Een memorabele dag voor een bijzonder project

Transcriptie

1 NR 3 JANUARI 2015 Archeologisch vervolgonderzoek bij Werverdijk In de late Bronstijd is dit gebied bewoond geweest! Een memorabele dag voor een bijzonder project Dijkgraaf Tanja Klip volgt aanleg hoogwatergeul op de voet Volop aan de slag in het gebied Rivierjutter: Astrid Stok

2 2 3 Inhoud Voorbereiding kavelaanvaarding afgerond 3 Een memorabele dag voor een bijzonder project 4-5 Excursies in het gebied van de hoogwatergeul 6-7 Archeologisch vervolgonderzoek bij Werverdijk leidt tot opzienbarende conclusie 8-9 Dijkgraaf Tanja Klip volgt aanleg hoogwatergeul op de voet Vormgeving van objecten in hoogwatergeul sluit aan bij het gebied Rivierjutter Astrid Stok Bewoner aan het woord: Evert Luchtenbelt, agrariër in de toekomstige geul Werkzaamheden: Combinatie IJsselweide volop aan de slag Planning 20 Projectinformatie Bouwinformatie Voorwoord Wisseling van de wacht Op 1 januari 2015 heeft de projectmanager van de hoogwatergeul Adriaan Smeenk zijn taken overgedragen aan Toine Tillemans. Hij is benoemd tot afdelingshoofd vergunningen en handhaving bij Waterschap Vallei en Veluwe en kon beide taken niet combineren. Zijn opvolger is als manager projectbeheersing al jaren nauw betrokken bij het project hoogwatergeul. We spraken met hen over de afgelopen periode en over de voortgang van het project. In het begin van het project waren er veel vragen waar geen concreet antwoord op mogelijk was, aldus Adriaan. Er waren veel onduidelijkheden. We konden bewoners en belanghebbenden geen details geven en dat leidde begrijpelijkerwijs tot een stuk weerstand. Het gaf ook geen vertrouwen. Maar gelukkig is dat gaandeweg het project veranderd. We hebben de afgelopen periode de vragen die er leefden over bijvoorbeeld de veiligheid voor kinderen op de weg, over hoe het transport zou gaan - kunnen beantwoorden en goede oplossingen ervoor kunnen aandragen. Dat heeft zonder meer tot meer begrip en acceptatie van het project geleid. Op het moment dat dingen concreet worden en het aantal zekerheden toeneemt, kunnen mensen weer aan hun toekomst denken. Dat vond ik ook mooi, dat toen dingen duidelijk begonnen te worden, we oplossingsgericht met de mensen om tafel konden en mensen vooruit konden kijken. Adriaan wijst nog eens op het belang van een goed voortraject. We hebben het proces vooraf goed gedefinieerd. Het gebied vroeg veel aandacht voor het beperken van omgevingshinder en het bevorderen van de veiligheid en daar hebben wij naar geluisterd. De aannemerscombinatie is o.a. daar ook op geselecteerd. Er is nu een goede uitvoeringsmethode gevonden met oplossingen die op alle fronten goed doordacht zijn. Het project is intussen in de uitvoeringsfase gekomen en Adriaan stelt vast dat een aantal dingen inmiddels goed is uitgewerkt. We zijn van veel onzekerheid naar steeds meer zekerheid gegaan. Maar we moeten wel ons best blijven doen om zoveel mogelijk te voldoen aan de verwachtingen die er zijn. Toine is als manager projectbeheersing altijd achter de schermen van het project bezig geweest. Het is nu een uitdaging voor me om de hele-paraplu-functie te vervullen. Ik wil graag de uitgestippelde lijn doortrekken. Het is belangrijk dat de aannemer beloftes heeft gedaan, maar we moeten wel waarborgen dat die zoveel mogelijk nagekomen worden zoals ook gepland is. We moeten faciliteren dat de aannemer goed zijn werk kan doen en dat hij kan waarmaken wat hij heeft aangenomen. We blijven ook bij onvoorziene zaken handelen in de geest van het contract en zullen er alles aan doen om te blijven werken aan het draagvlak van de omgeving en het project succesvol af te ronden. Adriaan Smeen en Toine Tillemans, (ex-)projectmanager hoogwatergeul Voorbereiding kavelaanvaarding afgerond: Optimale herinrichting gerealiseerd voor toekomstgerichte percelen De aanleg van de hoogwatergeul heeft directe gevolgen voor de agrariërs die in dit gebied hun gebouwen en percelen hebben liggen. In totaal zijn 9 bedrijven en 5 woningen uit de toekomstige geul door de Staat aangekocht. De gronden die hierbij vrijkwamen zijn benut om bestaande te handhaven agrarische bedrijven te compenseren voor het verlies aan grond als gevolg van dit project. Namens het Waterschap zijn Wim Visscher, Gerben van der Veen en Bert Harmelink drie jaar lang bezig geweest om een optimale herinrichting te realiseren voor de agrariërs. Het is in goede harmonie verlopen, vertelt Wim Visscher. In het gesprek met Wim wordt duidelijk dat het team voor de kavelaanvaarding heel veel energie erin gestoken heeft om zoveel mogelijk te voldoen aan de wensen van de boeren. Wim: We hebben ook wat extra willen doen. We wilden toekomstbestendige bedrijven voor de omgeving creëren. Inventarisatie aan de keukentafel De vrijgekomen gronden zijn gebruikt om te gaan schuiven met percelen. We zijn gaan clusteren en keken daarbij naar zaken als welke boer zit waar, hoeveel grond raakt hij kwijt en op hoeveel grond heeft hij recht. We liepen wel tegen knelpunten aan als ontwatering en ontsluiting. Samen met de boer zijn we om de keukentafel gaan zitten om te inventariseren wat mogelijk was. Uitgangspunt daarbij was dat het toekomstgerichte, bewerkbare en exploitabele percelen moesten worden. Hele traject begeleid Het team van de kavelaanvaarding heeft het hele traject van de herindeling begeleid. We hebben ontwerp en tekeningen gemaakt met een kostenplaatje erbij en vergunningen aangevraagd. Bij sommige boeren zijn we meer dan tien keer langs geweest voordat de herinrichting rond was. Percelen voor de toekomst Inmiddels is gestart met de daadwerkelijke herinrichting. Boeren konden kiezen om het zelf uit te voeren of het over te laten aan het projectbureau. De meeste boeren wilden het zelf doen en sommige zijn er nu al mee klaar. En het resultaat mag er zijn: mooie percelen voor de toekomst! Contact Met uw reacties kunt u altijd terecht bij de medewerkers van het projectkantoor: Veesserenkweg 39, 8194 LK Veessen. T (0578) E info@veessen-wapenveld.nl - Colofon Dit is een uitgave van Waterschap Vallei en Veluwe, gemeente Heerde, Ruimte voor de Rivier en Combinatie IJsselweide. Het waterschap is realisator van het project. Copyright berust bij Waterschap Vallei en Veluwe en Combinatie IJsselweide. Niets uit de uitgave mag worden gereproduceerd of openbaar gemaakt worden zonder schrijftelijke toestemming van Waterschap Vallei en Veluwe.

3 4 5 Projectinformatie Een memorabele dag voor een bijzonder project Het is vandaag een bijzondere en heugelijke dag: de officiële start van de werkzaamheden aan de hoogwatergeul. Dit waren de welkomstwoorden van dijkgraaf Tanja Klip-Martin aan zo n zestig genodigden, onder wie minister Melanie Schultz van Haegen, op woensdag 14 januari in Gemaal Veluwe in Wapenveld. Die dag gaf de minister samen met kinderen uit groep zes van basisschool De Zaaier uit Veessen het officiële startsein voor de werkzaamheden aan de hoogwatergeul. Nabij de laad- en loswal in Marle onthulde de minister samen met de kinderen een billboard met daarop Geurt. Geurt is het symbool voor de informatievoorziening aan de bewoners, zodat zij steeds goed op de hoogte zijn van de werkzaamheden. Geurt weet wat er gebeurt. De dijkgraaf vervolgde haar welkom op 14 januari met: Een memorabele dag voor een bijzonder project waar we als Waterschap Vallei en Veluwe trots op zijn. Trots dat we dit grote waterstaatkundige werk samen met anderen hebben ontwikkeld en nu samen met anderen gaan uitvoeren. Met 71 cm peilverlaging tot gevolg! We zijn niet over één nacht ijs gegaan. We hebben ons zorgvuldig voorbereid. We hebben met alle betrokken partijen en vanzelfsprekend met bewoners intensief van gedachten gewisseld. We hebben ge luisterd, gewikt en gewogen, oplossingen gezocht en vanzelfsprekend uiteindelijk ook knopen doorgehakt. In alle zorgvuldigheid, waardoor het planstudieproces wat langer heeft geduurd dan voorzien. Nu zijn we bij vandaag aangeland. Het grote werk gaat nu echt beginnen was het jaar van zichtbare voorbereidingen in het gebied. Zoals het verleggen van de kabels en leidingen, de sloop van woningen en bedrijven, het verhogen van de hoogspanningsmasten. En nu is het Dit wordt een oogstjaar. Nu wordt zichtbaar waar we al jaren naar toewerken: het realiseren van een hoogwatergeul door het aanleggen van twee dijken met beide ongeveer acht kilometer lengte. We staan hier, volgens mij, allemaal met een trots gevoel. Het gaat ons lukken! Het veiligheidsniveau wordt hier, in deze regio, eind 2016 gerealiseerd! We doen wat we hebben afgesproken.

4 6 7 Ga mee op excursie in het gebied van de hoogwatergeul! Bent u geïnteresseerd in de werkzaamheden die te maken hebben met de aanleg van de hoogwatergeul? Ga dan mee op excursie met de aannemer! Dit jaar organiseert Aannemerscombinatie IJsselweide op verschillende dagen informatieve en gratis excursies in het gebied van de toekomstige hoogwatergeul. Of u nu bewoner bent of scholier, professional, natuur- of waterliefhebber, u bent van harte welkom! De excursies staan onder leiding van een ervaren gids die u alles vertelt over de werkzaamheden (achtergrond, uitvoering, veiligheid, planning enzovoort). Meer informatie vindt u op de site van de aannemer ( U kunt zich hier ook aanmelden. De excursies vinden dit jaar plaats op: vrij 23/01 vrij 27/03 zat 09/05* zat 06/06** vrij 03/07 zat 22/08 zat 12/09*** vrij 13/11 * Nationale Molendag ** Dag van de Bouw *** Dag van de Dijk Praktische informatie Excursies starten bij Gemaal Veluwe Werverdijk 4 in Wapenveld. In de eerste helft van 2015 hebben ze betrekking op het noordelijke plangebied, omdat de bouwactiviteiten zich dan in dit deel concentreren. U krijgt in het Gemaal Veluwe een introductiefilm te zien, waarna u onder begeleiding het veld ingaat en een toelichting krijgt op de werkzaamheden. Voor het veldbezoek worden veiligheidshesjes verstrekt die u in het veld dient te dragen. Na afloop van de excursie graag het veiligheidshesje weer inleveren. Stevig schoeisel wordt geadviseerd. Ten tijde van het veldbezoek bevindt u zich op openbaar gebied (weg/terrein) en in de buurt van bouwwerkzaamheden. U dient de aanwijzingen van de gids te allen tijde op te volgen, ook voor uw eigen veiligheid. Het veldbezoek gaat per eigen auto. Deze dient u zelf mee te nemen. Er wordt met maximaal zes auto s gereden. Vanaf het gemaal Veluwe wordt gecarpoold. Dit gebeurt in onderling overleg. Er wordt een vooraf aangegeven route gereden en er wordt op diverse plaatsen uitgestapt voor uitleg in het veld. Maximale groepsgrootte is 20 personen. Tot twee weken voor aanvang van de betreffende excursiedatum kunt u zich aanmelden. Aanmelding via (bovenin scherm kopje: excursie). Geef uw voorkeursdatum en tijdstip hierbij door. We proberen bij de indeling hiermee rekening te houden, maar dat zal niet altijd lukken. U zult in dat geval op een andere datum of ander tijdstip worden ingeroosterd. Op basis van de opgaven wordt een indeling gemaakt en wordt u per op de hoogte gesteld van wanneer en hoe laat u wordt verwacht bij het Gemaal Veluwe. Op korte termijn wordt een informatiebrochure met een excursieroute beschikbaar gesteld. Zodra deze gereed is, kunt u, indien uw voorkeur daarnaar uitgaat, met behulp van deze brochure ook zelfstandig de route rijden. De brochure kunt u over circa een maand downloaden op deze site via het tabblad Downloads.

5 8 9 Archeologisch vervolgonderzoek bij Werverdijk leidt tot opzienbarende conclusie: In de late Bronstijd is dit gebied bewoond geweest! Archeoloog en projectleider Axel Müller Regio archeoloog Maarten Wispelwey In het gebied bij de Werverdijk is onlangs in overleg met de Rijksdienst Cultureel Erfgoed (RCE) - gestart met een archeologisch vervolgonderzoek. Deze locatie werd op basis van verkennende onderzoeken in maart 2014 als verdacht aangemerkt: er zouden archeologische vondsten kunnen worden gedaan. Het blijkt een juist vermoeden! We gingen naar de Werverdijk en spraken met regio archeoloog Maarten Wispelwey (werkzaam bij Regio Noord-Veluwe) en archeoloog Axel Müller (werkzaam bij ADC ArcheoProjecten): over het onderzoekstraject en over de opzienbarende vondsten die inmiddels zijn gedaan. Maarten Wispelwey adviseert als regioarcheoloog o.a. over ruimtelijke plannen die door gemeenten worden opgesteld. Hij is ook direct betrokken bij het plan voor de hoogwatergeul. Het is in het algemeen mijn taak om ervoor te zorgen dat archeologie goed in een bestemmingsplan komt. In het geval van de hoogwatergeul breng ik mijn kennis in en is het de Rijksdienst Cultureel Erfgoed (RCE) die over het archeologisch onderzoek adviseert. Hij is benieuwd naar de resultaten van dit vervolgonderzoek. Vondsten blijven ons vaak verrassen. Hoe is het mogelijk denk je dan. Het onderzoekstraject Het archeologisch vervolgonderzoek aan de Werverdijk wordt in opdracht van het Waterschap en Combinatie IJsselweide uitgevoerd door het archeologisch adviesbureau ADC. Projectleider is Axel Müller die uitlegt dat het onderzoek in fasen verloopt: Het begint met een bureauonderzoek waarbij zoveel mogelijk informatie over het gebied van de hoogwatergeul wordt verzameld. Dat resulteert in verwachtingen over locaties waar misschien archeologische vondsten gedaan kunnen worden. Dat wordt dan getoetst door middel van boringen in het gebied. De locatie bij de Werverdijk is daarbij als verdacht naar voren gekomen. Afgelopen maart hebben we er proefsleuven gegraven voor nader onderzoek. Op basis van die resultaten is in samenspraak met de RCE besloten om hier opgravingen te doen. Dekzandkoppen Er worden alleen opgravingen gedaan als er een duidelijke aanleiding voor is, aldus Maarten. En hier zit je vlakbij de geulen van de oude IJssel. Vlak onder de oppervlakte kunnen verhogingen liggen van zand dat na de laatste IJstijd is opgewaaid. Dit zijn zogeheten dekzandkoppen die oorspronkelijk boven het maaiveld uitstaken. Als die gevonden worden, wordt altijd nader onderzoek gedaan naar bewijzen dat er mensen hebben geleefd. Want prehistorische mensen weten altijd plaatsen te vinden waar ze kunnen wonen op de grens van droog-en-nat en waar ze een paar generaties kunnen overleven voordat het water komt. Proefsleuven: archeologische vondsten Uiteindelijk bleken er in dit gebied inderdaad dekzandkoppen voor te komen. Bij boringen bleek dat de natuurlijke opbouw van de bodem hier niet recent was aangetast en dat er dus mogelijk mensen hebben gewoond, vertelt Axel. Daarom werd besloten om proefsleuven te gaan graven. Dat leverde een hoopvol resultaat op. We vonden wel de dekzandkoppen maar helaas geen grondsporen die op aanwezigheid van gebouwplattegronden duidden. Daarnaast vonden we aardewerk, vuursteen en bot. Die konden we dateren op ong v. Chr., uit de late Bronstijd en de vroege IJzertijd. Opgraving: nederzetting uit late Bronstijd Op basis van de resultaten van het proefsleuvenonderzoek werd besloten een opgraving te gaan doen in het gebied waar combinatie IJsselweide later aan de slag gaat. Het resultaat is geweldig, aldus Axel. We hebben clusters van paalkuilen gevonden en afvalkuilen waaronder een kuil met ruim 7 kg kwarts. Dit laatste zou erop kunnen duiden dat hier veel aardewerk geproduceerd werd. Onze voorlopige conclusie is dat we hier waarschijnlijk te maken hebben met een nederzetting uit de late Bronstijd. Hij is verwonderd over het onderzoeksresultaat. Er werd gedacht dat dit gebied nooit droog genoeg is geweest om te bewonen. Blijkbaar is er toch een periode geweest dat de zeespiegel net iets lager was zodat je er droge voeten had. Maarten gaat alle resultaten bestuderen. Op deze manier kunnen we een stukje identiteit teruggeven aan de huidige bewoners.

6 10 11 Projectinformatie Dijkgraaf Tanja Klip volgt aanleg hoogwatergeul op de voet: Focus ligt op minimale overlast en maximale veiligheid Tanja Klip-Martin is als dijkgraaf van het Waterschap Vallei en Veluwe direct betrokken bij twee Ruimte voor de Rivier projecten: de aanleg van de hoogwatergeul en de dijkverlegging in Cortenoever en Voorsterklei. We spraken met haar over haar betrokkenheid bij de hoogwatergeul. Ze volgt de ontwikkelingen op de voet. Bij de opening en de open dag van de laaden loswal in Marle in oktober werd al duidelijk dat Tanja enthousiast is over de aanleg van de hoogwatergeul. Dat moment was echt een kantelmoment. Na al die jaren van voorbereiding was dat het officiële begin van de aanleg van de geul. Ik heb daar in kleine kring uitgesproken dat ik blij was met de gekozen oplossing om de loswal te gebruiken, zodat de hinder voor bewoners zoveel mogelijk beperkt kan blijven. Ook heb ik aangegeven dat ik zeer benieuwd ben hoe de inpassing van bijvoorbeeld bruggen en nieuwe wandel- en fietspaden in het landschap gaat worden. Voorwaarden voor succes Inmiddels wordt in het gebied hard gewerkt om de hoogwatergeul te realiseren. Het project is volgens Tanja succesvol als het zowel inhoudelijk als procesmatig goed verloopt. Inhoudelijk moet het project binnen de tijd en binnen het budget afgerond worden. De kunstwerken, de dijken, kortom de hele inrichting moet volgens planning gerealiseerd worden en optimaal gaan werken. Maar daarnaast moet ook het proces goed verlopen. En daarvoor is de aannemer Combinatie IJsselweide verantwoordelijk. Hij moet ervoor zorgen dat de bewoners zo min mogelijk overlast ondervinden. Minimale overlast, maximale veiligheid Tanja benadrukt dat de veiligheid van de mensen absoluut bovenaan staat. Bij een project als dit gaan er altijd wel dingen anders dan je inschat. Als er iets misgaat, redeneren we vanuit het belang van de burger en niet uitsluitend vanuit de aspecten tijd en geld. De focus moet altijd liggen op minimale overlast en maximale veiligheid. Daarover hebben we ook goede afspraken gemaakt met de aannemerscombinatie. Hij heeft daar ook de hele infrastructuur op ingericht: de laad- en loswal, de bouwwegen, de ongelijkvloerse kruisingen, de stoplichten enz... Kortom, hij heeft er van alles aangedaan om dit te waarborgen. En als realisator van het project moet hij hier steeds de focus op houden. En wij zullen hem, tot aan het eind van het project, ook bij de les houden! Metamorfose van het gebied Tanja voorziet dat door de toekomstige inrichting, het gebied bewoners nog meer dan nu te bieden heeft. Het is ongelooflijk wat er nu gebeurt. Je moet eigenlijk door je oogharen naar de toekomst kijken. Je zult zien dat bijvoorbeeld de landschapszone echt prachtig wordt. Een nieuw natuurgebied met mogelijkheden voor recreatie. Maar het moet een tijd van leven hebben. Het is ook goed dat de aannemer vanaf nu excursies door het gebied organiseert en webcams en uitkijkposten heeft geplaatst zodat iedereen de vorderingen in het gebied live kan volgen. Iedereen wordt meegenomen in de meta morfose van het gebied. Ze is ook enthousiast over het feit dat de landbouwkundige structuur is versterkt: Kijk je naar de oorspronkelijke kaart van de kavels en naar de kaart van na de kavelaanvaarding, dan zie je dat de percelen nu veel meer aaneengesloten liggen en ook zoveel mogelijk rondom de boerderij. Door de herinrichting zijn toekomstgerichte bedrijven gerealiseerd. Maar het blijft een feit, aldus Tanja, dat niemand een verandering leuk vindt. Het is een grote verandering in het landschap en het is logisch dat bewoners daar aan moeten wennen. Gelukkig is het draagvlak voor het project door alle informatie en veiligheidsmaatregelen groter geworden. Maar het is steeds een momentopname. We moeten elke dag bewijzen dat dat draagvlak terecht is. En daar werken we als waterschap samen met de aannemer hard aan. Trots op innovatief concept Dijkgraaf Tanja Klip is trots op de hoogwatergeul. Dat doen we toch maar met z n allen. Het is een forse ingreep die een fors effect heeft op dit gebied maar tegelijkertijd van cruciale invloed is op een grote regio wat waterveiligheid betreft. Het is daarbij een innovatief concept dat van belang is voor onze export van kennis. En door de samenwerking met kennisinstituut Deltares in Delft wordt dit belang nog eens versterkt. Het is een bijzonder waterstaatkundig werk voor de toekomst.

7 12 13 Vormgeving van objecten in hoogwatergeul sluit aan bij het gebied: We maken iets met respect voor het landschappelijk karakter van het gebied In het kader van de aanleg van de hoogwatergeul is een aantal zogeheten kunstwerken ontworpen. Met deze term worden in dit verband de constructies bedoeld die van belang zijn voor het functioneren van de waterbeheersing, zoals de inlaat, bruggen, wegen en gemalen. We spraken met Robbert Bruin, technisch manager bij het Waterschap, over het proces van ontwerp en realisatie van de kunstwerken. De kunstwerken voor de hoogwatergeul zijn in hoofdlijnen ontworpen door het Waterschap, vertelt Robbert. Maar de verdere uitwerking ervan is in handen van de aannemer. Hij heeft medio 2013 de opdracht hiervoor gekregen. Inmiddels zijn de ontwerpen voor de noordzijde van de geul gereed, maar wat betreft de zuidzijde, waaronder de brug Kerkdijk, is de aannemer nog volop met het ontwerp bezig. Technische en ruimtelijke kwaliteitseisen Robbert legt uit dat aan elk kunstwerk technische en ruimtelijke kwaliteitseisen zijn gesteld. Een kunstwerk moet natuurlijk technisch doen wat het moet doen. Maar het moet ook in de omgeving passen. We maken iets met respect voor het landschappelijk karakter van het gebied. De vormgeving moet aansluiten bij bestaande kenmerken van het gebied. Het was agrarisch gebied en het blijft agrarisch gebied. Herkenbaarheid Niet alleen de vorm van de kunstwerken moet aansluiten bij het gebied. De kunstwerken moeten ook een bepaalde herkenbaarheid hebben. En om dat te realiseren heeft de aannemer een DNA-structuur gemaakt van de objecten. Hij heeft gelet op aspecten als leuningen, dek, hoeken, kanten, materiaalgebruik en openheid. Door deze op eenzelfde manier in de ontwerpen van de verschillende kunstwerken te verwerken, ontstaat een zekere herkenbaarheid. De brug Kerkdijk is familie van de brug Werverdijk door toepassing van dezelfde stijlelementen. Toetsing Het Waterschap werkt volgens Robbert met een toetssysteem (systeemgerichte contractbeheersing - SCB) om vast te kunnen stellen dat de gevraagde kwaliteit ook geleverd wordt. De aannemer moet de technische en ruimtelijke kwaliteitseisen combineren. En omdat we er zeker van willen zijn dat we krijgen wat we gevraagd hebben, kijken we mee. De functionele eisen worden continu bewaakt. De aannemer zelf is verantwoordelijk voor het proces. Hij werkt met een kwaliteitssysteem en zal de gevraagde kwaliteit leveren. Deltares: schaalmodelproef Bij het ontwerp voor de inlaat heeft de aannemer meer ontwerpruimte gekregen dan bij de andere kunstwerken. Robbert: We hebben aangegeven dat de inlaat moet bestaan uit een drempel van grond en bedienbare kleppen tussen de brugpijlers van de brug Kerkdijk. De aannemer heeft de opdracht dit verder uit te werken in zijn ontwerp, uiteraard binnen de eisen van techniek en vormgeving. We hebben ook een contracteis opgesteld, namelijk dat de werking van de inlaat aangetoond moet worden door middel van een schaalmodelproef. Het is de enige manier om te kunnen vaststellen dat de inlaat doet wat hij moet doen: zorgen voor een daling van het waterpeil met 71 cm. De proef is deze zomer bij Deltares - een onafhankelijk kennisinstituut op het gebied van water, ondergrond en infrastructuur - uitgevoerd en de definitieve resultaten ervan zijn nog niet binnen. Toekomstige beheerders Zodra de hoogwatergeul gereed is, moeten de kunstwerken worden overgedragen aan de toekomstige beheerders: Waterschap Vallei en Veluwe, de gemeente Heerde en Rijkswaterstaat Oost-Nederland. Wij hebben deze beheerders vooraf ook gevraagd naar hun wensen en eisen. Zij zijn continu meegenomen in het proces om hun het vertrouwen te geven dat wat we opleveren ook conform de gestelde wensen en eisen is, aldus Robbert.

8 14 15 Dat ik zo n grote omgevingsverandering mag meemaken! Rivierjutter Astrid Stok Astrid Stok woont middenin het gebied van de hoogwatergeul. Ze heeft haar camera altijd bij zich en als rivierjutter komt haar dit goed van pas. Het landschap rond de IJssel weet ze in prachtige beelden vast te leggen. Vaak maakt ze er gedichten bij, ook al heeft ze naar eigen zeggen weinig met taal. We gingen bij haar op bezoek en vroegen naar haar drijfveren. Ik hou van de IJssel. Van de ruige uiterwaarden. Van het water dat stroomt. Van de rivier die krimpt en overloopt. Ik ben altijd verbaasd over wat de rivier doet. We treffen Astrid in haar knusse boerderijtje, waar ze tot rust kan komen van haar werk als preventiewerker in de verslavingszorg. Maar echt stilzitten doet ze daar niet want ze maakt sieraden, trekt erop uit met de camera, werkt op zaterdag in een restaurant en doet met een vriendin nu ook iets met vintagemeubelen en kleding. Fotograferen is toch wel mijn grote hobby, vertelt ze. Ik fotografeer de dagelijkse dingen die ik tegenkom. Ik kijk daar graag naar door het oog van mijn camera. Maar ik moet er ook op uit om het landschap te ontdekken. Ik hou van de natuur en wil me verbinden met de omgeving. Rivierjutter-zijn Toen Astrid zich ongeveer een jaar geleden aanmeldde als rivierjutter, had ze niet kunnen indenken wat dit voor haar zou gaan betekenen. Er werd in het kader van het project Ruimte voor de Rivier van me verwacht dat ik als rivierjutter foto s en/of verhalen over de rivier zou aanleveren. Dat deed ik ook. Ik stuurde een foto en schreef er wat bij, maar ik had nog niet het echte gevoel erbij. In de loop der tijd ben ik me meer gaan verdiepen in het gebied en nu voel ik me er ook bij betrokken. Ik heb ook meer lef gekregen en durf nu als jutter ook dingen te vragen aan de mensen. Eerst was rivierjutter voor mij alleen een naam, maar nu krijgt het steeds meer vorm en inhoud. Ik vóel me nu ook een rivierjutter. Bewustwording Astrid heeft een positieve kijk op de veranderingen die in het gebied plaatsvinden. Ik ben me ervan bewust dat ik aan het begin sta van een grote omgevingsverandering. Ik vind het geweldig dat ik dat mag meemaken! Je ziet het gebied nu al veranderen. Het is een stukje bewustwording. En dat moet ik als rivierjutter in beelden vastleggen. Het dwingt mij om het gebied heel goed te kennen. Daarom trek ik er met mijn camera vaak op uit. Niets is onveranderlijk Met haar camera was ze uiteraard - bij een archeologische opgraving in het gebied. Ik heb geprobeerd verleden en heden in beelden vast te leggen. Als illustratie dat niets onveranderlijk is. Ik heb ook mijn mijmeringen daarover op papier gezet. Het blijft altijd een innerlijk gevecht tussen kiezen voor wat je hebt of kiezen voor verandering. Het kan je verlammen maar ook ruimte geven. Benieuwd naar de foto s en gedichten van Astrid en andere rivierjutters? Kijk dan op en via twitter: #RuimtevdRivier

9 16 17 Evert Luchtenbelt, agrariër in de toekomstige geul: Het had anders gekund als er beter was geluisterd naar de agrariërs De koeien bijvoorbeeld zullen elke dag meerdere keren de dijk over moeten om gemolken te worden De aanleg van de hoogwatergeul zorgt voor een ingrijpende verandering in het gebied. Vanaf toen de eerste plannen bekend werden - houdt het de gemoederen bezig van bewoners en agrariërs in en rond de toekomstige hoogwatergeul. Inmiddels zijn de plannen definitief geworden en is gestart met de daadwerkelijke aanleg van de geul. Voor de manier waarop de besluitvorming en het definitieve plan tot stand zijn gekomen, blijkt niet iedereen begrip te hebben. Dat wordt duidelijk in het gesprek dat we hadden met Evert Luchtenbelt, agrariër in de toekomstige hoogwatergeul. Projectinformatie Dijk door perceel Vanaf het moment dat de eerste plannen voor de hoogwatergeul bekend werden, is er geen dag geweest waarop Evert Luchtenbelt er niet aan gedacht heeft. Het raakt me enorm want ik krijg er direct mee te maken. Er ligt nu al een bouwweg door mijn perceel en 300 meter achter mijn stal komt een dijk te liggen, schuin naar de brug bij de Werverdijk. En dat betekent nogal wat voor mijn bedrijfsvoering. De koeien bijvoorbeeld zullen elke dag meerdere keren de dijk over moeten om gemolken te worden. Dat melken gebeurt door een melkrobot wat inhoudt dat de dieren veel vaker dan twee keer per dag gemolken worden. En het is nog maar de vraag of de koeien zelfstandig over de dijk naar de stal lopen. Planvorming Evert is teleurgesteld over het traject dat hieraan voorafging. Vanaf het allereerste begin is onvoldoende rekening gehouden met de agrariërs. Er werd in eerste instantie gezegd: Samen met het gebied gaan we de geul aanleggen, maar daar is weinig van terechtgekomen. Er was wel veel overleg en we konden echt altijd praten maar er werd geen onderscheid gemaakt tussen burgers en agrariërs. En het belang voor een burger is anders dan voor een agrariër. Een burger heeft overlast maar agrariërs raakt het in de bedrijfsvoering. We hebben als agrariërs ook een Agrarische Belangenvereniging opgericht om als boeren georganiseerd te zijn. Maar ik moet concluderen dat we heel weinig tot niks voor elkaar hebben gekregen. We zijn als boeren ook uit de Klankbordgroep gestapt, samen met een aantal burgers en andere belangenorganisaties. Het ging er helemaal niet transparant aan toe. Ik ben echt teleurgesteld, met name wat de planvorming betreft. Ruilverkaveling Het stoort Evert ook hoe de ruilverkaveling tot stand is gekomen. We hebben als boeren niets kunnen regelen wat de kavels betreft. Dat had tijdens het aankoopproces moeten gebeuren, maar dat was niet bespreekbaar met Rijkswaterstaat. De meeste boeren hebben wel hun percelen kunnen vergroten maar de grond ligt voor hen niet altijd op de goede plek. Sommigen zijn nu tevreden, een aantal ook niet. Impact De impact van het hele plan is volgens Evert groter dan men dacht. De meeste Ruimte-voor-de-Rivier projecten worden in de uiterwaarden uitgevoerd. Maar hier gebeurt het binnendijks en dat heeft een grote impact op de betrokkenen. Dat heeft men zich waarschijnlijk onvoldoende gerealiseerd. De bedrijfsvoering wordt gewoon moeilijker hier. Een dijk dwars door mijn perceel, koeien die erover moeten, en daarbij ook de overlast die ik de komende 2 tot 3 jaar zal ondervinden. Noodzaak? Evert twijfelt aan de noodzaak van de hoogwatergeul. Hij heeft een aantal alternatieve plannen aangedragen maar daar is niets mee gedaan. Samen met anderen heb ik bijvoorbeeld voorgesteld om de uiterwaarden te ontdoen van alle begroeiing. De reactie was destijds dat dit nauwelijks waterdaling in de IJssel zou opleveren. Maar nu moet er opeens wel allerlei begroeiing uit de uiterwaarden weg voor de doorstroming van het water. Dan voel je je dus niet echt serieus genomen. Ook heeft hij twijfels over de recreatieve en economische impuls van de hoogwatergeul voor dit gebied: Er komen veel fietspaden maar of die fietsers nu ook geld gaan uitgeven in het gebied Democratische beslissing Evert is realistisch genoeg om zich bij het plan neer te leggen. Het is een democratische beslissing, dus leg ik me erbij neer. Achteraf gezien zou ik het wel anders aanpakken. We zijn altijd blijven praten, maar we hadden als boeren en burgers massaal in verzet moeten komen. Het is gebeurd zoals het gebeurd is. Maar het had wel anders gekund als er beter was geluisterd naar de agrariërs.

10 18 Bouwinformatie 19 Volop aan de slag! Het kan u haast niet ontgaan zijn: Combinatie IJsselweide is volop aan de slag in het gebied. De meeste werkzaamheden vinden momenteel plaats in het noorden maar ook elders in het gebied wordt gewerkt. Onderstaand vindt u een overzicht van reeds verrichte en toekomstige werkzaamheden. Laad- en loswal De laad- en loswal bij Marle is gereed. Binnenkort wordt ook het drijvende deel ervan geïnstalleerd. Het is een schip (een grondpers) die zolang de dijkbouw duurt, tot in 2016, zal blijven liggen. Deze grondpers beweegt mee met de variërende waterstand waardoor hoogwater in de IJssel geen belemmering vormt voor de aanvoer en verwerking van het zand. Hydraulisch transport De grondpers heeft op het dek een grote kraan en een grote trechter. Zandschepen kunnen erlangs aanmeren om zand te lossen. De kraan op de grondpers schept het zand uit het zandschip en lost dit in de grote trechter (zie foto). In deze trechter wordt het zand vermengd met water waarna het mengsel in de persleiding geperst wordt en naar de plaats van bestemming (dijkbouw) wordt gepompt. Fietspad Rottenbroekseweg blijft voorlopig open Het fietspad Rottenbroekseweg blijft open tot het moment dat de dijkbouw het fietspad kruist, naar verwachting voorjaar (april) Tot die tijd zal er soms sprake zijn van hinder voor de fietsers. Voor de veiligheid zijn verkeersmaatregelen ter plaatse van de kruising van het fietspad met de bouwweg getroffen. Brug Werverdijk Er is inmiddels begonnen met de bouw van de brug Werverdijk. Deze brug bestaat uit een oost- en een westbrug, gescheiden door de dijk rondom de Kromme Kolk. Inmiddels zijn 240 heipalen van circa 10 meter lengte aangebracht en is begonnen met de opbouw van de pijlers zelf. In het voorjaar wordt het brugdek aangelegd. Medio 2015 is de brug volgens planning klaar. Bruggen Schaatgravenweg en watergangen Voor een goede waterhuishouding in het gebied moeten watergangen worden gegraven en vergraven. Tot juli/augustus 2015 wordt in fasen hieraan gewerkt in het noordelijke projectgebied. Ook moeten 11 brugen en stuwen vervangen worden omdat de waterhuishouding verandert en de watergangen breder worden. Veel van deze werkzaamheden worden in de periode maart-december 2015 uitgevoerd. De Bouwweg is klaar De bouwweg is inmiddels aangelegd en voorzien van een asfaltlaag. De bouwweg begint bij de laad- en loswal, kruist de Marledijk met verkeerslichten en buigt dan in noordelijke richting af richting de Werverdijk. De weg volgt het tracé van de Westdijk tot aan de Kerkdijk en ligt daarbij oostelijk van de Westdijk, dus in de toekomstige geul. De kruisingen met de Schraatgravenweg en de Plakkenweg zijn ongelijkvloers. Op de kruisingen met de Ziebroekseweg en de Breeweg zijn verkeerslichten geplaatst. N.B. De Bouwweg is uitsluitend bedoeld voor het bouwverkeer en niet bestemd voor derden! Bypass Kerkdijk Om de Kerkdijk te kunnen aanleggen, wordt voor het openbare verkeer een bypass aangelegd die naar verwachting maart 2015 gereed zal zijn. De bypass komt ten zuiden van de huidige Kerkdijk te liggen en sluit aan de westkant - ten oosten van de Terwoldse Wetering - op de oude Kerkdijk aan. Aan de oostkant - ter hoogte van de IJsseldijk - wordt aangesloten op de huidige Kerkdijk. De bypass zal naar verwachting maart 2015 gereed zijn. Start aanleg Westdijk Januari 2015 wordt gestart met de aanleg van de Westdijk. Er wordt begonnen in het noorden bij de Werverdijk/Schraatgravenweg en afgedaald richting het zuiden. Omstreeks mei 2015 zal het zandspuiten voor de Westdijk gereed zijn, waarna het afwerken van de Westdijk tot begin najaar 2015 zal duren. Zodra het zandspuiten voor de Westdijk gereed is, zal aangevangen worden met het zandspuiten voor de Oostdijk (omstreeks juni 2015 dus). Om in juni 2015 te kunnen starten met zandspuiten zullen de voorbereidende werkzaamheden voor de aanleg van de Oostdijk (aanvoer klei, zoals perskades, aanleg persleiding) vanaf begin voorjaar 2015 aanvangen. Ook hierbij wordt gestart in het noorden nabij de Werverdijk en wordt zuidwaarts gewerkt. Combinatie IJsselweide sponsort ook in 2015! Combinatie IJsselweide stelt jaarlijks een budget van 5000 beschikbaar voor activiteiten of evenementen in en rond het projectgebied Hoogwatergeul. Bewoners, direct omwonenden en verenigingen kunnen een gemotiveerd verzoek hiervoor indienen. Dat kan via het contactformulier op de website Vermeld daarbij duidelijk; a) wat u voornemens bent (activiteit, periode); b) waarom u van mening bent dat het een maatschappelijke waarde heeft; c) voor welke kosten u een bijdrage van Combinatie IJsselweide vraagt. Inschrijven kan tot en met 31 januari Veiligheidshesjes voor basisschoolleerlingen Veessen Medio november heeft Combinatie IJsselweide, in nauwe samenwerking met basisschool De Zaaier, basisschool De Heemde, VVH Heerde, Rijwielspeciaalzaak Van de Put en verkeersouders een grote fietslichtencampagne georganiseerd. De campagne was een groot succes. Naast kapotte verlichting zijn diverse andere mankementen als ontbrekende reflectoren en loszittende onderdelenverholpen. Omdat de aannemerscombinatie blijvend aandacht wil vragen voor verkeersveiligheid en zich daar ook verantwoordelijk voor voelt, heeft zij er ook voor gezorgd dat alle kinderen van de basisscholen in Veessen een veiligheidshesje hebben gekregen. Op de hoogte blijven! Via deze website kunt u twee webcams benaderen vanwaar het werk bij de tijdelijke betoncentrale en bij de bouwkeet aan de Kerkdijk live te volgen is. U vindt er actueel nieuws en ook voor vragen en klachten kunt u er terecht. Ook kunt u er documenten bekijken en downloaden. U leest er waar en wanneer de informatiebus in het gebied staat. U vindt er informatie over excursies in het gebied. Live in het veld de werkzaamheden volgen: via uitkijkpunt Werverdijk, te benaderen via de Schaatgravenweg Uitkijkpunt Plakkenweg Uitkijkpunt Plakkenweg Uitkijkpunt Werverdijk Excursies Vanaf januari 2015 worden excursies georganiseerd voor geïnteresseerden. Op vindt u meer informatie (o.a. over de data) en kunt u zich opgeven voor een excursie. Facebook: IJsselweide hoogwatergeul Inloopspreekuur: iedere vrijdag tussen 13:30 en 16:00 uur op de oneven weken (m.u.v. de vakanties) in de bouwkeet, Kerkdijk 24 in Veessen. Voor vragen of een toelichting op de werkzaamheden.

11 Planning hoogwatergeul Planning vanaf januari Werkzaamheden o.a. dijken, bruggen, inlaten en gemalen 2016 Geul gereed voor gebruik 2017 Afrondende werkzaamheden (o.a. opruimen van alle tijdelijke voorzieningen en infrastructuur)