Netspar debat. Achtergrond. Vraagstelling / aanpak. Risicoprofielmeting voor beleggingspensioenen

Transcriptie

1 Netspar debat Risicoprofielmeting voor beleggingspensioenen Marc Turlings, Achmea Benedict Dellaert, Erasmus School of Economics Achtergrond Onduidelijkheid over risicoprofielen bij beleggingsproducten Samenstelling en risico beleggingen voor veel consumenten onduidelijk Oorzaken (onder andere) Verschillen in risicoprofiel meting Verschillen in vertaling risicoprofiel in beleggingsmix Geldt ook voor beleggingspensioenen Een en dezelfde werknemer kan bij verschillende pensioenuitvoerders pensioenproducten aangeboden krijgen met uiteenlopend risico AFM leidraad informatie over risicoprofielen: duidelijker informatie over de beleggingen achter het risicoprofiel Verdere verbetering mogelijk door betere en meer uniforme risicoprofiel meting Vraagstelling / aanpak Wat zijn de uitgangspunten waaraan een methode moet voldoen om het risicoprofiel vast te stellen van deelnemers in een beleggingspensioen? Analyse van knelpunten in huidige methoden Aanbevelingen voor nieuwe invulling risicoprofiel meting 1

2 Terreinafbakening Beleggingspensioenen = premieovereenkomsten / beschikbare premieregelingen Met beperkte of volledige beleggingsvrijheid standaard beleggingsmixen vrije fondskeuze premie pensioenbelegging pensioen risicoprofiel offensief defensief Risicoprofielmeting voor beleggingspensioenen in de praktijk Op dezelfde manier als voor andere beleggingsproducten Aantal onderscheiden profielen: 3 tot 5 Vragenlijsten op basis van Pensioenwet / Wet financieel toezicht: Financiële positie Kennis Ervaring Doelstellingen Risicobereidheid Voor zover redelijkerwijs relevant voor het advies of het beheren van het individuele vermogen Bevindingen Vragen zijn inhoudelijk in belangrijke mate gelijk aan de gebruikelijke vragen voor het vrije vermogensbeheer Niet altijd gelinkt aan het doel van het product: aankoop pensioenuitkering En voorbij gaand aan het feit dat de premie een gegeven is Aanzienlijke diversiteit ten aanzien van Uitgevraagde aspecten en focus / inhoud van vragen Vertaling antwoorden naar een risicoprofiel Totaalscore (compensatie van mindere scores mogelijk) Minimumscore (één aspect kan doorslaggevend zijn) 2

3 Uiteenlopende resultaten Modeldeelnemer Leeftijd 25, risicobereidheid maximaal Kenmerken deelnemer Profiel per aanbieder K/E F A I II III IV - - Groot 3/5 3/5 1/4 2/5 - - Niet 4/5 4/5 4/4 2/5 - + Groot 3/5 3/5 1/4 2/5 - + Niet 4/5 4/5 4/4 2/5 + - Groot 3/5 4/5 1/4 2/5 + - Niet 5/5 5/5 4/4 2/5 + + Groot 3/5 4/5 1/4 2/5 + + Niet 5/5 5/5 4/4 5/5 K/E Kennis en/of ervaring F Actuele financiële positie A Afhankelijkheid van pensioenuitkering 1/4 Meest defensieve profiel van vier profielen 4/4 Meest offensieve profiel van vier profielen Beoordeling vragen Op basis van doelstelling: bepaling risicoprofiel voor beleggingspensioen Het geheel van benodigde gegevens voor selectie van of advies over beleggingen Moet informatie opleveren voor beantwoording van de vraag welke beleggingen het meest geschikt zijn voor de opbouw van een vermogen voor de oude dag Kent twee aspecten Risicobereidheid Situationele factoren Kennis Wordt altijd uitgevraagd Heeft u kennis van beleggen Heeft u kennis van en/of ervaring met beleggen Soms doorslaggevende rol Geen kennis leidt dan tot (zeer) defensief profiel Terechte vraag / terechte conclusie? Kennis relevant om deelnemer te kunnen waarschuwen Vraag is of dit verder moet gaan dan de informatie die de pensioenuitvoerder al geeft over beleggingsrisico Meer risicobesef dan beleggingstechnische kennis 3

4 Ervaring Wordt altijd uitgevraagd Heeft u ervaring met beleggen Heeft u kennis van en/of ervaring met beleggen Soms doorslaggevende rol Geen ervaring leidt dan tot (zeer) defensief profiel Terechte vraag / terechte conclusie? Ervaring als substituut voor kennis? Doorslaggevende rol voor ervaring sluit startende werknemers uit van economisch gewenste risicovolle beleggingen Lijkt geen relevant aspect voor pensioenbeleggen Actuele financiële positie Wordt door minderheid uitgevraagd Slechts zinvol bij relatie met situatie na pensionering Mindere positie leidt naar defensief profiel Terecht? Beter is te vragen naar (verwachte) financiële positie na pensionering c.q. afhankelijkheid van de pensioenuitkering Financiële afhankelijkheid uitkering Wordt door bijna alle aanbieders uitgevraagd Vraagstelling zeer divers en lastig te beantwoorden Glazen bol vereist? Grote afhankelijkheid leidt naar defensief profiel Terecht? 4

5 Risicobereidheid algemeen Houding ten opzichte van beleggingsrisico Veelal risico van plotselinge koersdaling Geen expliciete relatie met pensioenuitkering Vrijwel alle aanbieders vragen risicobereidheid op deze manier uit Vraagstelling zeer divers In hoeverre wilt u risico lopen met uw beleggingen? Tot welk gevoel leiden tussentijdse waardedalingen? Antwoorden geven een indicatie voor risicobereidheid ten aanzien van de pensioenuitkering, maar geen betrouwbaar beeld Enige relevantie in geval van waardeoverdracht, maar voorspelbaarheid daarvan is gering Beter is risicobereidheid te meten ten aanzien van pensioenuitkering Risicobereidheid pensioenuitkering Bijna de helft van de aanbieders legt in de vraagstelling over risicobereidheid een link naar pensioen Slechts enkelen vragen expliciet naar de bereidheid om risico te lopen ten aanzien van de hoogte van de pensioenuitkering na pensioendatum Vraagstelling zeer divers In hoeverre wilt u risico lopen met de beleggingen voor uw pensioen? Beleggen in aandelen levert naar verwachting op langere termijn een hoger rendement op dan bijvoorbeeld een spaarrekening. Maar de resultaten kunnen ook tegenvallen. Hoe staat u tegenover de mogelijkheid dat uw pensioen na de pensioendatum lager uitvalt dan het bedrag waarop u rekent? Aanbevelingen Risicoprofielmeting moet aansluiten bij beleggingsdoel: vermogensvorming voor oudedagsvoorziening Meer stabiliteit in uitkomsten Classificatie risicobereidheid relatief onafhankelijk van situationele factoren Periodiek bijwerken van risicoprofiel Wijziging in situationele factoren kunnen gewenste rendementsrisico verhouding beïnvloeden Meting moet inzicht en begrip vergroten Meting moet kunnen worden geijkt aan een standaard 5

6 Verbetering mogelijk Door voortborduren op methodiek vragenlijsten? Door gebruik te maken van elektronische hulpmiddelen Inzicht in de mogelijke uitkomsten van de beleggingen die gekoppeld zijn aan de onderscheiden risicoprofielen Toepasbaarheid op individuele keuzes in salarisdiensttijd contracten? 6