op drie bestuurders en de afkoopregeling van één medewerker. Aan deze publicatieplicht is voldaan. De in het kader van de WOPT gepubliceerde informatie over het verslagjaar 2011 betreft: Specificatie per lid van de Raad van Toezicht: Leeftijd (op ) Aantreden Einde benoemings termijn Dr. J.C. Dona (voorzitter) Mw. Drs. M.C.C. Bekker (vice-voorzitter) L.J.M. Bovée MBA (lid) Drs. F.J.M. Croonen (lid) Drs. S.F.A. van Kessel (lid) Functie Duur dienstverband in het verslagjaar Belastbaar loon incl. pensioenpremie (wg & wn) Voorzieningen t.b.v. beloningen op termijn Uitkeringen i.v.m. beëindiging dienstverband Totaal TOTAAL van Tot Bestuurder Bestuurder Bestuurder Verslag College van Bestuur Het College van Bestuur komt wekelijks bijeen in de reguliere vergaderingen. Onderwerpen waarover het College in 2011 onder meer de navolgende besluiten heeft genomen zijn: Avans staat in het teken van het 200-jarig jubileum van Avans Hogeschool. Het College van Bestuur stelt het programmaplan vast voor Avans200 met de daarin voorziene activiteiten. Declaraties bestuurders Conform het gestelde in art. 3j van de Regeling jaarverslaggeving onderwijs wordt vanaf het verslagjaar 2011 inzicht gevraagd in de declaraties van de leden van het College van Bestuur. Dit overzicht betreft over het verslagjaar 2011: Overzicht declaraties bestuursleden verslagjaar 2011 P.L.A. Rüpp F.J.M. van Kalmthout M.M.J. Kamsma Representatiekosten Reiskosten binnenland Reiskosten buitenland Overige kosten Totaal Raad van Toezicht Op basis van de adviesregeling bezoldiging toezichthouders hogescholen heeft de Raad van Toezicht in juni 2007 de bezoldiging vastgesteld - zijn niet werkzaam bij het ministerie van OCW; - hebben geen aandelen van een aan Avans Hogeschool gelieerde vennootschap. van de voorzitter en van de leden van de Raad van Toezicht. Honorering toezichthouders Avans Hogeschool: De onafhankelijkheid van de Raad van Toezicht is geborgd volgens de criteria uit de Branchecode Governance Hogescholen. Bij de benoeming van de leden van de Raad van toezicht is de borging Er zijn geen leningen, voorschotten of garantstellingen ten behoeve van leden van het College van Bestuur of van de Raad van Toezicht verstrekt door Avans Hogeschool. van onafhankelijkheid in acht genomen. De leden van de Raad van Toezicht en hun familie: - zijn de afgelopen vijf jaar niet in dienst geweest van Avans Hogeschool; - zijn geen bestuurslid van een organisatie waarbij het College van Bestuur lid is van de daarbij behorende Raad van Toezicht; Management in de zorg Op 7 december 2010 heeft het College van Bestuur de overeenkomst inzake afsplitsing en overdracht van de opleiding Management in de Zorg te Eindhoven als voorgenomen besluit vastgesteld. De overeenkomst is op 9 december 2010 door de Raad van Toezicht goedgekeurd. Begin 2011 heeft de AMR zijn instemming verleend, waarna het College het besluit heeft genomen. Inschrijving Op 23 augustus 2011 heeft het College van Bestuur besloten om een pilot te laten uitvoeren rondom onvolledige inschrijfdossiers. In deze eenjarige pilot is een nieuwe werkwijze/procesgang ten aanzien van de inschrijving getest. De resultaten van de pilot zijn dermate positief, dat besloten zal worden tot een nieuwe inschrijfprocedure met inachtneming van wijzigingen op basis van een evaluatie van de pilot. De nieuwe inschrijfprocedure houdt in: het deactiveren van de accounts van alle nieuw inschrijvende studenten en zittende studenten die per 14 september 2011 geen volledig inschrijfdossier hebben; het annuleren van de aanmelding van degenen die op 1 oktober 2011 nog geen volledig inschrijfdossier hebben; het intrekken van het mandaat van de academiedirecties om op basis van een onvolledige inschrijving onbekostigde studenten na 1 oktober toe te laten; het instellen van een toetsingscommissie die tot taak heeft besluiten te nemen omtrent de (individuele) inschrijving van studenten die zich op 1 oktober nog niet volledig hebben aangemeld. Het College van Bestuur heeft goede nota genomen van de evaluatie en stelt de aanbevelingen vast. Het College van Bestuur is voornemens om, met ingang van collegejaar , de in het collegejaar als pilot uitgevoerde maatregelen tot beleid te verheffen. Collegegelden Het College van Bestuur besluit op verzoek van de academie voor Deeltijd en de academie voor Financieel Management vanaf het collegejaar voor de opleidingen Accountancy deeltijd en Associate Degree het reguliere tarief van te rekenen, hetgeen een verlaging van het tarief betekent. Het College van Bestuur stemt in met de tarieven uit de collegegeldtabel zoals bijgevoegd bij de notitie voorstel collegegelden Het College van Bestuur stemt in met de beleidsregels voor het vaststellen van collegegelden, zoals opgenomen in de notitie Vaststelling collegegelden, beleidsregels en tariefonderbouwing. Examencommissies De veranderende positie van de examencommissie heeft de aandacht van het College van Bestuur. In 2011 heeft het College van Bestuur het beleid ten aanzien van examencommissies vastgelegd in een beleidsnotitie. Deze notitie is bezien in het licht van de nieuwe wettelijke taakstelling van de examencommissie en de nieuwe verhoudingen tussen examencommissie en andere actoren: docenten, ondersteunend personeel, academiedirectie, examinatoren en studenten. De in de kaderregeling examencommissies 2011 opgenomen taken en bevoegdheden zijn in bovenstaande lijn aangepast. Deze kaderregeling maakt deel uit van het bestuurs- en beheersreglement. Daarmee is binnen Avans Hogeschool een helder kader gecreëerd ten aanzien van de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden van de examencommissie. Het College van Bestuur stelt de wijziging van het bestuurs- en beheers reglement vast samenhangend met de delegatie aan de examen commissie van de bevoegdheid tot het verstrekken van bindende studieadviezen.

8 14 Governance Verslag College van Bestuur Governance Verslag Raad van Toezicht 15 Huisvesting Volgens de Avans huisvestingsnormen dient een aantal academies meer kantoorruimte te krijgen. Na renovatie van de tweede verdieping van de Lovensdijkstraat 63 kan hier een aantal diensteenheden worden gehuisvest. Hierdoor ontstaat er op de locatie aan de Hogeschoollaan meer werkruimte voor academies. Het College van Bestuur stelt een maximaal bedrag van m 2,37 beschikbaar voor de renovatie. Profileringsfonds Overeenkomstig artikel 7.51 Whw volgt hieronder informatie over het beleid en de uitgaven aan financiële ondersteuning voor studenten. In 2011 hebben in totaal 24 studenten een uitkering aangevraagd. Deze zijn allen gehonoreerd. In het jaar 2011 is k 22,2 uitgekeerd uit het Profileringsfonds van Avans Hogeschool. Het geoormerkte budget bedroeg k 21,5. Ter vergelijking: In 2010 is in totaal aan 23 studenten Verslag Raad van Toezicht Samenstelling Raad van Toezicht Dr. J.C. Dona, voorzitter Mw. Drs. M.C.C. Bekker, vice-voorzitter L.J.M. Bovée MBA Drs. F.J.M. Croonen Drs. S.F.A. van Kessel Vanwege sterk groeiende studentenaantallen in s-hertogenbosch ontstaat de noodzaak om een aantal maatregelen te nemen voor adequate huisvesting in de komende studiejaren. Het College van Bestuur heeft besloten: een huurovereenkomst te laten opstellen voor het pand Hervenplein 2, ingangsdatum 1 juli 2011, met een looptijd van vijf jaar en een koopoptie; voor 2011 een budget van k 100 toe te voegen aan de exploitatie- een uitkering verstrekt (totaal k 14,1). De uitgaven in 2011 in verband met verstrekte leningen uit het noodfonds van Avans Hogeschool bedragen k 4,6. Ter vergelijking: In 2010 bedroeg het totaalbedrag inzake verstrekte en nog lopende leningen k 3,7. Jaarrekening en jaarverslag Werkzaamheden Raad van Toezicht Toezicht en bestuur zijn ingericht overeenkomstig de in de Branchecode Governance Hogescholen vastgelegde principes. In 2011 is de Raad van Toezicht negen keer in vergadering bijeengekomen. Zesmaal in een reguliere vergadering en driemaal om specifieke onderwerpen te bespreken, zoals het eigen functioneren, het rooster van aftreden en profiel, en de bezoldiging van het College van Bestuur. begroting voor de externe project- en advieskosten met betrekking tot het project Hervenplein 2; voor 2011 een budget van k 60 toe te voegen aan de exploitatiebegroting voor de tijdelijke aanstelling van een interne projectleider; een budget van k 390 toe te voegen aan de investeringsbegroting De jaarrekening en het jaarverslag 2010 zijn door het College van Bestuur vastgesteld en door de Raad van Toezicht goedgekeurd in de vergaderingen van juni De jaarrekening en het jaarverslag voldoen aan de in de Branchecode Governance Hogescholen gestelde eisen. Het College van Bestuur heeft in overeenstemming met de branchecode belangrijke besluiten in 2011 ter goedkeuring voorgelegd aan de Op 8 februari 2011 heeft de Raad van Toezicht: de evaluatie van het Meerjarenbeleidsplan goedgekeurd. Ook zijn in deze vergadering het reglement van de Raad van Toezicht en de reglementen van de commissies van de Raad van Toezicht vastgesteld. voor de ombouw en herinrichting van tuinlokalen. COLLEGE VAN BEROEP Overeenkomstig het bepaalde in de Wet op het Hoger onderwijs en Wetenschappelijk onderzoek (Whw) heeft Avans Hogeschool een College van Beroep voor de Examens en een Geschillenadviescommissie (GAC) ingesteld die aan het College van Bestuur advies uitbrengt over bezwaren van studenten met betrekking tot andere beslissingen dan die vallend onder de bevoegdheid van het College van Beroep voor de Examens. In 2011 zijn bij de GAC (11) bezwaarschriften ingediend, waarvan er zeven gegrond zijn verklaard. Raad van Toezicht, evenals het jaarverslag, de jaarrekening 2010 en de begroting Financieel beleid en treasury Met de notities Financieel beleid Stichting Avans, de Richtlijn op het financieel beheer en het Treasurystatuut beschikt Avans Hogeschool over een samenhangend financieel kader. Hierin zijn ook reeds bestaande Avans richtlijnen ingebed. Het College van Bestuur heeft op 10 maart 2011 het voorgenomen besluit genomen deze notities vast te stellen en ter instemming voor te leggen aan de AMR en vervolgens ter goedkeuring aan de Raad van Toezicht. In de vergadering van 16 juni heeft de Raad van Toezicht: de jaarverslaggeving 2010 van de Stichting Avans goedgekeurd; de documenten financieel beleid Stichting Avans, Richtlijn ten aanzien van de inrichting van de financiële organisatie, het financieel beheer en de uitgangspunten van het financiële beleid en het Treasurystatuut Stichting Avans goedgekeurd, onder de voorwaarde dat het punt inzake de derivaten wordt aangepast. Na twee jaar dient het gebruik van de kaders te worden geëvalueerd; zijn goedkeuring verleend aan de jaarrekeningen 2010 van de Stichting Huisvesting Avans Hogeschool Breda, de Stichting Huis vesting Avans Hogeschool s-hertogenbosch en de Stichting Op 20 september heeft de Raad van Toezicht besloten dat: tenzij er richtlijnen in het kader van governance zijn of komen die een andere werkwijze voorschrijven, de ondersteuning door de accountant elke vier jaar kritisch wordt geëvalueerd, waarbij ook de ingezette partner door het accountantskantoor wordt beoordeeld. elke acht jaar een aanbesteding van de dienstverlening door de accountant plaatsvindt. Op 13 december is aanvullend hierop de werkwijze bepaald. Op 13 december 2011 heeft de Raad van Toezicht: de begroting Stichting Avans 2012 goedgekeurd evenals het In totaal zijn er in 2011 bij het College van Beroep voor de Examens Huisvesting Kunstacademie Avans Hogeschool s-hertogenbosch; besluit van het College van Bestuur om het vernieuwingsbudget te 127 beroepschriften ingediend bij Avans Hogeschool (61 locaties Breda de overheveling van het uit 2010 resterende investeringsbudget van verhogen tot m 4,5; en Tilburg en 67 locatie s-hertogenbosch). In de meeste zaken is er m 2,3 goedgekeurd; is het besluit van het College van Bestuur goedgekeurd om de sprake geweest van een intrekking dan wel schikking (90), dan wel was het oprichten van de BV Centrum voor Onderwijs per 1 september meerjarenbegroting Stichting Avans aan te passen er sprake van een verwijzing (2) of een niet ontvankelijk verklaring (3) goedgekeurd (het CvB heeft besloten de oprichting van deze met de investeringen ten behoeve van de verbouwing van de De meeste beroepen waren gericht tegen de beslissing van het bindend BV niet te continueren); Lovensdijkstraat in Breda; negatief studieadvies (58). In 33 zaken is het tot een zitting gekomen. het besluit tot het aangaan van een overeenkomst voor de huur van de Raad van Toezicht keurt het besluit van het College van Bestuur Van de 14 zaken in Breda werden er 2 gegrond en 7 ongegrond het pand aan Hervenplein in s-hertogenbosch voor een periode van ten aanzien van het bouwproject Lovensdijkstraat 61 en 63 goed, verklaard. In 5 gevallen werd een schikking ter zitting bereikt. Van tenminste 5 jaar goedgekeurd. Dit houdt in dat tijdelijk wordt afge- inclusief de daarvoor benodigde investering van m 36,2 de 19 zaken in s-hertogenbosch werden er 4 (deels) gegrond en 10 weken van de beleidslijn om bij de huisvesting in s-hertogenbosch ten laste van de kapitaaldienst en van m 7 ten laste van het (deels) ongegrond verklaard. In 2 gevallen werd een schikking ter een uni-locatie aan te houden; investeringsbudget; zitting bereikt. In 3 zaken werd het ingediende beroep niet ontvankelijk de wijzigingen van het bestuurs- en beheersreglement goedgekeurd ingestemd met het voorstel van de remuneratiecommissie dat verklaard. In 2 zaken werd een voorlopige voorziening gevraagd die in die verband houden met de delegatie van de bevoegdheid tot het indexatie van de bezoldiging van het College van Bestuur slechts beide gevallen is geweigerd. verstrekken van een bindende afwijzing aan de examen commissie. plaats kan vinden als dit binnen de geldende regelgeving en arbeids- Dit sluit aan bij de versterking van de inhoudelijke rol van de overeenkomsten mogelijk is. Tevens heeft de Raad van Toezicht examen commissie als onafhankelijke instantie. de richtlijn inzake declaraties in afwachting van een landelijk kader, goedgekeurd.

9 16 Governance Verslag Raad van Toezicht hoofdstuk en paragraaf 17 Commissies van de Raad van Toezicht De door de Raad van Toezicht ingestelde selectie- en remuneratiecommissie, auditcommissie en bouwcommissie hebben de Raad van Toezicht ondersteund. Selectie- en remuneratiecommissie De selectie- en remuneratiecommissie bestond in 2011 uit dr. J.C Dona en L.J.M. Bovée MBA. De commissie heeft in 2011 meerdere malen vergaderd. Mede gezien de maatschappelijke discussie rondom het thema bezoldiging is dit voor de remuneratiecommissie in 2011 een belangrijk onderwerp geweest. De auditcommissie heeft geanalyseerd hoe de bezoldiging van de bestuurders zich verhoudt tot afspraken in de Branchecode Governance, de Wet op de Openbaarmaking uit Publieke middelen gefinancierde Topinkomens (WOPT) en tot de op handen zijnde Wet Normering bezoldiging topfunctionarissen in de publieke en semipublieke sector (WNT). Zij heeft de in het verleden genomen besluiten met betrekking tot de bezoldiging beoordeeld en de rol van de Raad van Toezicht in zijn rol als werkgever en als toezichthouder tegen het licht gehouden. Auditcommissie De auditcommissie bestond in 2011 uit drs. F.J.M. Croonen en drs. S.F.A. van Kessel. De commissie heeft in 2011 twee vergaderingen gehouden. De belangrijkste onderwerpen die aan de orde zijn geweest, zijn: jaarrekening en jaarverslag 2010 van Avans; interim managementletter externe accountant; begroting 2012 van Avans; meerjarenbegroting ; verhouding tot de accountant; kostendeclaraties: de Raad van Toezicht heeft geen bijzonderheden geconstateerd. Bouwcommissie De bouwcommissie bestond in 2011 uit dr. J.C. Dona en drs. M.C.C. Bekker. De bouwcommissie is in 2011 geïnformeerd over de uitbreiding van de Onderwijsboulevard 215 s-hertogenbosch met twee lobben, de renovatie van de Kunstacademie, de verbouwing van de Techniekhal, beide eveneens in s-hertogenbosch en de voorgenomen verbouwing van de panden aan de Lovensdijkstraat in Breda. Strategisch beleid Visie, missie en strategische doelstellingen Visie en missie Avans Hogeschool Wil talenten ontwikkelen door toekomstige beroepsbeoefenaren op te leiden tot hoog gekwalificeerde professionals, die zichzelf en hun beroep voortdurend blijven ontwikkelen en zich bewust zijn van hun maatschappelijke verantwoordelijkheid, ook internationaal gezien; Wil sociaal-culturele en economische ontwikkelingen in de regio mede ontwerpen en realiseren door voor regionale bedrijven, overheden en organisaties een duurzame partner te zijn in het ontwikkelen, delen en creëren van kennis en het doen van praktijkgericht onderzoek; Wil een sociaal innovatieve organisatie zijn waarin medewerkers hun professionaliteit optimaal inzetten om een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van de student, het beroep en de regio. Eind 2010 heeft de Raad van Toezicht het Meerjarenbeleidsplan goedgekeurd en heeft de Avans Medezeggenschapsraad (AMR) hiermee ingestemd. Voor de realisatie van het MJB kiest het College van Bestuur opnieuw voor een veranderaanpak gericht op lerend vernieuwen en procesmatig veranderen. Vanuit de missie luidt de ambitie: Avans Hogeschool is: kwalitatief de beste brede hogeschool 3 die talentontwikkeling vooropstelt; kennispartner voor (regionale) bedrijven, overheden en organisaties, waarbij een bijdrage aan een duurzame samenleving centraal staat; een sociaal innovatieve organisatie, waar de goedlopende processen vanuit de vraag zijn ingericht en betrokkenheid het sleutelwoord is. Avans Hogeschool gaat de komende jaren met de volgende zeven focusgebieden werken aan haar ambitie en heeft op elk gebied een strategische doelstelling voor ogen: 1 Regionaal duurzaam verankerd. Avans Hogeschool speelt in op sociaaleconomische en culturele ontwikkelingen in de regio. 2 Internationalisering. Avans Hogeschool leidt gekwalificeerde professionals op die passen in de internationale context van bedrijven en instellingen. 3 Eigentijds onderwijs in een up-to-date omgeving. Avans Hogeschool begeleidt talentontwikkeling en realiseert een leeromgeving waarin studiesucces normaal is en de kwaliteit van het onderwijs hoog. Iedere student vindt het onderwijs dat bij hem past en kan werken aan de voor hem juiste studieloopbaan. E-learning en de toepassing van ICT in het onderwijsleerproces zijn kenmerken van onze eigentijdse leeromgeving. 4 Praktijkgericht onderzoek. Avans Hogeschool is vanuit onderzoek, lectoraten en expertisecentra dé partner voor organisaties in de regio en levert een bijdrage aan ontwikkeling van het beroep. 5 Vooruitstrevend HR beleid. Avans Hogeschool beschouwt de medewerker als belangrijkste brenger van kwaliteit in onderwijs en het onderwijsleerproces. De medewerkers voelen zich bij Avans Hogeschool gekend en gebruiken hun professionele ruimte in het belang van Avans Hogeschool. 6 Sociale innovatie. Avans Hogeschool zoekt naar vormen van in- en externe samenwerking waarbij het aanwezige talent maximaal tot ontplooiing kan komen. Verandering komt vanuit een ontwikkelings benadering tot stand waarbij medewerkers hun eigen verantwoordelijkheid nemen voor vernieuwen. 7 Gezien en (h)erkend worden. Avans Hogeschool is transparant in inzet van middelen en activiteiten. Daarvoor leggen we verantwoording af en wordt gestimuleerd verantwoordelijkheid te nemen voor de maatschappelijke gevolgen van ons handelen. Voor elk focusgebied zijn richtinggevende uitspraken en prestatieindicatoren vastgelegd. Achter een aantal van deze indicatoren staat de vermelding keurmerk. Het College van Bestuur wil de volgende indicatoren opnemen in het keurmerk: De zeven duurzame competenties zoals geformuleerd door Duurzaam Hoger Onderwijs zijn in elk curriculum opgenomen [regionaal duurzaam verankerd]. Elk studieprogramma kent een internationale context [internationalisering]. Iedere student beheerst naast het Nederlands tenminste één buitenlandse taal op ERK niveau B2 [internationalisering]. Nadat het Bindend Studie Advies is opgehoogd tot 52 EC is het studierendement van het eerste studiejaar 75% [eigentijds onderwijs in up-to-date omgeving]. Training op het gebied van onderzoeksvaardigheden, kritisch denken en kennisdeling wordt vanaf het eerste jaar verweven in alle bachelor opleidingen [praktijkgericht onderzoek]. 3 de hogeschool met de meeste opleidingen op #1

10 18 Strategisch beleid Onderscheidend vermogen Strategisch beleid Ontwikkelingen in de samenleving 19 Jaarlijks is 90% van de docenten actief bezig met zijn professionele ontwikkeling op het gebied van didactiek en ICT vaardigheden [vooruitstrevend HR beleid]. Alle organisatieonderdelen hebben een extern kwaliteitskeurmerk [sociale innovatie]. Onderscheidend vermogen Avans Hogeschool wil zich onderscheiden binnen het hoger onderwijs in de wijze waarop de hogeschool de realisatie van de ambitie uit het Meerjarenbeleid ter hand neemt. Centraal in deze aanpak staat de betrokkenheid van medewerkers bij veranderen. Om het verschil te kunnen maken, om in te kunnen spelen op veranderende eisen uit de buitenwereld, is ook de wijze waarop de hogeschool vorm geeft aan onderwijs, aan onderzoek, aan relaties met de werkveldpartners en aan innovaties van belang. In dat hoe zorgen we ervoor dat: partners en medewerkers betrokken zijn bij de veranderingen. Dit vraagt ruimte voor medewerkers en een vorm van leiding geven en ontvangen die verder gaat dan situationeel leiderschap ; we onze studentgerichtheid van het onderwijs aanvullen met duurzame samenwerking met onze partners. Het leren van en met elkaar vindt dan ook onder andere plaats in regionale initiatieven als Biobased economy en Maintenance waarin Avans Hogeschool participeert. In deze samenwerkingsverbanden participeren ook docenten en studenten middels de lectoraten en het Avans Ondernemerscentrum; we op het scherpst van de snede opereren. Het gaat om de balans tussen idealisme en realisme, stabiliteit en verandering, het waarborgen van zekerheid en verantwoording naar buiten toe en het zien van kansen en het nemen van risico s; we door een open regie op de veranderprocessen versnippering van initiatieven voorkomen en werken aan het verbreden van resultaten uit de verschillende experimenten. Nationale Studenten Enquête (NSE 2010) De resultaten van de NSE vormen het fundament van de rankings in de Keuzegids en Elsevier. In de Elsevier (die zich uitsluitend op de NSE gegevens baseert) komt Avans Hogeschool in 2011 uit als de op één na beste Hogeschool van Nederland. In de Keuzegids (die zich voor circa 70% baseert op de cijfers van de NSE) wordt Avans Hogeschool de beste grote hogeschool. De keuzegids hanteert sinds 2008 een nieuwe manier van ranking. Voorheen lag de nadruk erg sterk op de studentenoordelen als basis van de kwaliteitsvergelijking. Nu is de basis van de ranglijsten verbreed en wegen bijvoorbeeld ook het oordeel van experts (visitatiecommissies), de cijfers over het aantal contacturen tussen docenten en studenten, de slagingspercentages en de aantallen afhakers en vertraagde studenten mee. De NSE ontwikkelde zich afgelopen jaren tot een standaard die ertoe doet. Het belang van een goede score in de NSE lijkt de komende jaren toe te nemen. In de Keuzegids HBO Voltijd 2012 is Avans Hogeschool aangewezen als beste grote hogeschool van Nederland. Jaarlijks onderzoekt het Centrum Hoger Onderwijs Informatie de kwaliteit van het hoger onderwijs. De hogeschool behoudt hiermee de eerste plaats onder de grote hogescholen. Avans Hogeschool staat in de nieuwe Keuzegids vermeld als groot en solide. De hogeschool met ruim studenten levert het bewijs dat grootschaligheid geen belemmering is voor topkwaliteit. De scores voor de hogeschool komen ruim boven de andere hogescholen uit en zijn zelfs nog verbeterd vergeleken met het voorgaande jaar. Twaalf opleidingen van Avans Hogescholen behalen in de nieuwe gids een eerste plaats. Tien opleidingen komen als tweede uit de bus en zes opleidingen staan op de derde plaats. Avans Hogeschool scoort eveneens hoog met de kwaliteit van haar deeltijdopleidingen. In de Keuzegids Deeltijdstudies 2011 staat de hogeschool landelijk op een derde plaats. Ook in het themanummer van Elsevier wordt Avans Hogeschool betiteld tot de top drie van beste hogescholen in Nederland. De hogeschool staat op de tweede plaats van de door het weekblad samengestelde ranglijst. Jaarlijks onderzoekt het opinieblad de kwaliteit van hbo- en universitaire opleidingen. Acht opleidingen van Avans Hogeschool behoren tot de meest succesvolle opleidingen van Nederland, tien opleidingen scoren een tweede plaats en drie behalen een derde plaats. Ontwikkelingen in de samenleving Als kennisinstelling is Avans Hogeschool een vanzelfsprekende partner voor bedrijven, instellingen en overheden. Dit is in 2011 terug te vinden in een groot aantal samenwerkingsverbanden en onderzoeksactiviteiten. Hoger Onderwijsplan Brabant Vanaf het voorjaar 2010 is de samenwerking tussen zes Brabantse instellingen voor Hoger Onderwijs - Avans Hogeschool, NHTV, Technische Universiteit Eindhoven, Tilburg University, Fontys hogescholen en HAS Den Bosch tot stand gekomen. Doel is om samen tot een nadere invulling te komen van het lange termijn beleid van de provincie Noord-Brabant. In 2011 zijn afspraken gemaakt over de verdere procesvoering. Avans Hogeschool heeft daarbij namens haar partners een coördinerende rol. In het bestuurlijk overleg van de provincie met het hoger onderwijs zijn afspraken gemaakt over de globale inhoud van de thema s: valorisatie van kennis, innovatie, ondernemerschap en arbeidsmarkt. Deze thema s worden verbonden met de Brabantse topclusters en de belangrijkste maatschappelijke vraagstukken. Voorbeelden van reeds gestarte initiatieven zijn Starterslift/ Valorisatieplan en Biobased economy. Naast deze initiatieven lopen de algemene thema s Social innovation en Ondernemerschap door de clusters heen en zijn daarmee verbonden. Brabantse economie 2020 keuzes & prioriteiten Maintenance, logistics & biobased Chemicals Bio-energy Food Aviation Sectorplan Brabantse economie 2020 (SER Brabant, 2010). Hightech systems & materials Automotive systems Energy systems Life & medtech Industrial design Ondernemen Externe stakeholders (bedrijven, branche- en intermediaire organisaties en de overheid) hebben hoge verwachtingen van bijdragen die ondernemers leveren in de vitalisering van de Nederlandse economie. Van een hogeschool verwachten zij dat studenten in hun opleiding kennismaken met en vaardig worden in ondernemen. Vanuit de stichtingen Starterslift (in West- en Midden-Brabant en Ondernemerslift (Noordoost-Brabant) worden studenten en afgestudeerden bij het starten van een onderneming ondersteund. Het Avans Ondernemerscentrum verbindt ondernemers en vraagstukken uit het werkveld met de opleidingen. Maintenance Avans Hogeschool heeft vanaf de start in 2006 deelgenomen aan World Class Maintenance (zie Samen met Hogeschool Zeeland is Avans Hogeschool als strategisch partner betrokken bij de ontwikkeling van het lectoraat Maintenance en de bacheloropleiding International Maintenance Management. In 2011 is een lector aangesteld en tevens is de opleiding van start gegaan. Social innovation Voor Avans Hogeschool ligt het zwaartepunt in relatie tot de topclusters (zie figuur 1) op Maintenance, Logistiek en Biobased. In toenemende mate is aandacht voor de regio Zuidoost met het sterkste topcluster van Brabant (Hightech systems & materials). Leisure Logistics Maintenance/aerospace Health Food & Health Pharma Lifesciences Food & Feed Foodsystems Duurzame ontwikkeling De ambitie van Avans Hogeschool is om als regionale kennispartner een bijdrage te leveren aan een duurzame samenleving. Deze ambitie is vormgegeven in het Expertisecentrum Duurzame Innovatie (EDI). Zie ook hoofdstuk 4.2. Kwaliteit van leven In 2009 is door een aantal landelijke partijen, waaronder de HBO-raad, besloten tot de uitvoering van het Plan Professionalisering Jeugdzorg. Onderdeel hiervan is het actualiseren van de opleidingen, met als doel een betere toerusting van studenten op een functie in de jeugdzorg. In 2011 is een start gemaakt met het onderwerp Jeugd, gezin en samenleving. In samenwerking met onder andere PON (Provinciaal Opbouworgaan Noord-Brabant) zijn voorbereidingen getroffen voor een nieuw in te stellen lectoraat Jeugd, Gezin en Samenleving. Een van de taken zal zijn het tot stand brengen van vernieuwingen in de opleidingen die worden verzorgd door de academies voor Sociale Studies in Breda en s-hertogenbosch.

11 20 hoofdstuk en paragraaf Onderwijs Avans compleet 21 Onderwijs Avans compleet Avans compleet vt = vt voltijd, = voltijd, dt = dt = deeltijd, du du = duaal = duaal Breda Breda s-hertogenbosch Tilburg Tilburg Economie en en Management Onderwijs en kennisontwikkeling Avans Hogeschool onderwijs is gericht op het begeleiden van talentontwikkeling en studiesucces van studenten en het verhogen van de kwaliteit van het onderwijs. De bedoeling is dat iedere toegelaten student het onderwijs vindt dat bij hem/haar past en kan werken aan de voor haar/hem juiste studieloopbaan en een optimaal studiesucces kan behalen. E-learning en de toepassing van ICT in het onderwijs zijn kenmerken van de eigentijdse leeromgeving. Portfolio Avans Hogeschool bestaat uit 18 academies (exclusief Avans/Fontys Juridische Hogeschool) van waaruit 43 bacheloropleidingen, 5 masteropleidingen en 8 associate degree opleidingen worden aangeboden op één of meerdere locaties. Dit zijn grotendeels fulltime en voor een kleiner deel deeltijd of duale opleidingen. Een deel van de opleidingen wordt ook in het Engels gegeven. Accountancy Accountancy vt, du, vt, dtdu, dt Accountancy Accountancy Associate Associate degree degree vt, dt vt, dt Bedrijfseconomie vt, du, vt, dtdu, dt Bedrijfskunde MER MER vt, du, vt, dtdu, dt Commerciële Commerciële Economie Economie vt, dt vt, dt Communicatie vt, dt vt, dt Finance Finance and Control and Control vt vt Human Human Resource Resource Management Management vt, dt vt, dt Integrale Integrale Veiligheid Veiligheid vt vt International International Business Business and Management and Management Studies Studies vt vt Asian Asian Business Business Studies Studies (major) (major) vt vt Cross-cultural Management Management and Languages and Languages (major) (major) vt vt International International Business Business Studies Studies (major) (major) vt vt Management in de in Zorg de Zorg dt dt Management in de in Zorg de Associate Zorg Associate degree degree dt dt Marketing Marketing Management Associate Associate degree degree dt dt Small Small Business Business en Retail en Retail Management vt, dt vt, dt Accountancy Accountancy Advanced Advanced Business Business Creation Creation Bedrijfseconomie Bedrijfskunde MER MER Bedrijfskunde MER Associate MER Associate degree degree Bestuurskunde/Overheidsmanagement Commerciële Commerciële Economie Economie Financiële Financiële Dienstverlening Associate Associate degree degree Human Human Resource Resource Management vt, dt vt, dt vt vt vt, dt vt, dt vt,dt vt,dt dt dt vt, dt vt, dt vt, dt vt, dt dt dt vt, dt vt, dt Human Human Resource Resource Management Associate Associate degree degree dt dt Integrale Integrale Veiligheid Veiligheid International International Business Business and Languages and Languages vt, dt vt, dt vt, vt/du vt, vt/du Small Small Business Business en Retail en Retail Management Management vt, vt/du, vt, vt/du, dt dt SB&RM SB&RM Associate Associate degree degree du du Gezondheid Fysiotherapie Fysiotherapie HBO-Verpleegkunde vt, dt vt, dt vt, du, vt, dtdu, dt HBO-Verpleegkunde vt, dt vt, dt ICT ICT Business Business IT & IT & Management Communication & Multimedia & Multimedia Design Design Informatica Informatica Technische Technische Informatica Informatica vt, dt vt, dt vt vt vt, dt vt, dt vt vt Communication & Multimedia & Multimedia Design Design vt vt Informatica Informatica vt vt Innovatie Innovatie en Beheer en Beheer van van InformatieSystemen (major) (major) vt vt Software Software Ontwikkeling (major) (major) vt vt Informatica Informatica Associate Associate degree degree vt vt Technische Technische Informatica Informatica vt vt Embedded Embedded Systems Systems (major) (major) vt vt Kunst Kunst en en Vormgeving Autonome Autonome Beeldende Beeldende Kunst Kunst Vormgeving Vormgeving vt vt vt vt Autonome Autonome Beeldende Beeldende Kunst Kunst Vormgeving Vormgeving vt vt vt vt Onderwijs Leraar Leraar Basisonderwijs vt, dt vt, dt Recht Recht HBO-Rechten vt vt HBO-Rechten vt, dt vt, dt Techniek Biologie Biologie en Medisch en Medisch Laboratoriumonderzoek vt, dt vt, dt Forensisch Forensisch Laboratorium Onderzoek Onderzoek (major) (major) vt vt Chemie Chemie vt, dt vt, dt Forensisch Forensisch Laboratorium Onderzoek Onderzoek (major) (major) vt vt Chemische Chemische Technologie Technologie vt, duvt, du Elektrotechniek vt, du, vt, dtdu, dt Smart Smart Energy Energy (major) (major) vt, duvt, du Environmental Science Science for Sustainable for Sustainable Energy Energy and Technology and Technology vt vt International International Maintenance Maintenance Management vt vt Mechatronica vt, duvt, du Werktuigbouwkunde vt, du, vt, dtdu, dt Welzijn Welzijn Culturele Culturele en en Maatschappelijke Vorming Vorming vt vt Maatschappelijk Werk Werk en Dienstverlening vt, dt vt, dt Sociaal Sociaal Pedagogische Hulpverlening vt, dt vt, dt Bouwkunde Bouwkunde Chemie Chemie vt, duvt, du vt vt Food Food and Pharma and Pharma (major) (major) vt vt Forensisch Forensisch Laboratorium Onderzoek Onderzoek (major) (major) vt vt Civiele Civiele Techniek Techniek Elektrotechniek vt, duvt, du vt vt Embedded Embedded Systems Systems (major) (major) vt vt Industriële Industriële Automatisering (major) (major) vt vt Technische Technische Bedrijfskunde Werktuigbouwkunde vt vt vt vt Industriële Industriële Automatisering (major) (major) vt vt Culturele Culturele en en Maatschappelijke Vorming Vorming vt vt Maatschappelijk Werk Werk en Dienstverlening vt, dt vt, dt Sociaal Sociaal Pedagogische Hulpverlening vt, dt vt, dt Bouwkunde Bouwkunde vt, duvt, du Bouwmanagement en Vastgoed en Vastgoed vt vt Stedenbouwkunde (major) (major) vt vt Vastgoed Vastgoed (major) (major) vt vt Bouwtechnische Bedrijfskunde vt, duvt, du Civiele Civiele Techniek Techniek vt, duvt, du Watermanagement (major) (major) vt vt Gezondheidszorg Technologie Technologie vt vt Technische Technische Bedrijfskunde vt, dt vt, dt