Jaarverslag Ruud de Moor Centrum. Open Universiteit rdmc.ou.nl

Transcriptie

1 Jaarverslag 2010 Open Universiteit rdmc.ou.nl

2 Jaarverslag 2010

3 . - Open Universiteit, 2011 Tenzij anders aangegeven mag het materiaal uit deze uitgave zonder voorafgaande toestemming openbaar gemaakt en verveelvoudigd worden door instellingen die gefinancierd worden uit publieke middelen, scholen, opleidingsinstituten en non-profitorganisaties ten behoeve van onderwijs- en onderzoeksdoeleinden, mits de naam van de auteursrechthebbende daarbij wordt vermeld: - Open Universiteit. Bij gebruik door andere instellingen / bedrijven of bij gebruik voor andere doeleinden dient eerst toestemming te worden gevraagd aan het van de Open Universiteit. Printed in The Netherlands. 2

4 Inhoudsopgave Woord vooraf 5 1 Inleiding 7 2 Onderzoek 9 3 Basisfunctie Kennis generiek maken Exploitatie, onderhoud Anticiperen op nieuwe ontwikkelingen Samenwerkingsverbanden Virtuele Werk- en Leeromgeving (VWL) en Multimedialab (MML) Ondersteuning 17 4 Samenvatting vraagsturing Voorbereiding vraagsturing Communicatie en voorlichting 25 7 Audit en koersplan Bedrijfsvoering Lijst gedetacheerden in Accountantsverklaring 30 Bijlage 1: Output onderzoeksprogramma Dissertaties Oraties Wetenschappelijke publicaties: peer reviewed Wetenschappelijke conferentiebijdrage Vakpublicaties RdMC- rapportages 42 6a. RdMC-rapporten 42 6b. Leraar24-rapporten 43 6c. Wikiwijs-rapporten Congres- en conferentiebijdragen Overige bijdragen en presentaties 45 Bijlage 2: Samenvatting per vraagsturingsproject Arrangeren Geef de leerkracht de middelen zijn vak terug Verbonden in leren Werk maken van professionaliseren Coaching als bouwsteen voor professionalisering Netwerken die net werken 56 Jaarverslag

5 07. de marktplaats voor docenten Productief leren Stad als school Leren in de ondernemende school De inrichting van een onderwijsnetwerk op BTG Vakmanschap is meesterschap Ontwikkeling brede maatschappelijke voorziening Kartrekkerstraject Talentencampus Venlo en Droom van Venray Van IOP naar ITP met uitstroomprofiel Professionalisering leraren in M-apple Boor Academie-Docentprofessionalisering op de werkplek Vecon - Waardering informeel leren Kwaliteit van onderwijs in de klas Da Vinci Academie Professionaliseren - Versterken Praktijknetwerken VM SG Were Di - Teamontwikkeling binnen vmbo Het Assink Lyceum: MD + TD = SD De onderzoekende leraar Teamontwikkeling basisschool Aan de Bron Samen werken, samen leren Cilor 2, Rekenen door denken Duurzaam Deltion Werkplekleren met Didiclass Passend onderwijs voor kinderen met ernstige gedragsproblemen Implementatie kennisbanken in bacheloropleiding Leren, innoveren en netwerken in PO en pabo in Friesland Conexus - Doorlopende leerlijnen 88 4

6 Woord vooraf Wat een inspirerend jaar! Het jaarverslag kan omwille van zijn leesbaarheid nooit volledig weergeven welke bergen werk er door de medewerkers van het RdMC het afgelopen jaar zijn verzet. Naast het uitvoeren van ruim dertig vraagsturingsprojecten en de tenderprocedure voor het jaar daarop, de start met meerjarenprojecten en de extra impuls voor onderzoek heeft het RdMC ook meegewerkt aan de externe audit van Twynstra Gudde. Spannend, intensief maar ook inspirerend om je positie en opbrengsten te herijken in nieuwe perspectieven. Dit heeft geleid tot een nieuw Koersplan Get connected, met ambitieuze doelen en verdere stappen op weg naar hét wetenschappelijk expertisegebied van professionalisering door leraren. Ook de gesprekken rond de nieuwe Coöperatie, Wikiwijs en Leraar24, en de studiereis naar Curaçao met een mogelijk vervolg op de BES-eilanden, hebben een positieve invloed op ons handelen gehad en onze samenwerking met partners verbreed. Intern heeft de oratie van Rob Martens onze unieke werkwijze nogmaals prominent over het voetlicht gebracht, zijn we teamgericht gaan werken waardoor een nieuw organigram ontstond en hebben we veel werk gemaakt van publicaties en rapporten op basis van meer gestandaardiseerd onderzoeksinstrumentarium. De indrukwekkende lijst van publicaties en lezingen wordt gebundeld in het onderzoeksjaarboek dat begin 2011 verschijnt. Allemaal werk om trots op te zijn maar de belangrijkste toetssteen is toch de grote tevredenheid van de 1500 leraren en 264 scholen waarmee wij in 2010 hebben samengewerkt. Ook voor hen was het een inspirerend jaar. Wij hebben hen begeleid in hun verdere professionalisering maar we hebben ook veel van hen geleerd en dat geprobeerd te vertalen in generieke kennis. Veel dank voor die enthousiaste leraren is hier zeker op zijn plaats. J.J.M. (Jos) Kusters Msm Directeur Jaarverslag

7 6

8 1 Inleiding Het RdMC heeft in 2010 getracht onderzoek op een realistische manier in zijn activiteiten te verweven om zoveel mogelijk evidence-based te kunnen opereren en zijn kennis zoveel mogelijk te verspreiden in de onderwijspraktijk. In dit jaarverslag beschrijven we als eerste de onderzoeksambitie. Het RdMC is uniek doordat zij haar universitaire onderzoeksopdracht realiseert in co-creatie met grote aantallen leraren en scholen in de dagelijkse praktijk op de werkplek. In 2010 is onderzoek op een realistische manier verweven met vraagsturingsactiviteiten te om zoveel mogelijk evidence-based te kunnen opereren en zijn kennis zoveel mogelijk te verspreiden in de onderwijspraktijk. Daarmee wordt evidence based onderzoek verricht dat aangeeft hoe professionalisering van leraren waar werkt en waarom. De resultaten van het onderzoek in 2010 hebben veel onderzoeksgegevens opgeleverd. De definitieve rapporten en het onderzoeksjaarboek zullen in 2011 verspreid worden. In hoofdstuk 2 zijn de activiteiten van het onderzoeksprogramma beschreven, een opsomming van de output is bijgevoegd in Bijlage 1. Hoofdstuk 3 handelt over de zogenaamde basisfunctie van het RdMC. Deze basisfunctie bevat alle activiteiten nodig voor het functioneren als een kennis- en expertisecentrum. Naar allerlei inhoudelijke basisactiviteiten, betreft het ook werkzaamheden rond ict (virtuele werk- en leeromgeving), communicatie en voorlichting, management en ondersteuning. Hoofdstuk 4 geeft een samenvatting van de vraagsturingsprojecten in Het aandeel vraagsturing is de afgelopen jaren geleidelijk toegenomen tot meer dan 50% van RdMC begroting in In Bijlage 2 wordt elk vraagsturingsproject kort samengevat. De opbrengsten omvat zowel oplossingen voor de aanvrager als generieke kennis voor andere scholen. Zo zal in 2011 van elk vraagsturingsproject uit 2010 een RdMC-rapport verschijnen. In hoofdstuk 5 is de voorbereiding opgenomen voor de vraagsturingsprojecten In 2010 is een start gemaakt met de meerjarige aanvragen. De activiteiten communicatie worden in hoofdstuk 6 verantwoord was ook het jaar dat er een externe audit heeft plaatsgevonden. De aanbevelingen zijn meegenomen in een herijking van de organisatie en vastgelegd in een koersplan voor de komende jaren. Hoofdstuk 7 beschrijft de stappen die daartoe genomen zijn. Hoofdstuk 8 betreft financiën. De begroting en realisatie, de intern en externe inhuur en de accountantsverklaring geven gedetailleerd inzicht in de financiële boekhouding en resultaten. Jaarverslag

9 8

10 2 Onderzoek In 2009 heeft het een forse stap gezet in de richting van implementatie en integratie van een uitgewerkt onderzoeksprogramma. Dit om zijn rol als expertisecentrum op het gebied van professionalisering van leraren te bekrachtigen. Die rol van het als wetenschappelijk expertisecentrum en het belang van de disseminatie van zijn onderzoek is in toenemende mate beklemtoond door het Ministerie van OCW. We zullen in hier kort toelichten waarom dit onderzoek zo belangrijk is, hoe het wordt aangepakt en we zullen de belangrijkste resultaten en opbrengsten voor 2010 melden. Het is gericht op het professionaliseren van leraren via werkplekleren. Onderzoek is noodzakelijk om te voorkomen dat, mede als gevolg van de vraagsturing (met zijn vele uiteenlopende projecten in de praktijk van het onderwijs) expertise te gefragmenteerd wordt, dat resultaten beperkt blijven tot de context van de specifieke school waar een project wordt uitgevoerd of dat innovaties en ingrepen worden uitgevoerd zonder dat er sprake is van enige evidence hiervoor. Helaas moet vastgesteld worden dat achter deze positieve formulering ten minste twee forse problemen schuilgaan. Op de eerste plaats laten de meeste onderzoeken zien dat het op dit moment zorgelijk is gesteld met de professionalisering van onderwijsgevenden in het Nederlands onderwijs. Zeker waar het gaat om het innemen van een actieve, professionele rol bij bijvoorbeeld het gebruiken of co-creëren van digitale leermaterialen blijven de Nederlandse leraar en het Nederlands onderwijs volgens verschillende recente onderzoeken ernstig achter. Dit terwijl steeds duidelijker wordt dat er sprake is van een onvermijdelijke digitale revolutie die bezig is alle takken van de Nederlandse samenleving diepgaand te beïnvloeden. Het onderwijs kan en mag hier niet bij achterblijven. Zoals gezegd, zijn er op dit punt voor waar het gaat om de actieve rol van Nederlandse leraar de nodige zorgen. Een tweede probleem dat we moeten noemen gaat specifiek over de rol van (wetenschappelijk) onderzoek als richtinggevend en onderbouwend voor beleid en vernieuwingen in het onderwijs. Het gevoel is breed gedragen dat nationaal en internationaal onderwijsonderzoek er niet of onvoldoende in slaagt de leraar en de onderwijspraktijk te bereiken met relevante en toepasbare resultaten. Recentelijk is dit ook vastgesteld door de commissie de Graaf (Commissie Nationaal Plan Toekomst Onderwijswetenschappen). Onderzoek naar leraarprofessionalisering vormt daarop helaas geen uitzondering. Beide wat negatieve vaststellingen hebben we bij het RdMC opgevat als uitdagingen. Voor het onderzoeksprogramma is er daarom veel werk aan de winkel geweest in Het centrale uitgangspunt van het onderzoeksprogramma is gericht op verbetering van de onderwijspraktijk, meer in het bijzonder het identificeren van factoren die het professionaliseren van de leraar via leren op de werkplek (vaak met behulp van benaderingen die plaats- en tijdonafhankelijk zijn, zoals met ICT) bevorderen of hinderen. Daarbij gaat het er steeds om na te gaan of een project bij de behoefte aansloot, of het effectief en efficiënt was, of leraren het gebruikten en waardeerden en of het tot de veronderstelde gedragsverandering geleid heeft. Belangrijke overkoepelende variabelen daarbij zijn de cognitieve belasting, die toepassingen opleveren en de mate waarin deze toepassingen door leraren als motiverend worden ervaren, vanuit de overtuiging dat de motivatie van leraren één van de kernvariabelen is bij het al dan niet slagen van onderwijsinnovaties en professionalisering van leraren. Bij de vraaggestuurde projecten leidt dit onderzoeksprogramma tot een meer systematische benadering. Door samen met de partners een project te definiëren waarin het (online) werkplekleren onderwerp van actieonderzoek is, professionaliseert de praktijk en ontwikkelen we kennis die tot meer expertise van het Ruud de Moor Centrum leidt. Daarbij heeft voor 2010 gegolden: er wordt gebruik gemaakt van onderzoeksprotocollen, er wordt ter wille van kwaliteit en efficiëntie zoveel mogelijk gewerkt met gestandaardiseerd en deels geautomatiseerd onderzoeksin- Jaarverslag

11 strumentarium, het te hanteren onderzoeksprotocol voorziet in een standaardisatie en kwaliteitsbewaking van de output. Door middel van vraagverheldering en het gebruik van de kernvariabelen zijn vragen van instellingen - waarmee primair lokale problemen worden aangepakt - vertaald naar meer generieke onderzoeksvragen. Bovendien moeten de onderzoekgegevens leiden tot een aanpassing of verbetering van de producten en diensten, zodat ze voortaan wel gebruikt worden. Wie innovatief opereert, loopt af en toe tegen mislukkingen aan, dat is normaal. De verantwoordelijkheid van het RdMC en zijn onderzoeksprogramma is om evidence en expertise te verzamelen over wat wel en niet werkt en hierover te rapporteren. Deze systematiek is toegepast bij alle vraagsturingsprojecten die in 2010 zijn uitgevoerd. Tot de belangrijkste output van het onderzoeksprogramma in het algemeen kan daarbij gerekend worden: de opbouw van een systematisch kennisbestand, promotietrajecten die tot promoties leiden, diverse soorten publicaties (variërend van rapportenreeks tot proefschriften en internationale SSCI-publicaties) en onderzoeksinstrumenten. Concreet heeft voor 2010 gegolden dat van alle vraagsturingsprojecten een rapportage zal verschijnen, wat gedaan is en welke lessen ervan geleerd zijn ( Wat werkt waarom? ) en als belangrijkste ingaat op de vraag wat andere scholen met de opgedane ervaringen kunnen. Het gaat hierbij dus om praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek. De rapporten over de resultaten van de projecten zullen in 2011 verschijnen. De onderzoeksinspanningen van het RdMC in 2010 kunnen groep weg in twee hoofdgroepen worden onderverdeeld: onderzoek direct gelieerd aan de vraagsturingsprojecten en promotieonderzoek. Om praktische redenen wordt met het laatste begonnen. Tevens wordt aandacht besteed aan verspreiding van kennis. Om te komen tot een verdere verdieping en om onderzoek te gebruiken als middel tot kwaliteitsverbetering lopen er verschillende promotieprojecten. Voor een aanzienlijk deel gaat het hierbij om extern gefinancierde promoties van bijvoorbeeld leraren in andere organisaties. Vrijwel altijd vinden deze promoties daarom plaats in nauwe samenwerking met andere partijen. Voor 2010 ging het om de betrokkenheid bij in totaal 18 promotieprojecten. Zes daarvan zijn interne promovendi, die voor een groot deel werk verrichten op en binnen de vraagsturingsprojecten en een deel van hun tijd besteden aan promotieactiviteiten. Van elk promotietraject is in 2010 een onderzoeksverslag samengesteld van het promotieonderzoek (belangrijkste onderdelen van deze rapportages: inhoud onderzoeksproject, afgeronde en geplande opleidingsactiviteiten, output/publicaties, voortgang en planning). In 2010 werd vanuit het RdMC ook medewerking verleend aan promotietrajecten die elders lopen (deze zijn extern gefinancierd en primair extern belegd waarbij het RdMC bijvoorbeeld betrokken is in de rol van (co)promotor van het onderzoek). Tot slot kan worden gerapporteerd dat er in 2010 negen promotieprojecten zijn die deel uitmaken of deel gaan uitmaken van het NELLL-onderzoeksprogramma. De projecten betreffen de volgende onderwerpen: Networked learning teachers, Teachers intrinsic motivation for life long learning, CGO monitor: a tool for measuring teachers s competence, Supporting teachers feedback, An organizational and task perspective on the professional development of teachers, Adaptive instruction to foster students information problem solving skills: learning to organize digital information, The role of an e-portfolio in regulating the professional development process of teachers, Effects of increasing self-regulated learning opportunities on student-teachers motivation and use of self-regulated learning strategies, Motivated learning by means of digital learning assignment. What amount of autonomy and structure is required? Een nieuwe ontwikkeling in 2010 is de Graduate School van de Open Universiteit. Ook hiermee zal nauw samengewerkt worden. In 2010 is deze Graduate School in aanloop van start gegaan. RDMC promovendi zullen lid worden van deze School. In 2010 werd al een groot deel van de vraagsturingsprojecten onderzocht op de manier zoals eerder aangegeven. Ook is in die gevallen een (op de praktijk gericht) rapport beschikbaar op de website van het RdMC. De meesten daarvan verschijnen begin

12 Disseminatie van de resultaten en conclusies naar het Nederlandse onderwijs is eveneens cruciaal. Publiceren in wetenschappelijke internationale onderzoekstijdschriften krijgt zeker aandacht, maar is een middel tot wetenschappelijke verbreding, kwaliteitsborging en verdieping. Voor het onderzoeksprogramma is dit dus een middel en geen doel. Naast een eigen reeks vrij toegankelijke RdMC-rapporten wordt ook geparticipeerd in diverse nationale initiatieven om onderzoeksresultaten beter te verspreiden naar het onderwijs. Wat betreft het verspreiden van kennis is dus een brede strategie gevolgd. In 2010 is een aantal publicaties verschenen die betrekking hebben op vraagsturingsprojecten uit Een overzicht van de onderzoeksoutput voor 2010 is bijgevoegd Daarnaast is valorisatie van kennis van groot belang. Valorisatie vindt op verschillende manieren plaats. Een speciale plaats wordt daarbij ingenomen door de EAPRIL. In november 2010 vond de EAPRIL conferentie plaats in Lissabon (zie Door zes medewerkers werden resultaten gepresenteerd van onderzoek dat werd uitgevoerd in de vraagsturingsprojecten van het RdMC. Ook SKOLA speelt in kennisvalorisatie een rol. SKOLA is een samenwerkingsverband waarin alle organisaties die praktijkgericht onderzoek verrichten hun kennis bundelen. Kennis en andere output van het RdMC is verder breed gedissemineerd via diverse conferenties. Zo is door het RdMC in 2010 actief aan een aantal wetenschappelijke circuits en organisaties deelgenomen. Genoemd kunnen worden: EARLI, AERA, HICSS, Networked Learning, VOR (ORD-conferentie), NeLLL, VELON/VELOV (VELON / VELOV conferentie), SITE (Society for Information Technology & Teacher Education) ATEE (Association for Teacher Education in Europe - ATEE conference), ISLS (International Society of the Learning Sciences - International Conference for the Learning Sciences) en EADTU (European Association of Distance Teaching Universities). Tevens werd dit jaar vanuit het onderzoeksprogramma ook invloed uitgeoefend op de internationale onderzoeksagenda. Aandacht voor onderzoek naar professionalisering en sociaal leren wordt door Maarten de Laat verzekerd via deelname aan steering committees van de volgende conferenties: Networked learning Conference 2010 & 2012 (waarvan de laatste door hem naar Nederland is gehaald), Learning Analytics & Knowledge Conference 2012, local organizing committee van de EARLI, 2011 en de organisatie van een minitrack over Learning Analytics & Networked Learning bij de HICSS in Publicaties en conferenties zijn niet de enige methoden om de opbrengsten van onderzoek breed te verspreiden. In 2010 werd meegewerkt aan een groot aantal interviews op radio en televisie en opiniërende bijdragen aan kranten en tijdschriften. In 2010 is ook begonnen met een vaste bijdrage in de vorm van een terugkerend opiniërend artikel door Rob Martens voor het blad Onderwijsinnovatie van de Open Universiteit. Van belang was verder de oratie van Rob Martens in mei In deze oratie werd een krachtig pleidooi gehouden voor de vraaggestuurde manier van werken van het RdMC waarin wetenschap gecombineerd wordt met praktijkrelevantie, daarbij gebruikmakend van principes van het zogenaamde modus 2 onderzoek. Deze oratie werd druk bezocht en vond, met een symposium, op dezelfde dag plaats als de oratie van Luc Stevens van het. Het is tot slot van belang hier op te merken dat de onderzoeksactiviteiten van het RdMC niet alleen gericht zijn op (beginnende) leraren, opleiders en begeleiders in lerarenopleidingen en in scholen, maar ook op beleidsmakers, deskundigen in de media en alle anderen die op basis van belangstelling en/of professionele activiteiten betrokken zijn bij de innovatie van trajecten die bijdragen aan de professionalisering van leraren. Vraagsturingsprojecten spelen daarin een cruciale rol. Daarnaast is er, zoals eerder al aangegeven, een actieve medewerking aan en ondersteuning van promotietrajecten voor leraren voor het RdMC van groot belang, uit het oogpunt van strategie voor de toekomst. Naast promotieonderzoek en belangrijk praktijkgericht onderzoek rondom de vraagsturingsprojecten waren er verschillende andere onderzoekprojecten in Belangrijke voorbeelden hiervan zijn de onderzoeksleiding rondom de landelijke projecten Leraar24 en WikiWijs. Vooral over het eerste project is in 2010 een groot aantal Jaarverslag

13 (deel)rapportages verschenen, een en ander conform het onderzoeksprogramma: inzicht verschaffen in wat wel en niet gewerkt heeft en waarom. Samengevat: het RdMC heeft in 2010 getracht onderzoek op een realistische manier in zijn activiteiten te verweven om zoveel mogelijk evidence-based te kunnen opereren en zijn kennis zoveel mogelijk te verspreiden in de onderwijspraktijk. Steeds aan de hand van concrete onderwijsprojecten, en zonder daarbij irreële beloften te doen of onrealistische verwachtingen rondom onderwijsonderzoek te creëren. Daarbij wordt veel gewerkt met realistische problemen uit de onderwijspraktijk die aansluiten bij de actuele behoeften van die praktijk, zoals netwerkleren en gebruik van ict in het onderwijs. Zoals gezegd, is onderzoek dus steeds een middel om uiteindelijk de onderwijspraktijk te verbeteren. We zijn overtuigd met de gekozen benadering steeds beter in staat te worden de grote problemen die we signaleerden op het gebied van tegenvallende professionalisering van leraren en de niet-optimale samenwerking tussen onderwijspraktijk en onderwijsonderzoek een krachtige positieve impuls te geven. De door het RdMC gekozen invalshoek wordt ook ondersteund door algemene conclusies uit de zogenaamde audit die in 2010 op verzoek van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap door Twynstra Gudde (TG) werd uitgevoerd. In het document Koersplan (, 2010) worden de belangrijkste conclusies van TG als volgt samengevat:..het centrum (heeft) de afgelopen jaren belangrijke stappen gezet om een gezaghebbend kennis- en expertisecentrum te zijn. Onderscheidend zijn de focus op (online) werkplekleren, het doen van wetenschappelijk praktijkonderzoek gericht op de langere termijn en het beschikbaar stellen van expertise en instrumenten in de vorm van open content. (, 2010, p. 7). Verder wordt gesteld: Het auditrapport onderstreept dat professionalisering van leraren een belangrijk thema is en dat de komende jaren ook blijft. Het thema is complex en omvangrijk. TG ziet het RdMC als een publiek gefinancierd kennis- en expertisecentrum, dat autoriteit verdient door onderbouwde adviezen, publicaties en onderzoeksinstrumenten. (, 2010, p. 7). Het auditrapport is dus een belangrijke positieve bekrachtiging van het ingezette koersplan en specifiek het onderzoeksprogramma van het RdMC. In 2011 en daarna zal door het RdMC daarom vanzelfsprekend zoveel mogelijk in de aanbevolen richting verder worden gewerkt. Voor meer informatie zie: Martens, R. (2009). Succesvol leven lang leren op de werkplek. Onderzoek naar de praktijk van leraarprofessionalisering. Heerlen:. Kusters, J. & Jansen, D. (2010). Get connected Koersplan Heerlen:. Voor een volledig overzicht van de resultaten van het RdMC onderzoek over 2010 zie: Stijnen, S. & Martens, R. (2011). Jaarverslag Onderzoek 2010 RdMC. Heerlen: Open Universiteit (in press.). Opgemerkt moet worden dat dit jaarverslag wat de onderzoeksresultaten betreft meestal betrekking heeft op onderzoek dat in 2009 werd uitgevoerd. Publicaties volgen dus altijd met enige vertraging op het feitelijke onderzoek. 12

14 3 Basisfunctie De basisfunctie omvat een conglomeraat aan activiteiten (inhoudelijke basisactiviteiten / virtuele werk- en leeromgeving / communicatie en voorlichting / management / ondersteuning). In de basisfunctie onderscheiden we: - Inhoudelijke basisactiviteiten Generiek maken van kennis en ervaringen uit lopende (vraagsturings)projecten). Exploitatie, onderhoud en in de lucht houden van bestaande digitale producten. Anticiperen op nieuwe ontwikkelingen / opzoeken van witte vlekken. Samenwerkingsverbanden die kunnen bijdragen aan de positionering van de beroepsgroep. - Virtuele werk- en leeromgeving en multimedialab - Communicatie en voorlichting - Ondersteuning 3.1 Kennis generiek maken In de aanvragen van scholen, lerarennetwerken en opleidingen komt een veelheid aan problematieken in relatie tot professionalisering van onderwijsgevenden aan de orde. Als expertisecentrum voor professionalisering op de werkplek heeft het de taak om daaruit generieke vragen en antwoorden te destilleren. De ervaringen die in één specifiek project worden opgedaan kunnen zo worden verbreed naar het Nederlandse onderwijsveld. De vraagverheldering zoals die voor de vraagsturingsprojecten plaatsvindt, levert aan de vraagkant daarvoor al de nodige input. Deze functie van streven naar generieke en overdraagbare kennis heeft binnen het basisdeel een eigen plaats. Dat brengt met zich mee dat in het basisdeel aandacht wordt besteed aan de samenhang tussen de diverse vragen en oplossingsrichtingen en dat er tevens werkmodellen worden ontwikkeld voor de aanpak van professionaliseringsvragen van scholen en leraren. Het gaat hier om de breedtestrategie. De focus van positionering en profilering van de beroepsgroep impliceert dat we deze activiteiten vanuit deze invalshoek proberen in te kleuren: wat is de waarde van zulke generieke kennis en ervaringen voor de beroepsgroep? Twynstra Gudde is in de audit van 2010 overigens van mening dat onderwijsinstellingen en commercieel opererende partijen geen mogelijkheden zien tot of interesse hebben in de ontwikkeling van generieke en vrij beschikbare kennis en expertise. Gezien de maatschappelijke relevantie van de professionalisering van leraren is het volgens Twynstra Gudde een publieke taak om generieke kennis en expertise te ontwikkelen en als open content beschikbaar te stellen. Dit is een opgave die goed past bij het RdMC en thuishoort in de basisfunctie. Het RdMC heeft in 2010 op twee manieren een basis gelegd voor het generiek maken van kennis. In de eerste plaats is een begin gemaakt met het onderscheiden van vijf onderzoeksprogramma s in het basisdeel. Ze zullen worden uitgewerkt en alle een ander aspect van professionalisering belichten (zie Programmaplan 2011, 2010). Het betreft de volgende programma s: Wat beweegt leraren?, Sociaal leren, Reflection in action en Organisatie en maatschappij. Daarnaast wordt een zogenaamde Look out functie onderscheiden om nieuwe ontwikkelingen te kunnen monitoren. Deze onderzoeksprogramma s worden in het basisdeel robuust uitgewerkt. Ze zullen inhoudelijk richting en leiding gaan geven aan de uitvoering van de vraagsturingsprojecten. In de programma s worden onderzoekbare vragen en indicatoren benoemd, gevolgd door het ontwikkelen van passende onderzoeksmethoden. Dat geheel vormt de lange termijnfocus van de programma s. In dit basisdeel worden deze lijnen opgezet en krijgen zij een verbijzondering in de vraagsturingsprojecten. Hierdoor worden vraagsturingsprojecten ondersteund in de vorm van generieke methoden en instrumenten die uit dit basisdeel van de programma s worden ontwikkeld. De projecten op hun beurt geven voeding aan de uitgezette lijnen in het basisdeel. In feite is dit een cyclisch proces Jaarverslag

15 dat kan starten vanuit het basisdeel, dan wel vanuit de vraagsturingsprojecten (zie verder Programmaplan 2011, 2010, p. 13 e.v.). Na voorwerk in 2010 zijn voor 2011 wat de onderzoeksmatige activiteiten van het RdMC betreft de volgende prioriteiten bepaald: de bovengenoemde vijf onderzoeksprogramma s vertalen in operationele onderzoeksplannen, het versterken van onderzoek in de vraagsturingsprojecten en een begin maken met de brugfunctie tussen wetenschap, onderwijspraktijk en beleid (onder andere kennis vertalen naar beleidsvoorbereiding) (zie verder Programmaplan 2011, 2010, p. 12 e.v.). In de tweede plaats is in 2010 begonnen met het schrijven van een RdMC jaarboek In dit jaarboek wordt een aantal belangrijke praktische uitkomsten van onderzoek per project weergegeven. Daarnaast komen over projecten heen generieke onderzoeksuitkomsten aan de orde met betrekking tot professionalisering van leraren. Ook wordt nader ingegaan op diverse inhoudelijke relaties tussen projecten. Voorzien wordt dat het Jaarboek in het voorjaar 2011 verschijnt. De boven genoemde twee activiteiten zullen in 2011 met kracht worden voortgezet. Zie verder Ruud de Moor Centrum (2010). Programmaplan Heerlen:. Naast deze twee hoofdactiviteiten heeft dit basisdeel ook een toolkit netwerkleren primair onderwijs opgeleverd. In deze toolkit zijn de onderzoeksbevindingen en -methoden vertaald naar de onderwijspraktijk. Daarmee is de toolkit een praktijkinstrument dat scholen zelfstandig kunnen gebruiken om concreet professionele netwerken van leraren willen gaan opstarten. Tevens is in 2010 een start gemaakt met de ontwikkeling van de digitale tool Netwerken Inbeeld. Dit is een awareness tool om scholen digitaal te ondersteunen bij het expliciet maken van het leren in informele netwerken. De tool zal het ontstaan en participatie aan sociale netwerken ter bevordering van de professionele ontwikkelen zichtbaar maken in de scholen en het onderzoek ernaar een belangrijke stap verder helpen. Verder zijn de ervaringen met netwerkleren geconsolideerd in een speciale publicatie - Coenders, M., & de Laat M (2010): Netwerkleren in het onderwijs: professionalisering vanuit de praktijk, (Meso Focus reeks, Vol. 78). Deventer: Kluwer. 3.2 Exploitatie, onderhoud In het project exploitatie en onderhoud is in 2010 vooral het exploitatievraagstuk van bestaande RdMC instrumenten onder de loep genomen. Aanleiding hiervoor was de koerswijziging waardoor het onmogelijk is om het stijgende aanbod van RdMC instrumenten blijvend te exploiteren en aan te bieden aan de onderwijssector. Vanuit het project is eerst een opdracht uitgegaan naar een extern instituut om de bestaande instrumenten kritisch te reviewen en met een voorstel te komen over welke instrumenten stopgezet kunnen worden en welke gezien het huidige koersplan in de portefeuille gehouden kunnen worden. Dit heeft geleid tot het rapport Advies online instrumenten Ruud de Moor. Op basis van dit rapport is een interne taakgroep aan de slag gegaan met als opdracht om te komen tot een shortlist van instrumenten die in de online etalage kunnen komen. Het resultaat is het Adviesrapport basisdeel 2a: RdMC instrumenten en producten inzichtelijk maken. Beide rapporten zijn voorgelegd aan het MT waarin besloten is om met een beperkte set aan instrumenten die direct passen in het nieuwe koersplan en die als onderzoeksinstrumenten een rol spelen in de vraagsturing door te gaan. Voor de overige instrumenten wordt onderzocht of deze kunnen worden overgedragen aan andere partijen in het onderwijsveld of dan wel in samenwerking met het onderwijsveld een rol van betekenis kunnen blijven spelen. Deze verkenning is eind 2010 gestart en wordt begin 2011 afgerond. 14

16 3.3 Anticiperen op nieuwe ontwikkelingen Deelproject A Het RdMC moet als expertisecentrum anticiperen op nieuwe ontwikkelingen in het onderwijs, vooral daar waar de ontwikkelingen gevolgen zouden kunnen hebben voor de behoefte aan professionaliseringsactiviteiten. Deze ontwikkelingen worden op allerlei manieren duidelijk. Het actuele onderwijsdebat in de media, maar ook de aanvragen voor vraagsturingsprojecten voor 2011 zijn hiervoor bronnen van informatie. Het RdMC wil op deze actuele ontwikkelingen kunnen inspelen in samenwerking met de beroepsgroep. Hiervoor zijn in dit deelproject een aantal (inventariserende) onderzoeken uitgevoerd. Deze resultaten van deze onderzoeken zijn in een aantal RdMC rapporten vastgelegd. Projectresultaten - Van den Dungen, M., & Smit, W. (2010). Meerdere wegen naar professionalisering. Validering en certificering van informeel leren door leraren. Rapport 5. Heerlen: Open Universiteit,. - Frietman, J., Kennis, R., & Hövels, B. (2010). Managen van informeel leren: hoe ver kun je gaan? Een verkennende studie naar kwaliteitsmanagement van het informeel leren van leraren. Rapport 6. Heerlen: Open Universiteit,. - Hovius, M., & Kessel, N. van. (2010). Professionaliseren in het buitenland. Een inventarisatie van de stand van zaken in twaalf Europese landen. Rapport 8. Heerlen: Open Universiteit,. - Vermeulen, M., Klaeijsen, A., & Martens, R. (Red.). (2011). De lerende leraar. Docentprofessionalisering in de praktijk. Rapport 13. Heerlen: Open Universiteit,. - Wenger, E., Trayner, B., & De Laat, M.F. (2011). Telling stories about the value of communities and networks: A toolkit. Heerlen: Open Universiteit,,. - Wenger, E., Trayner, B., & De Laat, M.F. (2011). Promoting and assessing value creation in communities and networks: A conceptual framework. Heerlen: Open Universiteit,, - Schreurs, B., Heeroma, N. & Van der Meulen, M. (2010). Onderzoek naar actuele ontwikkelingen bij de beroeps groep leraren. Rapport basisdeel 3a. Heerlen: Open Universiteit,. Deelproject B De algemene doelstelling van dit project is het verkrijgen van een helder beeld van wat voor de beroepsgroep leraren belangrijke thema s en ontwikkelingen zijn Hiervoor hebben wij een activiteit georganiseerd waarin we samen met vertegenwoordigers van de beroepsgroep actuele thema s te verkennen. Deze activiteit diende meerdere doelen: - het versterken van de beroepsgroep - het delen van kennis met en binnen de beroepsgroep - het stimuleren van samenwerking binnen de beroepsgroep - het bottom-up genereren van onderzoeksvragen Hiervoor is een nazomerschool georganiseerd op 23 en 24 september Tijdens deze nazomerschool zijn verschillende praktijkcasussen, ingebracht door de deelnemers besproken. De werkvormen tijdens deze nazomerschool waren erop gericht om kennismaking en kennisdeling tussen de deelnemers te stimuleren. Zo waren er in het programma momenten ingebouwd om het informele netwerken tussen de deelnemers te stimuleren. Ook is er een flankerend onderzoek gedaan naar het ontstaan en de ontwikkeling van contacten tussen de deelnemers. De resultaten van dit onderzoek zijn beschreven in een artikel in het tijdschrift onderwijsinnovatie. Projectresultaten Korenhof, M., Schreurs, B., Meijs, C., & De Laat, M. (2010). Netwerkleren in het onderwijs. Onderwijsinnovatie 4, Jaarverslag

17 3.4 Samenwerkingsverbanden Dit project was gericht op het versterken van diverse samenwerkingsverbanden. Expliciet is hierbij aandacht besteed aan die organisaties met wie het RdMC een bijdrage zouden kunnen leveren aan de versterking van de positie van de beroepsgroep. De samenwerking met de Stichting Beroepskwaliteit Leraren en ander onderwijspersoneel (SBL) is in 2010 gecontinueerd. Deze samenwerking is gericht om leraren binnen alle niveaus van onderwijs te ondersteunen met (online) materiaal en instrumenten voor zelfevaluatie. Daarnaast wordt het werken met de diverse zelfevaluatieinstrumenten aangemoedigd met diverse bijeenkomsten in den lande en het aanstellen van regiomedewerkers. Al deze activiteiten zouden moeten leiden tot meer bewustwording bij leraren over het eigen functioneren op de werkplek en een meer onderbouwde loopbaanplanning. In 2009 is voor dit doel door SBL en RdMC verder gewerkt aan de gemeenschappelijke web en werkomgeving waarin met dit doel een aantal zelfevaluatie instrumenten bij elkaar is gebracht. Deze webomgeving is in 2010 verbeterd. Daarnaast is de continuïteit van de website gewaarborgd door gezamenlijk de professionalisering van leraren te bevorderen en ondersteunen. Daartoe zijn enkele workshops in scholen gehouden. Verder is in kader van de Jos van Kemenade award aandacht besteed aan het professionaliseringsklimaat op scholen. De drie winnende scholen van de award uit 2009 kregen een prijs van respectievelijk 150, 100 en 50 uren aan RdMC-ondersteuning. Voor de prijswinnaar Heliomare is hulp geboden bij het formuleren van competenties bij leraren inclusief een competentieprofiel excellent leraar en een instrumentarium om dit te toetsen. Bij OBS De Torenuil, tweede prijs, was de ondersteuning gericht op pedagogische tact en pedagogisch leiderschap. Voor School voor uiterlijke verzorging ROC Eindhoven is onderzoek gedaan naar stand van zaken rond invoering competentie gericht onderwijs. De resultaten van dat onderzoek zijn beschikbaar in het rapport Competentiegericht Opleiden in de Uiterlijke Verzorging: Onderzoek naar het handelen van leraren in CGO bij ROC Eindhoven in het kader van de Jos van Kemenade Award. Daarnaast is een analyse gedaan van de samenwerkingsrelaties die het RdMC met meer dan 100 instellingen onderhoudt. Deze zijn verder geprioriteerd en gekoppeld aan de (herijkte) doelen en doelgroepen van het RdMC. Het doel daarbij is om de belangrijkste stakeholders eruit te filteren. Dit heeft geresulteerd in een rapport met aanbevelingen rond stakeholdermanagement. 3.5 Virtuele Werk- en Leeromgeving (VWL) en Multimedialab (MML) VWL en MML zijn binnen het RdMC plaatsen waar alle ict-expertise, technisch onderhoud, systeemondersteuning (eigen producten) en multimediaproducties zijn ondergebracht. Het merendeel van het VWL-budget is besteed aan ondersteuning voor de vraagsturing. Vanuit de vraagsturing wordt jaarlijks een omvangrijk beroep gedaan op VWL om nieuwe producten en diensten te ontwikkelen (ontwerp, ontwikkeling/implementatie en exploitatie) en worden bestaande producten en diensten waar nodig geactualiseerd en aangepast (ontwikkeling/implementatie en exploitatie). Naast de inzet in de vraagsturing biedt VWL tevens ondersteuning van de eigen organisatie. In 2010 is een start gemaakt met het aanpassen van de corporate website en het opzetten van een lerarenportaal, specifiek gericht op de doelgroep leraren. Daarnaast is voor eigen organisatiedoelen een managementtool ontwikkeld, waarbij kan worden gestuurd op de inhoudelijke en financiële voortgang van de vraagsturingsprojecten. MML ondersteunt het RdMC met inhoudelijke bijdragen in een combinatie met beeld en geluid. Het RdMC beschikt met het MML over eigen productiefaciliteiten die worden ingezet voor de montage van interviews voor de inhoudelijke bijdragen in onder andere de kennisbanken, de Jos van Kemenade Award en het lerarenportaal. 16

18 Bijdragen van VWL en MML aan vraagsturingsprojecten in 2010: 1 kind 1 plan handelingsgericht werken in WEC Leren in de ondernemende school Professionalisering leraren M-apple Professionaliteit van beleid Professionaliseren van onderwijsgevenden Cilor2 / implementatie rekenles in beeld Professionaliseren/versterken praktijknetwerken VM2 Samen handelingsgericht aan de slag Doorlopende leerlijnen De onderzoekende leraar Talentencampus Venray/Droom van Venray Van IOP naar ITP met uitstroomprofiel Arrangeren 2.0 Ontwikkeling brede maatschappelijke voorziening Naast de ontwikkelingsinspanningen voor de projecten uit de organisatie zelf en de vraagsturing zijn de volgende activiteiten in 2010 door VWL opgepakt: Algemene ict-ondersteuning geboden aan RdMC medewerkers, zoals hulp bij invoeren van gegevens in webapplicaties, opzetten videoconferencing, enzovoort. Bijdrage geleverd aan het oplossen van technische problemen met de RdMC-servers in samenwerking met ICTS dienst van de Open Universiteit. Bijdrage geleverd aan het onderzoek naar het beheer van de producten en diensten die door het RdMC momenteel worden gehost. In 2011 zullen een aantal van deze producten en diensten worden overgedragen aan partners in het onderwijsveld. Onderzoek naar het gebruik van een nieuw webportaal, waarbij een advies is verstrekt voor het gebruik van specifieke open source software. Research en development nieuwe producten en toepassingen. 3.6 Ondersteuning Het RdMC kent een bedrijfsbureau. De voornaamste werkzaamheden van het bedrijfsbureau waren in 2010 vooral gericht op de brede ondersteuning van de huisvesting, financiële rapportages, de managementondersteuning en de logistieke processen van de vraagsturing. In 2010 is een nevenvestiging opgericht in Utrecht, zodat een betere spreiding van de ondersteuning voor de vraagsturing mogelijk geworden is en onderwijsprofessionals uit de Randstad sneller er voor kiezen om bij het RdMC in dienst te treden. In verband met de spreiding van de werkzaamheden tussen de hoofdlocatie in Heerlen en de nevenvestiging in Utrecht en het feit, dat medewerkers meer en meer kiezen voor flexibel werken, heeft de directie de pilot het nieuwe werken opgestart. Naast de interne ondersteuning is het bedrijfsbureau verantwoordelijk voor de kwaliteitsbewaking en de planning & control. In 2010 heeft Twynstra Gudde in opdracht van het Ministerie OCW een audit uitgevoerd van de werkzaamheden tussen van het RdMC. Vanuit bedrijfsvoering zijn bijdragen aan deze audit geleverd. De aanbevelingen van de audit uit 2010 zijn in het koersplan verwerkt en worden vanaf 2011 geïmplementeerd. Jaarverslag

19 18

20 4 Samenvatting vraagsturing 2010 In 2010 zijn 32 vraagsturingsprojecten gestart op aanvraag van en in samenwerking met scholen. De projecten zijn in nauw overleg met en met goedkeuring van de externe Programmaraad geselecteerd uit een totaal van 92 ingediende aanvragen. Een overzicht van de in uitvoering genomen projecten is opgenomen in onderstaand overzicht. Projectnr. Regio Sector Aantal direct betrokken leraren Aantal direct betrokken scholen Volgnr. aanvraag Aanvragende instelling Titel v.h. project 1 1,2,3,4 vo Stichting Digilessen VO Arrangeren po Basisschool Sint Jozef (de Hofscholen) Geef de leerkracht de middelen voor zijn vak terug 3 1 po/vo MosaLira Verbonden in Leren 4 1 mbo Koning Willem 1 College Professionaliseren van onderwijsgevenden 5 1 vo Blariacum College Coaching als bouwsteen voor professionalisering 6 2 po/vo Lucas Onderwijs Netwerken die net werken 7 3 vo Trinitas College Heerhugowaard Professionaliseringseconomie.nl:de marktplaats voor professionalisering 8 3 mbo ROC van Amsterdam Gooi en Overvecht Productief leren Stad als School 9 1 mbo Stg. BVE Westelijk Zuid-Limburg Leren in de ondernemende school 10 3 vo Baken Trinitas Gymnasium De inrichting van een onderwijsnetwerk op BTG 11 3 po Almeerse Scholen Groep Vakmanschap is meesterschap 12A 1 po Dynamiek Scholengroep Ontwikkeling Brede Maatschappelijke Voorziening Stichting Fortior Venlo Ontwikkeling Talentencampus Venlo 12B 1 po Stichting Primair Onderwijs Venray Ontwikkeling de Droom van Venray 13 1,2,3,4 vo Ver. Landelijk Werkverband Praktijkonderwijs Van IOP naar ITP met uitstroomprofiel 14 4 vo Stichting Onderwijsgroep Zuidwest-Drenthe Professionalisering leraren in M-apple 15 2 po/vo De BOOR Academie Professionaliteit van beleid 16 1,2,3,4 vo Vecon Waardering informeel leren 17 1 vo Onderwijsgemeenschap Venlo & omstreken Kwaliteit van onderwijs in de klas 18 2 vo Da Vinci College Leiden De Da Vinci Academie 19 1,2,3,4 vo/mbo Praktijknetwerken VM2 Professionaliseren/Versterken Praktijknetwerken VM vo SG Were Di Teamontwikkeling binnen het havo/vwo en vmbo 21 3 vo Het Assink Lyceum Management Development + Team Development = School Development 22 1 lero Fontys Lerarenopleiding Tilburg De onderzoekende leraar 23 1 po Bs. Aan de bron - Weert Samen handelingsgericht aan de slag binnen de 1-zorgroute 24 4 po Bisschop Möller Stichting Samenwerken en samen leren 25 2,3 po Freudenthal Instituut Universiteit Utrecht CILOR 2/Implementatie rekenles in beeld 27 3 mbo Deltion College Duurzaam Deltion 28 4 lero NHL Werkplekleren met Didiclass 29 1,2,3,4 po WOSO 1 kind 1 plan en handelingsgericht werken in WEC 30 1 lero Fontys Lerarenopleiding Tilburg Implementatie kennisbanken in bacheloropleiding 31 4 po NHL Innovatieve netwerken PO en PABO Friesland 32 2 po/vo Conexus Doorlopende leerlijnen totaal Jaarverslag

21 NB De genoemde aantallen leraren zijn indicatief bedoeld en betreffen leraren die actief en rechtstreeks hebben geparticipeerd in het project. De wijze waarop verschilt echter sterk per project. De cijfers zijn dan ook niet onderling vergelijkbaar voor de projecten. Uit het schema wordt duidelijk dat de projecten een redelijke spreiding geven naar regio. Regionale verdeling: Regio 1: Limburg, Noord-Brabant, Zeeland: 2, 3, 4, 5, 9, 12, 13, 17, 18, 21, 23, 24, 30 Regio 2: Zuid-Holland, Utrecht, Gelderland: 6, 16, 19, 32 Regio 3: Noord-Holland, Flevoland, Overijssel: 7, 8, 10, 11, 22, 27 Regio 4: Groningen, Friesland, Drenthe: 15, 25, 28, 31 Meerdere sectoren: Datzelfde geldt voor de spreiding naar onderwijssector. Sectorale verdeling: po: 2, 11, 12, 13, 24, 25, 26, 29, 31 vo : 1, 5, 7, 10, 14, 15, 17, 18, 19, 21, 22 mbo: 4, 8, 9, 27 Lerarenopleidingen: 23, 28, 30 Meerdere sectoren: = po / vo; nr. 20 = vo / mbo Focus van de projecten De projecten 2010 hebben als gemeenschappelijke focus het professionaliseren door verbinden. In de projecten is in het algemeen sprake van een of meer soorten van verbindingen: - Verbinden van de professionalisering van leraren onderling. Professionaliteit manifesteert zich zowel in de verantwoording van leraren van hun professioneel handelen tegenover elkaar en de omgeving. Naast het feit dat leraren veelal op individuele basis hebben gewerkt aan het verhogen van (basis)deskundigheid, zullen zij vervolgens hun deskundigheid inzetten en doorontwikkelen op de werkplek. De projecten leveren daaraan een bijdrage door de interactie tussen leraren te bevorderen. Op die manier wordt ook een bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van de beroepsgroep. - Een tweede verbinding, die bij de vraagsturingsprojecten een rol speelt, is de verbinding tussen (individuele) professionele ontwikkeling van leraren, teamontwikkeling, schoolontwikkeling en bovenschoolse onderwijsontwikkeling. De belangen van de autonome professional en de schoolorganisatie en hun bijdrage aan goed onderwijs moeten daarbij worden verbonden. Bovenschools zijn er vele netwerken van leraren, die gezamenlijk werken aan onderwijsontwikkeling. Deze verbinding tussen leraren in de vorm van formele en informele netwerken speelt bij veel vraagsturingsprojecten een belangrijke rol. - De inzet van ICT vormt een middel om teams en netwerken van leraren bij deze ontwikkeling en hun professionalisering te ondersteunen. Daarbij wordt tevens gezocht naar goed evenwicht en samenhang met face-to-face contacten en coaching. Bij diverse vraagsturingsprojecten speelt deze blended vorm een rol. - Tot slot vormt praktijkgericht onderzoek (evidence-based) een verbindingsschakel met de beroepspraktijk, waardoor zicht op de effecten van de interventies en gevolgde aanpak bij professionalisering ontstaat (wat werkt en waarom). In alle projecten is directe betrokkenheid van leraren essentieel. Omdat professionalisering inherent is gekoppeld aan het professionele (beroeps)handelen kan het enerzijds gaan om formele lerarenteams in scholen (zelfsturende teams, kernteams, jaarlaagteams, en dergelijke) of om informele teams c.q. netwerken van leraren of kenniskringen (zowel schoolgebonden, regionaal als landelijk). In het eerste geval is er meestal sprake van een sterke relatie tussen de professionalisering van leraren en teamontwikkeling/schoolontwikkeling. Bij de netwerken ligt de nadruk vaak op algemene onderwijsinnovatieve thema s met een schooloverstijgend karakter. 20

22 Bij de afzonderlijke projecten kan de focus enerzijds liggen op (eenmalige) professionaliseringsactiviteiten gekoppeld aan relevante onderwijsontwikkelingen, zoals die voortvloeien uit en verwoord zijn in kwaliteits- en innovatieagenda s (bijvoorbeeld zorg en passend onderwijs, doorlopende leerlijnen, ICT enzovoort ) en anderzijds kan er sprake zijn van activiteiten met als focus het bevorderen van het duurzame ontwikkelproces van leraren (waarbij er tevens relaties gelegd worden naar zaken als bekwaamheidsdossier, beroepsregistratie, enzovoort). Dat laatste is een belangrijk element bij de ontwikkeling van een krachtige beroepsgroep. Vraagverheldering als voorbereiding van de start Aan de start van de goedgekeurde projectaanvragen ging een vraagverhelderingstraject vooraf dat in de laatste maanden van 2009 is uitgevoerd. Dat heeft in het algemeen geleid tot aanscherping van de vragen met een uitgewerkt projectplan waarin naast de inhoudelijke interventies en aanpak van de activiteiten ook de onderzoeksvraag een duidelijke plaats heeft gekregen waardoor een snelle start van de uitvoering van de projecten mogelijk werd. Omdat de periode waarin tijdens een project met een totale duur van een kalenderjaar actieve participatie van leraren plaatsvindt de facto korter is dan een jaar (met zwaartepunten in de periode febr.-mei en sept-nov.) draagt een goede voorbereiding en snelle start bij aan de effectiviteit van een project. Tevens droeg het vraagverhelderingstraject bij aan reductie van het risico van mislukken van projecten omdat risico s al in de voorfase aan de orde zijn gekomen. In goed overleg met de betrokken aanvragers is tijdens het traject van de vraagverheldering één project teruggetrokken ten gunste van een andere aanvraag van de betreffende aanvragers, die na de selectie door de Programmaraad op een reservelijst was geplaatst. Uitvoering en resultaten Hoewel bij de afzonderlijke projecten veelal sprake is van een min of meer locaal vraagstuk en ontwikkeling en onderzoek naar de effectiviteit van de locale oplossingen daarin een belangrijke plaats innemen, is voor het RdMC de bijdrage die de betreffende projecten samen leveren aan meer generieke antwoorden en de ontwikkeling van expertise m.b.t. professionaliseringsvraagstukken van leraren het belangrijkste item. Die antwoorden en expertise betreffen zowel inhoudelijke aspecten van professionalisering (zoals professionalisering in relatie tot ontwikkeling en toepassing van digitaal lesmateriaal) als meer procesmatige (zoals aanpak en randvoorwaarden van duurzame professionalisering). In de vraagsturingsprojecten 2010 wordt daarom ook op meer generiek niveau bekeken in welke mate de projecten bijgedragen hebben aan belangrijke aspecten op het gebied van het werk en de professionalisering van leraren. Kernvariabelen zijn de belangrijkste aspecten van professionalisering die het RdMC helpen bij het onderzoek naar wat werkt, waar en waarom. Hoewel de gegevens daarvoor in het kader van de projectuitvoering zijn verzameld vindt het projectoverstijgende onderzoek met analyse en verwerking van die gegevens uit de projecten 2010 pas plaats in (de eerste helft van) De vorm waarin de resultaten beschikbaar zijn gekomen varieert van enerzijds op disseminatie gerichte resultaten en anderzijds feitelijke veranderingen die in de scholen waarneembaar zijn als gevolg van de projectuitvoering. Tot de eerste categorie behoren publicaties in de vorm van RdMC-rapporten, artikelen en publicaties specifiek gericht op leraren, conferentiebijdragen en workshops voor leraren en opleiders en meer wetenschappelijk georiënteerde publicaties (w.o. bijdragen aan promotieonderzoek). De tweede categorie manifesteert zich uiteindelijk in meer of mindere mate in de schoolpraktijk (klas, team, netwerk) als gevolg van meer professioneel handelen van leraren. Tot die laatste categorie resultaten kan ook de mate van tevredenheid van aanvragers en leraren over het samen met het RdMC doorlopen (locale) proces gerekend worden. De resultaten gekoppeld aan de afzonderlijke projecten zijn weergegeven in de bijlage (samenvattingen van de projecten). Alle projecten zijn min of meer volgens het oorspronkelijke projectplan dat het resultaat was van de vraagver- Jaarverslag