kernbegrippen Petersen Gerrit Fronik Peter van Hasselt Freek Velthausz Hubert Winters

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "kernbegrippen Petersen Gerrit Fronik Peter van Hasselt Freek Velthausz Hubert Winters"

Transcriptie

1 opleidersdagen donderdag 6 maart 2008 kernbegrippen Petersen Gerrit Fronik Peter van Hasselt Freek Velthausz Hubert Winters

2 Inleidende opmerkingen Wat is opvoeding? -Pedagogische filosofie Hoe voltrekt deze zich? -Pedagogisch onderzoek Waartoe moet worden opgevoed? -Pedagogische antropologie. Antwoorden leveren de inhoud van het Jenaplanconcept

3 Inspiratie Petersen baseert zich op: Aristoteles ( lichaam en geest) Jaspers ( situationeel denker) Heidegger en Husserl ( existentie filosofen) Buber ( dialoog) Wundt ( scheppende synthese)

4 kernbegrippen Petersen werkelijkheid mens is deel van de werkelijkheid mens als individu is het middelpunt van de werkelijkheid

5 kernbegrippen Petersen aard van de werkelijkheid positie, oertoestand stroom van energie levende en geestelijke kracht

6 kernbegrippen Petersen de werkelijkheid als levende kracht ontwikkeling, Bildung ontvouwing-bloei-afsterven individualiteit

7 kernbegrippen Petersen werkelijkheid als geestelijke kracht zelfbewustzijn schept vrijheid zelfverwerkelijking als bestemming persoonlijkheid Geist scheppen en het nieuwe realiseren

8 kernbegrippen Petersen Mens Dagelijkse werkelijkheid Grond van al het zijnde

9 benaderingen van de werkelijkheid beheersen geheel is som der delen elementen verklaren wet toepassing regel op individu FYSICA liefhebben totaliteit in eenheid begrijpen zijn verwerkelijking in het individu METAFYSICA

10 kernbegrippen Petersen werkelijkheid totaliteit van het zijnde geeft aan de delen zin louter eenheid metafysisch te begrijpen, schouwen

11 kernbegrippen Petersen leven drang tot ontvouwen, uitbreiden, vermeerderen in dat proces wordt iets (Bildung) worden = geestelijke kracht iets= gerealiseerde vorm

12 kernbegrippen Petersen geest waar metafysische ordening werkzaam is in vaste fysische structuren harmonie lichamelijke bewegingen: kunst in leven van het volk verbonden met eigen aard en traditie in handeling en werk van individu vanuit religie, zedelijkheid, esthetiek. in resultaten van menselijke arbeid als ze rechtvaardig, goed of mooi zijn. God is in de werkelijkheid werkzaam als geestelijke kracht

13 kernbegrippen Petersen Erziehung geheel van handelingen waardoor men zichzelf, het zijnde het gebeurende opvat, weet, verstaat als zijnd, waarde ontvangend, waarde verlenend vanuit de grond van al het zijnde.

14 kernbegrippen Petersen Erziehung leidt tot humanisering vergeestelijking persoonlijkheid

15 kernbegrippen Petersen gemeenschap eenheid van leven en geest gemeenschap is eerder dan individu zelfstandig positie in werkelijkheid vinden actief in de wereld staan helpen van anderen

16 kernbegrippen Petersen gemeenschap bloedverwantschap, plaats, volksgemeenschap, taal en cultuur door scheppend vermogen: dienen van het volk zichzelf wegcijferen tbv de ander delen van het goede

17 kernbegrippen Petersen basisprincipes van de opvoedingswetenschap 1. steeds alles: vloed van geestesleven 2. van nature goed: hoog zedelijk gemeenschapsleven 3. eenheid van mensen: broederschap 4. zinverwerkelijking: Vergeistigung 5. weg daar naar toe: Dienst 6. Vergeistigung en het goede zijn één.

18 kernbegrippen Petersen zichtbare werkelijkheid verleden toekomst heden onzichtbare werkelijkheid

19 pedagogische situatie Ein problemhaltiger Lebenkreis von Kindern oder Jugendlichen um einen Führer Von diesem in pädagogischer Absicht derart geordnet Dass jedes Glied des Lebenskreises genötigt (gereizt, aus sich herausgetrieben) wird, als ganze Person zu handeln, tätig zu sein Umweltgestaltung Spannung Übernahme Führung des Unterrichts Führung Im Unterricht

20 kernkwaliteiten Jenaplan 1. de pedagogische situaties 2. basisactiviteiten Gesprek filosoferen Spel fantasie Werk reflectie Viering beleven

21 kernkwaliteiten Jenaplan 3. wereldoriëntatie: ontmoeting werkelijkheid: dode, levende natuur, mensen, zinvragen 4. gemeenschap van kinderen en volwassenen ( groepsleiding, ouders) 5. Ritmische planning van de activiteiten

22 kernkwaliteiten Jenaplan 1. pedagogische situaties 2. basisactiviteiten 3. wereldoriëntatie: 4. gemeenschap 5. ritmische planning

23 dimensies van het Jenaplan 1. antropologische dimensie basisbehoeften leerstijlen gewoontes voorkennis, voorervaringen waarden en normen meningen en opvattingen gevoelens

24 dimensies van het Jenaplan 2. inhoudelijke dimensie thema s uit de trend van de tijd thema s uit de dagelijkse leefwereld cursorische leerinhouden dichtbij en veraf in ruimte en tijd

25 dimensies van het Jenaplan 3. methodische dimensie interactieve werkvormen adaptief onderwijzen werken met leer- en onderwijsroutes

26 dimensies van het Jenaplan 4. organisatorische dimensie groepering van kinderen inrichting schoolwoonkamer participatie van ouders planning van de activiteiten inzet van de middelen

27 dimensies van het Jenaplan 5. kwalificerende dimensie nabespreking van de activiteiten observaties zelfcontrole en toetsing Portfolio welbevinden

28 dimensies van het Jenaplan 1. antropologische dimensie 2. inhoudelijke dimensie 3. methodische dimensie 4. organisatorische dimensie 5. kwalificerende dimensie

29 Concretisering in: de kwaliteitscriteria 1. ervaringsgericht 2. ontwikkelingsgericht 3. wereldoriëntatie 4. leef-werkgemeenschap 5. kritisch nadenken 6. zinzoekend.

6.15.4.4 Relatie met basisactiviteiten. 6.15.4.6 Een pedagogische situatie rondom bewegingsonderwijs

6.15.4.4 Relatie met basisactiviteiten. 6.15.4.6 Een pedagogische situatie rondom bewegingsonderwijs Bewegingsonderwijs Jaap Meijer Inhoudsopgave 6.15.1 Samenvatting 6.15.2 Hoe te gebruiken 6.15.3 Achtergronden 6.15.4 Praktische uitwerkingen 6.15.4.1 Relatie met groepering 6.15.4.2 Relatie met ruimte

Nadere informatie

De schoolbrochure. Jenaplanschool Lieven Gevaert. van het GESUBSIDIEERD OFFICIEEL LAGER ONDERWIJS

De schoolbrochure. Jenaplanschool Lieven Gevaert. van het GESUBSIDIEERD OFFICIEEL LAGER ONDERWIJS De schoolbrochure van het GESUBSIDIEERD OFFICIEEL LAGER ONDERWIJS Jenaplanschool Lieven Gevaert 2017-2018 1 Inhoudsopgave 1. Het pedagogisch project van Jenaplanschool Lieven Gevaert... 3 1.1. Inleiding

Nadere informatie

Een Jenaplanschool is ervaringsgericht:

Een Jenaplanschool is ervaringsgericht: Observatie gericht op Jenaplanonderwijs De zes kwaliteitskenmerken van een Jenaplanschool met bijbehorende indicatoren. (bron: Boek: Jenaplan, een school waar je leert samenwerken ) Een Jenaplanschool

Nadere informatie

Petersen Freudenthal Both. achtergronden jenaplan

Petersen Freudenthal Both. achtergronden jenaplan Petersen Freudenthal Both achtergronden jenaplan PETERSEN Peter Petersen is geboren in Großenwiehe op 26 juni 1884 Großenwiehe ligt dicht tegen de Deense grens in de deelstaat Schleswig Holstein Großenwiehe

Nadere informatie

JENAPLANSCHOOL DE PANDELAAR. samen in gesprek spelen werken vieren

JENAPLANSCHOOL DE PANDELAAR. samen in gesprek spelen werken vieren JENAPLANSCHOOL DE PANDELAAR samen in gesprek spelen werken vieren Uw kind naar onze jenaplanschool De Pandelaar Waarom? De Pandelaar is een basisschool die open staat voor alle kinderen en hun ouders,

Nadere informatie

Jenaplanschool Atlantis. Kalender Schuitenhuisstraat 5, 1069 WK Amsterdam

Jenaplanschool Atlantis. Kalender Schuitenhuisstraat 5, 1069 WK Amsterdam Jenaplanschool Atlantis Kalender 2016-2017 Schuitenhuisstraat 5, 1069 WK Amsterdam 020-6670001 Jenaplankernkwaliteit 1De relatie van het kind met zichzelf Zelfkennis In de eerste Jenaplankernkwaliteit

Nadere informatie

RAAMPLAN OPLEIDING JENAPLAN-BASISONDERWIJS

RAAMPLAN OPLEIDING JENAPLAN-BASISONDERWIJS RAAMPLAN OPLEIDING JENAPLAN-BASISONDERWIJS De opleiding voor het Diploma Jenaplanonderwijs is voorbehouden aan daartoe erkende opleidingen. Deze erkenning (licentie) vindt plaats door de Nederlandse Jenaplanvereniging

Nadere informatie

Sessie 1 De eudaimonistische ethiek van Aristoteles

Sessie 1 De eudaimonistische ethiek van Aristoteles Sessie 1 De eudaimonistische ethiek van Aristoteles Wat vertelde Aristoteles lang geleden in Athene in zijn colleges aan het Lyceum over ethiek? Wat beschouwde hij als het doel van handelen? Wat verstond

Nadere informatie

Jenaplanschool De Feniks - Gent. Wat is jenaplan?

Jenaplanschool De Feniks - Gent. Wat is jenaplan? Jenaplanschool De Feniks - Gent Wat is jenaplan? Wat is jenaplan? Beetje geschiedenis Basisprincipes (20) Kenmerken JP Heterogene stamgroepen Schoolwoonkamer / gebruik ruimte Basisactiviteiten (4) Kwaliteitscriteria

Nadere informatie

VRIJE BASISSCHOOL SCHEUTPLANEET- Ninoofsesteenweg Anderlecht 02/ of

VRIJE BASISSCHOOL SCHEUTPLANEET- Ninoofsesteenweg Anderlecht 02/ of PEDAGOGISCH PROJECT V.K.S.A. De onderscheiden scholen die behoren tot de v.z.w. Vrije Katholieke Scholen van Anderlecht ijveren voor een volwaardige, menselijke en christelijke ontplooiing van het kind,

Nadere informatie

Identiteitsdocument van Jenaplanschool de Sterrenwachter

Identiteitsdocument van Jenaplanschool de Sterrenwachter Identiteitsdocument van Jenaplanschool de Sterrenwachter Onze ideologie We zien iedereen als uniek en waardevol. Ieder kind heeft talenten en samen gaan we die ontdekken en ontwikkelen. Hierdoor kunnen

Nadere informatie

Geloven en redeneren. Samenvatting

Geloven en redeneren. Samenvatting Geloven en redeneren Samenvatting Historisch overzicht Pantheïsme en polytheïsme De spiltijd Het oosten Boeddhisme Confucianisme Taoïsme Het westen Jodendom, christendom, islam Filosofie Ontwikkelingen

Nadere informatie

Deel 1 Opvoedingsproject

Deel 1 Opvoedingsproject Deel 1 Opvoedingsproject 1 Beste ouders, Welkom aan onze school. U kiest onze school voor het onderwijs en de opvoeding van uw kind. Wij zijn blij en dankbaar voor het vertrouwen in onze school. De directie

Nadere informatie

Vlaams Verbond van het Katholiek Basisonderwijs Guimardstraat 1, 1040 BRUSSEL. Deel 1 Opvoedingsproject

Vlaams Verbond van het Katholiek Basisonderwijs Guimardstraat 1, 1040 BRUSSEL. Deel 1 Opvoedingsproject Vlaams Verbond van het Katholiek Basisonderwijs Guimardstraat 1, 1040 BRUSSEL Deel 1 Opvoedingsproject 1 ONS OPVOEDINGSPROJECT Wij verwachten van alle ouders dat ze loyaal achter de identiteit en het opvoedingsproject

Nadere informatie

3.1 De basisprincipes van het Jenaplan. 3.2 ICT en de kwaliteitscriteria. 4.1 we bieden mogelijkheden om te interageren met de computer

3.1 De basisprincipes van het Jenaplan. 3.2 ICT en de kwaliteitscriteria. 4.1 we bieden mogelijkheden om te interageren met de computer ICT en Jenaplan Gerrit Fronik Inhoudsopgave 1 Samenvatting 2 Hoe te gebruiken 3 Achtergronden 3.1 De basisprincipes van het Jenaplan 3.2 ICT en de kwaliteitscriteria 3.2.1 Een Jenaplanschool is ervaringsgericht

Nadere informatie

Historisch onderzoek: zelfstandigheid binnen jenaplanconcept

Historisch onderzoek: zelfstandigheid binnen jenaplanconcept Historisch onderzoek: zelfstandigheid binnen jenaplanconcept De hoogste waarden Peter Petersen wilde een opvoedingsgemeenschap creëren, waarin en waardoor een mens zijn individualiteit tot een persoonlijkheid

Nadere informatie

INDICATOREN KWALITEITSCRITERIA JENAPLANONDERWUS. 1.2 Verrijking van het milieu. Er moet immers iets te kiezen zijn, je moet ook uitgedaagd worden.

INDICATOREN KWALITEITSCRITERIA JENAPLANONDERWUS. 1.2 Verrijking van het milieu. Er moet immers iets te kiezen zijn, je moet ook uitgedaagd worden. INDICATOREN KWALITEITSCRITERIA JENAPLANONDERWUS 1. Een jenaplanschool is ervaringsgericht. 1.1 Het mogen en kunnen kiezen van activiteiten. 1.2 Verrijking van het milieu. Er moet immers iets te kiezen

Nadere informatie

JENAPLAN BASISONDERWIJS NEDERLAND. Ieder kind is uniek!

JENAPLAN BASISONDERWIJS NEDERLAND. Ieder kind is uniek! JENAPLAN BASISONDERWIJS NEDERLAND Ieder kind is uniek! WAT IS JENAPLANONDERWIJS? Nederland telt circa 7000 scholen voor basisonderwijs. In Nederland heeft iedere school de vrijheid om zijn eigen onderwijsconcept

Nadere informatie

Studie en gesprek over de inhoud van de jenaplankernkwaliteiten.

Studie en gesprek over de inhoud van de jenaplankernkwaliteiten. In dit document treft u de handleiding aan voor het gebruik van het zelfevaluatie-instrument op basis van jenaplankernkwaliteiten. Het document is opgebouwd in verschillende fasen. Feedback graag naar:

Nadere informatie

Op krachten komen. Heeft het zin? Handvatten voor zinbeleving en spiritualiteit

Op krachten komen. Heeft het zin? Handvatten voor zinbeleving en spiritualiteit Op krachten komen Op krachten komen. Herstellen doe je zelf, maar niet alleen! Leuven, 16-17 september 2011 Heeft het zin? Handvatten voor zinbeleving en spiritualiteit Axel Liégeois K.U.Leuven Broeders

Nadere informatie

Visie Heijenoordschool. Wijsheid begint met verwondering. ( Socrates)

Visie Heijenoordschool. Wijsheid begint met verwondering. ( Socrates) Visie Heijenoordschool Wijsheid begint met verwondering ( Socrates) Mei 2013 De visie van de school De Heijenoordschool is een opbrengstgerichte Jenaplanschool en staat voor boeiend onderwijs, zodat kinderen

Nadere informatie

1. Peter Petersen. De effectieve groepsleid(st)er. 1.1.Opvoeding is het leren zelf

1. Peter Petersen. De effectieve groepsleid(st)er. 1.1.Opvoeding is het leren zelf De effectieve groepsleid(st)er 1. Peter Petersen Voorwaarden om veel en breed te leren: uitgaan van positieve vermogens van kind; rijke en veelzijdige leerwereld creëren die vol zit met de meest verschillende

Nadere informatie

WIJSGERIGE STROMINGEN

WIJSGERIGE STROMINGEN Zita Forceville, Kunsthumaniora St.-Lucas Gent LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS WIJSGERIGE STROMINGEN derde graad kso Audiovisuele vorming BRUSSEL D/2018/13.758/011 September 2018 (vervangt leerplan D/2004/0279/009)

Nadere informatie

Basisactiviteiten en het ritmisch weekplan

Basisactiviteiten en het ritmisch weekplan Basisactiviteiten en het ritmisch weekplan Jaap Meijer Inhoudsopgave 1. Samenvatting en kernwoorden 2. Aanpak 3. Achtergronden: samenvatting 3.1. De basisprincipes 3.2. De kwaliteitscriteria 4. Praktische

Nadere informatie

Filosofie. Op het VWO. Filosofie juist op Lyceum Oudehoven!

Filosofie. Op het VWO. Filosofie juist op Lyceum Oudehoven! Filosofie Op het VWO Wat is Filosofie? Wetenschappen beantwoorden vragen: Over een eigen onderwerp (object van studie) Op een eigen manier (methode van bestuderen) Filosofie beantwoordt vragen die niet

Nadere informatie

Kernwoorden: gesprek, participatie kinderen, gelijkwaardigheid, gemeenschap, burgerschapsvorming

Kernwoorden: gesprek, participatie kinderen, gelijkwaardigheid, gemeenschap, burgerschapsvorming Kinderparticipatie Gerrit Fronik Inhoudsopgave 6.6.1 Samenvatting 6.6.2 Hoe te gebruiken 6.6.3 Achtergronden 6.6.3.1 Kinderparticipatie in het algemeen 6.6.3.2 Kindervergadering 6.6.4 Praktische uitwerkingen

Nadere informatie

Jenaplan voortgezet onderwijs

Jenaplan voortgezet onderwijs JenaXL Jenaplan voortgezet onderwijs JenaXL met Thomas a Kempis College Gelijkheid 3 8014 XC Zwolle Telefoon 088-850 85 60 E-mail info@jenaxl.nl www.jenaxl.nl Jenaplan voortgezet onderwijs Welkom bij JenaXL!

Nadere informatie

Naar een levend plan van ondersteuning

Naar een levend plan van ondersteuning Naar een levend plan van ondersteuning Dolf van den Berg Scholenconferentie Passend Graag 10 december 2015 Bijgaand ontvangt u de meest belangrijke dia s van mijn presentaties. Ik ga ervan uit dat u deze

Nadere informatie

16/12/2014 VORMING VOOR DE TOEKOMST VAN HET SECUNDAIR ONDERWIJS

16/12/2014 VORMING VOOR DE TOEKOMST VAN HET SECUNDAIR ONDERWIJS VORMING VOOR DE TOEKOMST VAN HET SECUNDAIR ONDERWIJS 1 TRAJECT VORMING 8 mei 12 september 14 december 14 Toekomst SO inkleuren Visietekst subgroepen Synthesetekst Inkleuring en concretisering - Terugkoppeling

Nadere informatie

6.9.2.4 Een aantal kenmerken van cursus in het algemeen. 6.9.3.4 Relatie met basisactiviteiten. 6.9.3.6 Voorbeeld van een pedagogische situatie

6.9.2.4 Een aantal kenmerken van cursus in het algemeen. 6.9.3.4 Relatie met basisactiviteiten. 6.9.3.6 Voorbeeld van een pedagogische situatie Cursussen algemeen Gerrit Fronik Inhoudsopgave 6.9.1 Samenvatting 6.9.2 Achtergronden 6.9.2.1 Peter Petersen 6.9.2.2 Kees Both 6.9.2.3 Henk Hansma 6.9.2.4 Een aantal kenmerken van cursus in het algemeen

Nadere informatie

OPZET NASCHOLING JENAPLANDIPLOMA VOOR VO DOCENTEN JENAPLAN versie augustus 2008 Doelgroep Docenten VO die het Jenaplandiploma willen behalen.

OPZET NASCHOLING JENAPLANDIPLOMA VOOR VO DOCENTEN JENAPLAN versie augustus 2008 Doelgroep Docenten VO die het Jenaplandiploma willen behalen. OPZET NASCHOLING JENAPLANDIPLOMA VOOR VO DOCENTEN JENAPLAN versie augustus 2008 Doelgroep Docenten VO die het Jenaplandiploma willen behalen. Doel: Het doel van de opleiding is vo-docenten Jenaplan beter

Nadere informatie

Actief Burgerschap. N.bs Het Blokland. N.bs Het Blokland. Zwarte Dijkje PB Noordscheschut

Actief Burgerschap. N.bs Het Blokland. N.bs Het Blokland. Zwarte Dijkje PB Noordscheschut Actief Burgerschap N.bs Het Blokland N.bs Het Blokland Zwarte Dijkje 31 7914 PB Noordscheschut 0528-341496 Hetblokland@primenius.nl Naam school Het Blokland Adres Zwarte Dijkje 31 Postcode 7914 PB Noordscheschut

Nadere informatie

Oefening baart ethiek Neurobiologie, boeddhisme en ethiek

Oefening baart ethiek Neurobiologie, boeddhisme en ethiek Oefening baart ethiek Neurobiologie, boeddhisme en ethiek Wat heb je nodig om ethisch te handelen? De geschiedenis van de Westerse filosofie kent op deze vraag vele antwoorden: morele principes, voorbeeldige

Nadere informatie

Caycediaanse Sofrologie Informatieve lezing

Caycediaanse Sofrologie Informatieve lezing Caycediaanse Sofrologie Informatieve lezing Sofrologie, ontstaan in 1960 Dr. Alfonso Caycedo Psychiater, grondlegger van de Sofrologie SOS evenwicht PHREN bewustzijn LOGOS studie Geschiedenis van de Sofrologie

Nadere informatie

O 1 Inter-persoonlijk competent

O 1 Inter-persoonlijk competent V O 1 Inter-persoonlijk competent hij maakt contact met de leerlingen/deelnemers en hij zorgt ervoor dat zij contact kunnen maken met hem en zich op hun gemak voelen hij biedt een kader waarbinnen de leerlingen/deelnemers

Nadere informatie

WAT MAAKT DE VRIJESCHOOL UNIEK?

WAT MAAKT DE VRIJESCHOOL UNIEK? WAT MAAKT UNIEK? WAAROM De vrijeschool heeft een geheel eigen kijk op onderwijs, die gebaseerd is op het mensbeeld uit de antroposofie. Daarbinnen heeft iedere vrijeschool in Nederland een grote mate van

Nadere informatie

WAT MAAKT DE VRIJESCHOOL UNIEK?

WAT MAAKT DE VRIJESCHOOL UNIEK? WAT MAAKT DE VRIJESCHOOL UNIEK? WAAROM DE VRIJESCHOOL De vrijeschool heeft een geheel eigen kijk op onderwijs, die gebaseerd is op het mensbeeld uit de antroposofie. Daarbinnen heeft iedere vrijeschool

Nadere informatie

SCHOLINGSPLAN JENAPLAN 21 initiële opleiding

SCHOLINGSPLAN JENAPLAN 21 initiële opleiding SCHOLINGSPLAN JENAPLAN 21 initiële opleiding NEDERLANDSE JENAPLANVERENIGING Februari 2001 INHOUD 1. Plaatsbepaling 2. Raamplan Opleiding Jenaplan-Basisonderwijs A. Algemene Criteria B. Inhoudelijke onderdelen

Nadere informatie

Actief Burgerschap

Actief Burgerschap Actief Burgerschap RK / PC Jenaplanbasisschool Kristalla 2015-2016 BRINBOX RK / PC Jenaplanbasisschool Kristalla Laan van het Kinholt 576 7823 HP Emmen 0591 622657 info@kristalla.nu Naam school Kristalla

Nadere informatie

Visie pastoraal in Monsheide

Visie pastoraal in Monsheide Visietekst pastoraal in Monsheide I. Inleiding Onze christelijke levensbeschouwing, ontleend aan de stichtende Congregatie Sint-Vincentius à Paulo, trachten wij een eigentijdse invulling te geven. Vanuit

Nadere informatie

Volledige tekst van paragraaf jaarboek p. 69. Levend Leren Riki Verhoeven

Volledige tekst van paragraaf jaarboek p. 69. Levend Leren Riki Verhoeven Volledige tekst van paragraaf 3.7 - jaarboek 2005 - p. 69 Levend Leren Riki Verhoeven Coaches van de masteropleiding Ecologische Pedagogiek werken het gedachtegoed van Leven Leren in een serie groepssessies

Nadere informatie

Academiejaar KBO 4. Uitgangspunten van de module. KBO4 - Sessie 3 - De leraar als opvoeder 1

Academiejaar KBO 4. Uitgangspunten van de module. KBO4 - Sessie 3 - De leraar als opvoeder 1 KBO 4 Uitgangspunten van de module opvoeder 1 Programma Leerkracht als opvoeder Opvoedende rol van de leraar Pedagogische dilemma s Leerkracht, wie ben je? Pedagogische visies in de praktijk Historiek

Nadere informatie

INLEIDING Over verwondering, contingentie en denken-als-ordenen 13

INLEIDING Over verwondering, contingentie en denken-als-ordenen 13 INHOUD VOORWOORD 11 INLEIDING Over verwondering, contingentie en denken-als-ordenen 13 HOOFDSTUK 1. Op zoek naar een stabiele werkelijkheid. De Oudheid (6 de eeuw v.c. 6 de eeuw n.c.) 25 1. Het ontstaan

Nadere informatie

KBO 4. Uitgangspunten van de module

KBO 4. Uitgangspunten van de module KBO 4 Uitgangspunten van de module Programma Leerkracht als opvoeder Opvoedende rol van de leraar Pedagogische dilemma s Leerkracht, wie ben je? Pedagogische visies in de praktijk Historiek Ervaringsgericht/leefschool

Nadere informatie

MIRARI Van kritiek naar dialoog.

MIRARI Van kritiek naar dialoog. MIRARI Van kritiek naar dialoog. Door Tomas Serrien Verwondering is het begin van alle wijsheid. (Aristoteles) Mirari - 1 HET WAT en HET WAAROM: Het grondidee van Mirari. Het is tijd voor een filosofisch

Nadere informatie

Pedagogisch beleid. BSO De Kleine Planeet

Pedagogisch beleid. BSO De Kleine Planeet Pedagogisch beleid BSO De Kleine Planeet In dit pedagogisch beleid beschrijven we welke pedagogische visie en uitgangspunten we hanteren in onze buitenschoolse opvang. We laten zien hoe onze pedagogische

Nadere informatie

VISIE. Met opvoeden en onderwijzen beogen leerkrachten de harmonische ontplooiing van de totale persoon.

VISIE. Met opvoeden en onderwijzen beogen leerkrachten de harmonische ontplooiing van de totale persoon. Met opvoeden en onderwijzen beogen leerkrachten de harmonische ontplooiing van de totale persoon. OPVOEDEN en LEREN is gebaseerd op een draagvlak van STEUNEN, STUREN EN STIMULEREN: Om binnen de grenzen

Nadere informatie

FILOSOFIE ALS VERWONDERING

FILOSOFIE ALS VERWONDERING FILOSOFIE ALS VERWONDERING Freudig war, vor vielen Jahren Eifrig so der Geist bestrebt, Zu erforschen, zu erfahren, Wie Natur im Schaffen lebt. Und es ist das ewig Eine, Das sich vielfach offenbart; Klein

Nadere informatie

filosofie vwo 2015-II

filosofie vwo 2015-II Opgave 1 Over vrijheid en christelijk geloof 1 maximumscore 2 Een uitleg in welk opzicht Mill vindt dat het calvinistische idee van gehoorzaamheid niet overeenstemt met het christelijk geloof: als de mens

Nadere informatie

FILOSOFIE TUSSEN DE PALMEN II EMMANUEL LEVINAS

FILOSOFIE TUSSEN DE PALMEN II EMMANUEL LEVINAS FILOSOFIE TUSSEN DE PALMEN II EMMANUEL LEVINAS onderwijs trainingen gesprekken EMMANUEL LEVINAS filosofische en maatschappelijk-historische context Emmanuel Levinas - leven - werk leren luisteren naar

Nadere informatie

Dankwoord 11 Woord vooraf 13. Hoofdstuk 1 Artistieke creativiteit 19

Dankwoord 11 Woord vooraf 13. Hoofdstuk 1 Artistieke creativiteit 19 Dankwoord 11 Woord vooraf 13 Hoofdstuk 1 Artistieke creativiteit 19 Makers en doeners 21 De verschillen tussen wetenschap, vormgeving en kunst 22 Het scheppingsproces als eenheid 23 Materiële werkelijkheid

Nadere informatie

CP Resultaten QuickScan

CP Resultaten QuickScan CP Resultaten QuickScan Interpersoonlijk competent 1.1 Hij maakt contact met de leerlingen en hij zorgt ervoor dat zij contact kunnen maken met hem en zich op hun gemak voelen. score: 83% 1.2 Hij geeft

Nadere informatie

Identiteit in woorden Stichting St. Josephscholen Nijmegen

Identiteit in woorden Stichting St. Josephscholen Nijmegen Identiteit in woorden Stichting St. Josephscholen Nijmegen Inleiding De commissie identiteit, in opdracht van het bestuur en de directies van de Stichting St. Josephscholen, heeft de identiteit van de

Nadere informatie

Leren Filosoferen. Laatste avond

Leren Filosoferen. Laatste avond Leren Filosoferen Laatste avond Reflectie Meer filosofie in het publieke debat Filosofie: geen meningen, maar vaardigheden Ben je op de eerste plaats filosoof of opiniemaker? Meningen Eerste orde: wat

Nadere informatie

Ieder kind is uniek! Zoals jij is er maar één! Wij helpen jou op weg jezelf te worden!...kiezen voor een goede school!

Ieder kind is uniek! Zoals jij is er maar één! Wij helpen jou op weg jezelf te worden!...kiezen voor een goede school! Ieder kind is uniek! Zoals jij is er maar één! Wij helpen jou op weg jezelf te worden!! m o welk...kiezen voor een goede school! INFORMATIE Via deze folder willen wij u een beeld geven van het jenaplanonderwijs

Nadere informatie

Het utopisch pragmatisme van John Dewey. Joop Berding en Siebren Miedema

Het utopisch pragmatisme van John Dewey. Joop Berding en Siebren Miedema Het utopisch pragmatisme van John Dewey Joop Berding en Siebren Miedema Gepubliceerd in: Mensenkinderen. Tijdschrift voor en over Jenaplanonderwijs, 21, 1, pp. 12-15. De reformpedagogiek is terug van weggeweest

Nadere informatie

Het kerkgebouw Huis van God

Het kerkgebouw Huis van God Het kerkgebouw Huis van God Tekenwaarde TTemidden van vele andere gebouwen die worden gebruikt voor bewoning en bedrijvigheid is een kerk de ruimte voor de ontmoeting met God. Kerken staan meestal op een

Nadere informatie

Inhoud. Hoofdstuk 1. Recht en existentie in filosofie en literatuur: redactionele inleiding 13. Claudia Bouteligier & Timo Slootweg

Inhoud. Hoofdstuk 1. Recht en existentie in filosofie en literatuur: redactionele inleiding 13. Claudia Bouteligier & Timo Slootweg Inhoud Voorwoord 11 Hoofdstuk 1. Recht en existentie in filosofie en literatuur: redactionele inleiding 13 & 1.1 Inleiding 13 1.2 Rechtsfilosofie als pleitrede 16 1.3 Strijd tussen filosofie en kunst 18

Nadere informatie

Eindexamen filosofie vwo 2009 - I

Eindexamen filosofie vwo 2009 - I Beoordelingsmodel Opgave 1 Religieuze ervaring 1 maximumscore 5 een bruikbare definitie van religie 1 drie problemen die zich kunnen voordoen bij het definiëren van religie 3 meerdere religieuze tradities;

Nadere informatie

Beobachtungaufgabe bzw. KP-Bericht im Fach Niederländisch

Beobachtungaufgabe bzw. KP-Bericht im Fach Niederländisch BA KJ/2-F/ MA of E WWU Münster - 1 - Beobachtungaufgabe bzw. KP-Bericht im Fach Niederländisch Alle Teile der Praxisphasen werden reflektiert. Die Dokumentation dieser Reflexion wird anschließend in das

Nadere informatie

Het leven leren. De theorie en visie achter het levo lesmateriaal

Het leven leren. De theorie en visie achter het levo lesmateriaal Het leven leren De theorie en visie achter het levo lesmateriaal Waar gaat kaderdocument Het leven leren (2003) over? De levensbeschouwelijke ontwikkeling èn beroepsethische vorming van onderwijsdeelnemers

Nadere informatie

Actief burgerschap. Sint Gerardusschool Splitting 145 7826 ET Emmen Tel: 0591-622465 gerardusschool@skod.nl

Actief burgerschap. Sint Gerardusschool Splitting 145 7826 ET Emmen Tel: 0591-622465 gerardusschool@skod.nl 2013 Actief burgerschap 0 Sint Gerardusschool Splitting 145 7826 ET Emmen Tel: 0591-622465 gerardusschool@skod.nl Inhoudsopgave Pagina Inleiding 2 Hoofdstuk 1 : 3 Hoofdstuk 2 : : een doel en een middel

Nadere informatie

Basisprincipes over de mens

Basisprincipes over de mens Aangescherpte indicatoren basisprincipes De basisprincipes Jenaplan zijn richtinggevend voor onderwijs en opvoeding in de Jenaplanscholen. De basisprincipes zijn onderverdeeld in drie groepen: - over de

Nadere informatie

WIE? WAT? WAAROM? HUMANE. wetenschappen. Infodocument voor ouders en leerlingen, door het GO! Atheneum Vilvoorde.

WIE? WAT? WAAROM? HUMANE. wetenschappen. Infodocument voor ouders en leerlingen, door het GO! Atheneum Vilvoorde. WIE? WAT? WAAROM? HUMANE wetenschappen Infodocument voor ouders en leerlingen, door het GO! Atheneum Vilvoorde. HUM WET IS HET IETS VOOR MIJ? HUMANE WETENSCHAPPEN VISIE Van leerlingen Humane wetenschappen

Nadere informatie

Ieder kind is uniek! Zoals jij is er maar één! Wij helpen jou op weg jezelf te worden!...kiezen voor een goede school!

Ieder kind is uniek! Zoals jij is er maar één! Wij helpen jou op weg jezelf te worden!...kiezen voor een goede school! Ieder kind is uniek! Zoals jij is er maar één! Wij helpen jou op weg jezelf te worden!! m o welk...kiezen voor een goede school! INFORMATIE Via deze folder willen wij u een beeld geven van het jenaplanonderwijs

Nadere informatie

Jenaplanbasisschool De Oostpoort Burgerschapsvorming en sociale integratie

Jenaplanbasisschool De Oostpoort Burgerschapsvorming en sociale integratie Jenaplanbasisschool De Oostpoort Burgerschapsvorming en sociale integratie 1 1. Inhoudsopgave: pagina 2. Visie op burgerschapsvorming en sociale integratie 3 3. Populatie van de Oostpoort 5 4. Beleid 5

Nadere informatie

0. Eerste aanzet tot het formuleren van de missie van onze Jenaplanschool.

0. Eerste aanzet tot het formuleren van de missie van onze Jenaplanschool. 0. Eerste aanzet tot het formuleren van de missie van onze Jenaplanschool. De missie van onze Jenaplanschool voor de komende jaren is verbonden met de basisprincipes van het Jenaplan zoals deze tijdens

Nadere informatie

WIJ zijn hier gekomen niet alleen om jullie en alle anderen hier te

WIJ zijn hier gekomen niet alleen om jullie en alle anderen hier te SAMENVATTING VAN DE REDEVOERINGEN GEHOUDEN VOOR DE JEUGD IN SURINAME EN DE NEDERLANDSE ANTILLEN Willemstad, 19 oktober 1955, Oranjestad, 22 oktober 1955. Paramaribo, 5 november t 955 WIJ zijn hier gekomen

Nadere informatie

6. Religie in de voorziening. a. Bezinnen en bidden. 1. Bidden en bezinnen met mensen met een mentale handicap

6. Religie in de voorziening. a. Bezinnen en bidden. 1. Bidden en bezinnen met mensen met een mentale handicap 6. Religie in de voorziening 1 1. Bidden en bezinnen met mensen met een mentale handicap 2. Vieren aangepast aan de geloofsgroeifasen 3. Enkele praktische voorbeelden 4. Een volledige viering 1. Bidden

Nadere informatie

HET LICHAAM LEREN LUISTEREND TE LEVEN

HET LICHAAM LEREN LUISTEREND TE LEVEN HET LICHAAM LEREN LUISTEREND TE LEVEN onderwijs trainingen gesprekken lichaamsvijandigheid in de Westerse filosofie: Plato / René Descartes de herwaardering van lichamelijkheid en gevoelens: Antonio Damasio

Nadere informatie

Deel 1. Opvoedingsproject

Deel 1. Opvoedingsproject Deel 1 Opvoedingsproject 5 6 1. Opvoedingsproject Wij verwachten van alle ouders dat ze loyaal achter de identiteit en het pedagogisch project van onze school staan en dit ondersteunen. Hieronder vindt

Nadere informatie

Ontwikkeling van intuïtieve kwaliteiten en zelfbewustzijn

Ontwikkeling van intuïtieve kwaliteiten en zelfbewustzijn Training Focus Ontwikkeling van intuïtieve kwaliteiten en zelfbewustzijn De Focus training legt een basis voor permanente educatie met hulp van kennis en vaardigheden met als resultaat om vanuit wijsheid

Nadere informatie

Ethiek en welzijn. Helicon Opleidingen MBO Nijmegen

Ethiek en welzijn. Helicon Opleidingen MBO Nijmegen Ethiek en welzijn Helicon Opleidingen MBO Nijmegen Jos Hendriks, docent dierenhouderij Prof.Dr. Hub Zwart, ethicus Radboud Universiteit Prof.Dr. Johan de Tavernier, ethicus K.U. Leuven Mens dier relatie

Nadere informatie

De e-learning van Gastouderland

De e-learning van Gastouderland De e-learning van Gastouderland Ook voor gastouders is het belangrijk te blijven ontwikkelen. Daarom bieden wij diverse modules aan die speciaal ontwikkeld zijn voor de kinderopvang. Gastouderland werkt

Nadere informatie

Woudschoten 4 november 2011 Michiel Vogelezang

Woudschoten 4 november 2011 Michiel Vogelezang Woudschoten 4 november 2011 Michiel Vogelezang Begripsbepalingen Is een element een stof? Is een atoom een stof? Hoe wilt u element omschrijven? Hoe wilt u atoom omschrijven? Zit één van deze begrippen

Nadere informatie

-Onze school behoort tot het officieel gesubsidieerd onderwijsnet. Het schoolbestuur is de gemeente Olen.

-Onze school behoort tot het officieel gesubsidieerd onderwijsnet. Het schoolbestuur is de gemeente Olen. Pedagogisch project 1. situering onderwijsinstelling 2. levensbeschouwelijke uitgangspunten 3. visie op ontwikkeling en opvoeding 4. het schoolconcept 1. Situering onderwijsinstelling 1.1 Een gemeenteschool:

Nadere informatie

http://www.dvua.nl/images/project07/proj07_01.jpg

http://www.dvua.nl/images/project07/proj07_01.jpg PORTFOLIO http://www.dvua.nl/images/project07/proj07_01.jpg 30-10-2006 http://www.dvua.nl/images/project02/project02_01b.jpg 30-10-2006 http://www.dvua.nl/images/project15/proj15_01.jpg 30-10-2006 http://www.aronsengelauff.nl/afbeeldingen/04092006%20de%20plus%20jeroen/058-...

Nadere informatie

Eindexamen filosofie havo 2007-I

Eindexamen filosofie havo 2007-I Opgave 2 Sociale utopieën tussen fantasie en werkelijkheid 8 maximumscore 3 het noemen en uitleggen van het principe van Bloch: hoop 1 een toepassing van het principe hoop op het ontstaan van utopische

Nadere informatie

DE PROFESSIONALITEIT VAN MAATSCHAPPELIJK WERK

DE PROFESSIONALITEIT VAN MAATSCHAPPELIJK WERK DE PROFESSIONALITEIT VAN MAATSCHAPPELIJK WERK Over de morele identiteit van het beroep en het belang van morele oordeelsvorming Jaarcongres NVMW (10-11-2011) Ed de Jonge INTRODUCTIE: thematiek en spreker

Nadere informatie

Opleiding bouwcoördinator

Opleiding bouwcoördinator Opleiding bouwcoördinator Werken als bouwcoördinator vraagt veel van een meester of juf. Naast de verantwoordelijk voor een groep ook nog een team aansturen. Het is niet vanzelfsprekend dat een goede juf

Nadere informatie

Aardse mystiek. Inleiding in de filosofie van de verwondering. Arnold Ziegelaar

Aardse mystiek. Inleiding in de filosofie van de verwondering. Arnold Ziegelaar Aardse mystiek Inleiding in de filosofie van de verwondering Arnold Ziegelaar Het zijn dezelfde rivieren waar wij in stappen en het zijn niet dezelfde; wij zijn het en wij zijn het niet. Heraclitus ISVW

Nadere informatie

Geworteld leven. Je weg gaan in de Geest van Jezus 14 JANUARI 2015

Geworteld leven. Je weg gaan in de Geest van Jezus 14 JANUARI 2015 Geworteld leven Je weg gaan in de Geest van Jezus 14 JANUARI 2015 Psalm 1 Gelukkig de mens Die vreugde vindt in de wet van de HEER en zich verdiept in zijn wet, dag en nacht. Hij zal zijn als een boom,

Nadere informatie

DE BETROKKEN BURGER II

DE BETROKKEN BURGER II DE BETROKKEN BURGER II HANNAH ARENDT Aristoteles Martin Heidegger Hannah Arendt De menselijke conditie Gesprek VAN ARISTOTELES NAAR ARENDT filosofie als politicologisch project : de filosoof hoort ervoor

Nadere informatie

a) Existentiële dialectiek

a) Existentiële dialectiek a) Existentiële dialectiek Ook voor Kierkegaard bestaat er dus een vorm van dialectiek, maar niet in Hegeliaanse zin, die de tegenstellingen methodisch gebruikt om ze speculatief aufzuheben, op te heffen,

Nadere informatie

Samenvatting Filosofie Mensbeelden

Samenvatting Filosofie Mensbeelden Samenvatting Filosofie Mensbeelden Samenvatting door Sophie 819 woorden 27 oktober 2015 8,9 4 keer beoordeeld Vak Filosofie Plato (427 347 v.chr.) Als we ons op individuele katten richten, komen we nooit

Nadere informatie

LEVINAS EN SPINOZA EEN (ONVERWACHTSE) ONTMOETING

LEVINAS EN SPINOZA EEN (ONVERWACHTSE) ONTMOETING LEVINAS EN SPINOZA EEN (ONVERWACHTSE) ONTMOETING Emmanuel Levinas Een kennismaking Bento de Spinoza Een geheugensteuntje Levinas en Spinoza Een ontmoeting Discussie EMMANUEL LEVINAS EMMANUEL LEVINAS LEVEN

Nadere informatie

Pedagogisch Didactisch Getuigschrift

Pedagogisch Didactisch Getuigschrift HOGESCHOOL ROTTERDAM Pedagogisch didactisch getuigschrift Pedagogisch Didactisch Getuigschrift Handleiding voor de coach Instituut voor Lerarenopleidingen Versie 24.11.16 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3

Nadere informatie

GELOOF EN WETENSCHAP. Modellen over de relatie tussen geloof en (natuur)wetenschap in historisch perspectief.

GELOOF EN WETENSCHAP. Modellen over de relatie tussen geloof en (natuur)wetenschap in historisch perspectief. GELOOF EN WETENSCHAP Modellen over de relatie tussen geloof en (natuur)wetenschap in historisch perspectief. 1. HET HARMONIEMODEL De leer van de twee boeken Het Ptolemaeïsche of Aristotelische wereldbeeld

Nadere informatie

Academiejaar 2008-2009. Programmagids. Verpleegkunde (PBA) 1eBa verpleegkunde

Academiejaar 2008-2009. Programmagids. Verpleegkunde (PBA) 1eBa verpleegkunde Academiejaar 2008-2009 Programmagids Verpleegkunde (PBA) 1eBa verpleegkunde Opleidingsonderdeel Groep Stp Semester Deeltijds (OO)Filosofie - ethiek - recht 7.0 2 (OA) Filosofie 2.0 2 1282008 2 6 Opleidingsonderdeel

Nadere informatie

Bekwaamheidseisen of competenties docenten LD

Bekwaamheidseisen of competenties docenten LD Bekwaamheidseisen of competenties docenten LD Bekwaamheidseisen docenten LD vmbo en havo/vwo. (tekst: Wet op de beroepen in het onderwijs en Besluit bekwaamheidseisen onderwijspersoneel / 2006). 1. Zeven

Nadere informatie

Samenvatting Levensbeschouwing Humanisme - Christendom

Samenvatting Levensbeschouwing Humanisme - Christendom Samenvatting Levensbeschouwing Humanisme - C Samenvatting door een scholier 855 woorden 29 januari 2012 5,3 80 keer beoordeeld Vak Methode Levensbeschouwing Standpunt Begrippen 1) theïsme wel geloven in

Nadere informatie

Met beide benen op de grond

Met beide benen op de grond Met beide benen op de grond God ontdekken in je levensverhaal 4 FEBRUARI 2015 Spiritualiteit Alle mensen ervaren eindigheid. De wereld en het leven zijn begrensd. Allen kennen het verlangen naar onbegrensdheid.

Nadere informatie

Informatiegids stamgroep 5/

Informatiegids stamgroep 5/ Informatiegids stamgroep 5/6 2018 2019 Inhoud Voorwoord 3 Onze school missie en visie 4 Jenaplan in kort bestek 6 - Het gesprek 6 - Het spel 6 - Het werk en samenwerken 6 - De viering 6 De Bovenbouw stamgroep

Nadere informatie

Matrix levensbeschouwing OBS De Schakel

Matrix levensbeschouwing OBS De Schakel Matrix levensbeschouwing OBS De Schakel 2016-2017 1x per week 45 minuten Voorafgaand samen voorbereiden dinsdagmiddag Schoolweek datum Groep 1 t/m 4 Groep 5 t/m 8 Augustus 1 22/08 Kanjer 1 Kanjer 1 2 29/08

Nadere informatie

Bildung. Decanensymposium 20 september 2017 Daan Roovers

Bildung. Decanensymposium 20 september 2017 Daan Roovers Bildung Decanensymposium 20 september 2017 Daan Roovers Wie ben ik? Filosoof Programmamaker (Human: Filosofisch Kwintet; What s the Right Thing to Do?; Rode Hoed) Docent Publieksfilosofie UvA Voormalig

Nadere informatie

Inhoud. Inleiding 5. Hoe werk je met Méér dan onderwijs 10

Inhoud. Inleiding 5. Hoe werk je met Méér dan onderwijs 10 h Inhoud Inleiding 5 Hoe werk je met Méér dan onderwijs 10 HOOFDSTUK 1 De pedagogische opdracht van het onderwijs 1. 1 Inleiding 19 1.2 De pedagogische opdracht van de basisschool 21 1.3 Mensen op weg

Nadere informatie

Over werk gesproken. Amsterdam, februari Beste Joop Berding,

Over werk gesproken. Amsterdam, februari Beste Joop Berding, Over werk gesproken Amsterdam, februari 2018 Beste Joop Berding, Jij bent wijsgerig en historisch pedagoog, werkte in het onderwijs, welzijn en beleid en vervolgens weer als docent bij de Hogeschool Rotterdam.

Nadere informatie

Vrij naar Janusz Korczak: Vergeet het kind niet als je de wereld wilt verbeteren. Burgerschapsvorming op de Zevensprong

Vrij naar Janusz Korczak: Vergeet het kind niet als je de wereld wilt verbeteren. Burgerschapsvorming op de Zevensprong Vrij naar Janusz Korczak: Vergeet het kind niet als je de wereld wilt verbeteren Burgerschapsvorming op de Zevensprong marije stolker Mei 2018 2. Inhoudsopgave 1. Titelpagina 2. Inhoudsopgave 3. Voorwoord

Nadere informatie

Sikhisme. Leer, Gebruiken, Geschiedenis. Lezing, MOC Den Haag Donderdag, 5 Mrt Sikh betekent Leerling (Descipel) of Student

Sikhisme. Leer, Gebruiken, Geschiedenis. Lezing, MOC Den Haag Donderdag, 5 Mrt Sikh betekent Leerling (Descipel) of Student Sikhisme Leer, Gebruiken, Geschiedenis Lezing, MOC Den Haag Donderdag, 5 Mrt. 2015 Sikh betekent Leerling (Descipel) of Student De leer van het Sikhisme Geloofsovertuiging Er is één God Schepper en een

Nadere informatie

Informatiegids stamgroep 1/

Informatiegids stamgroep 1/ Informatiegids stamgroep 1/2 2018 2019 Inhoud Voorwoord Onze school missie en visie Jenaplan in kort bestek - het gesprek - het spel - het werk en samenwerken - de viering De onderbouw stamgroep 1-2 Praktische

Nadere informatie