Conferentie Opbrengstgericht werken

Transcriptie

1 Conferentie Opbrengstgericht werken 8 september 2010, De Doelen Rotterdam Workshops ronde 1 1. Werken met referentieniveaus Door: Stichting Leerplanontwikkeling (SLO) In de referentieniveaus is vastgelegd wat kinderen aan het einde van de basisschool moeten kennen en kunnen op het gebied van taal en rekenen. Naar verwachting worden de referentieniveaus op 1 augustus 2010 ingevoerd. De Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen heeft vier niveaus voor taal en rekenen beschreven, niveau 1F tot en met niveau 4F. Het doel van deze niveaus is om de taal- en rekenvaardigheid van leerlingen op een hoger plan te brengen. Hiermee wil de Expertgroep tegemoetkomen aan de zorg in onderwijs en samenleving dat de taalvaardigheid van leerlingen de laatste jaren is achteruitgegaan. De Expertgroep geeft aan dat zij niveau 2F als noodzakelijk beschouwt om maatschappelijk goed te

2 kunnen functioneren op het gebied van taal en rekenen. Dit niveau is volgens het advies een voorwaarde voor het functioneren als burger in de samenleving. De vier taal- en rekenniveaus zijn te gebruiken in het hele onderwijsstelsel, zowel in primair onderwijs, voortgezet onderwijs, middelbaar beroepsonderwijs als hoger onderwijs. Hierdoor kunnen de niveaus als referentiepunt dienen bij de overgang van bijvoorbeeld po naar vo of van vo naar mbo. De beschrijving van taal- en rekenvaardigheden kan bovendien helpen de drempels (overgangen) tussen onderwijstypen weg te nemen en daarmee voor een doorlopende leerlijn zorgen. Tot slot kunnen leerlingen dankzij de niveaubeschrijvingen beter ingedeeld, gevolgd en gestimuleerd worden door leerkrachten. De relatie tussen niveau, schooltype en drempel beschrijft de Expertgroep als volgt: Niveau Basiskwaliteit Drempel 1F eind primair onderwijs van po naar vo 2F eind vmbo van vo fase 1 naar vo fase 2 / van vmbo naar mbo 3F eind mbo-4 en havo van vo naar mbo en ho 4F eind vwo van vo naar wo Voor een succesvolle invoering van het referentiekader moeten leraren ermee leren werken. Zij gaan immers in de lespraktijk van alledag met de referentieniveaus aan de slag, om de taal- en rekenvaardigheden van leerlingen te verbeteren. Het toepassen van de referentieniveaus in de onderwijspraktijk, met daaraan gerelateerd ook het nemen van wenselijke initiatieven staat in deze masterclass. 2. De leerkracht als actieve professional in een veranderingstraject. Door: Eri Smit, Heldringschool en Gerdien Griffioen (CED-Groep), De leerkracht staat centraal in het onderwijsleerproces, maar hoe wordt deze professional betrokken bij veranderingsprocessen in de school? Op de Heldringschool in Amsterdam hebben we gewerkt vanuit de basis van het model action learning. Een groep leerkrachten is opgeleid tot specialist en deze groep is vanaf de eerste dag actief betrokken geweest bij het implementatietraject van de Leerlijn Woordenschat. Door de leerkracht als professional actief te betrekken bij het veranderingsproces, was de betrokkenheid van het hele team vanaf de start erg hoog. In deze workshop vertellen we het verhaal van de Heldringschool, de successen, de valkuilen en het vervolg. Daarnaast gaan we in op de visie, de achtergrond en de toepassingmogelijkheden van deze werkwijze in veranderingtrajecten. 3. Leerroutes gebaseerd op uitstroomprofielen binnen een cluster 3-school Voor: (v)so Door: Jeroen Meijboom (CED-Groep) In het kader van het project "Passende Kwalificaties" formuleert het SLO uitstroomprofielen voor het cluster 3-onderwijs. Men onderscheidt drie uitstroommogelijkheden: onderwijs, arbeid en dagbesteding. Men spreekt van het profiel "onderwijs" wanneer leerlingen na het VSO met een

3 diploma of kwalificatie een vervolgopleiding gaan doen. Het profiel "dagbesteding" behoeft hier minder uitleg. Met betrekking tot het profiel "arbeid" wordt op dit moment veel ontwikkelwerk verricht. Het begint met de definiëring van het profiel "arbeid"; het gaat hierbij immers om meer dan loonvormende arbeid alleen. Daarnaast wordt er gestudeerd op de mogelijkheid om te komen tot gestandaardiseerde kwalificaties en certificaten. Onderwijs én potentiële werkgevers krijgen daarmee gerichte informatie; de scholen krijgen concrete leerdoelen in handen, de potentiële werkgevers krijgen objectievere gegevens over het kunnen en kennen van sollicitanten, de schoolverlaters uit het cluster 3-onderwijs. Voor de school betekent dit een heroverweging van het onderwijsaanbod en een daarop aansluitende organisatie. Deze heroverweging kan grote gevolgen hebben. In deze workshop komt aan de hand van een praktijkvoorbeeld aan de orde welke consequenties hieraan verbonden zijn en hoe deze in de praktijk worden vertaald. 4. Robuuste aanpak Taal/Lezen, het onderwijscontinuüm in praktijk! Door Anna Veenstra (CED-Groep) U gaat vanuit een Robuuste aanpak aan het werk. Het onderwijscontinuüm in de praktijk krijgt vorm in de Robuuste aanpak Taal/Lezen. Wat zeggen de leerling-resultaten in een groep en welke leerkrachtvaardigheden worden daarvoor gevraagd? Door te kijken naar resultaten komen alle onderdelen van het onderwijsleerproces stap voor stap aan de orde. En zo wordt het werken PLANMATIG. En dáár gaan we het over hebben in deze workshop. 5. Opbrengstgericht werken met de Leerlijn Spelling Door: CBS Het Waterschip, Pernis en Mary Gerritse (CED-groep) In deze workshop wordt uiteengezet hoe in het basisonderwijs en het speciaal (basis)onderwijs gewerkt kan worden met de CED-leerlijn Spelling. Al naar gelang de verwachte uitstroombestemming van leerlingen kunnen onderdelen van de leerlijn weggelaten of toegevoegd worden. Om optimale leeropbrengsten te bereiken, stellen wij het werken met een basisprogramma centraal, dat aan het grootste deel van de groep recht doet. Op grond van toetsgegevens wordt dit basisprogramma aangevuld voor leerlingen die meer of minder presteren dan de middengroep. Kerngedachte is dat leren spellen vraagt om instructie en oefening. Spellen is geen vaardigheid die zich vanzelf ontwikkelt door veel te lezen of te schrijven. Naast het leerstofaanbod, dat omschreven staat in de categorieën van de leerlijn, spelen onderwijskenmerken dan ook een belangrijke rol bij goed spellingonderwijs. Er moet voldoende tijd aan spellingonderwijs besteed worden en het klassenmanagement moet in orde zijn. Een belangrijke vraag die behandeld wordt in deze workshop, is hoe een docent zijn pedagogische en didactische aanpak kan afstemmen op onderwijsbehoeften van de leerlingen. 6. Opbrengstgericht werken met Begrijpend Lezen en Wereldoriëntatie Voor: po, s(b)o Door: Ernst Keijsers (CED-Groep)

4 Het klassikaal en op één niveau aanbieden van teksten bij begrijpend lezen en wereldoriëntatie doet geen recht aan de leerbehoefte van de individuele leerling. Om te kunnen differentiëren in tempo en/of tekstniveau is het noodzakelijk om het begrijpend leesniveau van de leerlingen goed in kaart te brengen, te relateren aan eerdere resultaten en daarna conclusies te trekken voor het samenstellen van groepjes voor coöperatieve werkvormen en de mate van begeleiding van die groepjes. De zone van de naaste ontwikkeling (Vygotsky) is eindelijk zichtbaar te maken door middel van een zorgvuldige analyse van de resultaten van de Toets Begrijpend Lezen (TBL) / LOVS Begrijpend Lezen. In deze workshop zal aan de hand van een aantal praktische schoolvoorbeelden met de deelnemers een eenvoudig stappenplan worden uitgewerkt, waarmee zij de volgende dag aan de slag kunnen om hun eigen onderwijspraktijk op maat te maken voor hun leerlingen. Workshops ronde 2 7. Werken met referentieniveaus Door: Stichting Leerplanontwikkeling (SLO) In de referentieniveaus is vastgelegd wat kinderen aan het einde van de basisschool moeten kennen en kunnen op het gebied van taal en rekenen. Naar verwachting worden de referentieniveaus op 1 augustus 2010 ingevoerd. De Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen heeft vier niveaus voor taal en rekenen beschreven, niveau 1F tot en met niveau 4F. Het doel van deze niveaus is om de taal- en rekenvaardigheid van leerlingen op een hoger plan te brengen. Hiermee wil de Expertgroep tegemoetkomen aan de zorg in onderwijs en samenleving dat de taalvaardigheid van leerlingen de laatste jaren is achteruitgegaan. De Expertgroep geeft aan dat zij niveau 2F als noodzakelijk beschouwt om maatschappelijk goed te kunnen functioneren op het gebied van taal en rekenen. Dit niveau is volgens het advies een voorwaarde voor het functioneren als burger in de samenleving. De vier taal- en rekenniveaus zijn te gebruiken in het hele onderwijsstelsel, zowel in primair onderwijs, voortgezet onderwijs, middelbaar beroepsonderwijs als hoger onderwijs. Hierdoor kunnen de niveaus als referentiepunt dienen bij de overgang van bijvoorbeeld po naar vo of van vo naar mbo. De beschrijving van taal- en rekenvaardigheden kan bovendien helpen de drempels (overgangen) tussen onderwijstypen weg te nemen en daarmee voor een doorlopende leerlijn zorgen. Tot slot kunnen leerlingen dankzij de niveaubeschrijvingen beter ingedeeld, gevolgd en gestimuleerd worden door leerkrachten. De relatie tussen niveau, schooltype en drempel beschrijft de Expertgroep als volgt: Niveau Basiskwaliteit Drempel 1F eind primair onderwijs van po naar vo 2F eind vmbo van vo fase 1 naar vo fase 2 / van vmbo naar mbo 3F eind mbo-4 en havo van vo naar mbo en ho 4F eind vwo van vo naar wo

5 Voor een succesvolle invoering van het referentiekader moeten leraren ermee leren werken. Zij gaan immers in de lespraktijk van alledag met de referentieniveaus aan de slag, om de taal- en rekenvaardigheden van leerlingen te verbeteren. Het toepassen van de referentieniveaus in de onderwijspraktijk, met daaraan gerelateerd ook het nemen van wenselijke initiatieven staat in deze masterclass. 8. De opbrengst van een realistische rekenmethode op SBO De Koppeling, gewikt, gewogen en Hoe opbrengstgericht werken kan leiden tot een gefundeerde aanpassing van een overgewaardeerde methodiek Voor: sbo, po Door: Hans van Wenum van De Koppeling en Hans Piederiet (CED-Groep) De Koppeling is een SBO school in Pendrecht, een vogelaarwijk in Rotterdam Zuid. Wij meten al sinds vele jaren de rekenresultaten van onze leerlingen. We vergelijken onze resultaten met vier SBO scholen met een vergelijkbare populatie. Ten opzichte van die scholen presteren we iets boven het gemiddelde. Sinds acht jaar werken we met een realistische rekenmethode. Werken met zinvolle contexten en praktisch handelen met materialen vonden we goede elementen. Voor elk kind hebben we een ontwikkelingsperspectief geformuleerd. Toetsresultaten worden hier mee vergeleken. In deze presentatie vertellen we u uitgebreid over hoe wij opbrengstgericht werken met rekenen. We presenteren de werkwijze van onze zorggroep rekenen. We presenteren de verrassende resultaten van deze zorggroep. We laten zien hoe opbrengstgericht werken kan leiden tot een gefundeerde aanpassing van een overgewaardeerde methodiek. 9. Opbrengstgericht werken Voor: (v)so Door: Hermine Verburg (ZML Duinpieper) en Dirk Jan Begemann (CED-Groep) Op de ZML school De Duinpieper in Noordwijk wordt komend jaar gestart met de eerste cyclus van datagestuurde kwaliteitszorg. Het afgelopen jaar zijn leerroutes geformuleerd voor de betreffende doelgroep waarin naast leerinhouden ook leerstandaarden zijn verwerkt. Een leerstandaard is bijvoorbeeld dat 75% van de leerlingen op 10 jarige leeftijd niveau 6 heeft behaald op de leerlijn rekenen. Deze standaarden heeft de school bepaald door te kijken naar de uitstroom, bijvoorbeeld arbeidsmatig werken, en het daarbij gewenste niveau. Door een 0- meting te houden ziet de school wat het werkelijke niveau is van de leerlingen en of wel of niet de standaarden worden gehaald. De cijfers zijn geanalyseerd om de oorzaken te achterhalen. Verbetertrajecten zijn benoemd om de leerlingen op het gewenste nivo te krijgen. In het team worden de analyses en verbetertrajecten besproken. Volgend jaar volgt de uitvoering. De uitvoering wordt halfjaarlijks en aan het einde geëvalueerd op opbrengsten. De evaluatie vindt plaats op basis van de nieuwe meting in hoeverre de standaarden zijn gehaald. Leer hier meer over tijdens deze workshop. 10. Hoe leg je de lat? Voor: po, sbo, so, vso en vo Door: Audrey Machielsen (CED-Groep)

6 Hoe leg je de lat is een zeer essentiële vraag voor iets wat leerkrachten de gehele dag doen, namelijk pedagogisch handelen. De gehele dag stemmen leerkrachten hun gedrag af op het gedrag van leerlingen. Afstemmen op verschillende onderwijsbehoeften van leerlingen. Maar wat is eigenlijk het effect? Hoe bewust is een leerkracht van deze afstemming? In deze workshop laten we zien hoe scholen werken aan een bewuste afstemming op het gedrag van leerlingen. We tonen voorbeelden van standaarden die scholen inmiddels hebben vastgesteld en voorbeelden van opbrengsten op van leerlingen en leerkrachtvaardigheden 11. Workshop Interne certificering Voor: po, s(b)o Door: Albert van Kralingen (OBS Duo 2002) Hans Piederiet (CED-Groep) OBS Duo 2002 in de Rotterdamse wijk Spangen is zeer actief en zeer succesvol op het gebied van het verbeteren van leerkrachtvaardigheden. De school heeft hier de laatste jaren zeer veel in geïnvesteerd o.a. in het kader van het DeltaPlusproject en in de overtuiging dat effectief leerkrachtgedrag de sleutel is tot goede leerlingresultaten. Albert van Kralingen, directeur van de school, is samen met de betrokkenen op zoek gegaan naar een systeem om alle verworvenheden op het gebied van leerkrachtvaardigheden zichtbaar te maken in het bekwaamheidsdossier van de individuele leerkracht en deze bekwaamheden ook te borgen voor de langere termijn. Hiervoor heeft hij een systeem van interne certificering bedacht dat de professionalisering richt op concrete vaardigheidsdoelen. In de workshop zal Albert van Kralingen ingaan op de manier van werken met dit systeem en aangeven wat hiervan de opbrengsten zijn voor zowel de leerkrachten als de schoolorganisatie, als de leerlingen van DUO Een praktische workshop die handreikingen geeft voor het borgen van resultaten, werken aan competenties en het concretiseren van POP s. 12. Opbrengstgericht rekenonderwijs met de A Priori-aanpak. Voor: po, s(bo)o Door: CBS Het Waterschip, Pernis en Ine van der Sluijs (CED-Groep) Hoe zorgen leerkrachten ervoor dat alle leerlingen de rekenstof begrijpen? Wat kunnen ze doen om hiaten in de methode of in de kennis van leerlingen te dichten? Kortom: hoe haal je als leerkracht / school zo veel mogelijk uit de kinderen? Christelijke Basisschool Het Waterschip is anderhalf jaar geleden gestart met de RekenPilot om de rekenresultaten van de school te verbeteren. Zij kozen hierbij voor de A Priori-aanpak. Deze aanpak is gebaseerd op het directie instructiemodel met als belangrijke peilers: teambreed werken met instructie op verschillende niveaus, het gebruik van volledige leerlijnen en het bespreekbaar maken van toetsresultaten. Hierbij staan de kennis en vaardigheden van de leerkrachten centraal. In deze workshop gaan we, met meerdere praktijkvoorbeelden, in op het traject tot nu toe.