Taal en digitaal. Dr. Bert Pol Vennoot Tabula Rasa Den Haag Universiteit Twente

Transcriptie

1 Taal en digitaal Dr. Bert Pol Vennoot Tabula Rasa Den Haag Universiteit Twente

2 We doen het uitstekend Meer dan 50% van de Nederlanders is digitaal vaardig Slechts 27,1% van de Nederlanders heeft weinig tot geen digitale vaardigheden We zitten in de Europese top Bron: Europa-kaart (2016)

3 Overheidscommunicatie in rap tempo gedigitaliseerd Efficiënt voor de overheid, makkelijk voor de burgers, toch? We zijn dankzij digitalisering in de communicatiehemel aangeland Of toch niet helemaal?

4 Of helemaal niet: 27,1% achterblijvers Heel verraderlijk zinnetje: Slechts 27,1% van de Nederlanders heeft weinig tot geen digitale vaardigheden Psychologie: contrasteffect: Als ruim 70% digitaal vaardig is Lijkt 27% heel weinig Maar in absolute aantallen is het schrikbarend veel!

5 Sterke relatie tussen digitaal beperkt en laaggeletterdheid Laaggeletterd: mensen die niet of met veel moeite eenvoudige zinnen kunnen lezen Veel laaggeletterden zijn ook digitaal beperkt

6 Cijfers van Stichting Lezen en Schrijven / CBS Op de beroepsbevolking van 12,7 miljoen mensen heeft 20% een laag niveau van digitale vaardigheden Gaat dan om 2,5 miljoen Nederlanders Kwantitatief bepaald geen verwaarloosbaar gegeven Kwalitatief al helemaal niet

7 Maatschappelijke consequenties Laaggeletterden: Vaker werkeloos Meer gezondheidsproblemen Participeren maatschappelijk minder Vaker schulden Digitalisering van de overheidscommunicatie doet daar gek genoeg geen goed aan

8 Laaggeletterdheid en lage digitale vaardigheid houden elkaar gevangen Om beter met een computer om te leren gaan Moet je behoorlijk kunnen lezen (en schrijven) Er is dus sprake van een meervoudige handicap: je kan niet (goed) lezen èn je kan niet of niet goed met een computer omgaan Dat betekent dat die mensen overheidscommunicatie niet kunnen begrijpen Maar ook een dubbele inhaalinslag zullen moeten maken: Eerst leren lezen en schrijven En vervolgens met een computer leren omgaan

9 Tweedeling in maatschappij Hoger opgeleiden die ook met computer uitstekend uit de voeten kunnen En laaggeletterden die dat niet kunnen en die steeds verder achterop raken

10 Wat gaat daardoor maatschappelijk minder dan we zouden wensen? Laaggeletterden missen in toenemende mate info die belangrijk voor hen is Steeds diepere kenniskloof: laaggeletterden weten relatief steeds minder dan hoog opgeleiden Paradox van de overheidscommunicatie: hoger opgeleiden vinden je informatie toch wel Terwijl je niet de mensen bereikt die je informatie niet zelf kunnen vinden

11 Gedragsinterventies werken vaak ook niet voor laaggeletterden Effectieve (gedrags)interventies werken namelijk vaak òòk met tekst Zo kan onbedoeld overtredingsgedrag bij laaggeletterden vaak niet worden bijgestuurd met gedragsinterventies Voorbeeld: door rood licht fietsen

12 Effectieve prompt: herinnering aan wat je eigenlijk wel weet (maar vaak niet doet)

13 Resultaten In Amsterdam 17% minder fietsers door rood Bij de VU daling van 60% naar 32% na 2 weken

14 Interventie als zodanig werkt dus heel goed Behalve bij wie niet (goed) kan lezen

15 Interventie: geen afval naast containers plaatsen

16 Effect 30% minder zakken naast de container Gebaseerd op psychologisch principe: sociaal bewijs We hebben de neiging te doen wat de meeste mensen om ons heen doen Communicatie hier: meeste mensen doen die op ons lijken doen het goede Ook deze interventie werkt dus heel goed Behalve als je niet (goed) kan lezen

17 Onbedoeld gebrek aan compliance: stereotypering Leidt gemakkelijk tot stereotypering: ze willen niks, ze lappen de regels aan hun laars Vgl. meldingsplicht voor mensen met een uitkering Hoge boetes voor wie veranderingen niet doorgaf Maar was geen fraude, maar onvermogen

18 Wat kunnen we er aan doen? Plaatjes, animaties met gesproken tekst Zie bijvoorbeeld animatie Het leven van Lisa (website Stichting Lezen en Schijven)

19 Websites in elk geval met voorleesfunctie En niet met zo n minuscule afbeelding van een microfoontje, maar duidelijk Lange termijn nadeel is wel dat je faciliteert en niet stimuleert om te leren lezen

20 Meer doen is dus nodig Eén probleem is dat laaggeletterden niet zo makkelijk te traceren zijn: schaamte Tweede probleem dat ze vaak geen positieve herinneringen hebben aan onderwijs Hoe krijg je ze naar één van de vele cursussen? Big data participatief onderzoek gedragsbeïnvloeding (aanmelden voor cursus) Voorstel voor experiment gedaan in kader van subsidie min VWS: beoordeeld als meest innovatieve, maar niet gekregen

21 Conclusie Laaggeletterdheid is belangrijkste opgave voor overheidscommunicatie de komende jaren Alleen dan kan digitalisering van communicatie ook een sociaal succes worden Tot die tijd missen 2,5 miljoen mensen compleet de boot