Regioportret Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek. Arbeidsmarkt zorg en welzijn 2013

Transcriptie

1 Regioportret Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek Arbeidsmarkt zorg en welzijn 2013

2 Inhoudsopgave Inleiding 2 WGV Zorg en Welzijn 2 Regioportret arbeidsmarkt zorg en welzijn 2 1. Regioschets 3 Bevolkingssamenstelling: ontgroening en vergrijzing 3 (Potentiële) Beroepsbevolking 4 Werkgelegenheid 6 2. Sectorschets 7 Werkgelegenheidsstructuur 7 Contractomvang: relatief veel kleine banen 9 Instroom in het onderwijs 10 Opleidingslocaties 11 Deelnemers 12 Kans op stage 12 Gediplomeerden 12 Onderwijs- en sectorrendement 13 Pendel Toekomst arbeidsmarkt zorg en WJK 17 Onzekerheden en interpretatie prognoses 17 Uitbreidingsvraag naar VOV-personeel 17 Vervangingsvraag en wervingsbehoefte VOV-personeel 19 Instroom van werknemers met een VOV-kwalificatie 20 Confrontatie vraag en aanbod (kwantitatief) 21 Confrontatie vraag en aanbod (kwalitatief) 24 Conclusie 25 Bijlage 1 bronnen en definities 26 Regioportret Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek Arbeidsmarkt zorg en welzijn

3 Inleiding WGV Zorg en Welzijn De arbeidsmarkt in de sector zorg en WJK 1 is sterk regionaal bepaald. De regionale werkgeversorganisaties, met hun lokale kennis, zijn dan ook onmisbaar. WGV Zorg en Welzijn is het werkgeversverband van de regio Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek (Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek). WGV Zorg en Welzijn werkt samen met partners zoals zorg- en welzijnsorganisaties en het beroepsonderwijs om de arbeidsmarkt voor zorg en welzijn zo goed mogelijk te laten functioneren. Regioportret arbeidsmarkt zorg en welzijn Om te komen tot regionaal beleid is betrouwbare informatie over de ontwikkelingen op de regionale arbeidsmarkt in zorg en WJK onmisbaar. Betrouwbare arbeidsmarktinformatie is bijvoorbeeld van belang voor de personeelsplanning en personeelsvoorziening van zorg- en welzijnsorganisaties. Met cijfers die het nodige zeggen over het heden en de middellange termijn, kunnen partijen de juiste acties ondernemen op het gebied van personeelsvoorziening en onderwijs. Dit rapport brengt de arbeidsmarktknelpunten, onderwijsknelpunten en knelpunten in de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt in de sector zorg en WJK in kaart. Dit geeft aan de betrokken partijen handvatten om proactief beleid te voeren, op provinciaal en subregionaal niveau. Voorliggend rapport heeft betrekking op de regio Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek en omvat de volgende gemeenten: Deventer, Apeldoorn, Brummen, Elburg, Epe, Ermelo, Harderwijk, Hattem, Heerde, Lochem, Oldebroek, Putten, Voorst, Zutphen en Nunspeet. Het rapport bestaat uit de volgende onderdelen: 1. Regioschets Wat is de regionale context waarbinnen de ontwikkeling op de arbeidsmarkt in de regio Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek voor zorg en WJK zich afspeelt? 2. Sectorschets Hoe ziet de sector zorg en WJK in Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek er op dit moment uit? 3. Toekomst arbeidsmarkt zorg en WJK Hoe gaat de sector zorg en WJK in Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek zich de komende jaren ontwikkelen? Bij de beantwoording van deze vragen gaat de aandacht uit naar ontwikkelingen in de vraag naar en het aanbod van personeel afkomstig uit het middelbaar en hoger beroepsonderwijs. De focus binnen het rapport ligt op het verpleegkundig, (sociaal)agogisch en verzorgend personeel ook wel VOVpersoneel genoemd 2. 1 Tot de zorg behoren de branches ziekenhuizen, GGZ, overige zorg, gehandicaptenzorg en VVT (verpleging, verzorging, thuiszorg). Tot WJK behoren de branches welzijn & maatschappelijke dienstverlening, jeugdzorg en kinderopvang. 2 Voorheen werd (sociaal-)agogisch aangeduid met opvoedkundig, vandaar de (nog altijd gebruikelijke) afkorting VOV. Regioportret Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek Arbeidsmarkt zorg en welzijn

4 Leeftijden 1. Regioschets De regionale arbeidsmarkt is zeer divers. Iedere regio heeft zijn eigen, typische kenmerken. Aan de aanbodkant kan gedacht worden aan verschillen in de kenmerken en de ontwikkeling van de beroepsbevolking. Aan de vraagzijde zijn er verschillen in bijvoorbeeld de sectorale samenstelling. Vanwege deze verschillen is het belangrijk om de arbeidsmarkt op regionaal niveau te monitoren. Dit hoofdstuk schetst de arbeidsmarkt in de regio Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek. Bevolkingssamenstelling: ontgroening en vergrijzing Figuur 1.1 toont de bevolkingspiramide voor Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek. Te zien is het aantal mannen en vrouwen naar leeftijdscategorieën in 2013 en Opvallend is dat de bevolking zowel ontgroent, als vergrijst. Met andere woorden, het aantal jongeren neemt af, terwijl het aantal ouderen toeneemt. Deze ontwikkeling is zichtbaar in figuur 1.1: het aantal 5-19-jarigen daalt tot 2025, terwijl het aantal 60-plussers veelal toeneemt. Deze verandering in de leeftijdssamenstelling kan ook worden uitgedrukt met behulp van de indicatoren groene en grijze druk. De groene druk is de verhouding tussen het aantal personen van 0 tot 20 jaar en het aantal personen van 20 tot 65 jaar. De grijze druk is de verhouding tussen het aantal 65-plussers en het aantal 20- tot 65-jarigen. In 2013 is de groene druk 41%. In 2025 is dit gedaald tot 39%. De grijze druk laat een tegengestelde ontwikkeling zien. In 2013 is de grijze druk 32%, tegenover 44% in Overigens blijft de bevolking als geheel in Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek de komende jaren redelijk stabiel. In 2013 heeft Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek inwoners, vergeleken met inwoners in Wat betekent dit voor het onderwijs en de arbeidsmarkt? Door de ontgroening zal de instroom in de VOV-opleidingen op termijn gaan dalen - indien het studiekeuzegedrag van jongeren niet verandert. Hierdoor zal ook de instroom vanuit het onderwijs op de arbeidsmarkt in de toekomst afnemen, terwijl het aantal ouderen dat met pensioen gaat juist groeit als gevolg van de vergrijzing. Figuur 1.1 Samenstelling bevolking naar leeftijd en geslacht, Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek, 2013 en e.o Bron: CBS, PBL, bewerking Etil Regioportret Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek Arbeidsmarkt zorg en welzijn

5 (Potentiële) Beroepsbevolking Alle mensen in de leeftijd van 15 tot 65 jaar vormen de potentiële beroepsbevolking. De potentiële beroepsbevolking kan vervolgens verdeeld worden in de volgende groepen: - De werkzame beroepsbevolking bestaat uit alle 15 tot 65-jarigen die werk hebben voor twaalf uur of meer per week. Daarnaast heeft een deel geen werk van twaalf uur of meer per week maar is daar wel actief naar op zoek (werkloze beroepsbevolking). - De mensen in de leeftijd van 15 tot 65 jaar die geen twaalf uur of meer per week werken en ook niet actief op zoek zijn naar dergelijk werk vormen de niet-beroepsbevolking (bijvoorbeeld nuggers). - Van de niet-beroepsbevolking wil een deel wel 12 uur of meer per week werken. Een ander deel wil, kan of hoeft dat niet om uiteenlopende redenen (zoals ziekte, opleiding/studie, VUT, andere inkomsten en zorgtaken). Figuur 1.2 geeft de samenstelling van de potentiële beroepsbevolking van Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek in 2012 weer. Figuur 1.2 Samenstelling potentiële beroepsbevolking in Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek naar categorie, 2012 Potentiële beroepsbevolking personen Beroepsbevolking (heeft/zoekt werk > 12 u pw) personen Werkzame beroepsbevolking (heeft werk >= 12u pw) personen Werkloze beroepsbevolking (zoekt werk >= 12u pw) personen Nietberoepsbevolking personen Wil >= 12u pw werken personen Wil of kan niet >= 12u pw werken personen Reden: Opleiding/studie (34%) Ziekte/AO (22%) Vut (17%) Zorgtaken (14%) Anders (13%) Bron: CBS In 2012 waren er in potentie mensen beschikbaar voor de arbeidsmarkt in Noordwest- Veluwe en Stedendriehoek. Daarvan hebben mensen een baan van minimaal 12 uur per week, of zijn op zoek hiernaar. Ongeveer mensen vormen de arbeidsreserve op de arbeidsmarkt in Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek: deze mensen willen 12 uur of meer per week werken. Van deze groep zijn personen actief op zoek naar een baan en op korte termijn beschikbaar. Regioportret Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek Arbeidsmarkt zorg en welzijn

6 Procentuele ontwikkeling pot. ber. bevolking en ber. bevolking Arbeidsparticipatie Doordat het aantal jongeren daalt en het aantal ouderen stijgt (figuur 1.1), neemt de potentiële beroepsbevolking in de periode af. Figuur 1.3 toont dat de daling van het aantal 15- tot 65-jarigen in Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek in 2007 reeds is ingezet: sindsdien neemt de potentiële beroepsbevolking jaarlijks af. Figuur 1.3 Ontwikkeling potentiële beroepsbevolking, beroepsbevolking en arbeidsparticipatie, Noordwest- Veluwe en Stedendriehoek, ,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% -0,5% -1,0% 76,0% 74,0% 72,0% 70,0% 68,0% 66,0% 64,0% 62,0% 60,0% 58,0% Potentiële beroepsbevolking Beroepsbevolking Arbeidsparticipatie Bron: CBS, bewerking en prognose Etil De potentiële beroepsbevolking daalt Jaarlijks stromen er dus meer personen uit de potentiële beroepsbevolking dan erbij komen. Het aantal jongeren daalt al geruime tijd in Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek, als gevolg van een afname van het aantal geboorten begin jaren zeventig. Hierdoor bevinden zich nu minder vrouwen in de leeftijdsgroep waarin zij kinderen krijgen. In de periode groeide het aantal jongeren nog licht, maar sindsdien is er sprake van een afname. Deze daling zet zich ook de komende jaren voort. Het aantal 65-plussers neemt al langer toe. In 2007 leidden deze ontwikkelingen tot een daling van de potentiële beroepsbevolking. Naar verwachting houdt deze daling ook de komende jaren aan. In 2020 daalt de potentiële beroepsbevolking tot personen, vergeleken met personen in Het tempo van de verwachte jaarlijkse daling neemt af. De arbeidsparticipatie stijgt echter De arbeidsparticipatie bepaalt de omvang van de beroepsbevolking. Deze geeft de verhouding weer tussen de (werkzame en werkloze) beroepsbevolking en de potentiële beroepsbevolking. Sinds de jaren negentig neemt de arbeidsparticipatie in Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek over het algemeen toe, met name door een stijging van de arbeidsparticipatie onder ouderen en vrouwen. In 2000 participeerde nog 51,5% van de vrouwen, in 2012 was dit gestegen tot 62,8% en in 2020 stijgt dit naar verwachting tot 67,2%. De totale verwachte arbeidsparticipatie in 2020 is 74%, tegenover 71% in waardoor ook de beroepsbevolking toeneemt De beroepsbevolking laat over het algemeen een toename zien in de periode In 2010 en 2011 daalde deze echter. De grootste oorzaak hiervan was een tijdelijke daling van de arbeidsparticipatie, als gevolg van het met de economische crisis gepaard gaande ontmoedigingseffect. Doordat mensen minder kans zien om een geschikte baan te vinden, bieden zij zich (tijdelijk) niet meer aan op de arbeidsmarkt. In deze periode waren het vooral jongeren die besloten langer door te leren en dus niet toetraden tot de arbeidsmarkt. In 2012 herstelde de arbeidsparticipatie zich weer. De beroepsbevolking telde toen personen. De komende jaren neemt de beroepsbevolking nog toe, als gevolg van de stijgende arbeidsparticipatie. In 2020 bestaat de beroepsbevolking uit ongeveer personen. Regioportret Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek Arbeidsmarkt zorg en welzijn

7 Werkgelegenheid Aandeel sector zorg en WJK in totale economie stijgt Als gevolg van de economische crisis is de totale werkgelegenheid in de regio Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek gedurende de periode met ongeveer 1,45% afgenomen. De werkgelegenheid in de sector zorg en WJK is daarentegen relatief sterk toegenomen. De sector zorg en WJK heeft zich de afgelopen vijf jaar ontpopt tot banenmotor van de regio Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek. Omdat de werkgelegenheidsontwikkeling in de overige sectoren de laatste jaren daalde, is het werkgelegenheidsaandeel van de sector zorg en WJK in de totale economie in omvang gegroeid. Figuur 1.4 geeft de verdeling weer van de totale werkgelegenheid naar sector in 2008 en Het aandeel blijkt in 2012 te zijn gestegen tot 19%, vergeleken met 18% in De sector zorg en WJK is daarmee de grootste sector binnen de regionale economie. Andere belangrijke sectoren binnen de regio Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek zijn Overheid en onderwijs (16%) en Handel en reparatie (15%). Figuur 1.4 Verdeling totale aantal arbeidsplaatsen naar sector, Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek, 2008 en % 18% 14% 3% 4% 9% 1% 7% 4% 11% 15% 15% 19% 14% 4% 3% 8% 1% 6% 4% 10% 16% Bank- en verzekeringswezen Overige diensten Transport en communicatie Landbouw en visserij Bouw Horeca Zakelijke dienstverlening Overheid en onderwijs Industrie Handel en reparatie Zorg en welzijn Bron: LISA, bewerking Etil Vooruitzichten voor de korte termijn blijven negatief Voor de korte termijn, 2013 en 2014, gaat Etil uit van een verdere afname van de totale werkgelegenheid. Volgens de prognoses van het Centraal Plan Bureau krimpt de Nederlandse economie dit jaar met 1,25%. Minder economische activiteiten leiden in de regel tot minder vraag naar arbeid. In 2014 is naar verwachting sprake van een licht herstel en neemt de economische groei met 0,75% toe. Ondanks dit economische herstel neemt de werkgelegenheid in Nederland en Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek verder af. De reden hiervoor is dat werkgevers op dit moment nog ruim in hun personeel zitten. Voor de periode verwacht Etil weer een beperkte werkgelegenheidsgroei in de regio Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek. Aandeel zelfstandigen in zorg en WJK neemt toe Het aandeel zelfstandigen binnen de sector zorg en WJK lag in Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek in 2010 op 3,9% (ofwel personen). In 2007 was dit aandeel nog 3,7 %. Het aandeel zelfstandigen in de sector zorg en WJK ligt in Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek iets lager dan het landelijk aandeel van 4,4%. Het is de verwachting dat dit aandeel de komende jaren verder zal toenemen als gevolg van een grote vraag naar flexibel inzetbare vakmensen in de sector zorg en WJK. Het helpt daarbij dat de regels van de overheid en belastingdienst voor het werken als zelfstandige in de zorg in 2012 eenvoudiger zijn gemaakt. Daarbij speelt nog wel een discussie over het al dan niet af moeten dragen van btw. Regioportret Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek Arbeidsmarkt zorg en welzijn

8 2. Sectorschets In elke regio heeft de sector zorg en WJK een andere structuur, waardoor ontwikkelingen in de nabije toekomst net weer anders uitwerken. Dit hoofdstuk schetst daarom een beeld van de sector zorg en WJK in de regio verdeeld over branches en kwalificaties door te kijken naar werkgelegenheid, onderwijs en pendelstromen. Werkgelegenheidsstructuur Naar branche In tabel 2.1 is het aantal werknemers en hun kenmerken per branche weergegeven. Te zien is dat de sector zorg en WJK in 2012 in Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek werknemers kent. De meeste werknemers werken in de verpleging, verzorging en thuiszorg (VVT) (32%), gevolgd door gehandicaptenzorg. In de branche welzijn en maatschappelijke dienstverlening (WMD) en kinderopvang werken de minste mensen. Een aandachtspunt hierbij is dat de traditionele indeling naar branches als gevolg van branchevervaging aan het verdwijnen is. De geplande hervormingen versterken dit. Tabel 2.1 Werknemers in de sector zorg en WJK naar branche, Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek, 2012* Branches Aantal werknemers 2012 Deeltijd factor Gemiddelde leeftijd Aandeel 55+ Aandeel 35- Aandeel vrouwen Aandeel allochtonen Ziekenhuizen ,75 41,5 15% 30% 82% 8% GGZ ,78 43,2 22% 28% 73% 9% Gehandicaptenzorg ,71 40,2 14% 37% 80% 7% VVT ,60 43,1 19% 25% 93% 9% Zorg overig ,70 40,1 13% 36% 82% 10% Jeugdzorg ,87 39,0 11% 41% 57% 16% Kinderopvang ,68 34,5 7% 57% 97% 11% WMD ,72 41,4 17% 32% 73% 12% Totaal Zorg en WJK Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek ,69 41,4 16% 32% 84% 9% Totaal alle sectoren Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek ,78 39,5 15% 37% 47% 12% Totaal Zorg en WJK Nederland ,71 40,8 16% 34% 84% 15% Totaal alle sectoren Nederland ,80 39,5 15% 37% 47% 18% Bron: CBS, PGGM, bewerking Etil * Voor de kenmerken van werknemers is gebruik gemaakt van gegevens over In de sector zorg en WJK werken veel werknemers in deeltijd. In Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek ligt de deeltijdfactor op 0,69 fte; in heel Nederland op 0,71 fte. De lagere gemiddelde deeltijdfactor wordt verklaard doordat het werkgelegenheidsaandeel VVT in Noordwest- Veluwe en Stedendriehoek groter is dan landelijk en juist deze branche veel kleine deeltijdbanen kent. Vergeleken met alle sectoren in Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek ligt de deeltijdfactor in de sector zorg en WJK ook lager. Regioportret Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek Arbeidsmarkt zorg en welzijn

9 Van alle werknemers in de sector zorg en WJK in Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek is 84% vrouw. De percentages verschillen echter per branche. In de kinderopvang is 97% van de werknemers vrouw terwijl dit in de WMD slechts 73% is. Gemiddeld zijn de werknemers 41,4 jaar oud. In de GGZ is men gemiddeld het oudst (43,2 jaar) en in de kinderopvang het jongst (34,5 jaar). Verder is 9% van alle werknemers in de zorg en WJK in Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek allochtoon. Naar VOV-kwalificatie Niet alle werknemers in de zorg en WJK werken in VOV-functies. In Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek werken in 2012 naar schatting zo n werknemers in zogenaamde VOV-functies (66% van het totale aantal werknemers in de sector), tabel 2.2. Verdeeld naar branche, is het aandeel VOV-personeel het grootst in de GHZ (79%), gevolgd door de VVT (74%), WMD (69%) en KO (67%). In de branche overige zorg (OZ) en ziekenhuizen (ZKH) ligt het aandeel VOV-personeel relatief laag met 38% en 46%. Verdeeld naar kwalificatie werken de meeste mensen in de regio als Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek verzorgende (3) en verpleegkundige (4) in de sector zorg en WJK. De kwalificaties sociaal-cultureel werker (4), sociaal-maatschappelijke dienstverlening (4) en Cultureel en Maatschappelijke Vorming (5) hebben de kleinste aantallen werknemers. Tabel 2.2 Aantal werknemers (VOV-kwalificatie) in zorg en WJK naar kwalificatie, Noordwest- Veluwe en Stedendriehoek, 2012 Kwalificatie Werknemers 2012 Zorghulp (1) Helpende zorg en welzijn (2) Verzorgend (3) Verpleegkundige (4) Verpleegkundige (5) Sociaal-cultureel Werker (4) 90 Sociaal-pedagogische hulpverlening (4) Sociaal-pedagogische hulpverlening (3) Sociaal-maatschappelijk Dienstverlening (4) 190 Pedagogiek (5) Sociaal-pedagogische hulpverlening (5) Maatschappelijk werk en dienstverlening (5) Cultureel en Maatschappelijke Vorming (5) 510 Totaal VOV-personeel Totaal Zorg en WJK Bron: CBS, PGGM, Onderzoeksprogramma AZW, bewerking Etil Verdeling inzet personeel naar directe en indirecte werkzaamheden Wat betreft de inhoud van de functie is in figuur 2.1 te zien dat ongeveer 66% van de werknemers in de sector zorg en WJK in de regio Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek behoort tot het verpleegkundig, opvoedkundig en verzorgend personeel. De resterende 34% van werknemers heeft een niet VOV-functie, bijvoorbeeld in management, facilitair, hotelfuncties of overige cliëntgebonden functies. Omdat goede regionale gegevens over de verdeling van de functies binnen het niet-vov-personeel ontbreken hebben we hiervoor gebruik gemaakt van landelijke kengetallen. Inzicht in de samenstelling en omvang van het niet-vov-personeel wordt steeds belangrijker, aangezien eventuele bezuinigingen door zorg- en WJK-organisaties in het niet-vov-deel de noodzaak om op het VOV-personeel te bezuinigen minder noodzakelijk maken. Regioportret Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek Arbeidsmarkt zorg en welzijn

10 Figuur 2.1 Verdeling werkgelegenheid zorg en WJK naar direct en indirecte werkzaamheden, regio Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek, % 2% 3% 5% 7% VOV-personeel Onderzoek/academisch patientgebonden Management/staf 13% Administratief 66% Facilitair Hotelfuncties Bron: Onderzoeksprogramma AZW, bewerking Etil Contractomvang: relatief veel kleine banen Tabel 2.1 liet reeds zien dat veel werknemers in de zorg en WJK in deeltijd werken. In aanvulling daarop kan gekeken worden naar de contractomvang in de sector. Zo is op basis van landelijke kengetallen bekend dat 23% van de werknemers in de zorg en WJK een contract heeft van 36 uur of meer. 29% heeft een contract van 28 tot 36 uur, 30% werkt 20 tot 28 uur per week, terwijl 14% een contract heeft van 12 tot 20 uur. Tot slot heeft 4% van de werknemers een contract tot 12 uur per week. De sector als geheel kent daarmee relatief veel kleine banen. Verdeeld naar branche zijn er echter relatief grote verschillen waarneembaar (figuur 2.2). Figuur 2.2 Contractomvang in uren per week naar branche, 2012, Nederland 100% 80% 60% 44% 28% 22% 24% 15% 13% 30% 34% 7% 15% 36% 11% 20% 30% 19% 23% 36% 29% 40% 20% 0% 41% 28% 32% 35% 34% 20% 24% 20% 15% 14% 7% 6% 1% 1% 4% 3% 6% 30% 12% 41% 21% 7% 42% 28% 30% 19% 12% 14% 7% 2% 5% 4% tot 12 uur 12 tot 20 uur 20 tot 28 uur 28 tot 36 uur 36 uur of meer Bron: Onderzoeksprogramma AZW, bewerking Etil Regioportret Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek Arbeidsmarkt zorg en welzijn

11 Instroom in het onderwijs Van de totale instroom in het MBO in Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek stroomt jaarlijks ongeveer 33% van de leerlingen in een zorg en WJK-opleiding in (zie figuur 2.3). Het grootste deel stroomt in in een VOV-opleiding zorg (ruim 13,9% in 2011). Zowel het aandeel dat een VOV-opleiding welzijn gaat volgen, als het aandeel dat een overige zorg- en welzijnsopleiding gaat volgen, bedraagt bijna 10%. Figuur 2.3 Ontwikkeling instroom zorg- en welzijnsopleidingen in het MBO ten opzichte van totale instroom in het MBO ( ), Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek ,9% 9,6% 9,7% ,4% 10,4% 9,3% ,9% 9,8% 9,9% ,6% 9,8% 9,5% ,0% 10,1% 10,5% ,4% 9,9% 10,4% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% Aandeel VOV-zorgopleidingen Aandeel overige zorg- en welzijnsopleidingen Aandeel VOV-welzijnsopleidingen Bron: CBS Onderwijsstatistieken, bewerking Etil Figuur 2.4 toont de instroom van leerlingen en studenten in de VOV-opleidingen zorg en WJK voor de periode De totale instroom is in de periode toegenomen. In 2012 bedroeg de instroom leerlingen. Wel is er sprake van verschillen tussen de diverse opleidingsvormen. Zo is het aandeel BOL de afgelopen jaren licht gedaald, ten gunste van het aandeel BBL. Het aantal leerlingen dat een HBO-opleiding volgt is redelijk stabiel gebleven. Regioportret Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek Arbeidsmarkt zorg en welzijn

12 Figuur 2.4 Ontwikkeling instroom in VOV-opleidingen zorg en WJK naar leerweg, Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek, % 21% 21% 24% 24% 23% 22% 100% 80% % 22% 33% 23% 24% 24% 26% 60% % 56% 46% 52% 52% 53% 52% 40% 20% MBO - BOL MBO - BBL HBO Totaal 0% Bron: CBS Onderwijsstatistieken, bewerking en prognoses Etil Opleidingslocaties De belangrijkste opleidingslocaties in de regio Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek worden weergegeven middels de procentuele verdeling van het aantal deelnemers naar woonplaats per locatie (zie figuur 2.5) 3. Het gaat hierbij om deelnemers aan opleidingen in zorg en WJK. Op deze manier wordt inzichtelijk gemaakt wat de belangrijkste opleidingslocaties zijn voor de regio Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek. Te zien is dat ROC AVENTUS Apeldoorn de instelling is met verreweg het grootste aantal leerlingen: maar liefst 41% van de deelnemers volgt hier een opleiding. Figuur 2.5 Verdeling deelnemers aan opleidingen in zorg en WJK in Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek naar locatie in het schooljaar 2012/ % 14% Deltion College Zwolle 5% Hoornbeeck College Amersfoort Landstede Zwolle 41% 26% ROC AVENTUS Apeldoorn Overig Bron: Calibris, bewerking Etil 3 De gegevens hebben betrekking op de totale vestiging van het ROC en zijn momenteel nog niet beschikbaar voor op het niveau van nevenvestigingen. Regioportret Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek Arbeidsmarkt zorg en welzijn

13 Deelnemers Op 1 oktober 2011 staan ruim MBO-leerlingen en ruim HBO-leerlingen ingeschreven bij de verschillende onderwijsinstellingen in Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek. De samenstelling van de MBO- en HBO-populatie staat weergegeven in figuur 2.6. Het aantal MBOdeelnemers in de zorg en WJK-opleidingen die opleiden tot een VOV-kwalificatie, bedraagt in 2011 ruim deelnemers (aandeel van 22%). Van deze deelnemers volgen ruim personen het BOL-traject (16%) en ruim personen het BBL-traject (6%). Het aantal HBO-deelnemers in de zorg en WJK-opleidingen bedraagt in personen; de opleidingen hebben daarmee een aandeel van 14% in de totale HBO-populatie. Figuur 2.6 Samenstelling MBO- en HBO-deelnemers in de VOV-opleidingen in Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek in het schooljaar 2011/2012 MBO-deelnemers 2011 HBO-deelnemers % % % Z&W BOL Z&W BBL Overig MBO % % Z&W HBO Overig HBO Bron: CBS Onderwijsstatistieken, bewerking Etil Kans op stage Gediplomeerden In tabel 2.3 wordt het aantal gediplomeerden voor alle VOV-opleidingen, en voor het MBO naar leerweg, weergegeven 4. In het schooljaar 2012/2013 bedraagt het aantal VOV-gediplomeerden in het MBO en het HBO respectievelijk en 310. Totaal zijn er dus gediplomeerden in VOVopleidingen van de sector zorg en WJK. Bij de MBO-gediplomeerden heeft 55% de leerweg BOL gevolgd en 34% de leerweg BBL. De overige 10% bestaat uit extranei. Extranei zijn studenten die alleen ingeschreven staan als examendeelnemer en dus geen lessen volgen van de betreffende opleiding. 4 Het aantal gediplomeerden in VOV-opleidingen Zorg en WJK is geprognosticeerd voor het schooljaar 2012/2013. Regioportret Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek Arbeidsmarkt zorg en welzijn

14 Tabel 2.3 Verwachte aantal gediplomeerden in de VOV-opleidingen zorg en WJK in Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek in het schooljaar 2012/2013 Kwalificaties Aantal 2012 Aandeel BOL Aandeel BBL Aandeel extraneï Zorghulp (niveau 1) Helpende zorg en welzijn (niveau 2) % 26% 7% Verzorgende (niveau 3) % 58% 12% Verpleegkundige (niveau 4) % 40% 10% Verpleegkundige (niveau 5) 70 Sociaal cultureel werker (niveau 4) 10 92% 8% 0% Sociaal pedagogisch werker (niveau 4) % 28% 7% Pedagogisch werker (niveau 4) % 21% 6% Oud agogisch (niveau 4) 50 32% 48% 19% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4) 90 69% 31% 0% Sociaal pedagogisch werker (niveau 3) % 21% 19% Pedagogisch werker (niveau 3) % 15% 15% Oud agogisch (niveau 3) 20 7% 7% 86% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3) 80 49% 38% 13% Sociaal dienstverlener (niveau 4) 20 92% 5% 3% Pedagogiek (niveau 5) 50 Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) 110 Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5) 70 Cultureel maatschappelijke vorming (niveau 5) 10 Totaal zorg en WJK Totaal zorg en WJK mbo % 34% 10% Totaal zorg en WJK hbo 310 Bron: CBS Onderwijsstatistieken, raming Etil Niet alle VOV-gediplomeerden gaan werken in de zorg en WJK. Een deel kiest voor een vervolgopleiding en gaat mogelijk pas later in de zorg en WJK werken. Dit geldt met name voor de lagere niveaus. Een ander deel gaat werken in een andere sector of wordt inactief. Hoeveel VOVgediplomeerden uiteindelijk kiezen voor een baan in de sector zorg en WJK wordt uitgedrukt in het sectorrendement. Het sectorrendement wordt toegelicht in de volgende paragraaf, samen met het onderwijsrendement. Onderwijs- en sectorrendement Het aantal leerlingen dat vanuit het onderwijs instroomt op de arbeidsmarkt van de sector zorg en WJK, is afhankelijk van het onderwijs- en sectorrendement van de VOV-opleidingen. Het onderwijsrendement is de mate waarin studenten na instroom een diploma halen. Het sectorrendement is het percentage gediplomeerden van een VOV-opleiding dat een jaar na diplomering werkzaam is in de sector zorg en WJK. Het regionale sectorrendement wordt bepaald op basis van de woonregio van de gediplomeerde. Door het onderwijsrendement te vermenigvuldigen met het sectorrendement ontstaat een gecombineerd rendement dat aangeeft in welke mate leerlingen die in een VOV-opleiding instromen, later op de arbeidsmarkt van de sector zorg en WJK terechtkomen. Tabel 2.4 toont het onderwijs-, sector- en gecombineerd rendement per VOV-opleiding. Regioportret Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek Arbeidsmarkt zorg en welzijn

15 Tabel 2.4 Onderwijsrendement, sectorrendement en gecombineerd rendement van de VOV-opleidingen in Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek Onderwijs rendement Sector rendement Gecombineerd rendement Zorghulp (niveau 1) 59,4% 39,8% 23,7% Helpende zorg en welzijn (niveau 2) 68,0% 59,7% 40,6% Verzorgende (niveau 3) 57,5% 92,4% 53,1% Verpleegkundige (niveau 4) 60,7% 89,5% 54,3% Verpleegkundige (niveau 5) 56,2% 88,5% 49,7% Sociaal cultureel werker (niveau 4) 49,9% 24,4% 12,2% Pedagogisch werker (niveau 4) 53,6% 69,9% 37,5% Oud agogisch (niveau 4) 66,2% 72,8% 48,2% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4) 53,3% 85,7% 45,7% Pedagogisch werker (niveau 3) 50,5% 76,9% 38,8% Oud-agogisch (niveau 3) 69,6% 71,1% 49,5% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3) 58,0% 86,2% 50,0% Sociaal dienstverlener (niveau 4) 55,7% 20,0% 11,1% Pedagogiek (niveau 5) 58,4% 68,3% 39,9% Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) 48,8% 83,3% 40,7% Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5) 40,1% 64,1% 25,7% Cultureel maatschappelijke vorming (niveau 5) 37,0% 36,2% 13,4% Bron: CBS, bewerking Etil De opleidingen tot Oud-agogisch (niveau 3) en helpende zorg en welzijn (niveau 2) kennen het hoogste onderwijsrendement (ruim 68%). Ook de oud-agogische VOV-opleidingen van niveau 4 heeft een onderwijsrendement van rond de 66%. Daarentegen is het onderwijsrendement laag voor de HBO-opleiding cultureel maatschappelijke vorming (37%) en de HBO-opleiding maatschappelijke dienstverlening (40%). Het sectorrendement ligt voor de meeste opleidingen wat hoger dan het onderwijsrendement. Dus als men eenmaal een diploma heeft behaald, is de kans relatief groot dat men in de sector zorg en WJK gaat werken. Uit tabel 2.4 blijkt dat het sectorrendement het hoogst is voor de opleiding tot verzorgende niveau 3 (ruim 92%), gevolgd door de opleidingen verpleegkundige niveau 4 (ruim 89%), verpleegkundige niveau 5 (88%) en medewerker maatschappelijke zorg niveau 4 (85%). Het gecombineerde rendement is het hoogst voor de opleidingen verpleegkundige (niveau 4), verzorgende (niveau 3) en medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3) met een rendement van minimaal 50%. Pendel De regionale arbeidsmarkt is geen gesloten systeem. Veel werknemers pendelen dagelijks naar een andere gemeente (of zelfs provincie) dan waar ze woonachtig zijn. Dit komt onder andere door verschillen in de concentratiedichtheid van banen, regionale woningmarkten en woonvoorkeuren. De afgelopen jaren is het woon-werkverkeer toegenomen door een toename van de werkgelegenheid, maar ook door de problemen op de woningmarkt en een toename van het aantal tweeverdieners waardoor verhuizen naar de werkgemeente niet altijd mogelijk is. Bij pendel wordt normaliter onderscheid gemaakt tussen binnenlandse en buitenlandse pendel. Bij binnenlandse pendel gaat het om woon-werkverkeer binnen Nederland; bij buitenlandse pendel gaat het om grensoverschrijdend woon-werkverkeer. Veel van deze pendelgegevens worden jaarlijks door het CBS verzameld via registratie- en enquêtebestanden. Hierdoor heeft het CBS goed zicht op de pendelbewegingen van personen die in loondienst in Nederland werken. Er is bekend hoeveel inwoners van een ander land in Nederland werken (inkomende buitenlandse pendel). Omdat deze gegevens niet voor het buitenland beschikbaar zijn, is onduidelijk hoeveel inwoners van Nederland in het buitenland werkzaam zijn (de uitgaande buitenlandse pendel). Regioportret Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek Arbeidsmarkt zorg en welzijn

16 Binnenlandse pendel In Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek is sprake van een positief binnenlands pendelsaldo van werknemers. In 2010 bedroeg het pendelsaldo voor alle sectoren en voor de sector zorg en WJK Bijna inwoners van Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek verlaten de regio om elders in de zorg en WJK te gaan werken, terwijl ruim mensen de omgekeerde beweging maken. Dus per saldo komen er meer werknemers in de sector de regio in. Figuur 2.7 geeft de binnenlandse pendelstromen en saldi grafisch weer voor de zorg en WJK en alle sectoren in Figuur 2.7 Binnenlandse pendel van werknemers in de sector zorg en WJK en alle sectoren, zorg en WJK NW-Veluwe en Stedendriehoek Alle sectoren Nw-Veluwe en Stedendriehoek Inkomende pendel Uitgaande pendel Pendelsaldo Bron: CBS, bewerking Etil Tabel 2.5 toont de belangrijkste pendelbewegingen van en naar Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek voor de sector zorg en WJK. Uit deze tabel blijkt dat de populairste bestemmingen om vanuit Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek in de sector zorg en WJK te gaan werken, de naburige regio s IJssel-Vecht en Midden-Gelderland zijn. Werknemers die naar Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek pendelen om te werken komen vaak uit IJssel-Vecht en Twente. Tabel 2.5 Top-3 inkomende en uitgaande pendelstromen in zorg en WJK Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek, 2010 Inkomende pendel Regio van herkomst 31 IJssel-Vecht Twente Midden-Gelderland Bron: CBS, bewerking Etil Uitgaande pendel Regio van bestemming IJssel-Vecht Midden-Gelderland Amersfoort en omgeving 980 Regioportret Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek Arbeidsmarkt zorg en welzijn

17 Buitenlandse pendel Er zijn alleen gegevens beschikbaar over de inkomende buitenlandse pendel van werknemers. In totaal komen mensen die in het buitenland wonen naar Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek om te werken. Daarvan hebben 90 mensen een baan in de sector zorg en WJK. Op basis van landelijke cijfers is bekend dat de grootste groep buitenlandse werknemers die in Nederland in de sector zorg en WJK komt werken, afkomstig is uit België, gevolgd door Duitsland en Polen (tabel 2.6). Van het totale aantal inwoners uit het buitenland dat in Nederland werkt, is een relatief klein deel in de sector zorg en WJK werkzaam in Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek, namelijk 0,9%. In alle sectoren is dit aandeel 2,2%. Tabel 2.6 Inkomende buitenlandse pendel van werknemers, 2010 Zorg en WJK Alle sectoren Nederland Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek Voor Nederland geldt de volgende uitsplitsing: België 62% 23% Duitsland 21% 23% Polen 0% 22% Bron: CBS, bewerking Etil Overig buitenland 17% 33% Mobiliteit van gediplomeerden Tot nu toe is de pendel van werknemers besproken. Daarnaast is het ook mogelijk dat gediplomeerden die de arbeidsmarkt betreden, in een andere regio gaan werken dan de regio waarin ze in het jaar van afstuderen woonden. In Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek betreden jaarlijks ruim 1300 gediplomeerden de arbeidsmarkt. Hiervan komt ruim 350 vanuit andere regio s. Jaarlijks gaan er echter circa 278 gediplomeerden uit Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek aan het werk in andere regio s, waarbij de bestemming vaak IJssel-Vecht of Midden-Gelderland is. Per saldo verliest Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek dus geen gediplomeerden aan andere regio s. Regioportret Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek Arbeidsmarkt zorg en welzijn

18 3. Toekomst arbeidsmarkt zorg en WJK Het kabinet Rutte II wil de kwaliteit van zorg en welzijn verbeteren door de burger centraal te stellen. Tegelijkertijd wil het kabinet de alsmaar oplopende kosten van zorg en welzijn beteugelen. Om dit te bereiken is in het Regeerakkoord 5 een groot aantal maatregelen aangekondigd. In meerdere opzichten betekenen deze maatregelen een trendbreuk met het verleden. Niet alleen neemt het groeitempo van de uitgaven af, ook wordt de zorg (care) anders georganiseerd. In dit hoofdstuk geven we een eerste doorkijk van de verwachte arbeidsmarktgevolgen van het Regeerakkoord voor de sector zorg en WJK in de regio Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek. Onzekerheden en interpretatie prognoses In het verleden was sprake van een gestage groei van het aantal werkenden in de zorg en WJK. Dit beeld gaat de komende jaren veranderen. Deze trendbreuk met het verleden en de verantwoordelijkheid van gemeenten voor de uitvoering van de langdurige zorg en ondersteuning (care) brengt de nodige onzekerheid voor beleidsmakers met zich mee. De behoefte aan inzicht in toekomstige ontwikkeling is daardoor groot. Momenteel is het echter lastig om de precieze gevolgen van het regeerakkoord inzichtelijk te maken, aangezien er nog veel zaken onzeker zijn. In de prognoses die in dit hoofdstuk worden gepresenteerd, maken we daarom gebruik van aannames over deze onzekerheden. Bij de interpretatie van de regionale prognoses dient hiermee rekening te worden gehouden. Het doel van de prognoses is dan ook niet om toekomstige tekorten of overschotten aan personeel exact te voorspellen, maar om de diverse actoren op de arbeidsmarkt een eerste inzicht te geven van de arbeidsmarktgevolgen van het regeerakkoord voor de regio Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek. Op basis van deze inzichten kan vervolgens het arbeidsmarktbeleid verder worden afgestemd, zodat vraag en aanbod van personeel beter op elkaar aansluiten. Bij de beschrijving van de prognoseresultaten wordt achtereenvolgens ingegaan op de uitbreidingsvraag (groei of krimp werkgelegenheid), de vervangingsvraag, het (toekomstige) aanbod van VOV-personeel en de confrontatie tussen vraag en aanbod. Gezien de onzekerheden worden de prognoseresultaten op hoofdlijnen beschreven. Uitbreidingsvraag naar VOV-personeel Uitbreidingsvraag is de vraag naar nieuwe arbeidskrachten die ontstaat door groei van de werkgelegenheid. De uitbreidingsvraag kan ook negatief zijn. Er is dan sprake van een krimp in plaats van uitbreiding van de werkgelegenheid. In de zorg en WJK wordt de uitbreidingsvraag, zowel landelijk als regionaal, sterk bepaald door beschikbare middelen. Momenteel is het onzeker hoeveel middelen in de toekomst precies naar de verschillende branches gaan. Gemeenten kunnen namelijk zelf beslissen hoe de middelen die zij ontvangen voor de verschillende zorg- en welzijnsfuncties worden ingezet. Bij de prognoses van de uitbreidingsvraag hebben we de aanname gemaakt dat de beschikbare middelen worden ingezet voor de zorg- en welzijnsfuncties op de wijze waarop dat ook in het basisjaar 2012 is gedaan. Met andere woorden, er wordt door deze aanname geen rekening gehouden met de gevolgen van keuzes die gemeenten gaan maken over de inzet van middelen of met mogelijk hogere uitvoeringskosten bij de gemeenten zelf. Naast de beschikbare middelen zijn regionale ontwikkelingen in het ziekteverzuim, de zorgvraag, arbeidsproductiviteit en de deeltijdfactor van invloed op de uiteindelijke uitbreidingsvraag. Figuur 3.1 laat de verwachte uitbreidingsvraag voor de regio Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek zien in de branches van zorg en WJK. 5 En daarop volgende akkoorden en plannen. In dit hoofdstuk zijn de ontwikkelingen verwerkt tot en met september In het algemeen is er op alle politieke niveaus nog besluitvorming gaande. Regioportret Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek Arbeidsmarkt zorg en welzijn

19 Figuur 3.1 Uitbreidingsvraag branches zorg en WJK, Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek, Ziekenhuizen 20 GGZ Overige zorg Gehandicaptenzorg VVT -910 Kinderopvang Jeugdzorg WMD Totaal Bron: Onderzoeksprogramma AZW, bewerking Etil De totale uitbreidingsvraag voor de sector zorg en WJK in de regio Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek is gedurende de periode negatief met personen (-3%). Er is wel sprake van een groot verschil tussen de zorgbranches en de WJK-branches. In de zorgbranches is in de regio Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek sprake van een afname van -0,6%, terwijl de afname in de WJK-branches met -17,5% veel sterker is. Hierna gaan we kort in op de gehanteerde aannames voor de uitbreidingsvraag in de regio Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek naar branche. Een belangrijk aandachtspunt hierbij is dat veel beleidsmaatregelen op een specifiek moment betrekking hebben waardoor de uitbreidingsvraag in een branche gedurende de periode sterk kan fluctueren. Ziekenhuizen: in de ziekenhuizen is een nieuw bestuurlijk akkoord afgesloten, waarin afgesproken is de groeiruimte van de financiële middelen in 2014 en de drie jaren erna te beperken. Gezien deze afspraken en de aanname dat er in de ziekenhuizen sprake is van een positieve arbeidsproductiviteitsgroei (1%), gaan we ervan uit dat de uitbreidingsvraag in Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek binnen de ziekenhuizen beperkt negatief zal zijn. GGZ: voor de GGZ is overeenstemming bereikt over de verlenging van het bestuurlijke akkoord dat in 2012 is afgesloten. Ook in dit akkoord is afgesproken de groeiruimte in 2014 tot 1,5% en in de jaren erna tot 1% te beperken. Vanwege deze afspraken en de aanname dat binnen de GGZ sprake is van een positieve arbeidsproductiviteitsgroei (1%), gaan we ervan uit dat de uitbreidingsvraag in Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek voor de GGZ de komende jaren beperkt negatief zal zijn. Gehandicaptenzorg: in de gehandicaptenzorg gaan we voor de komende jaren uit van een bescheiden groei van de uitbreidingsvraag in Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek. In het jaar 2015 is de (negatieve) invloed van de beleidsmaatregelen voor de langdurige zorg en ondersteuning wel zichtbaar. VVT: in de VVT gaan we voor de komende jaren uit van een afname van de uitbreidingsvraag. Bij de interpretatie van deze ontwikkeling is het van belang om te realiseren dat er in de VVT meerdere beleidsmaatregelen door elkaar heen spelen. Zo is er in de langdurige zorg vanaf 2015 sprake van een verschuiving van intramurale naar extramurale zorg. Hierdoor nemen de middelen voor de thuiszorg toe, terwijl de middelen in de verpleging en verzorging juist sterk afnemen. Daarbij wordt in de thuiszorg ook de huishoudelijk hulp verleend. Hierop wordt in het regeerakkoord met ingang van 2015 juist sterk bezuinigd (40%). Het totale effect van de beleidsmaatregelen voor de thuiszorg is echter positief, waardoor we voor de thuiszorg in de regio Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek uitgaan van een positieve uitbreidingsvraag. Kinderopvang: voor de kinderopvang gaan we uit van een negatieve uitbreidingsvraag in de regio Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek. Vooral in de eerste drie jaar verwachten we een aanzienlijke afname van de uitbreidingsvraag als gevolg van de bezuinigingen van de rijksoverheid op de bijdrage in de kosten. Daarna is weer sprake van een beperkte toename van de uitbreidingsvraag. Regioportret Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek Arbeidsmarkt zorg en welzijn

20 Jeugdzorg: de uitbreidingsvraag in de sector jeugdzorg staat onder druk als gevolg van de invoering van de nieuwe wet Jeugdzorg welke gepaard gaat met een landelijke korting op het budget die oploopt tot 15% in Voor de regio Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek gaan we daarom dan ook uit van een negatieve uitbreidingsvraag in de sector Jeugdzorg. WMD: voor de sector WMD hebben we aangenomen dat gemeenten in de regio Noordwest- Veluwe en Stedendriehoek net als in de afgelopen jaren blijven bezuinigen op de branche welzijn en maatschappelijke dienstverlening. Het gevolg hiervan is dat we uitgaan van een negatieve uitbreidingsvraag voor de sector WMD in de regio Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek. In tabel 3.1 is de vraag naar VOV-personeel weergegeven per kwalificatie. In 2017 is in de regio Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek de vraag naar VOV-personeel ongeveer werknemers lager dan in Voor de meeste VOV-kwalificaties neemt de vraag over de periode af. De vraag naar zorghulp (niveau 1) neemt het sterkst af, hetgeen het gevolg is van de budgettaire korting op huishoudelijke hulp. Ook de vraag naar Verzorgend (niveau 3) en Maatschappelijk werk en dienstverlening (niveau 5) neemt sterk af. Niet voor alle zorgkwalificaties neemt de uitbreidingsvraag af. Zo neemt de vraag naar verpleegkundige (niveau 4 en 5) in Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek toe. Dit is het gevolg van de relatief gunstige ontwikkelingen in de ziekenhuizen en de GGZ, branches waar relatief veel verpleegkundigen werken. Daarnaast investeert het kabinet in de wijkverpleegkundigen waardoor de vraag naar verpleegkundigen in de thuiszorg fors toeneemt. Tabel 3.1 Uitbreidingsvraag werknemers met een VOV-kwalificatie, Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek, werknemers werknemers Abs. ontw. % Ontw. (VOV) 2012 (VOV) Verpleegkundige (niveau 5) % Verpleegkundige (niveau 4) % Verzorgende (niveau 3) % Helpende zorg en welzijn (niveau 2) % Zorghulp (niveau 1) % Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) % Sociaal cultureel werker (niveau 5) % Sociaal cultureel werker (niveau 4) % Maatschappelijk werk en dienstverlening (niveau 5) % Sociaal maatschappelijke dienstverlening (niveau 4) % Pedagogiek (niveau 5) % Sociaal agogisch werk (niveau 4) % Sociaal agogisch werk (niveau 3) % Totaal VOV-personeel % Bron: Onderzoeksprogramma AZW, bewerking Etil Vervangingsvraag en wervingsbehoefte VOV-personeel Naast de uitbreidingsvraag ontstaat vraag naar personeel als gevolg van uitstroom van werknemers in zorg en WJK. Dit wordt aangeduid als vervangingsvraag. In het gehanteerde regionale prognosemodel worden meerdere bestemmingen van de uitstroom meegenomen, te weten: uitstroom naar overige bedrijfstakken (buiten zorg en WJK); uitstroom naar uitkering en inactiviteit; uitstroom naar pensioen; uitstroom naar opscholing (exclusief doorscholing); uitstroom naar een andere regio (pendel). Regioportret Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek Arbeidsmarkt zorg en welzijn

21 Tabel 3.2 geeft een overzicht van de totale uitstroom van werknemers met een VOV-kwalificatie. In de regio Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek stromen gedurende de periode ongeveer werknemers met een VOV-kwalificatie uit de sector zorg en WJK, hetgeen ongeveer 32% is van het totale VOV-personeel in het realisatiejaar Gedurende deze periode gaan in de regio Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek ongeveer personen uit de zorg en WJK met pensioen. Bij het vaststellen van deze uitstroom is rekening gehouden met een toename van de gemiddelde uittredeleeftijd van 63,5 jaar naar 64,3 jaar in De uitstroom naar overige bedrijfstakken, uitkeringen en inactiviteit hangt samen met de ontwikkelingen in de vraag naar VOV-personeel. Indien de uitbreidingsvraag sterker afneemt, neemt de uitstroom van personeel naar deze bestemmingen sterker toe. Om een goed totaalbeeld te krijgen van de totale wervingsbehoefte van zorg- en welzijnsorganisaties hebben we in tabel 3.2 ook gegevens opgenomen over de verwachte wervingsbehoefte. De wervingsbehoefte is de som van de uitbreidingsvraag en de vervangingsvraag (uitstroom van werknemers). Als de uitbreidingsvraag negatief is, wordt niet al het personeel dat uitstroomt vervangen. De totale wervingsbehoefte in de regio Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek in de sector zorg en WJK is gedurende de periode ongeveer personen, hetgeen ongeveer 29% van het VOV-personeel is in het jaar Tabel 3.2 Uitstroom en wervingsbehoefte van werknemers met een VOV-kwalificatie, absoluut en uitgedrukt als percentage van het aantal werknemers 2012, Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek, uitstroom werknemers werknemers wervingsbehoefte (VOV) abs. % abs. % Verpleegkundige (niveau 5) % % Verpleegkundige (niveau 4) % % Verzorgende (niveau 3) % % Helpende zorg en welzijn (niveau 2) % % Zorghulp (niveau 1) % % Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) % % Sociaal cultureel werker (niveau 5) % % Sociaal cultureel werker (niveau 4) % 60 67% Maatschappelijk werk en dienstverlening (niveau 5) % % Sociaal maatschappelijke dienstverlening (niveau 4) % 80 42% Pedagogiek (niveau 5) % % SAW (niveau 4) % % SAW (niveau 3) % % Totaal VOV-personeel % % Bron: Onderzoeksprogramma AZW, bewerking Etil Instroom van werknemers met een VOV-kwalificatie Tegenover de wervingsbehoefte van VOV-personeel staat de instroom van VOV-personeel op de arbeidsmarkt zorg en WJK. In het gehanteerde regionale prognosemodel bestaat de instroom uit meerdere aanbodscategorieën: instroom vanuit onderwijs/instroom vanuit andere kwalificaties (opscholing); instroom vanuit overige bedrijfstakken (buiten zorg en WJK); instroom vanuit uitkeringen en inactiviteit; instroom vanuit een andere regio (pendel). Regioportret Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek Arbeidsmarkt zorg en welzijn