Inhoud. Voorwoord 5. Inleiding 6

Transcriptie

1 Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Jonge paarden voeren Voersoorten en voersupplementen voor jonge paarden Voedernormen en een rantsoen samenstellen De groei van jonge paarden De conditie van jonge paarden beoordelen Afsluiting 23 2 De verzorging van jonge paarden Het gezonde paard Ziekten van het jonge paard Verzorging Ontwormen en inenten Afsluiting 39 3 Omgaan met jonge paarden Gedrag van paarden Opvoeden en hanteren van jonge paarden Opvoedings- en omgangsmethoden Afsluiting 51 4 Trainen van jonge paarden Basisprincipes van training Het gebruiksdoel van paarden Trainingsmethoden Na de training Afsluiting 71 5 Naar wedstrijden en keuringen met jonge paarden Wedstrijden en keuringen Exterieur en beweging Klaarmaken voor de keuring Na de keuring Afsluiting 90 Trefwoordenlijst 91 INHOUD 7

2 8 VAN GROEN TOT KAMPIOEN

3 1 Jonge paarden voeren Oriëntatie Bij de geboorte stond het veulen mooi hoog op de benen. Dit wordt een grote merrie dacht je, want de moeder is 170 cm en vader staat te boek met een schofthoogte van 175 cm. Maar inmiddels is de merrie zes jaar en hoewel ze het verder leuk doet, heeft ze slechts een stokmaat van 163 cm bereikt. Was de behaalde stokmaat erfelijk bepaald, of is er tijdens de opfok sprake geweest van een tekort aan het een of ander? Fig. 1.1 Gebrek aan calcium in het voer geeft een paard zonder geraamte. 1.1 Voersoorten en voersupplementen voor jonge paarden Je kent het verschijnsel van mensen die aan de lijn doen. Bij alle mogelijke levensmiddelen kijken ze eerst hoeveel calorieën er inzitten. Zo kunnen ze verschillende etenswaren met elkaar vergelijken. Als er meer calorieën in een voedingsmiddel zitten, heb je er minder van nodig om toch voldoende energie binnen te krijgen. Om voersoorten met elkaar te kunnen vergelijken moet je onder andere weten hoeveel energie in een voedermiddel zit. Tot 1995 werkten we bij voedermiddelen voor paarden met de energiewaarden die eigenlijk golden voor herkauwers. Omdat een paard geen herkauwer is en minder energie uit het voer kan halen, heeft het Centraal Veevoeder Bureau een voederwaarderingssysteem voor paarden ontwikkeld. Nu hoef je niet voor elke partij ruwvoer die je van het land haalt of aankoopt de VEP en de VREP te laten bepalen. Van partijen ruwvoeder die min of meer onder dezelfde omstandigheden gegroeid zijn, liggen de energiewaarden vaak dicht bij elkaar. De energiewaarde van krachtvoer staat op de verpakking. JONGE PAARDEN VOEREN 9

4 ruwvoer krachtvoer Merk op dat er verschil wordt gemaakt tussen ruwvoer en krachtvoer. Een voedermiddel dat per kilogram drogestof relatief weinig energie bevat, noem je een ruwvoer. Ruwvoer heeft meer structuur dan krachtvoer en de deeltjes zijn vaak langer. Paarden hebben daardoor langer werk met het opnemen van het ruwvoer. Omdat paarden een groot gedeelte van hun tijd toch niet hoeven te werken, is het gunstig als ze lange tijd bezig zijn met eten. Krachtvoer bevat vaak juist veel energie per kilogram drogestof en is vaak gemakkelijker verteerbaar. Ruwvoeders Gras is het basisvoer voor paarden. Jonge veulentjes knabbelen aan gras en beginnen als ze ouder worden steeds meer gras te eten. Jong, bladrijk gras kunnen ze goed verteren. Ouder stengelig gras bevat meer ruwe celstof en daar kunnen veulentjes nog niet zoveel mee. Omdat gras maar 15 tot 20% drogestof bevat, moeten de dieren nogal wat gras opnemen om voldoende voedingsstoffen binnen te krijgen. In de wintertijd is er geen vers gras beschikbaar, dus dan krijgen de paarden geconserveerde ruwvoeders, zoals hooi, graskuil en/of luzerne. Vroeger kregen paarden eigenlijk altijd hooi gevoerd. Tegenwoordig is graskuil ook in kleinere balen te winnen en krijgen paarden ook regelmatig graskuil voorgeschoteld. Omdat in Nederland niet alle zomers even droog zijn, valt het soms ook niet mee om voldoende hooi te winnen. Een voordeel van graskuil is dat het stofvrij is, dat vinden we voor paarden belangrijk. Een nadeel kan zijn dat de energiewaarde van graskuil per kilogram drogestof hoger is dan die van grashooi, waardoor je je paard minder kunt voeren. Voor jonge paarden is dit nog geen probleem. In het algemeen geldt voor paarden, en zeker voor jonge paarden, dat de graskuil droog moet zijn. Jonge paarden krijgen het liefst graskuil die meer dan 50% drogestof bevat. Eventueel kun je iets nattere graskuil mengen met hooi. Van een nattere kuil kunnen veulens dun gaan mesten. Fig. 1.2 Grasprodukten worden nog altijd veel gevoerd. Luzerne is een vlinderbloemige plant die rijk is aan eiwit. Jonge paarden hebben wel behoefte aan eiwit. Luzerne heeft echter een laag fosforgehalte, waardoor er tekorten aan fosfor optreden wanneer luzerne het hoofdbestanddeel van het rantsoen is. 10 VAN GROEN TOT KAMPIOEN

5 Een ander ruwvoer dat gevoerd kan worden, is maïssilage. Dit is eigenlijk alleen een optie op rundveebedrijven, omdat er voldoende voersnelheid moet zijn om broei in de silage te voorkomen. Verder is snijmaïs arm aan mineralen, zodat ook hier geldt dat aanvullingen noodzakelijk zijn als maïssilage het hoofdbestanddeel van het rantsoen is. Om verveling tegen te gaan zou je je paard stro kunnen voeren. Het dient dan als buikvuller en voor de afleiding. Krachtvoeders pellets brok Er zijn verschillende soorten krachtvoeders. Het gangbaarst zijn de pellets, ook wel brok genoemd. Dit zijn enkelvoudige krachtvoeders die worden gemalen en in vooraf bepaalde hoeveelheden bij elkaar worden gebracht, gemengd en daarna geperst. Het eindresultaat krijg je thuis in bulk of in zakken. De diameter van de brok is afhankelijk van de diergroep waarvoor hij bestemd is. Brok voor jonge dieren heeft dus vaak een kleinere diameter. De brok die wordt ontwikkeld voor veulens, bevat een hoge energiewaarde en in verhouding veel melkproducten, omdat de eiwitten uit melkproducten goed verteerbaar zijn voor veulens. Melkproducten zijn duur, daarom is veulenbrok in verhouding ook prijzig. Fig. 1.3 Een gepelletiseerd krachtvoer. Er zijn tegenwoordig ook muesli s. Muesli s bevatten over het algemeen ontsloten granen en zijn daardoor goed verteerbaar. Doordat muesli s eiwitarm zijn, is het niet gebruikelijk om ze aan jonge paarden te voeren. Fabrikanten springen daarop in door ook muesli s aan te bieden die voor jongere paarden een betere energieeiwitverhouding hebben. Het voeren van muesli is een trend. Mensen zien graag wat ze voeren en bij een gepelletiseerd voer kun je de samenstelling niet gemakkelijk achterhalen. Ook is een muesli volumineuzer, je zou kunnen denken dat je meer waar voor je geld krijgt. Mineralen Wanneer het voer voor paarden arm is aan vitaminen en mineralen, kunnen er voor het jonge paard tekorten ontstaan, waardoor de groei van het paard kan stagneren. Calcium is zo n mineraal dat onmisbaar is voor de groei. Het is, net als fosfor, een bouwstof voor het skelet. Van de in het lichaam aanwezige calcium en fosfor zit respectievelijk 99 en 80 procent in het skelet. Magnesium is nodig om enzymen te VOERSOORTEN EN VOERSUPPLEMENTEN VOOR JONGE PAARDEN 11

6 activeren die een rol spelen bij de aanmaak van bot. Lage kopergehaltes zouden fragieler kraakbeen tot gevolg hebben, omdat een enzym dat in dit proces meedraait koperafhankelijk is. Bij het onderzoek naar OCD bij paarden besteedt men dan ook aandacht aan de hoeveelheden koper in het rantsoen. In het kader van de botstofwisseling zijn verder de mineralen mangaan, selenium en jodium van belang. Vitaminen co-factor premix De verschillende lichaamsfuncties worden gereguleerd en gestimuleerd door hormonen en enzymen. Sommige enzymen hebben een co-factor nodig om te kunnen werken. Voorbeelden van zo n co-factor zijn vitaminen en mineralen. Bij de botstofwisseling zijn vooral de vitaminen A, E en D betrokken. Wanneer bij een paard een tekort aan vitamine A optreedt, heeft dit gevolgen voor de botvorming. Bepaalde stoffen worden dan onvoldoende aangemaakt, waardoor minder bot gevormd wordt dan gewenst is. Vitamine E speelt een rol bij de bescherming van cellen en vitamine D is betrokken bij de absorptie van calcium en fosfor uit het maagdarmkanaal. Tijdens de productie wordt aan gepelletiseerd krachtvoer vaak een premix toegevoegd. In deze premix zitten vitaminen en mineralen. Per voersoort wordt een premix toegevoegd die de juiste hoeveelheid vitaminen en mineralen bevat voor de diergroep waarvoor het voer gemaakt is. Wanneer je bijvoorbeeld veulenbrok koopt, mag je aannemen dat de toegevoegde hoeveelheid vitaminen en mineralen overeenkomt met de behoefte van een veulen. Je moet dan wel de geadviseerde hoeveelheid krachtvoer voeren. Voersupplementen supplementen Mineralen zijn onmisbaar bij de botvorming. Een tekort aan mineralen kan problemen in de botstructuur en dus botproblemen tot gevolg hebben. Om een rantsoen aan te vullen met mineralen en vitaminen zou je, wanneer een paard voldoende energie en eiwit uit het ruwvoer kan halen, een voersupplement kunnen voeren. Je voegt dan bepaalde noodzakelijke stoffen toe aan het rantsoen. Op de markt zijn verschillende supplementen verkrijgbaar, waarmee je eventuele tekorten in het rantsoen kunt compenseren. Het is goed de rantsoenen van paarden door te rekenen op mineralen. Bedenk echter wel dat het voeren van een overmaat aan vitaminen en mineralen even schadelijk kan zijn als een tekort. 12 VAN GROEN TOT KAMPIOEN

7 Fig. 1.4 Voersupplementen die PAVO in 2002 aanbiedt. Voersupplementen die PAVO in 2002 aanbiedt. PAVO Eplus voor meer uithoudingsvermogen PAVO MultiVit 15 voor een gezonde uitstraling PAVO NervControl voor innerlijke rust PAVO EnergyBoost voor extra power PAVO E lyte elektrolytenmix voor sportpaarden PAVO MuscleBuild voor snelle spieropbouw PAVO MuscleFit voor soepele spieren PAVO TotalSupply de complete aanvulling PAVO Vital geconcentreerde vitaminen- en mineralenkorrels PAVO Calcium Plus voor gezonde en sterke botten PAVO FerroMax bij lusteloosheid en snelle vermoeidheid PAVO BiotinForte voor sterke en elastische hoeven PAVO Fertile voor een betere vruchtbaarheid PAVO Stallion voor goede spermakwaliteit PAVO Podo Supply de beste aanvulling tijdens de groei Vragen 1.1 a Wat is het CVB? b Waarvoor staan de afkortingen VEP en VREP? c Waar kun je bij jou in de buurt de VEP en de VREP van ruwvoeders laten analyseren? d Geef drie voorbeelden van ruwvoeders die veel aan paarden gevoerd worden. e Waarom wordt er tegenwoordig vaker voordroogkuil gevoerd aan paarden dan vroeger? f Aan welke voorwaarde moet voordroogkuil voor jonge paarden voldoen? g Noem twee ruwvoeders die niet vaak aan paarden gevoerd worden. h Waarom worden deze ruwvoeders niet vaker aan paarden gevoerd? i Een paard hoeft op een gepelletiseerd krachtvoer niet lang te kauwen. Bedenk een proefje waarmee je deze stelling zou kunnen bewijzen of juist zou kunnen ontkrachten. j Hoeveel millimeter doorsnee heeft de brok die je aan je paard voert? Hoeveel millimeter doorsnee heeft veulenbrok? Waarom zit hier verschil tussen? k Wat is de functie van vitamine A, E en D en hoe moet een paard deze vitaminen uit voer halen, of kan het zelf vitaminen aanmaken? l Welke mineralen zijn voor paarden en vooral veulens belangrijk? Noem er minstens drie. Wat is de functie van deze mineralen? m Waarom wordt er de laatste jaren meer aandacht besteed aan de hoeveelheid koper in het rantsoen? n Een paard is geen herkauwer. Wat is het verschil tussen het verteringssysteem van een paard en dat van een koe of een schaap? o Er is verschil tussen de VEM en de VEP van bijvoorbeeld hooi. Werd er in het oude voederwaarderingssysteem een te hoge of een lage energiewaarde voor paarden berekend? p Geldt voor alle voedermiddelen dat de VEM hoger is dan de VEP? q Probeer te verklaren waarom een koe meer energie uit een voedermiddel kan halen dan een paard. VOERSOORTEN EN VOERSUPPLEMENTEN VOOR JONGE PAARDEN 13