De componisten Josef Matthias Hauer ( ) Louis Gruenberg ( ) Carl Maria von Weber ( )

Transcriptie

1 De componisten Josef Matthias Hauer ( ) Hauer is geboren in Wiener Neustadt. Als hij in 1959 sterft in Wenen heeft hij al zijn aardse bezittingen weggegeven op één ding na: de Duitse vertaling van de I Tsjing. Hij is een aanhanger van de twaalftonenmuziek. In augustus 1919 publiceert hij zijn wet van de twaalf tonen, die vereist dat alle twaalf chromatische noten (c cis d dis e f fis g gis a ais b - (c). klinken voordat er één mag worden herhaald. Deze wet heeft hij gepubliceerd in zijn boek Vom Wesen der Musikalischen (1920), nog vóór de vroegste geschriften van Schönberg. De première van dit stuk vindt plaats op 19 juli In 1935 verbiedt de nazi-minister Goebels zijn muziek. Hij noemt het Entartete Musik, zoals ook veel andere moderne kunst slecht, Joods of communistisch, in ieder geval anti-duits wordt genoemd. Verboden schilders zijn o.a. Kirchner, Beckmann, Klee, Kandinsky, Chagall, Ensor, Matisse, Picasso, Dalí, Miro en zelfs Vincent van Gogh. Tijdens de Tweede Wereldoorlog leeft hij anoniem in Oostenrijk; hij durft niets meer te publiceren tot Carl Maria von Weber ( ) Een paar weken na ons concert in Landsmeer speelt Gustavo Nuñez Rodriguez het fagotconcert met zijn collega s van het KCO in het Concertgebouw. Omdat de ruimte wat beperkt is bij ons in Landsmeer, heeft Anna de Vey Mestdagh, de tweede violiste van het strijkkwartet, het fagotconcert bewerkt voor strijkkwintet en solo-fagot (toegevoegd is de contrabas). Gustavo vertelt over het fagotconcert. Citaat: Ik speel het graag, het blijft een fris en grappig stuk, bij het tweede deel moet ik steeds denken aan een opera-aria, het derde deel is virtuoos met snelle toonladders en akkoorden en met veel staccato. Von Weber is een wegbereider van de Romantiek. Hij is vooral bekend door zijn opera s. Hij schrijft zijn eerste opera Das stumme Waldmädchen al op zijn 14e jaar! In 1821 bereikt Von Weber het hoogtepunt van zijn carrière met de voltooiing van zijn meesterwerk de opera Der Freischütz. In 1826 gaat hij in Londen werken aan zijn opera Oberon (uit de Midsummer Night s Dream van Shakespeare) en hij overlijdt daar aan tuberculose. Na 18 jaar wordt hij herbegraven in Dresden. Louis Gruenberg ( ) Gruenberg is op jonge leeftijd met zijn ouders uit Rusland naar Amerika geëmigreerd. De kleine Louis laat al vroeg blijken dat hij veel talent heeft voor de piano. Op jonge leeftijd gaat hij naar het Conservatorium in New York waarvan Antonín Dvořák in die jaren directeur is. Hij speelt veel concerten met orkesten, geeft solorecitals en begeleidt de beroemde Italiaanse

2 tenor Enrico Caruso bij vele optredens. Ondertussen ontwikkelt hij zijn gave voor het componeren en wordt beïnvloed door de twaalftonenmuziek van Arnold Schönberg. Ook zijn fascinatie voor jazz en ragtime hebben invloed op zijn werk. In 1919 gaat zijn eerste grote werk in première The Hill of Dreams. Erich Itor Khan ( ) Ook hij wil als kind al beroepsmuzikant worden. Hij krijgt pianoles van zijn Joods-Russische vader, die meteen ziet dat zijn zoon aanleg heeft. Hij ontwikkelt zich in het componeren en heeft net als Gruenberg grote interesse voor de twaalftonenmuziek. Zijn muzikale ideeën worden door nationaal-socialisten niet op prijs gesteld; dus wordt ook hij, net als Josef Hauer, bestempeld als Entartete Musiker, Hij wordt ontslagen als muzikant en gaat in 1933 in Parijs wonen. In 1940 wordt hij door de Fransen bestempeld als staatsgevaarlijke buitenlander en gevangen gezet in een strafkamp. Op voorspraak van vrienden krijgt hij toestemming om naar Amerika te emigreren. Hij wordt daar pianoleraar en geeft les in New York. Hij richt het Albeneri Trio op, met Alexander Schneider (viool) en Benar Heifetz (cello). In 1955 zakt hij in elkaar na een pianorecital; hij heeft een hersenbloeding en sterft na een aantal maanden in coma te hebben gelegen. Ludwig van Beethoven ( ) Beethovens kwartet opus 95 heeft als bijnaam Quartetto serioso. Dit strijkkwartet is een van de belangrijkste werken die hij rond 1810 componeerde. Het lijkt erop dat Ludwig het stuk zo persoonlijk vindt, dat hij de compositie aanvankelijk niet wil laten uitvoeren, want pas in mei 1814 is de première, en nog eens 2 jaar later komt eindelijk de gedrukte muziek uit. Het strijkkwartet is opgedragen aan Nikolaus Zmeskall von Domanovetz. Niko is een bijziende amateurcellospeler en een persoonlijke vriend. Beethoven componeert zelfs het duet Obligato voor twee brillen voor altviool en cello voor Zmeskall en zichzelf, om het samen te spelen als hij zelf ook een bril moet dragen. Niko is op de hoogte van de liefde van Ludwig voor Therese Malfatti (voor wie hij waarschijnlijk Für Elise schreef), die in mei 1810 het huwelijksaanzoek van Beethoven afwijst. Mogelijk heeft dit kwartet Serioso daarom zo n donkere en dramatische sfeer. Het eerste deel klinkt bijna boos, in het tweede deel valt een stokkende begeleiding op, het derde deel begint plotseling en is heftig ritmisch. Het laatste deel begint zwaarmoedig maar eindigt in majeur; misschien wil Ludwig laten horen dat hij eerst verdrietig was, maar nu niet meer.

3 De musici Gustavo Nuñez Rodriguez Marleen Asberg Gustavo Nuñez Rodriguez (Uruguay, 1965) is sinds 1995 solofagottist van het Koninklijk Concertgebouworkest. Hij geldt als een van de beste fagottisten van zijn generatie. Hij kreeg zijn eerste fagotlessen van zijn vader en verwierf op 16-jarige leeftijd een beurs voor een studie aan het Royal College of Music in Londen. Later studeerde hij in Hannover. Nog tijdens zijn studie won meerdere prijzen. In 1988 was Gustavo Nuñez solofagottist in het orkest van het Staatstheater Darmstadt en van 1989 tot 1995 bekleedde hij dezelfde functie bij de Bamberger Symphoniker. Gustavo Nuñez geeft masterclasses of trad op als solist in vele landen. Sinds 1999 is Gustavo Nuñez is verbonden aan de Robert Schumann Hochschule in Düsseldorf. Marleen Asberg studeerde aan het Sweelinck Conservatorium in Amsterdam bij Herman Krebbers. Ze won diverse prijzen. Nog voor haar cum laude eindexamen werd zij in 1991 aangenomen bij het Koninklijk Concertgebouworkest. Sinds 1992 speelt Marleen de eerste viool in de Ebony Band. De Ebony Band, vooral bestaande uit leden van het KCO, richt zich op avontuurlijke muziek uit de vorige eeuw. Met onder meer het Gelders Orkest en het Nieuw Sinfonietta verzorgde Marleen Asberg solo-optredens. Marleen bespeelt sinds 2015 een Guadagnini viool, gebouwd in 1757 en voorheen o.m. bespeeld door de concertmeesters Viktor Libermann en Alexander Kerr en door Marijn Mijnders.

4 Anna de Veij Mestdagh Roland Krämer Anna de Veij Mestdagh studeerde aan het Sweelinck Conservatorium in Amsterdam. Voordat ze in 1992 in dienst kwam bij het Koninklijk Concertgebouworkest werkte ze als remplaçant bij verschillende ensembles en was kort in dienst bij het Radio Philharmonisch Orkest. Ook speelde ze mee in de Ebony Band. Naast haar orkestbaan speelt zij graag kamermuziek, ook thuis met haar man (de fagottist Gustavo Nuñez) en hun vijf kinderen. Anna de Veij Mestdagh bespeelt sinds 2014 een d Espine viool (Turijn, 1817) De Duitse altviolist Roland Krämer studeerde in Erlangen en vervolgde zijn studie in Wenen en Hannover, waar hij in 1989 afstudeerde. Voor zijn afstuderen speelde hij in diverse orkesten waaronder de Nürnberger Philharmoniker en het Stedelijk Operaorkest Dortmund. Sinds november 1989 is hij ver bon den aan het Koninklijk Concert gebouworkest. Daarnaast maakte hij sinds 1990 deel uit van de Amster damse Bach Solisten, het Viotta Ensemble en de Ebony Band. Roland Krämer bespeelt een vroeg 19e eeuwse altviool van de Salzburger instrumentenbouwer Mayr.

5 De musici (vervolg) Daniël Esser Mariëtte Feltkamp Cellist Daniël Esser (1949) stu deer de aan het Amsterdams Muziek Lyceum cello en compositie. Sinds hij, als lid van het Amsterdam Piano trio in 1980 de Piano Trio Competitie won, gaf hij vele concerten in Europa. Hij maakte van 1979 tot 2014 deel uit van het Koninklijk Concertgebouworkest. Sinds 1990 is hij lid van de Ebony Band. Daniël Esser is als docent verbonden aan het Conservatorium van Amsterdam. Hij is momenteel mede-auteur van de cd-serie Live-Opnames van het Koninklijk Concertgebouworkest. Contrabassiste Mariëtte Feltkamp studeerde van 1988 tot 1992 aan het Sweelinck Conservatorium in Amsterdam en het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Vanaf 1991 maakte zij deel uit van de contrabassectie van Holland Symfonia. Zij remplaceerde bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest en het Nederlands Kamerorkest. Zij speelt sinds 1993 in het Koninklijk Concertgebouworkest. Mariëtta Feltkamp bespeelt een Stadlmann-contrabas, gebouwd in Foto s musici: Anne Dokter en Renske Vrolijk.

6 Programma Josef Matthias Hauer ( ) Vijf stukken voor strijkkwartet, opus 30 [1924] Ausdrucksvoll bewegt Ruhig Belebt Langsam Lebhaft Carl Maria von Weber( ) Fagotconcert in F gr.t., opus 75 [1811] Allegro ma non troppo Adagio Allegro Louis Gruenberg ( ) Four Indiscretions, opus 20 [1924 ] Allegro con spirito Lento sostenuto e espressivo Moderato grazioso e delicato Allegro giocoso Pauze Erich Itor Khan [ ] Kwartetfragment [1928] Ludwig van Beethoven ( ) Strijkkwartet in F kl.t, opus 95, Serioso [1810] Allegro con brio Allegro ma non troppo Allegro assai vivace, ma serioso Largetto espressivo-allegretto agitato-allegro