www. adviesraadsociaaldomein-almere.nl Postadres: Adviesraad Sociaal Domein, Postbus 200, 1300 AE ALMERE

Transcriptie

1 Aan college van Burgemeester en wethouders Gemeente Almere. Betreft Datum Advies Adviesraad Sociaal Domein ten aanzien van beleidsplan Sociaal Domein 2016 t/m 2018 Veranderen wat nodig is Geacht College, In september 2015 is de gemeente begonnen met een herzien beleidsplan Sociaal Domein Hiervoor is niet veel later de ASD uitgenodigd en heeft onder andere in consultatierondes meegedacht over de inrichting van het sociaal domein. Wij waarderen de aandacht die aan onze inbreng is gegeven en hebben het proces als erg plezierig ervaren. Toch merken wij op dat een evaluatie na anderhalf jaar wellicht wat snel is. Wij hebben gemerkt dat zowel wijkteams als gemeente als maatschappelijke partners tijd nodig hebben om zich te ontwikkelen en nieuwe activiteiten te implementeren. Omdat ook een vroege evaluatie zinvolle inzichten kan opleveren, geven wij u graag ons advies. De gemeente is op basis van alle inbreng aan de slag gegaan met de nota Veranderen wat nodig is en de ASD heeft op 23 mei de adviesaanvraag beleidsplan Sociaal Domein 2016 t/m 2018 Veranderen wat nodig is ontvangen. De kern van de herijking is dat de gemeente vast wil houden aan de ingezette koers, en daarnaast focust op het verder ontwikkelen van een meer preventieve en integrale aanpak. Als ASD juichen wij deze ontwikkeling toe, en geven graag onze visie op het herziene beleidsplan zoals dat er nu ligt. Ook zien wij erg uit naar de uitvoeringsplannen, waarin het hier genoemde beleid in de praktijk zal worden gebracht. In deze uitvoeringsplannen zullen ambities immers uitgewerkt worden in concrete acties, en zal naar wij hopen ook de kwaliteitsborging en de monitoring hiervan verder uitgewerkt worden. Hoewel deze uitvoeringsplannen niet adviesplichtig zijn, zouden wij graag ook met u mee willen denken over een goede invulling hiervan. Wijkteams Terecht ziet u de grootste uitdaging bij de wijkteams. Het afgelopen anderhalf jaar hebben ze zich kunnen ontwikkelen en in kunnen werken, en dat heeft tot nieuwe inzichten geleid ook bij de ASD. Wij denken namelijk dat de wijkteams om meerdere redenen anders ingericht en uitgebreid moeten worden, en geven hieronder een toelichting. - Matrix De matrixorganisatie vraagt gelijke loyaliteit van twee verschillende organisaties. Dit maakt dat de medewerkers in een spagaat komen te zitten. Wij adviseren een evaluatie in samenwerking met de

2 Almeerse partners van de huidige opzet en de komende twee jaar te onderzoeken of een efficiëntere inrichting van de wijkteams mogelijk is. Voor een optimale ondersteuning aan de zorgvrager, adviseren wij bovendien het komende jaar alle zorgvragen in de wijkteams te inventariseren, om te onderzoeken of de gekozen werkwijze passend is bij de optredende zorgvragen. - Integrale aanpak De voorgestane integrale aanpak vereist in onze ogen dat ook Werk & Inkomen en Jeugd/ Onderwijs een rol vinden in de wijkteams. Wij ondersteunen dan ook volledig de ambitie om de samenwerking tussen de wijkteams, Werk & Inkomen, de jeugdgezondheidszorg en de scholen daarbij prioriteit te verlenen en zien concrete initiatieven hiertoe met grote interesse tegemoet. - Doorzettingskracht Soms staan structuren, systemen, regelgeving en of protocollen een integrale oplossing in de weg. Dit is niet altijd in het belang van de zorgvrager en er zijn momenten waarop er dwars doorheen moet worden gegaan in het belang van de zorgvrager. Op dit moment kennen wij alleen de Brandpuntfunctionaris met doorzettingskracht, maar in het belang van de zorgvrager adviseren wij dat deze functie wordt verbreed tot een onafhankelijk team Zorg en Sociaaldomein (aan te stellen door de Raad). - Zorg en welzijn De wijkteams zijn opgezet om welzijn in de wijk te waarborgen en ondersteunen. Wij constateren echter dat 70% van het budget van het Sociaal Domein opgaat aan mensen met een (vorm van) geestelijke beperking, voor wie zorg en welzijn beide noodzakelijk zijn. Wij adviseren dan ook om zorgprofessionals (zoals wijkverpleging) in de wijkteams op te nemen, voor meer integrale en complete ondersteuning. - Protocollen Voor de wijkteams om goed te kunnen werken, denken wij dat minder protocollen en meer vertrouwen in de kennis en het inzicht van de wijkwerkers essentieel is. De professionals weten onderling vaak wel welke de beste methode is om complexe problemen aan te pakken, en om zo een convergerende werkwijze te laten ontstaan. - Ondersteuning Uitgangspunt in het beleid is dat de zorgvrager eigen regie behoudt. Wij denken dat daarvoor de ondersteuning voor de zorgvrager beter geregeld moet worden: onafhankelijk, en niet alleen professioneel maar ook vanuit de levenservaringspraktijk. Daarom adviseren wij dat de gemeente de belangenverenigingen activeert en de cliëntondersteuning buiten het wijkteam plaatst. In onze ogen is de kracht van de samenleving immers ook de solidariteit van de samenleving. De huidige ondersteuning lijkt op gedwongen winkelnering" en is in onze ogen niet optimaal als individuele cliëntondersteuning; wij dringen daarom aan op "keuzevrijheid" inzake professionele cliëntondersteuning. - Veiligheid Thuis en in de wijk moet voor iedereen een veilige plek zijn. Soms ligt het gevoel van onveiligheid buiten de competentie van het wijkteam, zoals bij criminaliteit. De veiligheidssituatie rond een kwetsbaar gezin dient zoveel mogelijk omsloten te worden, waarbij er voor de wijkagent ook een belangrijke rol is

3 weggelegd. De ASD vraagt in dit kader aandacht voor voldoende opvangplaatsen in Almere voor slachtoffers van huiselijk geweld. Wonen - Algemeen Er is door de versnelde vergrijzing, - extramuralisering in combinatie met andere autonome groeifactoren zoals de Schaalsprong, sterk behoefte aan een integraal woon- en zorg plan. In Veranderen wat nodig is komt dit niet goed naar voren. Bovendien merken wij op dat wonen en zorg al jaren een punt van aandacht is zowel bij de gemeente als bij de ASD, en wij nog maar weinig verbetering zien in de knelpunten. Wij adviseren daarom nogmaals om vooral in het lagere segment van de sociale woningbouw voor voldoende woningen te zorgen. - Ouderen De demografische opbouw in Almere zoals getoond in uw herziene beleidsplan, geeft aan dat binnen tien jaar een grote vraag zal zijn naar woningen voor ouderen, aangepast aan hun behoeften voor wonen en zorg. Gezien de lange voorbereiding- en uitvoeringstijd, adviseren wij u nu al te starten met onderzoek naar en uitvoering van voorzieningen en betaalbare woningen voor deze groep. Faciliteer hierbij ook andere woonvormen en coöperaties, daar waar ouderen aangeven er behoefte aan te hebben. -Jongeren Het vraagstuk van betaalbare woningen geldt overigens voor meer groepen. Wij vragen ons af wat er met de 250 jong-volwassenen gebeurt die in 2018 uit een instelling uitstromen. Gaan deze allemaal terug naar hun ouderlijk huis? En zijn er ook extra woningen voor jongeren die uit de 24-uurs zorg (residentiele opvang) komen? Wij adviseren met klem deze groepen niet uit het oog te verliezen waar het hun woonvraag betreft. -Statushouders Er wordt geen rekening gehouden met eventuele uitbreiding bevolking door toename van statushouders die in de komende jaren geleidelijk zal plaatsvinden. Het is wel van belang dat de plannen voor wonen en woningbouw in zijn effecten verder reikt dan tot Werken De ambitie is om alle inwoners van Almere mee te laten doen naar vermogen. Dit vermogen wordt zoveel mogelijk verzilverd binnen een betaalde baan. Als dit niet mogelijk is, wordt deze verzilverd in de vorm van een maatschappelijke waarde. Wij adviseren om extra mogelijkheden hiervoor te creëren door middel van wijkservicewerkplaatsen. Deze werkplaatsen kunnen ook voorzieningen leveren in het kader van respijtzorg, dagopvang/ behandeling. Dit alles moet zoveel als mogelijk in teken staan van meedoen en zelfontplooiing in plaats van een tegenprestatie af te dwingen. Jeugdhulp In uw herijking geeft u aan extra aandacht te willen besteden aan een goede overgang tussen 18- en 18+, om te voorkomen dat jongeren die hulp nodig hebben tussen wal en schip vallen bij het bereiken van de 18-jarige leeftijd. Wij zijn van mening dat dit onvoldoende is en adviseren om de begeleiding en zorg voor de jeugd in een doorgaande lijn uit te voeren zónder de zogenaamde knip bij 18 jaar. Dit geldt met name bij

4 de groep jongeren die altijd residentiële zorg nodig zal hebben. Ook zien wij weinig terug over de integrale aanpak (schulden, armoede, werkeloosheid en life-events ) bij jongeren. Wij adviseren om met enkele grote organisatie meerjarige contracten af te sluiten om continuïteit en het opgebouwde vertrouwen te waarborgen. Armoede Armoede heeft veel negatieve kanten, waaronder het niet kunnen voorzien in je eerste levensbehoeften en het niet kunnen deelnemen aan het sociale leven. Daarom is een sociaal vangnet zo ontzettend belangrijk, maar ook een preventief beleid om armoede te voorkomen. Wij adviseren om het armoedebeleid meer aandacht te geven in de herijking, zodat participatie vergroot wordt. Hierbij verwijzen wij tevens naar het onlangs gegeven advies over uw armoedebeleid. Schulden Het hebben van schulden kan verlammend werken. De Volkskrant publiceerde recent (1/3/2016) een artikel waarin uit cijfers van het SCP blijkt dat na 1 jaar de kans om uit de schulden te komen nog 60% is, maar na 2 jaar nog maar 20%. Wij adviseren daarom de schuldhulpverlening zo in te zetten dat 80% van de schuldenaren binnen 1 jaar tot stabilisatie komt. Zorgmijden De hoogte van de Eigen Bijdrage kan leiden tot zorgmijden. Almere heeft een grotere invloed op de hoogte van de EB dan het beleidsplan doet vermoeden. Zorgmijden moet zo veel mogelijk worden voorkomen en zeker als de EB de doorslaggevende factor is hiervoor. Mantelzorg Wij maken ons zorgen over de overspannen verwachtingen die er heersen rondom mantelzorg. Het opgestelde beleid is bovendien erg gericht op zenden. Wij adviseren om mantelzorgers meer te betrekken als gesprekspartner en ze daarbij meer regie te geven. Daarnaast adviseren wij om mantelzorgers coaching of een andere vorm van ondersteuning te geven, waarbij ze leren om niet over hun grenzen heen te gaan. Algemeen De hierboven beschreven adviezen hebben baat bij een ondersteunende structuur, waarbij de zorgvrager centraal staat, de eigen regie houdt en ondersteund wordt in het zoeken naar eigen oplossingen. Dit zou moeten leiden naar verminderde druk bij de professionele zorg. Deze oplossingsrichting wordt echter maar weinig toegepast, omdat er door de grote druk op de wijkteams en zorgverleners vaak gekozen wordt voor de oude, vertrouwde weg. Bovendien worden de zorgprofessionals zoals u al aangeeft in uw stuk, contractueel afgerekend op handelingen en niet op resultaat, waardoor een dilemma en een loyaliteitsconflict ontstaat. Wij adviseren daarom om de komende twee jaar - door middel van pilots, die waar mogelijk aansluiten bij bestaande projecten zoals Smart in Haven - te zoeken naar optimale zorgstructuren, om zowel in de contracten als in de aansturing de gewenste kanteling naar faciliterende en ondersteunende zorgprofessionals expliciet te maken. Dit liever dan nu al te kiezen voor het systeem van cliëntprofielen met strategische partners. Uiteindelijk is ons doel: integrale zorg waarbij de cliënt centraal staat. Daarnaast adviseren wij een methodiek te ontwikkelen in het Kwaliteitsmanifest die de gewenste beweging ook daadwerkelijk kan meten.

5 Verder maken wij ons nog steeds, zoals ook in eerdere adviezen aangegeven, zorgen over de ontstane versnippering in de zorg door de grote hoeveelheid aanbieders. Wij adviseren om deze terug te brengen naar een behapbare hoeveelheid, zodat de keuzevrijheid voor de cliënt blijft, zonder dat de integraliteit in het geding komt. Behalve versnippering loert ook het gevaar van verkokering. Er zijn veel projecten gaande, veel medewerkers vanuit verschillende organisaties en veel verschillende beleids- en uitvoeringsactiviteiten, die invloed hebben op andere terreinen. Zo kan op het gebied van participatie een probleem opgelost worden, die echter nadelige gevolgen op het gebied van werkgelegenheid. Wij adviseren u goed te onderzoeken wat de gevolgen zijn van het beleid op andere terreinen en op de langere termijn. Ten slotte uiten wij nog onze zorg over de impliciete veronderstelling dat ingebouwde positieve prikkels zorgen voor afschaling van zorg van residentieel naar ambulant naar zelfstandig functioneren moet zorgen. Dit is in onze ogen een te rooskleurige voorstelling van zaken; er zal altijd residentiële zorg nodig blijven; maatwerk in samenspraak met onafhankelijke cliëntondersteuning moet leiden tot passende zorg. Afschaling is een middel hiertoe, maar het moet niet tot doel worden verheven. Wij hopen van harte dat u onze adviezen en aanbevelingen meeneemt in uw uiteindelijke herijking van het Sociaal Domein. Mocht u nog vragen hebben of hierover nog van gedachten willen wisselen, dan horen wij het graag. Met vriendelijke groet, Klaas Jongejan, voorzitter

6