Onderzoeksrapport INDIVIDUALISEREN VAN DE OPLEIDING TOT MEDISCH SPECIALIST

Transcriptie

1 Onderzoeksrapport INDIVIDUALISEREN VAN DE OPLEIDING TOT MEDISCH SPECIALIST

2 Dit onderzoeksrapport is ontwikkeld vanuit het project Individualisering Opleidingsduur (RIO), in samenwerking met de RGS (Registratiecommissie Geneeskundig Specialisten). Het project RIO is onderdeel van het samenwerkingsverband Specialistenopleiding op Maat (SOM) en wordt geïnitieerd vanuit de Federatie Medisch Specialisten. Federatie Medisch Specialisten, november 2016

3 INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING INLEIDING Aanleiding Vraagstelling ONDERZOEKSOPZET EN UITVOERING Onderzoeksgroep Dataverzameling RESULTATEN Analyse enquête en interviews aios Geïnformeerd over individualisering Introductiegesprek en IOP Portfolio en IOP IOS Vrijstelling Versnelling Verlenging Geschil Analyse interviews opleiders Geïnformeerd over individualisering Introductiegesprek IOP IOS Vrijstelling Versnelling Verlenging Geschil Regionaal overleg / overdracht aios Verschillen in beleving van individualisering tussen aios en opleiders CONCLUSIES In welke mate vindt de implementatie van de individualisering van de opleiding plaats?

4 4.2 Op welke wijze vindt de samenwerking tussen opleiders in de regio bij de individualisering van de opleiding plaats? AANBEVELINGEN

5 SAMENVATTING Aanleiding Sinds juli 2014 is het individualiseren van de opleidingsduur mogelijk onder het adagium Zo lang als nodig, zo kort als verantwoord. Nu, twee jaar na het invoeren van de nieuwe regelgeving, is in het kader van het Federatieproject RIO en in samenwerking met de RGS onderzoek uitgevoerd naar de implementatie van de individualisering van de opleiding. Uitvoering onderzoek Het onderzoek is medio 2016 uitgevoerd in de vorm van een enquête en interviews onder in totaal 79 aios die vanaf 1 juli 2014 in opleiding zijn en zeventien opleiders (negen universitair, acht niet-universitair). Onderzoeksvragen Onderzocht is in welke mate de implementatie van de individualisering van de opleiding plaatsvindt en op welke wijze de samenwerking tussen opleiders in de regio bij de individualisering van de opleiding plaatsvindt. Conclusies De afgelopen periode zijn veel inspanningen geleverd om aios en opleiders te informeren over de nieuwe regelgeving. Uit het onderzoek komt ten aanzien van de mate waarin de implementatie van de individualisering plaatsvindt naar voren dat de implementatie nog niet overal in dezelfde mate heeft plaatsgevonden. Uit de resultaten van het onderzoek zijn daarnaast de volgende conclusies getrokken: nog niet in alle gevallen vindt een introductiegesprek voorafgaand aan opleiding plaats; opleiders en aios zijn in het algemeen wel geïnformeerd over individualisering, maar niet altijd juist of volledig; het beeld dat opleiders hebben van de mate waarin zij erin zijn geslaagd de individualisering te implementeren, is positiever dan het beeld dat aios daarvan hebben; de meeste aios verkiezen verdieping boven vrijstelling/versnelling als ideale implementatie van de individualisering; het is voor veel aios moeilijk al in het begin tot een opleiding op maat te komen aios hebben moeite om naar de COC te stappen als er sprake is van een geschil met de opleider. Een meerderheid van de aios is van mening dat het starten van een formele geschillenprocedure via de COC slecht is voor hun toekomst. de samenwerking tussen opleiders in de regio ten aanzien van de individualisering loopt sterk uiteen; in een aantal regio s wordt structureel samengewerkt, terwijl de samenwerking in andere regio s nog in de kinderschoenen staat. Aanbevelingen Het blijft ook de komende periode belangrijk om de implementatie van de individualisering te ondersteunen. Op grond van de resultaten zijn dit de belangrijkste aanbevelingen : Stimuleer en faciliteer introductiegesprekken door daaraan de komende jaren aandacht te besteden in de informatievoorziening. Informeer eerder in het opleidingsproces: Voorzie studenten geneeskunde van informatie over de mogelijkheden van individualisering en de eisen die dat aan aios stelt. Zorg dat opleiders goed geïnformeerd zijn. Nu blijkt dat opleiders zelf ook niet altijd goed of voldoende geïnformeerd zijn, is het van belang de informatievoorziening van opleiders te optimaliseren. Maak individualiseren ook in de eerste fase van de opleiding praktisch mogelijk: In het kader van de andere deelprojecten van RIO wordt al aandacht besteed aan zaken als de inrichting van landelijke opleidingsplannen en roostering. Deze aspecten verdienen ook de komende jaren nog (extra) aandacht. Informeer aios over geschillenprocedure en de rol van de COC: Verbeter de informatievoorziening aan aios door bijv. aanvulling van de aiosinstructie. De taak en werkwijze van de COC (inclusief bemiddeling en geschillen procedure) dienen een vast onderdeel van het introductiegesprek te vormen. 3

6 Voer structureel regionaal overleg over de voortgang van aios: Vrijwel alle aios worden in twee of meer opleidingsklinieken opgeleid en bijna 30% in meer dan één regio. Om de ontwikkeling van deze aios goed te kunnen volgen, is het van groot belang dat de opleiders in de regio structureel overleg voeren, waarbij de vorderingen van de individuele aios (waaronder ook verlenen van vrijstelling, versnelling, verlenging en bekwaam verklaren) aan de orde komen. Besteed de komende jaren in het toezicht systematisch aandacht aan individualisering: Gezien de uitkomsten van het onderzoek verdient het aanbeveling ook in het toezicht de komende jaren nog (extra) aandacht te besteden aan individualisering als stap in de modernisering van de medisch specialistische vervolgopleidingen. 4

7 1. INLEIDING Voor u ligt het rapport van een onderzoek dat uitgevoerd is vanuit het deelproject Toezicht en Maatschappelijke Verantwoording van het Federatieproject Realisatie Individualisering Opleidingsduur (RIO) in samenwerking met de RGS (Registratiecommissie Geneeskundig Specialisten). 1.1 Aanleiding In het per 1 juli 2014 aangepaste Kaderbesluit CCMS van het College Geneeskundig Specialismen (CGS) wordt de overgang gemaakt van een tijdsgebonden naar competentiegebonden curriculum voor de opleiding tot medisch specialist. Er is nog wel sprake van een nominale duur van de opleiding per specialisme, maar een individuele aios kan korter of langer over zijn opleiding doen. In het individuele opleidingsplan (IOP) kunnen ook keuzen worden gemaakt voor de inhoud van de opleiding mits passend binnen het landelijk opleidingsplan van het betreffende specialisme. Het IOP wordt door de aios in samenspraak met de opleider opgesteld. Daarbij kan de aios zelf aangeven welke inhoudelijke keuzes hij wil maken en op welke gronden hij in aanmerking denkt te komen voor versnelling of vrijstelling. De opleider oordeelt hierover. Alle opleidingsbesluiten worden genomen door de opleider. De aios meldt de veranderingen aan de RGS. De opleider kan dus besluiten bij een aios af te wijken van de nominale duur van de opleiding. De opleider oordeelt op basis van aangetoonde ervaring en competenties van de aios voorafgaand aan de opleiding (vrijstelling leidend tot verkorting) en tijdens de opleiding (versnelling) over de individuele opleidingsduur van de aios. Dit vergt meer van de oordeelsvorming van de opleider. De opleider legt het besluit goed onderbouwd vast in het individuele opleidingsplan (IOP). Aios worden nog maar zelden in één kliniek opgeleid. Ter illustratie dient tabel 1 over het uitstroomcohort 1 juli juli Nog maar vijf procent van de uitgestroomde aios is in één kliniek opgeleid. Meer dan 50% van de uitgestroomde aios heeft zijn opleiding in twee klinieken gevolgd en meer dan dertig procent deed dat in drie klinieken. Tabel 1 Aantal opleidingsinstellingen in opleidingsschema van aios (cijfers van de RGS) Aantal opleidingsinstellingen Aantal aios % ,18% ,93% ,40% ,94% ,56% Eindtotaal % NB 1: de unieke instellingen zijn geteld, dus meerdere perioden in één instelling zijn niet apart geteld Omdat aios dus nog maar zelden in één kliniek worden opgeleid, vergt het individualiseren van de opleiding ook een goede samenwerking tussen de betrokken opleiders. De nieuwe regelgeving van het CGS maakt individualiseren van de opleidingsduur mogelijk onder het adagium Zo lang als nodig, zo kort als verantwoord. Echter, verandering in de systematiek van opleiden leidt niet automatisch tot implementatie in de praktijk. Goede voorbereiding, draagvlak en communicatie zijn essentiële voorwaarden om beleid in de dagelijkse praktijk te laten landen. In het project RIO van de Federatie Medisch Specialisten worden wetenschappelijke verenigingen ondersteund bij de uitvoering van de individualisering van de opleidingsduur. Dat gebeurt onder meer met hulp bij het ontwikkelen van nieuwe landelijke opleidingsplannen, een website, nieuwsbrieven, bijeenkomsten, workshops 5

8 en de ontwikkeling van ondersteunende materialen in de vorm van handreikingen, job aids etc.. In het najaar van 2015 is in het kader van het deelproject Toezicht Maatschappelijke Verantwoording een enquête gehouden onder aios, gestart met hun opleiding onder de nieuwe regelgeving, om hun kennis over en praktijk van individualiseren te onderzoeken. Kort samengevat werd het volgende gevonden: - Een ruime meerderheid van de aios is geïnformeerd over de individualisering van de opleidingsduur en heeft voor aanvang van de opleiding een gesprek gehad over het individueel opleidingsplan. Ook heeft een ruime meerderheid van de aios die een gesprek hebben gehad, in dit gesprek individualisering besproken met de opleider. Er is een stijgende lijn te zien in het bespreken van mogelijkheden tot individualisering en vervolgens ook in het verkrijgen van vrijstelling. Nu, twee jaar na het invoeren van de nieuwe regelgeving, is in het kader van het project RIO en in samenwerking met de RGS onderzoek uitgevoerd naar de implementatie van de individualisering van de opleiding. 1.2 Vraagstelling Het onderzoek moet inzicht geven in de manier waarop de regelgeving in de praktijk wordt toegepast en antwoord geven op de volgende vragen: 1. In welke mate vindt de implementatie van de individualisering van de opleiding plaats? 2. Op welke wijze vindt de samenwerking tussen opleiders in de regio bij de individualisering van de opleiding plaats? De uitkomsten van het huidige onderzoek dragen bij aan de verantwoording en onderbouwing van activiteiten binnen het project RIO en aan het uitvoeren van de dienstverlenende en toezichthoudende taken van de RGS. 6

9 2 ONDERZOEKSOPZET EN UITVOERING 2.1 Onderzoeksgroep De methode van onderzoek bestond uit een combinatie van enquêtes en interviews op locatie. Gestart is met de toezending van een enquête aan de aios van de te bezoeken klinieken, die onder de nieuwe regelgeving waren gestart met de opleiding. Dit is aangevuld met tijdens het bezoek afzonderlijk gehouden interviews met de opleider en met alle beschikbare aios. Het kaderbesluit CCMS ziet op 28 opleidingen tot medisch specialist en twee profiel opleidingen (SEH geneeskunde en ziekenhuisarts). Het betreft ongeveer 6000 aios werkzaam in 146 opleidingsinrichtingen in meer dan 800 erkende opleidingen (en daarmee ook meer dan 800 erkende opleiders). Per specialisme varieert het aantal aios dat wordt opgeleid van 32 tot 977 artsen (2015). Sinds het van kracht worden van de nieuwe regelgeving (1 juli 2014) zijn ten tijde van het onderzoek (juni/juli 2016) ruim 2600 aios in opleiding gegaan. Gezien de omvang van deze groep is gekozen voor een steekproef om het onderzoek uit te voeren. Om een representatieve steekproef te kunnen trekken zijn de opleidingen in drie groepen verdeeld op basis van het totale aantal aios: groep A aios per specialisme, groep B aios en groep C aios. Uit elke groep zijn willekeurig (via een blinde trekking) drie specialismen gekozen. Vervolgens is van elk specialisme een universitaire opleidingskliniek, geografisch verdeeld over het land, eveneens willekeurig gekozen. Daarna is uit de met de betreffende universitaire kliniek samenwerkende niet-universitaire opleidingen willekeurig één opleidingskliniek gekozen. Eén specialisme (klinische genetica) kent alleen een universitaire opleiding waardoor de steekproef bestaat uit negen universitaire opleidingsklinieken en acht nietuniversitaire opleidingsklinieken. De specialismen die deel uitmaakten van de steekproef staan vermeld in tabel 2. De opleidingsinstellingen die zijn bezocht staan vermeld in tabel 3. Tabel 2. Specialismen die deelnamen aan de steekproef Groep A Groep B Groep C Cardiothoracale chirurgie Heelkunde Anesthesiologie Klinische genetica Neurologie Interne geneeskunde Neurochirurgie Obstetrie & gynaecologie Psychiatrie Tabel 3. Opleidingsinstellingen die zijn bezocht Universitaire opleidingsinstellingen AMC Amsterdam UMC Utrecht Erasmus MC UMC Groningen Maastricht UMC+ Radboudumc LUMC VUmc Niet-universitaire opleidingsinstellingen OLVG Amsterdam CWZ Nijmegen Amsterdam GGZ In Hagaziekenhuis Den Haag Sint Elisabeth Gasthuis Tilburg Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam Isala Zwolle Vie Curie Venlo De steekproef leverde voor het onderzoek de volgende twee groepen op: - 79 aios die vanaf 1 juli 2014 in opleiding zijn en op het moment van de steekproef werkzaam waren in de betreffende opleidingskliniek; - Zeventien opleiders (negen universitair, acht niet-universitair verdeeld over in totaal zestien opleidingsinstellingen). 7

10 2.2 Dataverzameling Voor het verzamelen van gegevens is gekozen voor een strategie die voor elke groep een maximale opbrengst oplevert, dat wil zeggen een manier om met een voldoende mate van diepgang, het snelst en eenvoudigst een grote groep te bereiken. Bij aios was dit de combinatie van een enquête die vooraf is opgestuurd met daarna interviews op locatie met alle beschikbare aios om de resultaten van de enquête verder te bespreken en duiding aan de enquêteresultaten te kunnen geven. Bij opleiders is een interview gehouden in de vorm van een open en gestructureerd gesprek. Enquête onder aios Aan alle betrokken aios is voorafgaand aan het bezoek aan de kliniek vanuit de RGS een gestuurd met uitleg over het onderzoek en een link naar de online enquête met de vraag deze voor het bezoek in te vullen. Een reminder werd een week voor het bezoek gestuurd. De enquête onder aios bestond uit 16 gesloten vragen. De vragen zijn onderverdeeld in de volgende thema s: de informatievoorziening over individualisering; het introductiegesprek; het portfolio; het IOP; het IOS; vrijstelling; versnelling; geschillen. Gestructureerde interviews Alle zeventien opleidingsklinieken zijn bezocht in de periode juni/juli Tijdens het bezoek vonden afzonderlijke gesprekken met de aios en de opleider(s) plaats. Vanuit RIO/RGS waren twee personen aanwezig met als taakverdeling: interviewer en verslaglegger. Gesprek met de aios: Het gesprek met de groep aios werd gebruikt om de antwoorden op vragen uit de enquête te bespreken. Daarnaast werd concreet ingegaan op het introductiegesprek voorafgaand aan de opleiding en de vraag of en op welke wijze individualiseren in de eigen opleiding had plaats gevonden. Ook werden de individuele opleidingsplannen ingezien. De resultaten werden vastgelegd in de vorm van een samenvatting van het interview en niet een notulering van het gesprek. Gesprek met de opleider: Het gesprek met de opleider werd uitgevoerd als een gestructureerd open interview. Door het open karakter van het gesprek had de opleider alle ruimte zijn visie te geven en was het voor de onderzoeker mogelijk door te vragen. Door structurering van het interview was het mogelijk de gegevens uit het gesprek te scoren op een tevoren opgestelde wijze, overeenkomend met de online enquête zoals door de aios ingevuld. Van elk interview is een samenvatting gemaakt en geen letterlijk verslag van het gesprek. 8

11 3 RESULTATEN 3.1 Analyse enquête en interviews aios In de bezochte zeventien klinieken konden bij de interviews 70 van de in totaal 79 aangeschreven aios aanwezig zijn (opkomst 89%). Van de 79 aangeschreven aios hadden ten tijde van het bezoek 42 aios de enquête ingevuld. De overige aios is gevraagd alsnog na het bezoek de enquête in te vullen en een reminder werd begin augustus verzonden. Half augustus hadden in totaal 54 aios de enquête ingevuld hetgeen de respons op 68% brengt. De resultaten van de enquête worden samen met de gegevens verkregen tijdens de interviews met de aios hieronder weergegeven. Van de aios die de enquête hebben ingevuld is 43% werkzaam in een niet-universitaire kliniek, 57% van de respondenten werkt in een universitaire kliniek. Daarnaast is 13% van de aios aan de opleiding gestart in 2014, 40% is gestart in 2015 en 47% is gestart in Hoewel in de volgende figuren steeds de antwoorden voor deze drie groepen worden getoond, is belangrijk op te merken dat de groep van aios gestart in 2014 slechts uit zeven personen bestond. Bij de interpretatie is derhalve gekeken naar de verschillen tussen de aios die gestart zijn met hun opleiding in 2015 (21 aios) en 2016 (25 aios) Geïnformeerd over individualisering Bijna 89% van de aios geeft in de enquête aan geïnformeerd te zijn over de individualisering van de opleidingsduur van medische vervolgopleidingen. In figuur 1 is te zien dat hoe eerder de aios is gestart met de opleiding, hoe beter de aios geïnformeerd is. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Vraag: Bent u geïnformeerd over de individualisering van de opleidingsduur van medische vervolgopleidingen? 100% 90,5% 84,0% Ja 0% ,5% Nee 16,0% Figuur 1 Geïnformeerd zijn over de individualisering, opgesplitst naar startjaar van de opleiding Van de aios die aangeven in de enquête geïnformeerd te zijn over de individualisering, geeft 66% aan dat de informatie over de individualisering helder en voldoende is geweest. In figuur 2 is te zien dat aios uit 2015 de informatie het meest als helder en voldoende hebben beoordeeld. Aios worden met name geïnformeerd over de individualisering door de opleider, de RGS en de aios vereniging. 9

12 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Vraag: Is de informatie over individualisering van de opleidingsduur helder en voldoende geweest? 43% 78,9% Ja 61,9% 57% 21,1% Nee ,1% Figuur 2. Informatie helder en voldoende opgesplitst naar startjaar van de opleiding Uit de interviews blijkt dat het merendeel van de aios wel in grote lijnen op de hoogte is van de individualisering, maar dat de aios niet alles er vanaf weet. In een aantal gevallen zijn aios ook verkeerd geïnformeerd. Een voorbeeld hiervan is dat een aios aangaf dat verteld is dat ze niet mogen verkorten omdat de opleiding al net zo lang was als de minimum duur volgens Europese wetgeving. Dit is onjuist omdat de regelgeving een kortere duur dan de EU-norm wel toelaat, waarbij echter wel geldt dat uitsluitend verworven competenties in een erkende opleidingsinrichting mogen worden meegeteld. Dit geldt ook in situaties dat er zoveel verworven competenties zijn dat de opleidingsduur van de aios onder de Europese duur uitkomt Introductiegesprek en IOP Voorafgaand aan de opleiding vindt overleg plaats waarin aios en opleider het individueel opleidingsplan en het individueel opleidingsschema afstemmen. Daarbij komt ook de individualisering van de opleiding (vrijstelling op basis van eerder verworven competenties) aan de orde. Uit de enquête blijkt dat 59% van de respondenten bij aanvang van de opleiding een gesprek heeft gevoerd met de oordelend opleider over het individuele opleidingsplan (IOP). In figuur 3 is te zien dat aios die in 2015 hun opleiding startten het vaakst bij aanvang een gesprek hadden over het IOP. Uit de interviews komt naar voren dat de meeste, maar niet alle aios, een introductiegesprek met de opleider hebben gehad aan het begin van de opleiding. In sommige gevallen vond het gesprek pas plaats in de loop van de eerste drie maanden van de opleiding. In alle gevallen kwam de praktische gang van zaken (met name van de eerste fase van de opleiding) en het opstellen van het opleidingsschema voor de RGS ter sprake. Regelmatig werd ook de reeds opgedane ervaring van de aios en een mogelijke vrijstelling leidend tot verkorting besproken. Echter, aios geven aan dat in de meeste gevallen hierover pas een beslissing wordt genomen in de loop van de opleiding. Opvallend is dat de meeste aios zelf geen vrijstelling leidend tot verkorting willen. Zij geven hiervoor als belangrijkste argumenten: - Ik wil mijn opleidingstijd volledig benutten om zo goed mogelijk op mijn taak als specialist te zijn voorbereid - Als ik al voor korting in aanmerking zou komen, zou ik de vrijkomende tijd willen gebruiken voor verdieping - Ik wil geen kortere opleidingsduur gezien de situatie op de arbeidsmarkt Bij de geïnterviewde aios was versnelling nog niet aan de orde geweest. Wel gaven de aios regelmatig aan dat versnellen van hun opleiding tot de mogelijkheden behoort. 10

13 Hoewel het merendeel van de geïnterviewde aios een IOP maakte, kwam het individualiseren van de opleiding waarvan het IOP in feite een neerslag is, in het introductiegesprek niet altijd aan de orde. Als reden geven de aios vooral het vastliggen van het curriculum voor het eerste deel van de opleiding (basis) en de roostering. Pas in het tweede deel van de opleiding (differentiatie) ontstaat volgens de aios ruimte voor individuele wensen. Als de opleider al formeel de goedkeuring uitsprak over het IOP was dit vaak mondeling en niet vastgelegd in het portfolio. 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Vraag: Heeft u bij aanvang van de opleiding een gesprek gevoerd met uw oordelend opleider over het individuele opleidingsplan (IOP)? 57% 71,4% Ja 48,0% 43% ,6% Nee 52,0% Figuur 3. Gesprek over het IOP met de opleider, opgesplitst naar startjaar van de opleiding Uit de enquête blijkt dat 68% van de respondenten (die aangaven bij aanvang van de opleiding een gesprek gevoerd te hebben met de opleider over het IOP) de individualisering heeft besproken met de oordelend opleider tijdens het introductiegesprek. Figuur 4 laat zien dat hoe recenter de aios is gestart met de opleiding, hoe vaker de opleider tijdens het introductiegesprek de individualisering heeft besproken. 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Vraag: Heeft met de oordelend opleider in dit gesprek het individualiseren (vrijstelling cq. versnelling) van uw opleidingstraject besproken? 66,7% 75,0% 50% 50% Ja ,3% Nee 25,0% Figuur 4. Bespreking van de individualisering van de opleiding opgesplitst naar startjaar van de opleiding 11

14 3.1.3 Portfolio en IOP Vrijwel alle respondenten gebruiken een digitaal portfolio waarbinnen het IOP zichtbaar is. Soms is het een apart Word-document, dat wordt ingescand om in het portfolio te zetten. De belangrijkste reden om geen IOP te maken is het vastliggen van het opleidingstraject in met name de eerste jaren. Steekproefsgewijs is het IOP van individuele aios bekeken. Daarbij blijkt dat de opzet van de IOP s varieert van kort opgesomde leerdoelen voor het volgende opleidingsonderdeel tot een uitgebreid document dat het gehele opleidingstraject beslaat. In de meeste gevallen wordt in het IOP nog weinig vooruitgekeken naar de hele opleiding. Uit de enquête blijkt dat 51% van de aios in onderling overleg met de oordelend opleider een individueel opleidingsplan heeft gemaakt. Figuur 5 laat de verschillen zien bij het maken van een IOP tussen de verschillende startjaren van de opleiding. Aios die in 2016 zijn gestart hebben minder vaak een IOP gemaakt (40%). Reden hiervoor zou kunnen zijn dat de aios pas net is gestart en hier nog niet aan toe gekomen is (uit interviews is gebleken dat het IOP in de eerste drie maanden werd gemaakt), maar het kan ook zijn dat een IOP helemaal niet wordt gemaakt. Ook blijkt uit de enquête dat 89% van de aios die een IOP hebben gemaakt, het IOP ook gedurende de opleiding aanpast op basis van voortgangs- en beoordelingsgesprekken met de opleider. 70% Vraag 8: Is in onderling overleg met de oordelend opleider een individueel opleidingsplan gemaakt? 60% 50% 57% 61,9% 60,0% 40% 30% 40,0% 43% 38,1% 20% 10% 0% Ja Nee Figuur 5. Het maken van een IOP opgesplitst naar startjaar van de opleiding Uit de interviews komt naar voren dat de gesprekken over het IOP steeds met de opleider zijn gevoerd. De opleidingsgroep speelt hierin geen (voor de aios zichtbare) rol IOS 51% van de aios die de enquête hebben ingevuld heeft in onderling overleg met de oordelend opleider een individueel opleidingsschema (IOS) gemaakt. Figuur 6 laat zien dat aios die gestart zijn in 2016 minder vaak een IOS heeft gemaakt met de opleider. Gedeeltelijk zou het verschil kunnen worden verklaard doordat in de cohort 2016 ook aios zijn die recent gestart zijn met hun opleiding. Uit de interviews met de aios blijkt dat het IOS met name van de eerste jaren van de opleiding vrijwel vastligt op basis van het landelijk (regionaal) opleidingsplan, de bedrijfsvoering van de opleidingskliniek en soms van 12

15 regionale afspraken. Het IOS komt dus niet altijd in onderling overleg tot stand. Dit gold voor alle aios zodat geen duidelijke verklaring aanwezig is voor het verschil in beantwoording door de aios gestart in 2015 en % van de aios geeft aan dat de oordelend opleider zijn instemming heeft gegeven met het IOS. Dit gebeurde soms schriftelijk, soms mondeling. In de helft van de gevallen is de instemming terug te vinden is in het portfolio. Dit komt overeen met het gegeven dat maar bij een klein deel van de aios bij de start van de opleiding het IOS in MijnRGS nog niet is vastgesteld. 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Vraag 9: Is in onderling overleg met de oordelend opleider een individueel opleidingsschema (IOS) gemaakt? 43% 71,4% Ja 36% 57% ,6% Nee 64% Figuur 6. Het maken van het IOS opgesplitst naar startjaar van de opleiding Vrijstelling Met de term vrijstelling wordt het volgende bedoeld: de ontheffing van de verplichting deel te nemen aan een gedeelte van de opleiding omdat de aios voor dat gedeelte beschikt over Eerder Verworven Competenties (EVC). Deze inschatting van de mogelijkheid tot vrijstelling vindt plaats voorafgaand aan de opleiding. Uit de enquête blijkt dat 19% van de respondenten voorafgaand aan de opleiding vrijstelling heeft gekregen. In figuur 7 is de vrijstelling opgesplitst naar startjaar van de opleiding. Uit de interviews met de aios blijkt dat de reden voor vrijstelling meestal een voorafgaande anios periode en/of wetenschappelijk onderzoek betreft. 13

16 110% 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Vraag 10: Heeft u voorafgaand aan de opleiding al vrijstelling gekregen? 0% 28,6% Ja 16% 100% ,4% Nee 84% Figuur 7. Vrijstelling opgesplitst naar startjaar van de opleiding Versnelling Met de term versnelling wordt het volgende bedoeld: het tijdens de opleiding eerder dan gepland behalen van competenties, waardoor een opleidingsonderdeel eerder afgerond kan worden. Indien er sprake is van Sneller Verworven Competenties (SVC) bespreken aios en opleider dit in het voortgangsgesprek tijdens de opleiding. 40% van de aios die de enquête hebben ingevuld, geeft aan dat versnelling van de opleidingsduur weleens ter sprake is gekomen bij beoordelings- en voortgangsgesprekken met de opleider. Echter, geen van hen heeft al daadwerkelijk versnelling gekregen van de opleiding. 78% weet nog niet of ze versnelling zullen gaan krijgen tijdens de opleiding. De meeste aios vertellen in de interviews dat de opleider heeft aangegeven dat versnelling tijdens de opleiding mogelijk is, maar meestal pas in de tweede fase van de opleiding kan worden vastgesteld en uitgevoerd. De meeste aios geven aan dat, mochten zij voor versnelling in aanmerking komen, zij die tijd liever voor verdieping zouden willen gebruiken. Ook zijn in de interviews voorbeelden genoemd van ouderejaars aios die daadwerkelijk versnelling hebben gekregen op de opleidingstijd Verlenging Zowel bij de aios die de enquête hebben ingevuld als de geïnterviewde aios is (nog) geen sprake geweest van verlenging van de opleiding Geschil Uit de enquête blijkt dat 60% van de aios het eens is met de volgende stelling betreffende een geschil: als u een geschil met uw opleider heeft over bijvoorbeeld uw IOP, kunt u voor bemiddeling terecht bij de Centrale Opleidingscommissie (COC) van de instelling waar u op dat moment stage loopt. Stelling: dit zou ik in de praktijk ook daadwerkelijk doen. 40% van de aios geeft dus aan bij een geschil met de opleider niet naar de COC te gaan. Tijdens de interviews geven de meeste aios aan dat ze niet op de hoogte zijn van de geschillenprocedure of van het bestaan en de taken van de COC. Mocht een geschil voorkomen, dan zouden zij, indien gesprekken met opleider en andere leden van het opleidingsteam geen uitkomst brengen, geen idee hebben bij wie ze 14

17 terecht kunnen. Na uitleg van de interviewer over de formele procedure via de COC, zijn aios wisselend in hun antwoord of ze gebruik zouden maken van deze bemiddeling. Een meerderheid van de aios is van mening dat het starten van een formele geschillenprocedure slecht is voor hun toekomst. In zo n situatie is men eerder geneigd alsnog met de zienswijze/het besluit van de opleider akkoord te gaan. Overigens geven de meeste aios aan dat binnen hun kliniek de verhoudingen zo liggen dat het niet zover zou komen gezien het laagdrempelige overleg met opleider en opleidingsteam. Uit de enquête blijkt dat 6% van de aios (drie aios) het weleens oneens is geweest met een besluit van de opleider. Deze drie aios zijn uiteindelijk allen zonder geschillenprocedure met de opleider/het opleidingsteam tot een oplossing gekomen. 3.2 Analyse interviews opleiders In deze paragraaf worden de resultaten van de interviews met de opleiders geanalyseerd Er is met in totaal zeventien opleiders gesproken. Omdat dit een beperkt aantal is, worden in deze paragraaf absolute aantallen weergegeven en geen percentages Geïnformeerd over individualisering Alle zeventien opleiders zijn geïnformeerd over de individualisering van de opleidingsduur. Elf van hen ervaren deze informatie als helder en voldoende. De opleiders geven aan voornamelijk via de RGS, de wetenschappelijke vereniging (concilium), opleidingssymposia (regionaal en landelijk) en COC s geïnformeerd te zijn over de nieuwe regelgeving en individualisering. Zes opleiders geven aan niet voldoende geïnformeerd te zijn. Redenen hiervoor zijn: ze zijn sinds kort opleider, een slechte overdracht vanuit de vorige opleider, het onderwerp moeilijk te begrijpen (komt erg veel bij kijken). Opvallend is dat twee opleiders aangeven voorheen als plaatsvervangend opleiders weinig tot geen informatie te hebben gekregen over individualisering. Daarnaast is ook de informatie-uitwisseling tussen oordelend opleider en regionale opleider niet optimaal Introductiegesprek Alle opleiders met eerstejaars aios (twaalf van de zeventien opleiders) geven aan een introductiegesprek te houden met hun aios bij de start van de opleiding. De vijf opleiders die dit niet doen, begeleiden geen eerstejaars aios, dus deze vraag is niet van toepassing op hen. In dit laatste geval hebben de opleiders wel een startgesprek gevoerd aan het begin van de stageperiode. Tijdens het introductiegesprek worden volgens de opleiders vooral praktische zaken rondom opleiden besproken. Maar de wensen van de aios en mogelijkheden tot individualisering komen volgens hen ook regelmatig aan de orde, soms aan de hand van het IOP. De optie om te verkorten wordt soms besproken IOP Van de zeventien opleiders, stellen er vijftien in onderling overleg met de aios een IOP op en/of onderhouden dit IOP regelmatig in voortgangsgesprekken. In een aantal gevallen neemt de opleider het initiatief, met name bij onbekendheid van het IOP bij de aios of als de aios het belang van het IOP niet inziet. Bij een aantal specialismen laat het landelijk- en regionaal opleidingsplan weinig ruimte voor individualisering in de eerste jaren van de opleiding. Gevolg is dat de aios dan geen IOP maakt IOS Alle opleiders met eerstejaars aios (dertien van de zeventien) zijn betrokken bij het gezamenlijk opstellen van het IOS. Negen opleiders geven mondeling toestemming op het IOP en IOS, twee opleiders doen dit schriftelijk. In de gesprekken met de overige opleiders is deze vraag niet aan de orde gekomen. Zeven opleiders geven aan dat 15

18 ze hun instemming geven met het IOS en IOP in overleg met de opleidingsgroep. Een opleider geeft aan dat hij/zij dit doet in overleg met de andere betrokken opleiders uit de regio. Bij de opleiders die aangeven dat ze toestemming geven op het IOP en IOS, geven zes opleiders aan dat deze instemming terug te vinden is in het portfolio, drie opleiders geven aan dat dit niet het geval is Vrijstelling Elf van de zeventien opleiders hebben aios weleens vrijstelling gegeven. Dit gebeurt het meest op basis van ervaring in een anios functie. Van de zes opleiders die geen vrijstelling geven, zijn vier opleiders niet betrokken bij aios in hun eerste jaar, en twee opleiders geven structureel geen vrijstelling voorafgaand aan de opleiding aan aios (omdat aios en opleider dit niet willen). Bij het wel of niet geven van vrijstelling speelt op dit moment een rol dat diverse specialismen nog in de fase van discussie zitten en nog geen (landelijke) afspraken zijn gemaakt. Tenslotte komt naar voren dat opleiders niet aandringen op vrijstelling als de aios dit niet wil. Bij slechts vier van de elf opleiders die vrijstelling verlenen, leveren aios hiervoor documenten aan met bewijs voor de eerder verworven competenties. Bij deze vier gevallen geven de opleiders aan dat de documenten die zijn aangeleverd ook voldoende zijn voor de oordeelsvorming van de opleider. Acht van de zeventien opleiders geven mondeling toestemming voor vrijstelling in het IOP en IOS, twee opleiders doen dit schriftelijk. Aan de overige opleiders is dit niet gevraagd Versnelling Bij vijftien van de zeventien opleiders komt versnelling van de opleiding ter sprake bij voortgangs- of beoordelingsgesprekken. Tien van de zeventien opleiders heeft ook daadwerkelijk een of meerdere aios versnelling verleend. Reden volgens de respondenten om te versnellen is een excellente aios vanuit de ogen van de opleider of als een aios al een baan heeft en zelf vraagt om versnelling en waarbij de opleider vaststelt dat de aios alle competenties heeft behaald. Redenen die worden aangedragen om niet te versnellen zijn: de bedrijfsvoering, weinig flexibiliteit in de roosters en aios die niet willen versnellen vanwege de arbeidsmarkt. Soms wordt er in plaats van versnellen gekeken naar verdieping van de werkzaamheden, naast de reguliere werkzaamheden. Bij de helft van de opleiders die daadwerkelijk versnelling hebben verleend, zijn de onderliggende documenten en het besluit terug te vinden in het portfolio van de aios. Acht opleiders hebben het besluit tot versnelling genomen in overleg met de opleidingsgroep, drie opleiders hebben het besluit genomen met andere betrokken opleiders uit de regio. Een opleider geeft aios, die in aanmerking komen voor versnelling, extra taken tijdens deze betreffende stage voor meer verdieping op nieuwe thema s (zoals management) in plaats van vrijstelling van een bepaalde stage, omdat de bedrijfsvoering hier niet flexibel genoeg voor is. Een opleider geeft aan dat EPA s hem zullen gaan helpen te beoordelen of iemand al bekwaam is en dus versnelling kan krijgen op een bepaald onderdeel Verlenging Bij elf van de zeventien opleiders komt verlenging van de opleiding van aios wel eens ter sprake bij voortgangsof beoordelingsgesprekken. Vijf van de zeventien opleiders hebben ook daadwerkelijk tot verlenging van de opleiding besloten voor een of meerdere aios. Twaalf van de zeventien opleiders hebben wel eens een geïntensiveerd begeleidingstraject (GBT) gestart bij minder functionerende aios, maar dit leidt lang niet altijd tot een verlenging van de opleiding. Een GBT kan ook leiden tot beëindiging of normale voorzetting van de opleiding. Bij de opleiders waarbij daadwerkelijk de opleiding van de aios is verlengd, zijn bij vier van de vijf opleiders onderliggende documenten en het besluit terug te vinden in het portfolio van de aios. Het besluit is in vier van de vijf keer genomen in overleg met de opleidingsgroep en in drie van de vijf keer met opleiders uit de regio. Voorafgaand aan het besluit tot verlenging heeft altijd al een GBT plaats gevonden. De meeste opleiders geven 16

19 aan dat ze verlenging en ook beëindiging van de opleiding zo veel mogelijk willen voorkomen, en ook dat het vaak moeilijk wordt gevonden om negatieve beoordelingen te geven. Dit kan een gevaar zijn als zo niet geschikte aios door de beoordelingen heen glippen Geschil Zeven van de zeventien opleiders geven aan dat het voorkomt dat een aios het oneens is met een besluit van de opleider. Bij vier opleiders gaat het oneens zijn over het beëindigen van de opleiding, bij één opleider gaat het om het verlengen van de opleiding. Verkorting van de opleiding heeft nog niet tot een geschil of bemiddeling geleid. Het verschil van inzicht leidde drie van de zeven keer tot een geschil, tweemaal leidde dit tot bemiddeling vanuit de COC. Geen enkele opleider geeft aan dat leden van de opleidingsgroep of betrokken opleiders uit de regio het oneens zijn met het besluit van de opleider. Alle opleiders geven aan in deze situatie hun uiterste best te doen in onderling overleg tot een oplossing te komen. In het geval dat dit niet lukt en er sprake is van bemiddeling door de COC of voorleggen van het geschil aan de KNMG geschillencommissie, dan onderstrepen alle opleiders het belang van een goede documentatie Regionaal overleg / overdracht aios Er zijn grote verschillen waarneembaar in de mate waarin er structureel contacten binnen het cluster (alle opleiders van hetzelfde specialisme) in de regio worden onderhouden. Er zijn specialismen die binnen de regio vijf keer per jaar overleg hebben met alle opleiders, alle aios hier bespreken en zorgen voor goede overdracht als de aios naar een nieuwe instelling gaat. Er zijn ook clusters waar niet tot nauwelijks contact is tussen de opleiders en waar geen overdracht is over de aios. 3.3 Verschillen in beleving van individualisering tussen aios en opleiders In tabel 4 zijn verschillen en overeenkomsten tussen aios en opleiders op de onderzochte items inzichtelijk gemaakt. Op vrijwel alle items lopen de scores uiteen. Het grootste verschil is waarneembaar bij het IOP en het IOS. Bijna alle opleiders geven aan dat het IOP samen met de aios wordt opgesteld, terwijl maar iets meer dan de helft van de aios aangeeft dat het IOP in onderling overleg tot stand komt of is gekomen. Bij het IOS is dit verschil nog groter. Dat laatste kan wellicht verklaard worden uit het feit dat het IOS niet aan de RGS kan worden gezonden zonder instemming van de opleider. Voor de aios betekent dit echter nog niet dat zij het gevoel hebben dat het opleidingsschema in onderling overleg tot stand is gekomen. Ook bij het onderwerp versnelling is er een duidelijk verschil waarneembaar. Bijna alle opleiders geven aan dat dit onderwerp wordt besproken in beoordelingsgesprekken, terwijl minder dan de helft van de aios aangeeft dat dit het geval is. Bij het introductiegesprek geven alle opleiders aan dat zij dit voeren, terwijl ook hier niet alle aios dit herkennen. Overeenkomsten zijn er in de mate waarin opleiders en aios de verstrekte informatie over de individualisering helder en voldoende vonden. Tabel 4 Overzichtstabel resultaten uit interviews en enquête met aios en opleiders AIOS (in percentages) OPLEIDERS (in aantallen) E = resultaten uit enquête, Onderwerp I = resultaten uit interviews Geïnformeerd over individualisering Introductiegesprek IOP E: 89% van de aios is geïnformeerd E: 66% van de aios vindt de informatie helder en voldoende E: 59% van de aios bespreekt IOP bij aanvang opleiding in een gesprek met opleider E: 68% van de aios bespreek individualisering tijdens introductiegesprek I: Meeste aios hebben een introductiegesprek (maar niet allemaal) E: 51% van de aios maakt een IOP in onderling overleg met de opleider Alle opleiders zijn geïnformeerd 11 van de 17 opleiders vinden de informatie helder en voldoende. Alle opleiders met eerstejaars voeren introductiegesprekken met de aios 15 van de 17 opleiders stellen met de aios een IOP op 17

20 IOS Vrijstelling Versnelling E: 89% van de aios onderhoudt het IOP a.d.h.v. beoordelingsgesprekken (als ze er een hebben) E: 51% van de aios maakt IOS in onderling overleg met opleider E: 19% van de aios heeft voorafgaand aan de opleiding vrijstelling gekregen E: 40% van de aios bespreekt versnelling met de opleider tijdens beoordelingsgesprekken E: geen aios heeft al versnelling gekregen E: 78% van de aios weet nog niet of hij/zij versnelling krijgt Alle opleiders zijn betrokken bij opstellen IOS 2 van de 17 opleiders geven structureel geen vrijstelling aan aios 15 van de 17 opleiders bespreken versnelling tijdens beoordelingsgesprekken 10 van de 17 opleiders hebben daadwerkelijk versnelling verleend Verlenging E&I: Geen sprake van 5 van de 17 opleiders hebben een aios verlenging gegeven Geschil I: meeste aios zijn niet bekend met bestaan of taken van COC en niet met geschillenprocedure E: 6% van de aios is het weleens oneens met een besluit van de opleider, dit leidt niet tot een geschil 7 van de 17 opleiders hebben een conflict gehad met een aios, dit leidde in 3 gevallen tot een geschil 18

21 4 CONCLUSIES Dit onderzoek is gestart om inzicht te krijgen in de mate waarin de regelgeving rondom individualisering in de praktijk wordt toegepast. Met behulp van de resultaten zullen we hieronder antwoord geven op de volgende vragen: 1. In welke mate vindt de implementatie van de individualisering van de opleiding plaats? 2. Op welke wijze vindt de samenwerking tussen opleiders in de regio bij de individualisering van de opleiding plaats? 4.1 In welke mate vindt de implementatie van de individualisering van de opleiding plaats? Implementatie vindt nog niet overal in dezelfde mate plaats Er zijn per locatie en tussen opleidingen verschillen waarneembaar in de mate waarin de individualisering van de opleidingsduur al is doorgevoerd. Nog niet in alle gevallen een introductiegesprek voorafgaand aan opleiding Nog niet in alle gevallen vindt voorafgaand aan de opleiding een introductiegesprek plaats en als het gesprek plaatsvindt, komen individuele wensen in ruwweg twee derde van de gesprekken aan de orde. Opleiders en aios geïnformeerd, maar niet altijd volledig of juist Sinds de nieuwe regelgeving van het CGS individualisering van de medisch-specialistische vervolgopleiding mogelijk maakt (CCMS kaderbesluit 1 juli 2014), blijken twee jaar na dato alle opleiders en het merendeel van de sindsdien begonnen aios hiervan op de hoogte. Aios worden vooral geïnformeerd over de individualisering door hun opleider, de RGS, de aios-vereniging en/of collega-aios. Opleiders vooral door de RGS, de wetenschappelijke vereniging of de eigen COC. Daarbij vallen de volgende zaken op: o Aios blijken door de opleider niet altijd volledig en/of juist geïnformeerd te worden, hetgeen erop terug te voeren lijkt dat opleiders zelf onvoldoende op de hoogte zijn van relevante regelgeving. o De informatie bereikt de aios pas wanneer al hij een opleidingsplaats heeft verworven, met andere woorden aan het einde van het proces waarin hij afwegingen en keuzes heeft gemaakt. o Veel aios weten niet bij wie ze terecht kunnen als zij een conflict hebben met hun opleider. Opleiders schetsen een positiever beeld dan aios Het beeld dat opleiders hebben van de mate waarin zij erin zijn geslaagd de individualisering te implementeren, is positiever dan het beeld dat aios daarvan hebben. Zowel opleiders als aios hebben moeite de individualisering van de opleidingsduur als onderdeel van de modernisering van de medische vervolgopleidingen en de met de overheid afgesproken bezuinigingen als afzonderlijke ontwikkelingen te zien. Verdiepen krijgt de voorkeur boven versnellen Verdieping wordt door de meeste aios verkozen boven vrijstelling/versnelling als ideale implementatie van de individualisering. Dit kan leiden tot een situatie dat aios geen vrijstelling/versnelling willen en de opleider zich daarbij neerlegt. Het is voor veel aios moeilijk al in het begin tot een opleiding op maat te komen 19

22 Het is voor aios veelal moeilijk in het begin van de opleiding hun individueel opleidingsplan daadwerkelijk in te richten op basis van de eigen wensen en interesses. Dit is voornamelijk het gevolg van gedetailleerde opleidingsplannen voor de eerste jaren van de opleiding in combinatie met de roostering van de opleidingsklinieken. Dit effect wordt versterkt doordat zowel aios als opleiders vinden dat individualisering van de opleiding met name in het tweede deel van de opleiding (differentiatie, verdieping) het meest tot zijn recht komt. Overigens vinden aios dat ook in het eerste deel van de opleiding individualisering kan plaats vinden. De opleiders stellen dat het eerste deel van de opleiding weinig ruimte laat voor individualisering uitgezonderd de korting te geven op basis van de ervaring vanuit een anios-periode. Veel aios hebben bij een (dreigend) conflict met de opleider moeite met de gang naar de COC Bijna geen aios zijn bekend met het bestaan en de taken van de COC rondom het bemiddelen van geschillen. Een meerderheid van de aios is van mening dat het starten van een formele geschillenprocedure via de COC slecht is voor hun toekomst. In zo n situatie is men eerder geneigd alsnog met de zienswijze/het besluit van de opleider akkoord te gaan. 4.2 Op welke wijze vindt de samenwerking tussen opleiders in de regio bij de individualisering van de opleiding plaats? Regionale samenwerking varieert sterk De samenwerking tussen opleiders in de regio ten aanzien van de individualisering loopt sterk uiteen. In het ene geval is sprake van structureel overleg met afspraken over hoe en wanneer vrijstelling of versnelling te verlenen en het regelmatig bespreken van de voortgang van aios. In het andere geval is overleg afwezig en vindt geen structurele overdracht van informatie over de voortgang van de aios plaats. Gelet op het feit dat 95% van de aios in meer dan één kliniek wordt opgeleid, is dit een duidelijk gemis. Het risico is dan tweeledig. Bekwaam verklaringen en opgedane ervaring worden niet meegenomen naar de andere kliniek waardoor individualisering (versnelling) in de volgende fase van de opleiding niet plaatsvindt. Niet gemelde vertraging in de ontwikkeling van de aios bemoeilijkt het nemen van de juiste individuele aanpak (bijvoorbeeld in de vorm van een GBT) en kan leiden tot grotere problemen in een latere fase van de opleiding. 20

23 5 AANBEVELINGEN De afgelopen periode zijn veel inspanningen geleverd om aios en opleiders te informeren over de nieuwe regelgeving. Het onderzoek toont aan dat dit effect gehad heeft. Toch blijft het ook de komende periode belangrijk om de implementatie te ondersteunen. Op grond van onze bevindingen doen we hiervoor de volgende aanbevelingen: Stimuleer introductiegesprek Nog niet in alle gevallen vindt voorafgaand aan de opleiding een introductiegesprek plaats, terwijl dit erg van belang is voor het implementeren van individualisering in de opleiding. Door het introductiegesprek in het nieuwe kaderbesluit verplicht te stellen, wordt meer nadruk gelegd op het belang van dit gesprek. Voor de inhoud van het gesprek is het een aanbeveling om de komende jaren meer aandacht te besteden aan de handreiking Introductiegesprek bij start opleiding en bijbehorende checklist waarin belangrijke onderwerpen worden benoemd die besproken kunnen worden tijdens dit gesprek. Informeer eerder in het opleidingsproces De voorlichting over de mogelijkheden rondom individualisering wordt momenteel pas verstrekt in een fase waarin de arts al is aangenomen als aios. Er is winst te behalen door ook studenten geneeskunde die zich op hun toekomst beraden van informatie te voorzien. In het laatste jaar van de studie zou structureel aandacht aan de medische vervolgopleiding moeten worden besteed. Hierbij dient naast inhoudelijke aspecten juist ook informatie gegeven te worden over praktische zaken (zoals individualisering) die het de aanstaande aios mogelijk maakt daadwerkelijk sturing aan zijn opleidingsplannen te geven. Zorg dat opleiders en aios goed geïnformeerd zijn De opleider is voor aios één van de belangrijkste bronnen voor informatie over de individualisering. Om aios goed te kunnen informeren, moet de opleider optimaal geïnformeerd zijn. Omdat uit de resultaten blijkt dat zowel aios als opleider nog niet altijd voldoende geïnformeerd is, zou hier de komende periode meer op ingezet moeten worden. Elke wetenschappelijke vereniging zou hierin zijn rol moeten pakken. Maak individualiseren ook in de eerste fase van de opleiding praktisch mogelijk Uit de interviews met de aios en opleiders kwam naar voren dat beiden weinig ruimte ervaren om individuele opleidingstrajecten in de eerste fase van de opleiding in te richten. De eisen vanuit het landelijke opleidingsplan, maar ook verwachtingen aan de regionale en lokale inzetbaarheid van de aios, worden als beperkend ervaren. In het kader van de andere deelprojecten van RIO (onderwijskundige aspecten en bedrijfsvoering) wordt hieraan al aandacht besteed. Deze aspecten verdienen echter ook de komende jaren nog (extra) aandacht. Zeker in het verlengde van de in dit onderzoek geconstateerde wens van aios om juist voldoende verdiepingsruimte in de differentiatiefase te behouden. Informeer aios over geschillenprocedure en de rol van de COC Aios weten nog te weinig over de geschillenprocedure en de rol van de COC. Dit zou meer aandacht moeten krijgen in de informatievoorziening aan aios, bijvoorbeeld via aanvulling van de modelinstructie voor aios. Vanuit TMV zijn daar reeds aanbevelingen voor gedaan. Daarnaast dienen taak en werkwijze van de COC (inclusief bemiddeling en geschillen procedure) een vast onderdeel van het introductiegesprek te vormen. Bovendien vergt het feit dat veel aios aangeven geen gebruik te maken van de mogelijkheid van bemiddeling door de COC omdat ze bang zijn voor de consequenties aandacht. Dit onderwerp is dit najaar in het congres Een gezond opleidingsklimaat aan de orde geweest. Aandacht hieraan dient ook op regionaal en lokaal niveau plaats te vinden door bijvoorbeeld een gezamenlijke bijeenkomst van de aios en de COC te houden over de geschillenprocedure en de perceptie van de aios in deze. 21