1 Inleiding Verantwoording Opstellers en begeleidingscommissie Leeswijzer 5
|
|
- Melanie van den Pol
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Module C2150 Water op straat Inhoud 1 Inleiding Verantwoording Opstellers en begeleidingscommissie Leeswijzer 5 2 Historie en uitgangspunten ontwerp Inleiding Onafhankelijke systemen Ontwikkeling toetsing hydraulisch ontwerp rioolstelsels Internationaal: differentiatie naar type gebied Conclusie 8 3 Omgaan met overbelasting in bestaand stedelijk gebied Aanpak op hoofdlijnen Stap 1: Gevoelige locaties in beeld brengen Stap 2: Restveiligheid bepalen Stap 3: Verkenning Stap 4: Wateroverlast in de praktijk vaststellen Stap 6: Actieplan opstellen Nader onderzoek: monitoring riolering en stedelijk water Nader onderzoek: modellering stroming over straat Maatregelen Het belang van onderhoud 15 4 Omgaan met overbelasting bij nieuwbouw Relatie openbare ruimte en functiestapeling Toetsing op overbelasting Algemeen Restveiligheid bepalen Aandachtspunt 19 5 Relatie planvorming Samenhang modules Leidraad Riolering Relatie met GRP en BRP Communicatie Communicatie met bestuur Communicatie met bewoners 23 Water op straat C2150 Leidraad Riolering 1
2 6 Praktijkvoorbeelden Case 1: (On)afhankelijkheid riool- en watersysteem Beschrijving Aanpak Case 2: Een praktijkgeval in Noord-Brabant Case 3: Hellend gebied Laaggelegen gebouw naast de weg Laaggelegen bedrijfsterrein Lokale laagte op helling Gebruik van de module Case 1: (On)afhankelijkheid riool- en watersysteem Case 2: Een praktijkgeval in Noord-Brabant Case 3: Hellend gebied 34 Trefwoorden 35 Leidraad Riolering C2150 Water op straat 2
3 1 Inleiding 1.1 Verantwoording Wateroverlast krijgt de laatste jaren de nodige maatschappelijke aandacht. Waarschijnlijk nemen door de klimaatveranderingen de extremen (droog/nat) toe en daarmee ook de extreme neerslag - gebeurtennissen. De meeste huidige rioolstelsels kunnen dat niet ondergronds verwerken en het water zal vaker op straat staan. Definitie extreme neerslaggebeurtenis Deze module verstaat onder een extreme neerslaggebeurtenis: een neerslaggebeurtenis die de reguliere, goed functionerende riolering niet meer kan verwerken. Het reguliere functioneren is niet eenduidig vast te leggen. Binnen juridische randvoorwaarden van goed bestuur mag een gemeente zelf de frequentie van water op straat bepalen waarop zij de riolering laat ontwerpen. Zij legt daar - mee de grens voor het reguliere functioneren vast. Als het harder regent dan waarop de riolering is ontworpen, is sprake van extreme neerslag. De riolering is dan overbelast en het water zoekt een andere uitweg, vaak via het oppervlak. Dit heet: het functioneren bij een extreme gebeurtenis. Verdere neerslagtoename leidt uiteindelijk tot (grootschalige) inundatie. gevolg overmacht Figuur 1.1 Aandachtsgebied module C2150 inundatie functioneren bij extreme gebeurtenis water-op-straat beheersbaar plasvorming regulier functioneren neerslag Wat is acceptabel? Water op straat kan hinderlijk zijn, maar ook schade veroorzaken. Gemeenten moeten binnen grenzen van redelijkheid lokaal vaststellen wat zij acceptabel vinden. In de visie Klimaatverandering, hevige buien en Riolering van Stichting RIONED staat over de acceptatie van water op straat beschreven: In het algemeen is het acceptabel als water bij hevige buien enkele uren op straat staat. De hinder is vergelijkbaar met sneeuwval: de begaanbaarheid van de weg neemt af. Een keer water tussen de stoepen is lastig, maar kan geen kwaad. Deze situaties vragen om een afweging tussen (dure) maatregelen treffen enerzijds en hinder en specifieke belangen anderzijds, als toegankelijkheid en Water op straat C2150 Leidraad Riolering 3
4 begaanbaarheid voor iedereen, zoals voetgangers, fietsers en ouderen. In het algemeen zijn de volgende situaties niet-aanvaardbaar: regenwater dat vanaf de straat gebouwen in loopt (materiële schade); afvalwater dat in grote mate uit de riolering op straat stroomt (risico s voor de volksgezondheid); water op straat dat belangrijke verkeersaders blokkeert (belemmering voor hulpdiensten en economische schade). De gemeente stelt vast wanneer de grens tussen hinder en schade wordt overschreden en bepaalt de maatregelen. Maar ondanks maatregelen is schade niet uit te sluiten. Het kan altijd nóg heviger regenen dan waarop de maatregelen zijn gebaseerd. Omslag in denken Om wateroverlast te voorkomen, is een omslag in het denken noodzakelijk. In de beoordeling of neerslagextremen tot overlast en/of schade leiden, moeten rioleringsbeheerders/ontwerpers berging en afvoer via straat, bodem en open water expliciet meenemen. De bestaande systematiek van ontwerp en toetsing van het functioneren blijft bestaan, want die gaat feitelijk over het reguliere functioneren (zie de modules C2100 en C2200). Deze module C2150 gaat over het deel boven het reguliere functioneren: overbelasting. De werkwijze in deze module is dus een aanvulling op de bestaande systematiek. Stedelijk gebied Water houdt zich niet aan de grens tussen stedelijk en landelijk gebied. Daarom kunt u een beschouwing over wateroverlastproblematiek in stedelijk gebied niet los zien van beleid en beleidsuitvoering in landelijk gebied. Relatie met NBW-actueel Deze module richt zicht vooral op het stedelijke gebied. Er zijn raakvlakken met de voorgenomen strategie in het Nationaal Bestuursakkoord Water-actueel (NBW-actueel). Dit akkoord gaat tenslotte in op de stedelijke wateropgave. Hierin is onder meer afgesproken dat gemeenten een afweging maken tussen maatregelen aan de riolering én maatregelen via de inrichting van het stedelijke gebied en de openbare ruimte: het speelveld van deze module. Ook stelt het NBW-actueel rand - voorwaarden bij de keuze voor nieuwbouw of revitalisatie van gebieden. Inhoud module Deze module C2150 geeft: een duidelijk kader om beter onderscheid te kunnen maken tussen normale en extreme omstandigheden; een systematiek waarmee u de zwakke punten in uw situatie achterhaalt; aan hoe het beoordelen van extreme situaties samenhangt met de planvorming (BRP, GRP) en de afwegingen daarbij (beschermingsniveaus); handreikingen voor: - het structureel benaderen van wateroverlast; - het omgaan met onzekerheden, onder meer door flexibiliteit in te brengen bij het ontwerp van voorzieningen. Leidraad Riolering C2150 Water op straat 4
5 1.2 Opstellers en begeleidingscommissie Een consortium van Grontmij, Witteveen+Bos en Royal Haskoning heeft deze module opgesteld. De begeleidingscommissie bestond uit: Chris Griffioen Marjolijn Bijsterveld Daniel Goedbloed Guus de Laat Guus Rameckers Erwin Rebergen Richard van Vliet Rob Hermans Waterschap Groot Salland, voorzitter Gemeente Voorst Gemeente Rotterdam Waterschap Brabantse Delta Gemeente Weert Gemeente Utrecht Gemeente Wageningen Stichting RIONED 1.3 Leeswijzer Hoofdstuk 2 gaat over de historie van en uitgangspunten voor het ontwerp van (hemelwater)stelsels. Hoofdstuk 3 beschrijft hoe u kunt omgaan met overbelasting in bestaand stedelijk gebied. Hoofdstuk 4 gaat over hoe u kunt omgaan met overbelasting in nieuwbouwsituaties. Hoofdstuk 5 behandelt de relatie met overige modules in de Leidraad Riolering, het BRP en het GRP. Hoofdstuk 6 beschrijft enkele praktijkvoorbeelden van omgaan met overbelasting. De module veronderstelt enige bekendheid met het ontwerpen van rioolstelsels en de daarbij te hanteren rekenmethoden en modellen. De module is daarmee minder toegankelijk voor nieuwe mensen in het vakgebied. Water op straat C2150 Leidraad Riolering 5
6 2 Historie en uitgangspunten ontwerp 2.1 Inleiding De rekenmodellen die we in Nederland voor het ontwerp van een (hemelwater)stelsel in stedelijk gebied gebruiken, zijn nog maar een goede eeuw oud. Gebaseerd op elementaire kennis van vloei - stofmechanica en hydrologie zijn methoden ontwikkeld om systemen op hun afvoercapa citeit kunnen te ontwerpen. Vanwege de complexiteit en de omvang van de berekeningen zijn hierbij steeds vereenvoudigingen aangebracht ten opzichte van de werkelijkheid. Bij het beoordelen van het hydraulisch functioneren van rioolstelsels is inzicht in het beoogde functio neren en de daarbij behorende aannamen belangrijk. Zo zijn veel gemengde rioolstelsels oorspronkelijk alleen ontworpen vanuit het oogpunt om water op straat te voorkomen. De emissie via overstorten was eerst nog geen criterium. Zijn de huidige instrumenten geschikt om het hydraulisch functioneren bij overbelasting te kunnen beoordelen? Dit hoofdstuk gaat in op de historische ontwikkeling van de gebruikte methoden en rekenbelastingen. Ook werpt het een blik op de huidige internationaal gangbare aanpak. 2.2 Onafhankelijke systemen Voor de eenvoud hebben rioolstelselsontwerpers van oudsher een knip aangebracht tussen het ontvangende oppervlaktewater en de riolering. Riolering en oppervlaktewater gelden als onafhanke - lijk functionerende systemen. Voor de riolering wordt daarmee het uitgangspunt dat altijd sprake is van een vrije overstorting, de afvoer is niet begrensd. In het beste geval hebben ontwerpers het buitenwater meegenomen als maximaal optredend peil. Daarnaast zijn de gebruikte hydraulische modellen alleen bedoeld en geschikt om de stroming door buizen te bepalen, niet de stroming over straat. Daarom geldt in de maatstaven het maaiveld vaak als maximale waterstand. Uit een analyse van wateroverlastsituaties blijkt dat bij overbelasting van de riolering vaak geen sprake meer is van een vrije overstorting en dat stroming over straat ook een belangrijke rol speelt. De huidige modellen zijn hiervoor niet uitgerust. 2.3 Ontwikkeling toetsing hydraulisch ontwerp rioolstelsels Het bepalen van de belasting op rioolstelsels door neerslag vraagt om vereenvoudigingen. Het bekende naslagwerk Rioleringen (Van den Akker; 1952) onderkent al: de bepaling van de hoeveelheid af te voeren regenwater is een zeer ingewikkeld probleem. Een volledige oplossing van dit vraagstuk behoort tot de onmogelijkheden. Ondanks de nodige ontwikkelingen geldt dit door de mogelijke klimaatveranderingen nog altijd. Jaren 50: neerslagduur en -hoeveelheden In de aanpak van rond de jaren 50 stond het afleiden van neerslaghoeveelheden bij een bepaalde neerslagduur op basis van gemeten neerslag (vaak uit De Bilt) centraal. Afhankelijk van de grootte van het gebied lieten ontwerpers op deze neerslaghoeveelheden een zelf te bepalen reductiefactor los. Afhankelijk van de keuzen van de ontwerper leidde dit tot verschillen in ontwerpgrondslagen. Maar de keuzen uit het verleden zijn vaak niet meer te achterhalen. Jaren 70: stationaire berekeningen In de jaren 70 waren hydraulische rioleringsberekeningen op basis van stationaire belastingen gang - baar. Afhankelijk van de helling van het gebied werkten ontwerpers met een ontwerpbelasting van Leidraad Riolering C2150 Water op straat 6
7 60 of 90 l/s.ha (Koot; 1977). De filosofie achter dit verschil is even eenvoudig als weldoordacht: in hellende gebieden leidt water op straat eerder tot grotere schade. Door uit te gaan van een hogere belasting, bouwden ontwerpers extra veiligheid in. Hierin zit dus een (eenvoudig) element van risicomanagement. Nog meer extra veiligheid vonden zij in het straatprofiel, dat in zijn klassieke vorm een behoorlijke hoeveelheid water kan bergen tussen de stoepranden. De laatste jaren ver - dwijnt deze extra veiligheidsmarge in bijvoorbeeld winkelgebieden, omdat gemeenten deze aanpas - sen tot voetgangersgebieden met zo min mogelijk obstakels. Jaren 80: gebeurtenisberekeningen op basis van ontwerpbuien Een belangrijke stap in de verdere ontwikkeling van de ontwerpmethoden was de komst van com - pu ters en de ontwikkeling van stationaire rekenmodellen. Medio jaren 80 begon vervolgens de ontwikkeling van niet-stationaire rekenprogrammatuur en meer gecompliceerde inloopmodellen. Hierdoor gingen zeer veel verschillende organisaties hun eigen rekensoftware ontwikkelen. Meestal toetsten zij deze modellen niet of nauwelijks aan veldwaarnemingen. Deze wildgroei introduceerde de volgende risico s: er was geen geüniformeerde ontwerp-/rekenmethode; dataformaten van de verschillende modellen pasten niet op elkaar, wat onderlinge verificatie onmogelijk maakte. Mede door deze situatie startte eind jaren 80 het project standaardberekeningen. Belangrijkste doelstelling was om de hydraulische rekenmethoden te uniformeren. Hierbij werd niet één model of softwarepakket voorgeschreven, het hele modellerings- en rekenproces én de toetsbaarheid van de resultaten stonden centraal. Op deze manier zou de ontwikkeling van de modellen en daarop gebaseerde software niet worden gehinderd. Het resultaat van dit project is de module C2100, die voor het eerst verscheen in 1995 en sindsdien twee keer is geactualiseerd. De rekenmethoden in die module zijn gebaseerd op hydrodynamische berekeningen aan een gedetailleerd rioleringsmodel, in combinatie met een inloopmodel dat onderscheid maakt naar twaalf verschillende typen oppervlak. Historische neerslagreeks Met de doorontwikkeling van de rekencapaciteit is nu een historische neerslagreeksberekening voor de toetsing van het hydraulisch functioneren mogelijk. Vergelijking rekenmethoden Studenten aan de TU Delft hebben in een recent afstudeerwerk (Kruger-Van der Griendt; 2007) de meest toegepaste methoden voor het toetsen van het hydraulisch functioneren van rioolstelsels onderling vergeleken. Hierbij hebben zij gekeken naar: methode I: stationaire belasting; methode II: ontwerpbuien; methode III: historische neerslagreeks. De belangrijkste conclusie is dat de drie methoden tot andere resultaten leiden. Methode I levert inzicht in de hydraulische capaciteit, maar geeft geen informatie over te verwachten frequenties van water op straat. Afhankelijk van de geometrie van het rioolstelsel kunnen de resultaten van methoden II en III behoorlijk afwijken in termen van frequentie, duur en omvang van water op straat. Het voorspellen van de water-op-straatfrequentie is dus zeker niet eenduidig. Het doorrekenen van een neerslagreeks geeft momenteel het meeste inzicht in het hydraulisch functioneren en de te verwachten water-op-straatfrequentie. Maar omdat ontwerpers hierbij uitgaan van een historische neerslagreeks, zijn de effecten van klimaatverandering ook hiermee niet te voorspellen. Water op straat C2150 Leidraad Riolering 7
8 Het volledige document is beschikbaar voor begunstigers. Dit document is volledig beschikbaar voor begunstigers van Stichting RIONED. Als uw organisatie begunstiger is, kunt u inloggen via Vervolgens kunt u dit document volledig bekijken door hier te klikken. Meer informatie over het begunstigerschap van Stichting RIONED kunt u vinden op
1 Inleiding 3 1.1 Verantwoording 3 1.2 Opsteller en begeleidingscommissie 4 1.3 Leeswijzer 4
Module C2200 Hydraulisch functioneren van regenwatervoorzieningen Inhoud 1 Inleiding 3 1.1 Verantwoording 3 1.2 Opsteller en begeleidingscommissie 4 1.3 Leeswijzer 4 2 Kader en uitgangspunten 6 2.1 Systematiek
Nadere informatieModule C2100 Rioleringsberekeningen, hydraulisch functioneren Inhoud
Module C2100 Rioleringsberekeningen, hydraulisch functioneren Inhoud 1 Inleiding 5 1.1 Verantwoording 5 1.2 Wat is veranderd? 5 1.3 Opsteller en begeleidingscommissie 6 1.4 Leeswijzer 6 2 Systematiek 7
Nadere informatieStappenplan Hydrodynamische berekeningen & Pilot Voorthuizen
Stappenplan Hydrodynamische berekeningen & Pilot Voorthuizen Introductie Modelleren (een vergelijking) Stappenplan!? waarom? Doel en Modeltypen De modelopbouw & validatie (Voorthuizen) Controle resultaten
Nadere informatie1 Inleiding Verantwoording Opsteller en begeleidingscommissie Leeswijzer 3
Module C1000 Opstellen Basisrioleringsplan (BRP) Inhoud 1 Inleiding 3 1.1 Verantwoording 3 1.2 Opsteller en begeleidingscommissie 3 1.3 Leeswijzer 3 2 Uitgangspunten en systematiek 5 2.1 Afbakening BRP
Nadere informatie1 Inleiding Verantwoording Wat is veranderd? Opsteller en begeleidingscommissie Leeswijzer 4
Module B2200 Functioneel ontwerp: inzameling en transport van hemelwater Inhoud 1 Inleiding 3 1.1 Verantwoording 3 1.2 Wat is veranderd? 4 1.3 Opsteller en begeleidingscommissie 4 1.4 Leeswijzer 4 2 Functioneel
Nadere informatieModule C2310 Meetplan. Inhoud. 1 Inleiding Verantwoording Wat is veranderd? Opstellers en begeleidingscommissie 4 1.
Module C2310 Meetplan Inhoud 1 Inleiding 3 1.1 Verantwoording 3 1.2 Wat is veranderd? 3 1.3 Opstellers en begeleidingscommissie 4 1.4 Leeswijzer 4 2 Functie van een meetplan 5 2.1 Doel van het meetplan
Nadere informatieFunctionele eisen 1. Geen (onaanvaardbaar) gezondheidsrisico. Bescherm volksgezondheid. Beperk overlast en hinder Voorkom schade.
Doelen Functionele eisen 1. Geen (onaanvaardbaar) gezondheidsrisico. 2. Geen (onaanvaardbare) economische schade of maatschappelijke hinder door wateroverlast. Bescherm volksgezondheid Beperk overlast
Nadere informatieHet klimaat past ook in uw straatje
DE KLIMAATBESTENDIGE STAD: INRICHTING IN DE PRAKTIJK Het klimaat past ook in uw straatje Voorbeeldenboek Ronald Loeve 5 april 2017 1 2 VOOR DE PRAKTIJK EN MET DE PRAKTIJK Samenwerking: Consortium: gemeenten
Nadere informatieModule C2500 Grondwateronderzoek. Inhoud
Module C2500 Grondwateronderzoek Inhoud 1 Inleiding 3 1.1 Verantwoording 3 1.2 Aanleiding en afbakening 3 1.3 Opstellers en begeleidingscommissie 4 1.4 Leeswijzer 5 2 Waarom en wanneer een grondwateronderzoek?
Nadere informatie12 Hemelwateruitlaat of riooloverstort
12 Hemelwateruitlaat of riooloverstort 12.1 Inleiding Gemeenten hebben de taak om hemelwater en afvalwater in te zamelen. Het hemelwater wordt steeds vaker opgevangen in een separaat hemelwaterriool. Vanuit
Nadere informatieModule C2300 Meten (hydraulisch functioneren) Inhoud
Module C2300 Meten (hydraulisch functioneren) Inhoud 1 Inleiding 3 1.1 Verantwoording 3 1.2 Wat is veranderd? 3 1.3 Opstellers en begeleidingscommissie 4 1.4 Leeswijzer 4 2 Wat is meten? 5 3 Waarom meten?
Nadere informatie1 Inleiding Verantwoording Wat is veranderd? Opsteller en begeleidingscommissie Leeswijzer 4
Module B1000 Optimalisatie van afvalwatersystemen Inhoud 1 Inleiding 3 1.1 Verantwoording 3 1.2 Wat is veranderd? 3 1.3 Opsteller en begeleidingscommissie 4 1.4 Leeswijzer 4 2 Kader en uitgangspunten 5
Nadere informatieIntroductie RainTools
Introductie RainTools Harry van Luijtelaar, Stichting RIONED DowntheDrain, 21 april 2015 Oefenen Vraag 0 Hoeveel m3 water is 1 mm neerslag op 10 ha afvoerend oppervlak? Antwoorden 0 1 Ontwikkeling RainTools
Nadere informatieThemabijeenkomst Innovatie 8 november 2012
Themabijeenkomst Innovatie 8 november 2012 BEOORDELINGSGRONDSLAG VOOR AFVALWATERSYSTEMEN Hans Korving Witteveen+Bos Waar gaan we het over hebben? Motivatie Context Aanpak Zelf aan de slag Uitwerking grondslag
Nadere informatieWater in Eindhoven. Studiedag Lokaal waterbeleid water in balans. 28 september Water in Eindhoven - Studiedag Lokaal waterbeleid, Antwerpen
Water in Eindhoven Studiedag Lokaal waterbeleid water in balans 28 september 2010 Aanleiding voor de stedelijke wateropgaven Maatregelen Effecten van maatregelen Omgaan met nieuwe extremen 1835 1921 2004
Nadere informatieNieuwe afvoerroutes via maaiveld en retentiegebieden voorkomen wateroverlast in Enschede-Noord
Maatregelen 3 Enschede Nieuwe afvoerroutes via maaiveld en retentiegebieden voorkomen wateroverlast in Enschede-Noord Het noorden van Enschede is in de loop van de vorige eeuw veranderd van een sterk landelijk
Nadere informatieWateroverlast Maasniel
Wateroverlast Maasniel Inhoud presentatie Wettelijke zorgplicht gemeente Werking rioolstelsel Neerslaggegevens Situatie Maasniel Wettelijke zorgplicht gemeente Zorgplicht stedelijk afvalwater Zorgplicht
Nadere informatie: gemeente Heerde : Evert de Lange : Rob Boshouwers (DHV), Jasper Timmer (Waterschap Veluwe)
ogo MEMO Aan Van Kopie Dossier Project Betreft : gemeente Heerde : Evert de Lange : Rob Boshouwers (DHV), Jasper Timmer (Waterschap Veluwe) : BA7950-100-100 : Bedrijventerrein Wapenveld Noord : Watertoetsnotitie
Nadere informatieBijdorp. 15 maart Watersysteem Bijdorp. Geachte mevrouw, heer,
DATUM 15 maart 2016 REGISTRATIENUMMER ONDERWERP Watersysteem Bijdorp Geachte mevrouw, heer, 1. Aanleiding De wijk Bijdorp ondervindt bij zware neerslag wateroverlast. De gemeente Schiedam en Delfland zijn
Nadere informatieModule B2300. Inhoud. 1 Inleiding Verantwoording Wat is veranderd? Opstellers en begeleidingscommissie 4 1.
Module B2300 Functioneel ontwerp: grondwater(overlast) maatregelen Inhoud 1 Inleiding 3 1.1 Verantwoording 3 1.2 Wat is veranderd? 4 1.3 Opstellers en begeleidingscommissie 4 1.4 Leeswijzer 4 2 Functioneren
Nadere informatieSamenvatting leerpunten uit online-enquête werksessie
24 Resultaten peiling Samenvatting leerpunten uit online-enquête werksessie De 32 auteurs en redactieleden die aan dit boek hebben meegewerkt, hadden als voorbereiding op de werksessie van 7 november 2013
Nadere informatieModule A3000 Samenwerking tussen gemeente en waterschap. Inhoud
Module A3000 Samenwerking tussen gemeente en waterschap Inhoud 1 Inleiding 3 1.1 Verantwoording 3 1.2 Opsteller en begeleidingscommissie 4 1.3 Leeswijzer 4 2 Aspecten van een goede samenwerking 5 2.1 Inleiding
Nadere informatieNIEUWE NEERSLAG- STATISTIEKEN VOOR KORTE TIJDSDUREN
NIEUWE NEERSLAG- STATISTIEKEN VOOR KORTE TIJDSDUREN Extreme buien zijn extremer geworden 2018 12A In opdracht van STOWA hebben het KNMI en HKV Lijn in water nieuwe neerslagstatistieken afgeleid voor korte
Nadere informatieWateroverlast. PWVE, 12 februari Kees Broks, Arjan Messelaar, Broks-Messelaar Consultancy 1
Wateroverlast PWVE, 12 februari 2014 Kees Broks, Arjan Messelaar, Broks-Messelaar Consultancy 1 Toen het nog simpel was Maar Huidige situatie Rioolstelsel Rioleringsmodel Leidingen, putten Verh. oppervlak
Nadere informatieNotitie. Visiedocument GRP/BRP Brummen. 1 Inleiding - 15.004012 -
Notitie Contactpersoon Gwendolijn Vugs Datum 1 mei 2015 Kenmerk N001-1229319GBV-avd-V02-NL Visiedocument GRP/BRP Brummen 1 Inleiding Het huidig Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) van de gemeente Brummen
Nadere informatieWateroverlast Wouw. ICM case study. Marcel Zandee 8 maart 2017
Wateroverlast Wouw ICM case study Marcel Zandee 8 maart 2017 Inhoud van de presentatie Waar ligt Wouw? Aanleiding studie Situatie Opbouw model Resultaten simulaties Conclusies Vragen 2 Waar ligt Wouw?
Nadere informatieDoel: voorkom regenwateroverlast!
http://bit.ly/2pjgadl Wereldtemperatuur 188-216 Ontwikkeling extreme neerslag Doel: voorkom regenwateroverlast! Masterclass klimaatadaptatie Kennemerland, 18 mei 217. Harry van Luijtelaar, Stichting RIONED
Nadere informatieKenmerk Contactpersoon Plaats en datum Ing. B. Mengers Doetinchem, Tel
ECOPART BV ZEPHIRLAAN 5 7004 GP DOETINCHEM TELEFOON 03 14-36 81 00 FAX 03 14 36 57 43 E-MAIL INFO@ECOPART-BV.NL INTERNET WWW.ECOPART_BV.NL BTW NR. NL 81 01 466 29 B01 HANDELSREGISTER 100 35 993 RABOBANK
Nadere informatieQuick-scan water-op-straat Houtkwartier
Quick-scan water-op-straat Gemeente Leiden 11 november 2014 Versie 1 BC4091-104 HASKONINGDHV NEDERLAND B.V. WATER TECHNOLOGY Documenttitel Quick-scan water-op-straat Verkorte documenttitel Status Versie
Nadere informatieDakbedekking en waterhuishouding - Hoe blauw zijn groene daken?
Dakbedekking en waterhuishouding - Hoe blauw zijn groene daken? Kees Broks (STOWA), Harry van Luijtelaar (Stichting RIONED) Groene daken zijn hot, ook vanuit het oogpunt van stedelijk waterbeheer. Ze vangen
Nadere informatieGemaal van de toekomst
Gemaal van de toekomst Onderzoek besparingspotentieel bij niet gelijktijdig leegpompen rioolstelsels Van S.P.A. Duinmeijer Datum 30 augustus 2013 Opdrachtgever Ingenieursbureau Gemeente Rotterdam Contactpersoon
Nadere informatieImpact(test) extreme buien
Impact(test) extreme buien Harry van Luijtelaar, Stichting RIONED Minicursus stichting RIONED, 22 maart 2018 '2015 wordt warmste jaar ooit' GENEVE - Het jaar 2015 wordt waarschijnlijk het warmste jaar
Nadere informatieBovengrondse maatregelen blijken robuuste, eenvoudige en goedkope aanpak van wateroverlast in Tholen
5 Tholen Bovengrondse maatregelen blijken robuuste, eenvoudige en goedkope aanpak van wateroverlast in Tholen 50 De afgelopen jaren vielen in Tholen meerdere buien die resulteerden in wateroverlast en
Nadere informatieModule B2600 Be- en ontluchting Inhoud
Module B2600 Be- en ontluchting Inhoud 1 Inleiding 3 1.1 Verantwoording 3 1.2 Opsteller en begeleidingscommissie 3 1.3 Leeswijzer 3 2 Be- en ontluchting van rioolstelsels 4 2.1 Inleiding: wijze van be-
Nadere informatieModule C2400 Inspectie en beoordeling. Inhoud
Module C2400 Inspectie en beoordeling Inhoud 1 Inleiding 3 1.1 Verantwoording 3 1.2 Wat is veranderd? 3 1.3 Opstellers en begeleidingscommissie 3 1.4 Leeswijzer 4 2 Uitgangspunten beheer, inspectie en
Nadere informatieOmgang met hemelwater binnen de perceelgrens
Omgang met hemelwater binnen de perceelgrens Ir. Emil Hartman Senior adviseur duurzaam stedelijk waterbeheer Ede, 10 april 2014 Inhoud presentatie Wat en hoe van afkoppelen Wat zegt de wet over hemelwater
Nadere informatieUitwerking hemelwaterbeleid gemeente Leeuwarderadeel
Uitwerking hemelwaterbeleid gemeente Leeuwarderadeel Voor: Opgesteld door: Versie 1 (14-06-2012) Uitwerking hemelwaterbeleid gemeente Leeuwarderadeel Dit document bevat 11 bladzijden. Ons kenmerk: 19312RA-MW-LED
Nadere informatieBerekening hwa-riool Oranjebuurt te Riel
Berekening hwa-riool Oranjebuurt te Riel Gemeente Goirle projectnr. 219713 revisie 3.0 12 juli 2010 Opdrachtgever Gemeente Goirle Afdeling Realisatie en beheer Postbus 17 5050 AA Goirle datum vrijgave
Nadere informatieModule B2100 Functioneel ontwerp: inzameling en transport van afvalwater en (verontreinigd) hemelwater
Module B2100 Functioneel ontwerp: inzameling en transport van afvalwater en (verontreinigd) hemelwater Inhoud 1 Inleiding 3 1.1 Verantwoording 3 1.2 Wat is veranderd? 4 1.3 Opsteller en begeleidingscommissie
Nadere informatieNaar een klimaatbestendig Eindhoven. Luuk Postmes 19 mei 2015
Naar een klimaatbestendig Eindhoven Luuk Postmes Speerpunten Eindhoven op watergebied Klimaatverandering Wateroverlast zomerse buien Hittestress Droogtestress Duurzame stad: Energie neutraal Grondstoffen
Nadere informatie150 Doel en status Leidraad riolering Gaat over hoe u de Leidraad riolering kunt gebruiken en over de status van de informatie.
200 Inhoudsopgave 100 Voorwoord Voorwoord van de voorzitter van Stichting RIONED en de minister van VROM. 200 Inhoudsopgave Geeft een overzicht en omschrijving van de modules. 150 Doel en status Leidraad
Nadere informatieIs uw rioleringssysteem klimaatbestendig? Handreiking om uw rioolstelsel klimaatbestendig te maken
Is uw rioleringssysteem klimaatbestendig? Handreiking om uw rioolstelsel klimaatbestendig te maken Project: Samenscholing in de afvalwaterketen Deelproject: Wateroverlast in bebouwd gebied Versie 1, definitief
Nadere informatieGemeentelijk Riolerings Plan
Gemeentelijk Riolerings Plan 2018-2022 dorpspraat over aanpak van wateroverlast Laren, maart en april 2018 Programma deel 1: kaders en historie deel 2: wat gebeurt er? deel 3: welke oplossingen? deel 4:
Nadere informatieWateroverlast in bebouwd gebied Juridische aspecten van wateroverlast
Wateroverlast in bebouwd gebied Juridische aspecten van wateroverlast KNW-symposium (Themagroep BJZ) Waterschap De Dommel, 17 september 2018 Peter de Putter Copyright 2007 by Sterk Consulting. Private
Nadere informatieBasisopleiding Riolering Module 2
Basisopleiding Riolering Module 2 Cursusboek Nieuwegein, 2012 w w w. w a t e r o p l e i d i n g e n. n l Stichting Wateropleidingen, november 2012 Groningenhaven 7 3433 PE Nieuwegein Versie 5.1 Niets
Nadere informatiePresentatie GRP Commissievergadering 6 oktober Peter Borkus, Susanne Naberman
Presentatie GRP 2016-2020 Commissievergadering 6 oktober Peter Borkus, Susanne Naberman Programma Inhoud Waarom een nieuw GRP? Evaluatie afgelopen planperiode Een gezonde leefomgeving Een veilige leefomgeving:
Nadere informatieExtreme neerslaggebeurtenissen nemen toe en komen vaker voor
Nieuwe neerslagstatistieken voor het waterbeheer: Extreme neerslaggebeurtenissen nemen toe en komen vaker voor 2015 10A In 2014 heeft het KNMI met het oog op klimaatverandering nieuwe klimaatscenario s
Nadere informatieDE KLIMAATBESTENDIGE STAD: INRICHTING IN DE PRAKTIJK. Kosten en baten van inrichting. Wiebe Bakker november 2015
DE KLIMAATBESTENDIGE STAD: INRICHTING IN DE PRAKTIJK Kosten en baten van inrichting Wiebe Bakker november 2015 Waar is nog behoefte aan? Keuze bij inrichting openbare ruimte + riolering: traditioneel of
Nadere informatieProgramma van de avond: vgrp 2015-2019 Inwonersbijeenkomst. Positie vgrp5 gemeentebeleid. Even voorstellen. Relaties met beleid / plannen
vgrp 2015-2019 Inwonersbijeenkomst 8 Januari 2015 19:45 20:00 20:05 20:15 22:00 Programma van de avond: Welkom en voorstelronde Toelichting doel bijeenkomst Wat is een vgrp? Gesprek met de inwoners adv
Nadere informatieHet waterbeleid van de provincie Limburg is beschreven in het Provinciaal Waterplan Limburg, dd. 20 november 2009.
Memo Ter attentie van Project management Den Dekker B.V. Datum 03 januari 2013 Distributie Projectnummer 111850-01 Onderwerp Parkeerterrein Jumbo Heythuysen Geachte heer Bosman, 1 WATERBELEID Het streven
Nadere informatieModule C3000 Keuze en uitvoering van beheermaatregelen Inhoud
Module C3000 Keuze en uitvoering van beheermaatregelen Inhoud 1 Inleiding 3 1.1 Verantwoording 3 1.2 Wat is veranderd? 3 1.3 Opsteller en begeleidingscommissie 3 1.4 Leeswijzer 4 2 Rubricering beheermaatregelen
Nadere informatieEffect overstorten op de wateroverlast
Effect overstorten op de wateroverlast Kennisvraag: wat als er geen overstorten waren geweest? Wat is het effect daarvan op de waterstanden en overstromingen? Antwoord: lokaal kunnen overstorten een grote
Nadere informatieModule D1100 Kostenkengetallen rioleringszorg. Inhoud
Module D1100 Kostenkengetallen rioleringszorg Inhoud 1 Inleiding 5 1.1 Verantwoording 5 1.2 Wat is veranderd? 5 1.3 Opsteller en begeleidingscommissie 5 1.4 Leeswijzer 6 2 Systematiek en uitgangspunten
Nadere informatieSamenhang en samenvatting vgrp+, Waterplan, BRP
Samenhang en samenvatting vgrp+, Waterplan, BRP Uden gastvrij voor water Kenmerk: 11-10044-JV 14 september 2011 Ingenieursbureau Moons 1 Inhoudsopgave 1 SAMENHANG... 3 2 SAMENVATTING... 4 2.1 KOERSWIJZIGINGEN...
Nadere informatieBasisopleiding Riolering Module 1
Basisopleiding Riolering Module 1 Cursusboek Nieuwegein, 2013 w w w. w a t e r o p l e i d i n g e n. n l Stichting Wateropleidingen, augustus 2013 Groningenhaven 7 3433 PE Nieuwegein Versie 1.1 Niets
Nadere informatieToolkit Afkoppelen. De zin en onzin van afkoppelen. Rémy Schilperoort Jeroen Langeveld
Toolkit Afkoppelen De zin en onzin van afkoppelen Rémy Schilperoort Jeroen Langeveld Toolkit Afkoppelen bestaat! per eind mei 2019 doel: discussie over afkoppelen ondersteunen Wat is Toolkit Afkoppelen?
Nadere informatieE richard.wilbrink@mwhglobal.com Van. Advies toekomstige hemelwaterberging en afvoer
Aan Gemeente Maassluis Behandeld door Richard Wilbrink T.a.v. De heer E. Zeeman E richard.wilbrink@mwhglobal.com Van Richard Wilbrink MSc. T 015-7511854 Betreft Voorbereidende onderzoeken winkelcentrum
Nadere informatieWaterparagraaf Melkveebedrijf M.C.M. Sieben, Witte Plakdijk 6 Ospel
Waterparagraaf Melkveebedrijf M.C.M. Sieben, Witte Plakdijk 6 Ospel De heer M.C.M. Sieben is voornemens een nieuwe rundveestal op te richten op het perceel, kadastraal bekend als gemeente Nederweert, sectie
Nadere informatieBeter omgaan met hemelwater
Beter omgaan met hemelwater Informatie over het afkoppelen van het dakoppervlak Wat kunt u doen? Van alles eigenlijk. Een van de gemakkelijkste dingen die u gewoon thuis kunt doen, is de regenpijp doorzagen.
Nadere informatieGRP 2014-2018 Gemeente Tynaarlo. Naar een nieuw gemeentelijk rioleringsplan.
GRP 2014-2018 Gemeente Tynaarlo Naar een nieuw gemeentelijk rioleringsplan. Landelijk beleid en ontwikkelingen Gemeentelijke zorgplicht watertaken: Zorgen voor een doelmatige inzameling en een doelmatig
Nadere informatieDe klimaatbestendige stad, inrichting in de praktijk
De klimaatbestendige stad, inrichting in de praktijk Onderzoek 2015 & 2016 Jeroen Kluck Wiebe Bakker Laura Kleerekoper Lisette Klok Ronald Loeve Marten Rouvoet Ronald Wentink Joris Viscaal INHOUD Aanleiding
Nadere informatieOnderzoek voorkomende wateroverlast Gemeente Mill en Sint Hubert
Onderzoek voorkomende wateroverlast Gemeente Mill en Sint Hubert Inhoud 1. Inleiding... - 1-1.1. Aanleiding... - 1-1.2. Doel... - 1-1.3. Is wateroverlast op te lossen?...- 1-1.4. Inspraak en proces...
Nadere informatieBijlage 26-1: Stedelijke wateropgave Nieuw-Schoonebeek
Bijlage 26-1: Stedelijke wateropgave Nieuw-Schoonebeek Situatie Nieuw-Schoonebeek Nieuw-Schoonebeek ligt in het zuidoosten van de gemeente Emmen, ten oosten van Schoonebeek. Het dorp bestaat overwegend
Nadere informatieNieuwe statistieken: extreme neerslag neemt toe en komt vaker voor
Nieuwe statistieken: extreme neerslag neemt toe en komt vaker voor Hans Hakvoort (HKV), Jules Beersma (KNMI), Theo Brandsma (KNMI), Rudolf Versteeg (HKV), Kees Peerdeman (Waterschap Brabantse Delta/STOWA)
Nadere informatie: SAB Prinses Margrietlaan Best Betreft : Watertoets ontwikkeling Prinses Margrietlaan nabij nr. 24
Logo MEMO Aan : Henrike Francken Van : Michiel Krutwagen Kopie : Dossier : BA1914-112-100 Project : SAB Prinses Margrietlaan Best Betreft : Watertoets ontwikkeling Prinses Margrietlaan nabij nr. 24 Ons
Nadere informatieBetreft Uitbreiding bedrijfsterrein Van Ooijen, Parallelweg-west Woerden Afwatering terreinverharding
Bijlage Afwatering terreinverharding D1 Notitie Referentienummer Datum Kenmerk 11 augustus 2014 153681 Betreft Uitbreiding bedrijfsterrein Van Ooijen, Parallelweg-west Woerden Afwatering terreinverharding
Nadere informatieMemo. Zaaknr. : Kenmerk : Barcode : : Ronald Loeve en Julian Maijers. Via :
Zaaknr. : Kenmerk : Barcode : Memo Van Via : Aan : Ronald Loeve en Julian Maijers : Peter van Tilburg, gemeente Oosterhout, Dorus Daris, Natasja Rijsdijk Onderwerp : Stedelijke wateropgave Oosterhout Verbinding
Nadere informatieWaterschap Hunze en Aa s Ontvangen d.d.: Documentnummer: Raakvlak waterbeheer: ja/nee. gemeente Assen Verbouwing woning Venestraat 175 9402GM ASSEN
Waterschap Hunze en Aa s Ontvangen d.d.: Documentnummer: Raakvlak waterbeheer: ja/nee gemeente Assen Verbouwing woning 9402GM ASSEN Algemeen Betrokkenheid waterschap Voor de verdere procedurele afhandeling
Nadere informatieToetsing waterhuishouding
Toetsing waterhuishouding Bedrijventerrein Hattemerbroek - deelgebied Hattem Quickscan waterhuishouding - nieuwe stedenbouwkundige opzet Ontwikkelingsmaatschappij Hattemerbroek B.V. december 2009 concept
Nadere informatieKlimaatverandering: waterbestendige gebouwen en terreinen
Nationaal Congres Sanitaire Technieken 2017 Klimaatverandering: waterbestendige gebouwen en terreinen Samenstelling: Will Scheffer (TVVL) Presentatie: Oscar Nuijten (Edu4Install/TVVL) met o.a. informatie
Nadere informatieStandaard werkwijze. Persbericht in H 2 O nr
Persbericht in H 2 O nr.4 2012 Standaard werkwijze Erik Oomen (Aa en Maas, voorzi/er) Michiel Nieuwenhuis (Vallei en Eem) Bert Hendriks (Reest en Wieden) Wim Rosbergen (Delfland) Durk Klopstra, Michelle
Nadere informatieDSI regenwater infiltratie.
DSI regenwater infiltratie. De adequate oplossing van een actueel probleem. Klimaatverandering. Het klimaat verandert. Met als gevolg een toename van de duur en frequentie van wateroverlast, verkeersonveiligheid
Nadere informatieAfbeelding 2.2. Berekende maximale WOS uitgangssituatie 80 % afkoppelen bui 09
Afbeelding 2.1. Locatie bedrijventerrein Nijverheidsweg 2.2. Uitgangspunten BRP De wijziging op de uitgangspunten zoals toegepast in het BRP betreft het percentage afgekoppeld oppervlak wegverharding.
Nadere informatieKlimaatverandering in Utrecht. Erwin Rebergen Beheerder/Beleidsadviseur stedelijk water gemeente Utrecht Groenmoetjedoen!
Klimaatverandering in Utrecht Erwin Rebergen Beheerder/Beleidsadviseur stedelijk water gemeente Utrecht Groenmoetjedoen!-dag,12 juni 2016 De klimaatopgave, omgaan met 1. Intensievere neerslag 2. Stijging
Nadere informatieProjectnummer: C Opgesteld door: Joost Veltmaat. Ons kenmerk: :0.11. Kopieën aan:
MEMO ARCADIS NEDERLAND BV Mercatorplein 1 Postbus 1018 5200 BA 'shertogenbosch Tel 073 6809 211 Fax 073 6144 606 www.arcadis.nl Onderwerp: 2D berekening water op straat Blarenkamp Ottersum 'shertogenbosch,
Nadere informatieRegenwater (voorzieningen) op eigen terrein. Ontwikkeling RainTools. Overzicht Webinar. Aanleiding
Regenwater (voorzieningen) op eigen terrein Harry van Luijtelaar, Stichting RIONED Overzicht Webinar RainTools software Schematisering perceel Functioneren, effecten maatregelen Vragen en opmerkingen Respons
Nadere informatieWateroverlast in de Westelijke Langstraat
Wateroverlast in de Westelijke Langstraat Wateroverlast Westelijke Langstraat Westelijke Langstraat is van oudsher een nat gebied waar afwatering belangrijk is. Dat is duidelijk te zien aan de vele slagen
Nadere informatieVragen en antwoorden Aanpak Agniesebuurt
Vragen en antwoorden Aanpak Agniesebuurt Waarom aan de slag in de Agniesebuurt? Oude stadswijken zoals de Agniesebuurt, die dichtbebouwd zijn met veel verharding en weinig open water en groen, zijn kwetsbaar
Nadere informatieParkeervoorziening. Dieperhout. ROC-locatie
Notitie HASKONINGDHV NETHERLAND B.V. WATER TECHNOLOGY Aan : De heer Schellingerhout ( Gemeente Leiden) Van : S. Schouwenaars, M. van Dijk Datum : 21 februari 2013 Kopie : Dossier Onze referentie : 9X2266-0A0-100/N004/903667/422390
Nadere informatieHet regent, het regent
Het regent, het regent Wat te doen bij een veranderend klimaat? Naam: Stefan Meijer (gemeente Heiloo) en Hartger Griffioen (LNH) Datum: donderdag 15 januari 2015 Even voorstellen Stefan Meijer 37 jaar
Nadere informatieMemo. Figuur 1 Overzicht plangebied en omgeving (bron: googlemaps) blad 1 van 7
Memo nummer water 1 datum 15 juli 2013 aan Arno Derks Croonen van Arjan van Beek Oranjewoud kopie Ruud van Hoek Oranjewoud project Haalbaarheidsstudie Prodrive Ekkersrijt gemeente Son projectnummer 252510
Nadere informatieRioolnotitie Bouw en woonrijpmaken Woningbouwlocatie Brinkersweide te Rhenen
Rioolnotitie Rioolnotitie Kenmerk : RL14IV673 Datum : 10 augustus 2015 Versie : Definitief Auteur : A. van der Stelt Controle : F. Hazen 2 Rioolnotitie Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 3 1. Uitgangspunten...
Nadere informatie8 Borger-Odoorn (Exloo)
Maatregelen 8 Borger-Odoorn (Exloo) Verticale infiltratie in Exloo: succesvol en kostenbesparend Het Drentse brinkdorp Exloo (gemeente Borger-Odoorn) had tot 2007 regelmatig overlast van een gemengde riooloverstort
Nadere informatieProgramma Water en klimaatveranderingen
Programma Water en klimaatveranderingen Ger Renkens / Luuk Postmes 7 juni 2016 Doel Beschermen van de volksgezondheid en het milieu en het leveren van een bijdrage aan het in stand houden en verbeteren
Nadere informatieWatertoets Megabioscoop Jaarbeurs Utrecht
Notitie Contactpersoon B. (Bart) de Jong BASc Datum 14 februari 2014 Kenmerk N001-1218988BJQ-aao-V03-NL Watertoets Megabioscoop Jaarbeurs Utrecht 1 Inleiding Wolff Cinema Groep heeft het initiatief genomen
Nadere informatieEENDUIDIGE BEPALING AFVOEREND VERHARD OPPERVLAK
EENDUIDIGE BEPALING AFVOEREND VERHARD OPPERVLAK A) Aanleiding en Doel Het verhard oppervlak wordt door de gemeenten bepaald voor het opstellen van een Basis RioleringsPlan (BRP). De aanpassingsfrequentie
Nadere informatie