Mijn pensioen staat als een huis auteurs: Marc de Graaf, Jan Rouwendal

Transcriptie

1 Mijn pensioen staat als een huis auteurs: Marc de Graaf, Jan Rouwendal Discussie Lou Spoor 1

2 Agenda 1 Verhaallijn paper 2 Over de analyse 3 Over de aanbevelingen 2

3 Verhaallijn Ouderen veel onbenut eigenwoningvermogen Feiten,,gedragg Meer omzetting in liquide middelen kan wenselijk zijn Zorgkosten Omzetting in liquiditeit: hindernissen Van hindernissen naar mogelijkheden Voorbeelden binnen- en buitenland Wat zijn ideale producten? Overzicht producten met kenmerken/voor- en nadelen Conclusies en aanbevelingen Producten eenvoudiger en meer transparant, zie buitenland 3

4 Agenda 1 Verhaallijn paper 2 Over de analyse 3 Over de aanbevelingen 4

5 Suggestie: aanvullende argumentatie Niet alleen zorgkosten, ook pensioenperspectief Versmalling Witteveenkader: 70% 50% pensioenopbouw? Knoef et al. (2012/2013): toereikendheid pensioen bron: pres. Goudswaard, Netspar Anniversary Meeting Woningwaarde voegt substantieel toe aan vervangingsratio maar dan moet je wel kùnnen verzilveren!

6 Verhuisgeneigdheid g Bij stijgen leeftijd: woningvermogen groter, verhuisgeneigdheid minder Wat indien meer goede woningen in vrije sector? Was onderzoek 2012 (Housing preferences of an ageing population) voldoende? > Wat snel verandert: onzekerheid pensioen-zorg-wonen Gezondheid weinig invloed op verhuisgeneigdheid Verandert als WMO-thuiszorg wordt uitgekleed? Ander gedrag, bijv. vanwege 12% forfaitaire bijtelling AWBZ? > In VK is gedrag veranderd Algemeen: voor gedragsreacties meer what-if scenario s nodig i.v.m. dynamiek pensioen-zorg-wonen landschap? 6

7 Buitenland Noorwegen en VS Bankrekeninghypotheek in Noorwegen Home Equity Conversion Mortgage (HECM) en Home Equity Line of Credit (HELOC) in VS Waarom keuze voor deze landen? Noorwegen: transactiekosten veel lager, bankeisen minder dan in NL Verklaring? HELOC lijkt sterk op opeethypotheek Maar vooral gebruikt voor kortlopende kredieten > Dan (geen langlevenrisico) in Nederland toch ook weinig of geen hindernissen? Vergelijken met Nederlands product flexibele kredietlijn? 7

8 Omkeerhypotheken Hindernis: hoge prijs, veel risico-opslagen Rente op rente > 7% p.j. Komt dat (vooral) omdat product te vroeg werd aangeboden (rond 65 jaar)? Meer op zorg richten? Gemiddeld (zie RIVM) pas na 75 jaar intensieve zorgbehoefte, langlevenrisico dan kleiner Product goed, gebruik verkeerd? Verwijzing naar VS: federale overheid dekt langlevenrisico Waarom zou overheid dit doen vanaf 65 jaar? Zou klant het willen (prijs)? Aanbeveling aan Nederlandse overheid, maar dan: vanaf hogere leeftijd? Of alleen bij AWBZ-zorgindicatie? 8

9 Verzilverd wonen ideale product Waarom ideaal? Behoefte is: vermogen vrij spelen Ja, maar voor welk doel? 1. Omdat pensioen te kort schiet Huur is hoog : wat schiet men er mee op, gelet op kleine pensioen? Als annuïteit gekocht: dan 2 financiële producten (Verzilverd wonen + aankoop annuïteit), met 2x risico-opslagen + 2x transactiekosten 2. Vanwege eenmalige liquiditeitsbehoefte (bijv. woningaanpassing) 2e hypotheek of kredietlijn ligt meer voor de hand? Is niet eerder ideaal (louter financieel): verkopen en gaan huren? Ook vanwege risico portfolio Is het niet ook een beetje: Can t eat your cake and have it? > Risico heeft een prijs 9

10 Valt er meer te zeggen over segmentatie? Doelgroep vooral asset rich, cash poor? 1. Lagere inkomens 2. Zelfstandigen, geen of weinig pensioen Categorie 1 = segment goedkope koopwoningen Rol corporaties: flexibele schil aan- en verkoop woningen rond kern van sociale-huurwoningbestand? Marktsegmentatie dan: Goedkopere segment: corporaties (à la Torenstad) Duurdere koopsegment: voornamelijk bancaire producten 10

11 Woningwaarde: dynamiek langere termijn? Misschien geen asset melt-down, wel prijsdruk? Baby-boomers (met veel woningbezit) bereiken tussen de 80-jarige leeftijd Grotere uitstroom uit koopmarkt Extra risico voor verzilverproducten? En al helemaal in randprovincies bron: PBL, Tijdschrift voor de Volkshuisvesting, feb

12 Agenda 1 Verhaallijn paper 2 Over de analyse 3 Over de aanbevelingen 12

13 Actielijst kan scherper? NEA-paper = economisch advies Wie moet nu precies wat gaan doen? Algemeen niveau hypotheekrente omlaag Plan Van Dijkhuizen? Deense / Canadese model? Opkopen woningen particulieren: wie? Niet institutionele beleggers (Bazel-Solvency, operationele kosten). Hoe dan wel? Rol corporaties herdefiniëren (verkoop aan jongeren, aankoop van ouderen)? Oproep flankerend beleid stakeholder overheid? Zelfredzaamheid thuis = lagere kosten intramurale AWBZ Gemeentebelang (WMO-thuiszorg): samen met corporaties? > NB. belang AWBZ en gemeente contrair Rijk: (beperkte) verzekering langlevenrisico omkeerhypotheek? 13

14 Details Noorse oplossing (Rammelån: zonder dekkend onderpand 75% krediet, met onderpand 60%? (p. 16) 60% heeft toch te maken met deels afdekken langlevenrisico (volgens schema p. 20)? Figuur p.17: Kan jeg ta en oversettelse? 14

15 Slotoordeel Goed paper en goed dat het er is Versobering gp pensioenen, hogere zorglasten: groter belang niet- pensioenvermogen Gemiste kans als vermogen ongewild niet benut kan worden Onderzoek tot nu toe veelal: waarom het niet kan. Nu naar hoe het wel kan (producten) Timing perfect Steeds meer vragen ouderen (leden VEH, CSO e.d.) Taskforce Verzilveren Onderzoek toereikendheid pensioen (Knoef et al.) Hier en daar aanscherping mogelijk 15